AP 7
IKATLONG MARKAHAN
Modyul 1: Unang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo sa Timog
at Kanlurang Asya (Ika-16 hanggang Ika-17 Siglo)
MELC: *Nasusuri ang mga dahilan, paraan at epekto ng kolonyalismo at imperyalismo ng mga Kanluranin sa unang yugto (ika-16 at ika-17 siglo) pagdating nila sa
Timog at Kanlurang Asya.
PAGTATALAKAY
Bago ang pagtuklas at pananakop ay may ugnayan nang nagaganap sa
mga Europeo at mga Asyano. Nagsimula ang ugnayang ito sa pamamagitan ng
palitan ng kalakal sa mga Asyano at Europeong mangangalakal. Ang pinaka-
tagpuan nila ay nagaganap sa tatlong pangunahing ruta ng kalakalan sa Asya.
Una, ang Hilagang ruta, na nagsisimula sa China at binabagtas ang mga disyerto
ng Samarkand at Bokhara, tinatawid ang Caspian Sea at Black Sea at
nagtatapos sa Lungsod ng Constantinople.
Tagpuan ng Mangangalakalna Europeo at Asyano
BILANG LOKASYON TAGPUAN
 Nagsimula sa China at tatawid sa lungsod
Una Unang Ruta
ng Samarkand at Bokhara.
 Papunta sa baybayin ng Syria at dadaan
Pangalawa Gitnang Ruta
sa Golpo ng Persia.
 Maglalayag mula sa India, tatahakin ang
Karagatang Indian hanggang sa
Pangatlo Timog Ruta
makarating ng Egypt sa pamamagitan ng
Red Sea.
IMPERYALISMO – Nagmula sa salitang latin na “Imperium” na ang ibig sabihin
ay command. Nagsimulang gamitin sa panahon ng Imperyong Roma.
Nangangahulugan ng dominasyon ng isang makapangyarihang nasyon-
estado sa aspetong pulitikal, pangkabuhayan at kultural na pamumuhay ng
isang mahina at maliit na nasyon-estado upang maging pandaigdigang
makapangyarihan.
KOLONYALISMO – nagsimula sa salitang latin na “COLONUS” na ang ibig
sabihin ay magsasaka. Isang patakaran ng isang bansa na mamamahala ng
mga sinakop upang makagamit ng likas na yaman ng mga sinakop para sa
sariling interes. Kadalasan, ang una nilang ginagawa ay pakikipagkaibigan at
pakikipagkalakalan. Kapag nakuha na nila ang loob ay saka nila
isasakatuparan ang tunay nilang hangarin na pagsamantalahan at
pakinabangan nang husto ang likas na yaman ng kolonya, magtatatag ng
pamahalaang kolonyal at magtatakda ng paniningil ng buwis at
magsasagawa ng mga batas na makabubuti sa mga mananakop.
Mga Dahilan na Nagbunsod sa mga Kanluranin na Magtungo sa Asya
Dahilan Mga Mahalagang Pangyayari
 Inilunsad ni Papa Urban II noong 1096 sa mga
Kristiyanong kabalyero.
 Layunin na mabawi ang Jerusalem, ang banal
na lugar ng mga Kristiyano na nasakop ng
mga Muslim.
 Nagkaroon ng ugnayan ang mga Europeo sa
Silangan at nakilala nila ang produkto ng
Ang Krusada na Silangan tulad ng pampalasa, mamahaling
inilunsad noong 1096 bato, pabango, sedang tela, porselana, prutas
at iba pa na nakabighani sa mga Europeo.
 Naging masigla ang palitan ng kalakalan kaya
maraming Europeo ang nagkainteres na
makarating sa Asya. Maraming Europeo ang
naghanap ng mga ruta para makarating lang
sa Asya.
 Isang Italyanong adbenturerong
mangangalakal na taga Venice.
 Nanirahan sa China sa panahon ni Emperador
Kublai Khan ng dinastiyang Yuan nang higit sa
halos 11 taon dahil siya ang tagapayo nito.
Ang Paglalakbay ni  Itinalagang maglakbay sa iba’t ibang lugar sa
Marco Polo Asya sa ngalan ng Emperador.
 Nakarating siya sa Tibet, Burma, Laos, Java,
Japan, at Siberia.
 Inilimbag niya ang aklat na “The Travels of
Marco Polo” nang bumalik sa Italy noong
1295.
Ang Renaissance  Ito ay salitang Pranses na ang ibig sabihin ay
“muling pagsilang”.
 Nagmula sa Italya noong 1350.
 Isa itong pilosopikal na makasining at
binigyang-diin ang pagbabalik interes sa mga
kaalamang klasikal sa Greece at Rome.
 Pangunahing interes ay labas sa saklaw ng
relihiyon.
 Natuon ang interes ng tao sa istilo at desinyo,
sa pamahalaan, sa edukasyon, sa wastong
pag-uugali, at sa paggalang ng pagkatao ng
isang indibidwal.
 Nagbukas ng daan sa pagbabago sa larangan
ng kalakalan at negosyo kaya umusbong ang
rebolusyong komersiyal na nagdulot ng mga
pagbabago sa gawang pang- ekonomiya.
Constantinople - ay ang Asyanong teritoryo na
pinakamalapit sa kontinente ng Europe. Ito ay
nagsilbing rutang pangkalakalan mula Europe
patungong India, China, at iba pang bahagi ng
Silangan na napasakak may ng mga Turkong
Muslim noong 1453.
 teritoryong madalas daanan noong panahon
sa Krusada.
 Nang lumakas ang Turkong Muslim at sinakop
ang Jerusalem, nanganib at bumagsak ang ito
sa mga Turkong Muslim.
 Nasakop nang lubusan noong 1453 nang
masakop ng Turkong Muslim ang
Mediterranean.
