Ülkeler şirketlerini destekliyor, desteklenen şirketler vergi veriyor, vergilerle ülkenin

siyasi - askeri gücü artıyor. Bir dönem baharat, sonra tekstil, sonra çay-afyon ticareti büyük
avantaj sağlıyor, aşırı bir kar potansiyeli var ve çoğu zaman hakim ülkenin askeri gücünü
artırıyor. Coğrafi Keşifler denilenler aslında Ticari Keşiflerdir! Dolayısıyla sadece kaptan
olmak yetmiyordu, aynı zamanda kaptan-asker-tacir olmak gerekiyordu. Kaşifler
beraberlerinde o kıtada görülmeyen Avrupalı hastalıkları götürdüler, zalim ve güçlüydüler,
savaştılar, sömürdüler. Kölelik, değerli metallerin Avrupa' ya taşınması, askeri güce dayalı
üstünlük Merkantalizm olarak isimlendirildi.

India veya Indies kavramları Hintli değildi, Avrupalılara göre Avrupalı olmayan herkes vahşi
yerliydi! Factor Doğu Hindistanda yerel limanda bırakılan sorumlu
müdürdü, Factory fabrika değil, sorumlu müdürün işyeriydi ve genellikle korunaklı bir
depodan ibaretti. Hindu dilinde Hindistan anlamına gelen Bharat kelimesi zamanla baharat
olarak yerleşmiştir. Hindu dilinde yağma anlamına gelen Lut kelimesi, İngilizce'ye aynı
anlamla Loot olarak geçmiştir. Franchise kelimesinin anlamı
özgürlüktür. Franchir özgürleştirmek, Francis bir köylüye/köleye haklarını
vermek, Enfranchise hakları olmayan hukuki hak vermek demektir. Royalty kelimesinin
kökeni Royal Tithes ifadesidir, İngiliz köylülerin toprak gelirinin bir kısmını krala
ödemesidir. Oryantalizm İngilizcedeki orient kelimesinden geliyor (Fransızcada Doğu
anlamında ama İngilizce kökenli) anlamı yerelde yapılan ticareti her zaman İngiltere lehine
(ve yerelin aleyhine) ayarlamaktı.
1402 - Çin'de donanmanın başına hadım-müslüman Zheng He geçiriliyor. Denizlere
açılıyorlar ancak amaç ticaret değil, Çin için vergi geliri elde etmek oluyor.

1477 - Çin'de denize açılmak artık istenmiyor, gemi yapmak dahi suç sayılıyor.

1488 - Vasco De Gama Ümit Burnunu dolaşarak Hindistana ulaşan ilk Batılı oldu,
navigasyon konusunda İbn Macid' ten çok önemli destek gördü

1494 - Papa IV. Alexander kendi himayesinde Tordesillas anlaşmasıyla dünyayı

İspanya-Portekiz arasında paylaştırıyor ve iki ülke bu anlaşmaya 250 yıl boyunca
sadık kalıyor
1453 - İstanbulun fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet ticarette Venedik lehine
olan dengeyi Cenevizlilerin lehine bozdu

1585 - Akdeniz Şirketi kuruldu, İngilizdi, Osmanlı Devletiyle ticareti hedefliyordu.

1602 - Hollanda Doğu Hindistan Şirketi kuruldu, hisse senedi ilk defa ortaya çıktı,
bankacılık piyasası oluştu, konşimento ticareti yapılabildi. Başlangıçta rekabet
halinde 8 şirket vardı, zamanla milli amaç için birleştirildiler. Şirket devletin
egemenlik güçlerini de kullanabiliyordu. Yöneticiler belirli bir zümreydi ve
denetimleri yoktu. Baharat fiyatı arza göre değişiyordu ve Hollandalılar gerek
gördüklerinde Endonezya' daki baharat ağaçlarını keserek arzı kontrol etmekten
çekinmiyordu. Yerel şiddet ve elde edilen ticari kazanç başarı için birlikte
yorumlanıyordu. Devlet-özel sektör karmasıydı.

1600-1613 - İngiliz Doğu Hindistan Şirketi kuruldu, İlk fazıydı: Ayrık hisseli seferler.
Yatırımcı sadece hissesini aldığı seferden etkilenir, diğerleri onu ilgilendirmez.
Osmanlı Devletinden ötesiyle ticareti hedefliyordu. Kraliyet desteği vardı, tekeldi.
Sermaye toplayabildi, riski çok sayıda yatırımcıya dağıtabildi. Bölge ve işleyiş
hakkında neredeyse hiç bilgileri yoktu. Yöneticileri denetleyebilen bir genel kurul
ilk defa oluşturulmuştu. Önce en çok ithalat yapılan ürünler, potansiyel müşteriler
ve rakiplere göre alınması gereken pozisyon belirlendi, sonra vizyon-misyon
hazırlandı, risk yönetimi kuralları ve hedefler oluşturuldu, en sonunda uygulamaya
geçildi. Şirketin ürün bazında kalite standardı vardı. Londra'da bankacılık ve ürün
borsaları filizlenmeye başladı. bölgelerin performansı karşılaştırılıyor ve kötü
olanlar kapatılıyordu. Uzun dönemli başarıları, kısa dönemli başarılara tercih
ettiler.