 Naging resulta ay ang ganap na pagkontrol ng
Ang Pagbagsak ng mga Turkong Muslim sa mga ruta ng
Constantinople (bahagi kalakalan mula Europe patungong Silangan.
ng Turkey sa  Tanging mga Italyanong mangangalakal
kasalukuyan) nataga Venice, Genoa, at Florence ang
pinayagan ng mga Turkong Muslim ang
makadaan sa ruta.
 ang kalakal na nakuha sa Asya ng mga
Italyano ay dinala sa bansang Portugal, Spain,
Netherlands, England at France.
 napilitang maghanap ng bagong ruta ang mga
mangangalakal na Europeo na pinangunahan
ng mga Portugese at sinundan ng mga
Spanish, Dutch, Ingles at Pranses.
 ika-16 na siglo naimbento ang mas maunlad
na kagamitang pandagat tulad ng astrolabe
kung saan ginagamit upang malaman ang
oras at latitude samantalang ang compass ay
ginagamit upang malaman ang direksiyon ng
pupuntahan.
 Naniniwala ang mga Europeo na may
malalaking magagawa ang ginto at pilak sa
katuparan ng kanilang adhikain.
 Konsepto nang yaman ng bansa ay nasa
dami ng ginto at pilak.
 Napalakas ang kapangyarihan ng bansang
mananakop
 Nagbibigay daan sa pag-aagawan ng kolonya
sa bagong daigdig.
 Ang pang-katubigang kalakalan at pananakop
ng mga bansang Europeo ay naging daan sa
Ang Merkantilismo pag-unlad ng ekonomiya ng Europe.
 Pamamaraan sa pakikipagkalakalan at ang
pagbabangko ay napaunlad upang kumita
nang lumaki ang bansang Europe.
 Ang mga dahilan na nagbunsod sa mga
kanluranin na makarating sa Asya ang naging
daan para sumigla ang palitan ng kalakal ng
mga Europeo at mga Asyanong
mangangalakal at makilala ng mga Kanluranin
ang mga likas na yaman, mga hilaw na
material na panustutus sa industriya.
Mga Paraan ng mga Kanluranin sa Pananakop
 Kanluraning Pangyayari/Paraan ng
Bansang Sinakop
Bansa /Mananakop Pagsakop
 1502 – nagbalik at
nagtatag si Vasco da
 Calicut sa India
Gama ng sentro ng
kalakalan
 1505 – ipinadala si
Francisco de Almeida  Mga bansa sa
bilang unang Viceroy sa Silangan
silangan
 Ormuz sa Golpo ng
Persia(Iran)
 1510 – sa pamumuno ni  Diu at Goa sa India
PORTUGAL Alfonso de Albuquerque  Aden sa Red Sea
maraming bansa ang  Malaca sa Malaya
nasakop  Moluccas sa Ternate
 Macao sa China
 Formosa (Taiwan)
 paggamit sa mga daungan upang makontrol ang
kalakalan
 nanakop sa pamamagitan ng pangkabuhayan o
pang-ekonomiya hanggang sa ipinasok ang
Kristiyanismong Katolisismo sa mga nasasakupan
 1580 – sinakop ng Spain sa loob ng 60 taon
 1640 – nakalaya ngunit ang kanyang mga koloya
ay nakuha ng England at France
 John Cabot – isang
 Nova Scotia,
Italyanong marinero na
Canada
namuno sa England
 East India Company –
isang pangkat ng
mangangalakal na
Ingles na  Ceylon
pinagkalooban ng  Malaya
England ng  Singapore
kapangyarihan sentro  Australia
ng kalakalan ng  New Zealand
England sa India  Mga pulo sa
 Nakapagtatag ng Hilagang Pasipiko
permanenteng
panirahan sa Hilagang
Amerika
 1600 – ginamit ang
East India Company
upang mangalakal at
pamahalaan ang
 India
pananakop nito at
pangalagaan ang
interes nito sa ibayong
ENGLAND dagat
 1612 – nabigyan ng
permiso ang Ingles
 Surat
para makapagtatag ng
pagawaan
 1622 – tinulungan ng
Ingles ang mga Persian
laban sa Portuguese
kaya’t nakapagtatag ng  India
sentro ng kalakalan sa
kanluran at silangang
baybayin
 British East India Company – nakakuha na ng
concession (pagbibigay ng espesyal na karapatang
pangnegosyo) sa Madras mula sa Rajah ng
Chandragiri
 1668 – pinaupahan ni Haring Charles ang pulo ng
Bombay
 1690 – nakakuha ang kapirasong lupain sa delta ng
Ganges ng mga Ingles sa pagpayag ni Emperador
Aurangzeb, lider ng Impeyong Mogul
 tuluyang sinakop ang India nang makita ang
malaking pakinabang sa likas na yaman nito
 ka-18 siglo –  Laos
sinakop ang buong Cochin China
FRANCE
kolonyang French  Cambodia
Indo- China Annam
 nakipagsabwatan sa pinunong lokal ng Bengal
 1664 – naitatag ang French East India Company
 nakapagtatag ng  Pondicherry
pamayanang Chandarnagore
  Mahe
pangkomersiyal
Karikal
 Dutch East India Company – ginamit upang
NETHERLANDS mamahala sa isang bahagi ng India
 Sinakop ang East Indies (Indonesia)
 nakuha ang Oman at Muscat noong 1507 ng mga
mangangalakal na Portuguese ngunit napatalsik ng
TURKONG mga Arabe noong 1650
OTTOMAN  1907 – naging protectorate ng Great Britain ang
Bahrain, ngunit pinatalsik ang mga British ni
Heneral Shah Reza Pahlavi

Modyul 2: Ikalawang Yugto ng Pananakop

 MELC: *Nasusuri ang mga dahilan, paraan at epekto ng kolonyalismo at imperyalismo ng mga Kanluranin sa unang yugto (ika-16 at ika-17 siglo) pagdating nila sa
Timog at Kanlurang Asya.
PAGTATALAKAY
Mga Dahilan na Nagbunsod sa mga Kanluranin na lalong maghangad ng Mga pagbabagong naganap sa India pagkatapos ng Rebelyong Sepoy
Kolonya sa Timog at Kanlurang Asya (Ika-18 hanggang 19 Siglo) 1. Tuwiran nang pinamahalaan ng Great Britain ang India. Noong 1877,
ganap nang itinalaga si Reyna Victoria bilang empress ng India
Nasyonalismong Europeo
2. Ang mga maseselang posisyon ay nasa pamahalaang Ingles
Nais ng mga nasyon sa Europa na magkaroon ng malawak na
3. Binigyan ng malaking pabor ang mga katutubong prinsipe na
kapangyarihan upang labanan ang kanilang mga karibal na mga bansa.
makipagtulungan at ang ayaw makisama ay may kaparusahan
Rebolusyong Industriyal 4. Pagkakaroon ng eksaminasyon sa mga nagnanais na mamasukan sa
Isang transisyunal na panahon (1760−1840) sa Europa at America na pamahalaan
nakatuon sa pagbabago sa mga proseso ng paggawa, mula sa pagbuo ng mga 5. Pagpataw ng malaking buwis sa mga magsasaka
produkto sa pamamagitan ng kamay papunta sa paggamit ng mga makinarya. 6. Upang lalong maisaayos ang interes sa kalakalan sa India, ipinasaayos
Ang Great Britain o England ang nagpasimula nito dahil sa reserbang uling at ang mga estadong may hidwaan
iron. Sa maraming produktong ginagawa ng mga Kanluranin, nangailangan ng 7. Nagtatag ng maayos at sentralisadong pamahalaan
mga pagawaan, hilaw na materyales, sa mga bansang sakop na libre lamang 8. Dinala ng mga Ingles ang makabagong teknolohiya
makukuha. 9. Upang mabilis na madala ang mga kalakal sa pantalan, ipinagawa ang
Halimbawa ang mga sumusunod: mga daan, tulay at riles ng tren, mga pagawaan, at sistema ng irigasyon
 Bulak at jute sa India 10. Nagpatayo ng mga hospital. Bago pa dumating ang mga Ingles may sakit
 Tin sa Timog Silangang Asya sa India na hindi mahanapan ng lunas gaya ng tuberculosis, bubonic
 Rubber, copper at ginto mula sa Aprika plaque, malaria atbp
 Naging tagapagluwas ng mga hilaw na materyales ang mga bansang sakop 11. Nagpatayo ng mga paaralan. Ginamit ang wikang Ingles bilang wikang
 Mga prutas na sa Asya lamang matatagpuan tulad ng saging, melon at panturo sa paaralan
dalandan 12. May mga Indian na pinadala at pinag-aral sa England
 Nangailangan ang mga Europeo ng mga pabrika sa paggawa ng mga 13. Pinaunlad ang agrikultura
produkto, bagsakan ng kanilang mga yaring produkto 14. Sapilitang pinagtanim ang mga magsasaka ng mga produktong
kakailanganin ng England para sa kanyang pag-unlad
Kapitalismo
15. Pagtatangi ng lahi
Isang sistema kung saan mamumuhunan ng kanyang salapi ang isang tao
upang magkaroon ng tubo at interes. Dumami ang salaping naipon ng mga Kanlurang Asya
Europeo dahil sa kalakalan sa Asya. Ginamit ang mga salaping ito sa mga Ang sinaunang kabihasnan sa Kanlurang Asya ay dumaan sa maraming
pananim at minahan sa mga kolonya para lalo itong kumita. pananakop. Ang malakas na imperyong sumakop rito ay ang mga Turkong
Ottoman na nagmula sa Turkey. Naghari ito ng maraming siglo, ang relihiyong
White Man’s Burden
Islam ay kanila ring ginamit upang lalong magkaisa ang mga Arabe.
Ipinasailalim sa kaisipan ng mga nasasakupan na sila ay pabigat sa mga
Nang sumiklab ang Unang Digmaang Pandaigdig, kumampi ang Kanlurang
Kanluraning bansa. Ang mga Kanluranin ay naniniwala na sila ay may tungkulin
Asya sa Pwersang Alyado sa buong pag-aakala na sila ay lalaya. Ang naisin ay
na turuan at tulungan upang paunlarin ang kanilang nasasakupan. Ito ang
napalitan na naman ng panibagong patakaran na pinatupad ng Liga ng mga
ginamit na katuwiran ng mga Kanluranin sa ginawa nilang pananakop sa Asya,
Bansa.
ang paghahangad na ipakilala ang kanilang superyor na kultura, relihiyon, at
Ang Kanlurang Asya ay sumailalim sa pananakop ng mga kanluraning
paniniwala sa iba pang mga bansa sa mundo. Pinapaniwala nila ang mga bansa
England at France noong 1914 ng isang tsarter o mandato ng Liga ng mga
sa Asya at Africa na ang kanilang pamumuno ay magtuturo sa mga ito ng mga
Bansa. Ang mga Europeong nanalo sa Unang Digmaang Pandaigdig ay
makabagong pamamaraan ng pagpapatakbo ng kanilang mga pamahalaan. Ang
magiging mandato ng ilang teritoryo ng mga natalong bansa. Ang Iraq, Palestine,
tunay na layunin ay pagpapalawak ng kapangyarihan, teritoryo at pagpaparami
West Bank, Gaza Strip at Jordan ang mandato ng Great Britain. Ang mandato ng
ng kayamanan.