1628 - Portekiz Doğu Hindistan Şirketi kuruldu, mümkün olan her durumda
savaşmayı tercih ettiler, önce asker sonra tacirdiler. Oluşan kazanç her zaman ana
vatana aktarıldı. Bu yöndeki şirket oluşumları için genel prensipler bu deneyimle
belirlendi: Milli tekel, askeri güç, devlet temsili, kaleler kurarak müstahkem mevkii
elde etmek. Devletçiydi.

1613-1657 - İngiliz Doğu Hindistan Şirketi, ikinci faz: Birleşik hisseli seferler.
Yatırımcı 10 yıllık süre içerisindeki tüm seferlerin ortak risk ve veriminden
etkilenir. Arzı kontrol etmek için depolama alternatifi kullanıldı. Çalışanların
primleri maaşlarından yüksekti. Gemi sahibi olmak yerine kiralamayı ilk defa
denediler. Farklı pozisyonlar için farklı nitelikler gerekiyordu, bunlar listelenmişti
ve atamalar-işe alımlar bu listelere göre liyakat esasıyla yapılıyordu.

1657-1757 - İngiliz Doğu Hindistan Şirketi, üçüncü faz: Şirket hissesi oluşumu. Artık
süre sınırlaması da yok, bugünün şirketleri gibi borsada ticareti yapılan hisseler var,
yöneticiler ve denetçileri var. Ana ürün baharattan tekstile değişiyor. İngiltere'
deki krallıklar Büyük Britanya olarak birleştiler.
1757- 1874 - Askeri güç kullanımı ön plana çıkıyor, artık ülkenin emperyal
siyasetinde rol alıyor. Babür İmparatorluğunda vergi toplamaya
(bugünkü franchise sistemin başlangıcıdır) başlayınca ithal ürünler için İngiltere'den
gümüş çıkmasına gerek kalmıyor, İngiltere' ye zenginlik akmaya başlıyor. Sanayi
devrimi sonrasında ticaretin yönü Hindistan'dan İngiltere'ye olmaktan çıkıyor,
İngiltere'den Hindistan'a veya Hindistan'dan Çin'e olmaya başlıyor. Artan tekstil
üretimine yerel alternatif çıkmasın diye İngilizler Bangladeş' te dokumacıların
parmaklarını kesiyor. Şirket Asya' daki kuraklığa rağmen vergi toplamaya devam
ediyor, açlığa rağmen tahıl yerine çay-afyon tarımında ısrar ediyor ve 10 milyon
insan açlıktan ölüyor. Hindistan koca bir ülkeydi ve İngilizler burayı sadece 3.000
askerin İngiliz olduğu 113.000 kişilik bir orduyla yönetiyordu! 1823 te nüfus sayımı
yapıldı ama tek amacı demografik gerçeklere göre doğru vergi miktarını
belirlemekti. Dokuma teknolojisi iplikten önce gelişince pamuk arzı sorun oldu,
çözümü köle ticareti ve Amerika'da geniş sahalarda büyük çiftliklerle bulundu. Çin
pazarına önce yasal sonraları şirketin organizasyonunda yasa dışı kaçakçılıkla ve
hatta daha sonra savaşarak büyük miktarlarda afyon ticareti yapıldı, milyonlarca
kişi uyuşuk bir şekilde sefil oldu. Afyon satışının geliriyle çay alındı, Amerikadaki
sömürgelere ve Avrupaya satıldı. Yelkenli ahşap gemilerin yerine buharlı çelik
gemiler geldi. Hindistan' daki isyandan sonra şirket düşüşe geçti, 1833 ten 1874 e
kadar olan dönemde giderek vasıf yitirdi ve sonunda kapandı.

 Hisse senedi sistemini olgunlaştırdı

 Yönetici - denetleyici genel kurul fikrini hayata geçirdi
 Yerelde ticaretle döngü sağlamayı başardı
 Önce tacir sonra asker oldu
 Performans ölçümü, liyakate göre adam yerleştirilmesi, milli amaç olması başarıyı
getirdi
 Sanayi Devriminden tam olarak yararlanmayı bildi.
 Devletle olan ilişkisi her zaman en üst seviyedeydi, hatta bir dönem Hindistan'da
devlet = şirketti