France ay ang Syria at Lebanon. Ang sistemang mandato ay nangangahulugang
Mga Paraan ng Kolonyalismo at Imperyalismong Kanluranin sa Timog at pansamantala silang sasailalim sa kamay ng mga Kanluranin habang
Kanlurang Asya sa Ikalawang Yugto (Ika 18-19 Siglo) tinutulungan silang makapagsarili at makapagtatag ng pamahalaan.
Kasunduan - Binibili ang mga lupain mula sa dating mananakop. Sa isyung politikal at sosyal, nakialam ang mga Kanluranin sa suliranin sa
pagitan ng Palestine at mga Hudyo. Sinuportahan ng mga Kanluranin ang mga
Tuwirang Pananakop - Simpleng pananakop ng isang lupain sa pamamagitan ng Hudyo na magkaroon ng bahaging titirhan sa Palestine.
pwersang militar.
Mga Epekto ng Kolonyalismo at Imperyalismo sa
Mga Anyo sa Paraan na Ginamit ng mga Imperyalistang Kanluranin sa Timog at Kanlurang Asya
Pagkontrol ng kanilang mga Teritoryo
Colony - kung saan ay direktang kinokontrol at pinamamahalaan ng
imperyalistang bansa ang kanyang sakop na bansa.
Hal. Spain sa Pilipinas. Great Britain o England sa India, France sa dating Indo-
China.
Protectorate - may sariling pamahalaan ngunit ang mga patakaran at kautusan
ay dinidikta ng imperyalistang bansa lalo na sa patakarang panlabas tulad
ng ginawa ng America sa Pilipinas at Great Britain o England sa Hongkong.
Ang Mga British sa India
 Nakontrol ng Great Britain o England ang kalakalan sa India sa pagtatatag
ng British East India Company
 French East India Company- naging kakompetensya ng Great Britain o
England sa kalakalan ngunit hinadlangan ito ng mga British sa labanan sa
Plassey noong 1757 na kung saan natalo ang mga Pranses
Mga Patakarang Pinairal ng mga British sa India.
1. Pagbabawal sa Sati o Suttee- ang boluntaryong pagsunog sa katawan ng
asawang babae sa ibabaw ng bangkay ng asawa
2. Pinayagang mag-asawa ang mga babaeng Hindu na balo
3. Pagbaba ng katayuan sa lipunan ng mga Brahman
4. Pagpataw ng buwis sa mga may-ari ng lupain
Rebelyong Sepoy - isang grupo ng mga kawal sa India o kilala sa tawag na
Sepoy ang nag-alsa upang tutulan ang pagsisimula ng pag-impluwensya ng mga
British sa pananampalataya at panlipunang pamumuhay ng mga taga-India.
Nangyari ito nang nabalitaan ng mga sundalong Sepoy na Muslim at Hindu na
ang taba ng baboy at baka ay ginamit na panlinis sa sandata. Sa paniniwala ng
mga Muslim, ang taba ng baboy ay marumi at ang taba ng baka para sa mga
Hindu ay sagrado. Para sa mga Muslim at Hindu, ang ginawa ng mga Ingles ay
malaking kalapastanganan sa kanilang relihiyon. Nasupil ng pamahalaang Ingles
ang rebelyon pagkatapos ng ilang buwan.
Larangan Mga Patunay
 Pinakinabangan ng husto ang mga likas na yaman at mga
hilaw na sangkap
 Pagkakaroon ng mga pamilihang paglalagyan ng mga
produkto
 Paglalagay ng mga pabrika sa mga bansang sakop sa
paggawa ng mga produkto mula sa mga hilaw na materyales
Ekonomiya  Ang natural na kapaligiran ng mga Asyano ay unti-unting
naubos at pinagkakitaan ng mga dayuhan.
 Nagpatayo ng mga tulay, riles ng tren, at kalsada ang mga
mananakop
 Isinilang ang mga Asyanong naging mga mangangalakal o
middlemen
 Nagtayo ng mga ospital
 Hiwa-hiwalay na estado na iba-iba ang namumuno ang
naging kalagayan ng mga katutubo
 Nagtatag ng isang sentralisadong pamahalaan
 Nagkaroon ng paghahati-hati ng rehiyon sa mga kanluraning
Politika
 Naalis sa kolonya ang karapatan na pamahalaan ang
sariling bansa
 bansa at nagkaroon ng fixed border o takdang hangganan
ang teritoryo ng bawat isa
  Nasanay ang mga Asyano sa paggamit ng mga produktong
dayuhan
 Ang mga paniniwala, pilosopiya, at pananampalataya ng
mga Asyano ay pinalitan ng mga dayuhan
 Nagkaroon ng paghahalo ng lahi ng mga katutubo at mga
Sosyo- kanluranin
Kultural  Ang mga kaugalian ay nahaluan tulad sa mga pagkain at
istilo ng pamumuhay ay ginaya.
 Nagpatayo sila ng mga paaralan para sa maykaya lamang at
may mga Asyanong nakapag-aral sa Europa
 Nagkaroon sila ng mga liberal na kaisipan na nakatulong sa
pagpukaw ng damdaming Nasyonalismo sa mga Asyano

Modyul 3: Nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya

MELC: *Nasusuri ang mga salik, pangyayaring at kahalagahan ng nasyonalismo sa pagbuo ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya
PAGTATALAKAY
Ang pananakop, pagpapasailalim sa kapangyarihan, at pananamantala ng
mga bansang kanluranin sa mga bansang Asyano, ang siyang nagbigay-daan
sa pag-usbong ng nasyonalismo sa Asya.
Nasyonalismo
Ang katagang ito ay tumutukoy sa damdaming makabayang maipakikita sa
pamamagitan ng matinding pagmamahal at pagpapahalaga sa Inang Bayan. Ito
ay may iba’t ibang anyo tulad na lamang ng tinatawag na:
 Passive nationalism (defensive) - mapayapang paraan ng nasyonalismo
tulad ng Civil Disobedience ni Mahatma Gandhi sa India
 Active nationalism (aggressive)- mapusok na nasyonalismo tulad ng
Rebelyong Sepoy sa India
Manipestasyon ng Nasyonalismo;
 pagkakaisa
 pagmamahal at pangtangkilik sa sariling bayan
 makatuwiran makatarungan
 kahandaang magtanggol at mamatay para bayan
Ingles.Sinimulan niya ang Civil disobedience o hindi
pagsunod sa pamahalaan. Tinitingala siya ng mga Indian at
tinawag na Mahatma o Great Soul (Dakilang kaluluwa).
Binaril siya noong January 30, 1948 ng isang panitikong
Hindu na tumutol sa hangarin niya na mapag-isa ang mga
Hindu at Muslim sa iisang bansa.
 1935- pinagkalooban ng Ingles ang mga Indian ng
pagkakataong mamahala sa India.
 Jawaharlal Nehru –ang namumuno ng nakamtan ng Indian
ang kalayaan mula sa mga Ingles noong August 15, 1947.
 Mohammed Ali Jinnah- ang namumuno nang maisilang ang
Pakistan bansa at nabigyan ng kalayaan noong August 14, 1947
kaalinsabay ng Indian Independence day.
Nasyonalismo sa Kanlurang Asya

PAG-USBONG NG NASYONALISMO SA TIMOG ASYA

Nasyonalismo sa India
Ang pananakop ng mga Ingles sa India ang nagbigay- daan upang
magising ang diwa ng nasyonalismo rito. Nagtataglay man ng iba’t ibang wika at
relihiyon ang mga Indian, sila pa rin ay kumilos at nagkaisa upang umunlad at
makabuo ng isang malayang bansa.

Bansa Salik, Pangyayari at Kahalagahan

India  Ang pananakop ng mga Ingles sa India ang nagbigay- daan
upang magising ang diwa ng nasyonalismo rito.
 Nakinabang nang husto ang mga Ingles ang mga likas na
yaman ng India.
 Nagpatupad ng mga patakaran ang Ingles na hindi angkop
sa Kultura ng India. Isa na rito ang sutee o sati, female
infanticide at racial discrimination o pagtatangi ng lahi.
- Female infanticide - ay ang pagpatay sa mga batang
babae
- Sutee o sati - ang pagpapatiwakal ng mga biyudang
babae at pagsama sa libing na namatay na asawa.
- Racial Discrimation o Pagtatangi ng Lahi - ang hindi
pantay na pagtingin sa lahi ng mga Indian at pagtrato sa
sundalong Indian o mga Sepoy.
 Rebelyong Sepoy - ay ang unang pag-aalsa ng mga Indian
laban sa mga Ingles.
Amritsar massacre - ay ang pamamaril ng mga sundalong
Ingles sa mga grupo ng mga Indian sa isang selebrasyong
Hindu noong April 13, 1919 kung saan may 379 katao ang
namatay at mayroong halos 1,200 na katao ang nasagutan.
Dahil dito mas tumindi pa ang pagpapakita ng nasyonalismo
ng mga Indian.
Hiwalay na Pagkilos ng mga Indian at Muslim
Hindu
Samahan - Indian National Congress
Nanguna - Alan Hume
Layunin - Makamtan ang kalayaan ng India
Muslim
Samahan - Indian Muslim League
Nanguna - Mohamed Ali Jinnah
Layunin - Magkaroon ng hiwalay na estado para sa mga
Muslim
 Mohandas Karamchad Ghandi - ang nangunang lider
nasyonalista sa India. Siya ang nagpakita ng mapayapang
paraan sa paghingi ng kalayaan o non- violence/ ahimsa.
Naniniwala siya sa paglabas ng kaotohanan o Satyagraha.
Hinimok niya ang pagboykot ng mga Indian sa lahat ng
produkto ng mga Ingles sa lahat ng may kaugnayan sa mga
 Bansa/
Salik, Pangyayari at Kahalagahan
Rehiyon
 Napasailalim ng Ottoman Empire mula sa 1453
hanggang 1918, ngunit bumagsak ang nasabing
imperyo dahil sa pagsakop ng mga Kanluranin
Kanlurang
 Sistemang Mandato- nangangahulugan ito na ang isang
Asya
bansa na naghahanda upang maging isang malaya at
isang nagsasariling bansa ay ipasasailalim muna sa
patnubay ng isang bansang Europeo
 Isa sa mga bansa na unang lumaya sa Kanlurang Asya
Kuwait
noong 1759.
 Natamo ang kalayaan mula sa Imperyong Ottoman
Lebanon noon at noong 1926 ay ganap na republika sa ilalim ng
mandato ng bansang France.
Saudi  Pinangalanan ni Abdul ang lugar na ito nang ipinahayag
Arabia niya ang sarili bilang Hari ng Al Hijaz.
Iraq  Naging protektado ng England noong 1932.
 Humingi ng kalayaan sa pamumuno ni Mustafa Kemal.
Turkey Kasunduang Lausanne (1923) - sa pamamagitan nito
 naisilang ang Republika ng Turkey.
 Naideklara ang Republika ng Israel noong Mayo 14,
1948 at nagsimula na ang tension sa Palestine.
 Zionism- ito ang pag-uwi sa Palestine ng mga Jew mula
Israel
sa iba’t ibang panig ng daigdig.
 Holocaust- ito ang sistematiko at malawakang pagpatay
ng mga German Nazi sa mga Jew o Israelite.

MGA NASYONALISTA SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
MOHANDAS GANDHI
Siya ay isang Hindu na nakapag-aral sa isang pamantasan sa England at
nakapagtrabaho sa South Africa. Siya ang namuno upang ipaglaban ang
hinaing ng mga Indian laban sa mga mananakop na Ingles. Siya ay naging
inspirasyon ng marami dahil sa kanyang katangi-tanging tahimik na
pamamaraan ng pagtutol upang matamo ng India ang kalayaan.
Nakilala siya bilang Mahatma o “dakilang kaluluwa”. Tinuruan niya ang mga
mamamayang humingi ng kalayaang hindi gumagamit ng karahasan dahil
naniniwala siya sa Ahimsa (lakas ng kaluluwa), at satyagraha sa
pakikipaglaban. Hindi niya sinang-ayunan ang pagtatangi sa untouchables at
suttee para sa mga kababaihan. Ipinakilala niya ang civil disobedience kung
saan ay kanyang hinikayat ang mga Indian na huwag mamili ng mga kalakal o
produktong Ingles, at upang mabigyan ng agarang pansin ang kanilang
kahilingang lumaya. Nakamit ng India ang kanilang kalayaan noong Agosto 15,
1947 sa pamumuno ni Jawaharlal Nehru. Nabaril at napatay si Mohandas
Gandhi noong Enero 30, 1948.
MUSTAFA KEMAL ATATURK
Siya ay isinilang sa Salonika, bahagi ng Imperyong Ottoman (Salonika,
Greece ngayon). Bukod sa pagiging kapitan ng Ottoman Army ay nagsilbi rin
siya sa 5th Army sa Damascus (Syria na ngayon) hanggang 1907. Isa si
Mustafa Kemal Ataturk sa hindi pumayag sa kasunduan ng Italy at France na
hatiin ang Imperyong Ottoman nang matapos ang
kanilang digmaan noong 1912. Siya ang naging susi sa isang pagkilos na
naganap noong Disyembre 1911 sa Battle of Tobruk, na kung saan ay may 200
Turko at Arabong militar ang lumaban sa 2000 Italyano na kanilang naitaboy,
200 ang nahuli at napatay. Gayunpaman, sa digmaang ito ay nagtagumpay pa
rin ang mga Italyano. Si Mustafa Kemal Ataturk ang nagbigay-daan sa kalayaan
ng Turkey. Siya ang tumawag ng halalang pambansa at hiwalay na parliament,
at dito ay nagsilbi siyang tagapagsalita (speaker). Ito ang Grand National
Assembly ng Turkey na nagbigay-daan upang ang mga Turkong militar ay
mapakilos na hingin ang kalayaan ng bansang Turkey.
AYATOLLAH KHOMEINI (AYATOLLAH ROUHOLLAH MOUSARI KHOMEINI)
Siya ay isinilang noong Setyembre 24, 1902, lumaki sa pangangalaga ng
kanyang ina at tiyahin, matapos mamatay ang kanyang ama sa kamay ng mga
bandido. Noong 1962 ay nagsimula siyang maging aktibo sa larangan ng
politika. Kasama siya sa mga pagkilos at pagbatikos sa mga karahasang
isinasagawa ng kanilang Shah sa mamamayan. Binatikos din niya ang
tahasang pagpayag at
pangangalaga ng Shah sa interes ng mga dayuhan tulad ng United States.
Si Ayatollah Khomeini ay gumawa rin ng makasaysayang pagtatalumpati noong
Hunyo 3, 1963 laban sa patuloy na pagkiling ng Shah ng Iran sa mga
makadayuhang pakikialam at pagsusuporta nito sa Israel. Dahil sa gawaing ito
ay naaresto at nakulong si Ayatollah Khomeini. Umani naman siya ng
malawakang pagsuporta ng mamamayan na naging sanhi ng kaguluhan sa
bansa. Naranasan din niya ang maipatapon sa ibang bansa tulad ng Turkey at
Iraq noong Nobyembre 1964 dahil sa pagsusulat at pangangaral laban sa
kasalukuyang pamunuan ng kanyang bansa. Pagkatapos mabuwag ang
pamahalaan ng Iran at mapatalsik ang Shah sa pamamagitan ng Rebolusyong
Islamic noong 1979 ay muli siyang bumalik sa Iran at namatay noong Hunyo 3,
1989 sa gulang na 70 taon. Kinilala siya bilang isa sa mga malupit na lider
noong Ika-20 Siglo.
MOHAMED ALI JINNAH
Nakilala siya bilang “Ama ng Pakistan,” isang abogado at pandaigdigang
lider. Ipinanganak siya noong Disyembre 25, 1876 sa Karachi, Pakistan. Si
Mohamed Ali Jinnah ang namuno sa Muslim League noong 1905 at layunin ng
nasabing samahan ang magkaroon ng hiwalay na estado para sa mga Muslim.
Namuno siya upang ang bansang
Pakistan ay lumaya mula sa bansang India. Noong Agosto 14, 1947 ay
ipinagkaloob ang minimithing kalayaan ng Pakistan. Si Mohamed Ali Jinnah ang
itinanghal na kauna-unahang gobernador-heneral ng Pakistan. Namatay siya
noong Setyembre 11, 1948.
IBN SAUD
Siya ang kauna-unahang hari ng Saudi Arabia at isinilang noong
Nobyembre 24, 1880 sa Riyadh, anak ni Abdul Rahman Bin Faisal. Ang
kanyang pamilya ay kabilang sa mga pinunong tradisyonal ng kilusang wahhabi
ng Islam (ultra orthodox). Taong 1902 nang muling mapasakamay nila ang
Riyadh, samantalang taong 1912 naman nang masakop niya ang Najd at dito
na bumuo ng pangkat ng mga bihasang sundalo. Matapos ang Unang
Digmaang Pandaigdig, sinikap ng mga Ingles na mapalapit sa kanya, ngunit sila
ay hindi nagtagumpay. Sa halip ay pinaboran niya ang kanyang katunggali na si
Husayn Ibn Ali ng Hejaz. Taong 1924 – 1925 napabagsak ni Ibn Saud si
Husayn Ibn Ali at idineklara ang kanyang sarili bilang hari ng Hejaz at Najd.
Pagkatapos matipon ang halos kabuuan ng tangway ng Arabia noong taong
1932, binigyan ni Ibn Saud ang kanyang kaharian ng bagong pangalan, at ito ay
ang Saudi Arabia. Nagtagumpay siya na mahimok ang mga nomadikong tribong
mapaayos ang kanilang pamumuhay at iwasan na ang panggugulo at
paghihiganti. Sa kanya ring pamumuno ay nawala ang mga nakawan at
pangingikil na nangyayari sa mga dumadalo ng pilgrimage sa Mecca at Medina.
Si Haring Ibn Saud ang nagbigay ng pahintulot sa isang kompanya ng United
States noong 1936 at 1939 upang magkaroon ng oil concession sa Saudi
Arabia. Pinatunayan niyang ang mina ng langis sa bansa ang pinakamayaman
sa daigdig na nakatulong upang ito ay magkaroon ng pambansang pag- unlad.

Modyul 4: Epekto ng mga Digmaang Pandaigdig sa Pag-angat ng mga Malawakang Kilusang

Nasyonalista
MELC: *Natatalakay ang karanasan at implikasyon ng ang digmaang pandaidig sa kasaysayan ng mga bansang Asyano
PAGTATALAKAY
Unang Digmaang Pandaigdig ( 1914-1918) Ito ay sumiklab noong Agosto 1914 dahil sa sumusunod na mga dahilan:
Una ay ang pag-aalyansa o pagkakampihan ng mga bansang Europeo upang
maisakatuparan ang kanilang mga personal na interes kaya’t nabuo ang
dalawang grupo, ang Central Powers na binubuo ng Germany at Austria-
Hungary, at ang Allies na kinabibilangan naman ng France, England, at Russia.
At ang pangalawa ay ang agarang dahilan ng pagsiklab ng digmaan ay ang
pagpatay ni Gavrilo Princip na isang Serb kay Archduke Francis Ferdinand na
tagapagmana sa trono ng Austria-Hungary
Bagaman ang digmaan ay nakasentro sa Europa nakaapekto pa rin ito sa
mga rehiyon ng Timog at Kanlurang Asya. Sa panahong ito ang India sa Timog
Asya ay kolonya ng bansang England, nagkaisa at pansamantalang isinantabi ng
mga Hindu at Muslim na mamamayan nito ang kanilang hindi pagkakasundo
upang tumulong at suportahan ang grupo ng Allies sa paniniwalang sila ay
palalayain kung sakaling magtagumpay ang grupo sa digmaan. Sa Kanlurang
Asya naman sa pamamagitan ng bansang Iran, ang Russia at Great Britain ay
nagsagawa ng pag-atake sa Ottoman
Empire na nakipag-alyado sa Germany, sa kabila nito ang Iran ay walang
pinanigan. Nagdulot ito ng malawakang pagkasira ng mga pamayanan, ari-arian,
pagkamatay ng maraming Iranian at nagdulot ng pagkagutom.
Ang kawalan ng pagkilos ng pamahalaang Iran sa pagkakataong ito ay
nagbigay-daan sa malawakang pag-aalsa at pagkilos ng mga mamamayan na
humihingi ng kalayaan para sa Hilagang Iran noong 1915 hanggang 1921
Resulta ng Unang Digmaang Pandaigdig
Sa digmaan sa pagitan ng dalawang grupong naglaban, natalo ng Allies ang
Central Powers sa Versailles, France na sinundan ng isang kasunduang tinawag
na Treaty of Versailles na hudyat sa pormal na pagtatapos ng digmaan. Itinatag
ang League of Nations upang maiwasan na ang pagkakaroon ng digmaan sa
daigdig.
Epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa Timog Asya
 Mas lumakas sa India ang kilusang nasyonalismo at nagkaisa ang grupong
Hindu at Muslim dahil sa hindi pagbibigay ng mga Ingles ng kanilang
hinahangad na karapatang mamahala sa kani-kanilang sarili at iba pang
pagmamalabis at kalapastanganang ginawa ng mga Ingles sa kanila.
 Pinangunahan ni Mohandas Gandhi sa panig ng mga Hindu ang paghingi ng
kalayaan sa pamamagitan ng mapayapang pamamaraan o non- violent
means na ayon sa ahimsa at satyagraha (non-violence).
 Sa panig naman ng mga Muslim, si Mohamed Ali Jinnah ang nanguna, na
kung saan ang interes ng mga Muslim ang binigyang-pansin. Ang layunin ay
ang pagkakaroon ng hiwalay na estado para sa mga Muslim.
Epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa Kanlurang Asya
 Pagpasok ng mga Kanluraning bansa sa Kanlurang Asya dahil na rin sa
pagbagsak ng Imperyong Ottoman.
 Noong 1914, natuklasan ang mina ng langis sa mga bansa sa Kanlurang
Asya na dahilan upang mas maging interesado ang mga Kanluraning bansa
rito at magtatag ng sistemang mandato.
 Ang mandato para sa Syria at Lebanon ay ibinigay sa bansang France
samantalang ang mandato sa Palestine ay napunta sa mga Ingles.
 Ang mga lokal na pamamahala sa mga bansang ito ay nanatili ngunit sa
aspetong pang-ekonomiya ay pinamahalaan naman ng mga dayuhan.
 May mga bansang nanatiling malaya ngunit hindi nakaligtas sa kontrol ng
mga Kanluraning bansa tulad ng Saudi Arabia sa pamumuno ni Haring Ibn
Saud, na kung saan lahat ng kompanyang naglilinang ng langis ay pag-aari
ng mga dayuhan.
 Noong 1917, ipinalabas ang Balfour Declaration ng mga Ingles, na
nagsasaad ng pagbubukas ng Palestine para sa mga Jew o Israelite upang
Modyul 5: Mga Pamahalaan sa Asya
MELC: * *Nasusuri ang kaugnayan ng iba’t ibang ideolohiya sa pag-usbong ng nasyonalismo at kilusang nasyonalista
PAGTATALAKAY
IDEOLOHIYA SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
Ang salitang ideolohiya ay ipinakilala ni Desttuff de Tracy na kumakatawan
sa pinaikling pangalan ng agham at mga kaisipan ng ideya. Galing ito sa salitang
ideya o kaisipan na tuwirang sinusunos ng mga tao. Ito ay tumutukoy sa sistema
o lipunan ng mga ideya o kaisipan na naglalayong magpaliwanag tungkol sa
daigdig at pagbabago nito.
Ang mataas na uri ng pagpapahalaga at mga kasagutan sa mga suliranin at
pangangailangan ng mamamayan ay ipinahahayag ng mga ideolohiya. Naaayon
din ang mga ito sa kultura at kasaysayan ng bansa. Ang ideolohiya ay nahahati
sa dalawang pangunahing kategorya- ang ideolohiyang pang-ekonomiya at
ideolohiyang pampolitika.
Ang ideolohiyang pang-ekonomiya ay nakatuon sa mga patakarang
pangkabuhayan ng bansa at paraan ng paghahati ng kayamanan nito sa
mamamayan. Samantala, ang ideolohiyang pampolitika ay nakapokus sa paraan
ng pamumuno at sa paraan ng pagpapatupad ng mamamayan. Nauugnay ang
political na ideolohiya sa mga kilusan para sa panlipunang pagbabago.
Hinihikayat nito ang mga tao na kumilos ayon sa ninanais nilang mga
pagbabagong kaayusan.
Sa pangkalahatan, iba’t ibang ideolohiya ang nabuo sa Asya. Ito ay ang
Demokrasya, Sosyalismo, at Komunismo. Pag-aralan natin ang ideolohiya ng
ilang bansa sa Timog at Kanlurang Asya.
kanilang maging tahanan o homeland. Dito nag-ugat ang hindi
pagkakaunawaan ng mga Jew at Muslim dahil sa pagbabalik ng mga Jew sa
Kanlurang Asya mula Europa.
 Taong 1919, hiniling ng Great Britain sa punong ministro ng Iran na lumagda
sa isang kasunduang magbibigay ng malawak na kapangyarihan sa
pagkontrol ng ekonomiya, pulitika, pangmilitar at pagiging ganap nang
protektoradong bansa ng Great Britain ang Iran, na ikinagalit ng mga
pangkat ng nasyonalista sa Iran kaya’t ito ay mariing binatikos nila sa mga
pahayagan at matagumpay na napigilan noong 1926.
Ikalawang Digmaang Pandaigdig (1939−1945)
Ito ay unang nag-umpisa sa Europa noong Setyembre,1939. Muli na
namang sinuportahan ng India ang England bilang kolonya pa rin nito, ngunit ito
ay nauwi lamang sa mga protesta dahil sa pagkakaaresto kay Mohandas Gandhi
at mga kasamahan nito dahil sa pagtutol nila sa digmaan. Sinamantala ng Japan
ang pagpapalawak ng teritoryo habang
abala ang mga bansang Europeo sa pakikidigma. Noong 1940 ay nagkaroon
ng Tripartite Pact sa pagitan ng Japan, Germany, Italy, at dalawa pang
militaristikong bansa na tinawag ang kanilang alyansa na Axis Powers. Sa
kabilang panig, ang United States, England, France, at iba pang mga bansa ay
bumuo ng alyansa na tinawag nilang Allied Powers. Ikinagalit ng Allied Powers
ang ginagawang pagmamalabis ng Japan sa mga kolonya ng mga bansang
Europeo sa Asya.
Muling nagsimula ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa Asya, dahil na rin
sa ginawang paglusob ng Japan sa Pearl Harbor noong Disyembre 7, 1941 (sa
Hawaii at Disyembre 8 naman sa Asya), na pinakamalaking himpilang
pangmilitar ng United States. Naging napakabilis ng pangyayari dahil na rin sa
taktikang pataksil na ginawa ng Japan kaya’t napalawak nito ang kanyang
kapangyarihan sa mga rehiyon ng Timog at Timog- Silangang Asya.
Taong 1942, naganap ang Tehran Conference sa pangunguna ng United
States, na nagsasaad na kapwa lilisanin ng Russia at Great Britain ang bansang
Iran upang makapagsarili at maging malaya ito, ngunit ito ay hindi lubusang
naganap bagkus ay nagdulot pa ito ng krisis at nagbigay- daan sa cold war sa
pagitan ng United States at mga kaalyado nito.
Muling nakabangon ang United States sa sinapit nitong trahedya sa Pearl
Harbor. Matapos bigyan ng prayoridad ang digmaan sa Europa hinarap naman
ng mga Amerikano ang mga Hapones at tuluyan nilang natalo noong bagsakan
ng bomba atomika ng United States ang Hiroshima noong Agosto 6, 1945 at ang
Nagasaki noong Agosto 9, 1945, na mga pangunahing lungsod ng Japan.
Resulta ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig
Sa pagtatapos ng digmaan ay tuluyang napagtagumpayan ng Allied Powers
ang mga labanan sa Europa. Nagapi at napamahalaan ng United States ang
Japan. Naitatag din ang United Nations bilang kapalit ng Liga ng mga Bansa
(League of Nations) na magbibigay-proteksiyon sa lahat ng mga bansa laban sa
anumang sigalot.
Epekto ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa Kanlurang Asya
Sa kasukdulan ng mapait na naranasan ng mga taga-Kanlurang Asya dahil
sa digmaan ay nagkaroon ng mas maigting na pagnanasa upang matamo ang
kasarinlan ng bawat kolonyang bansa. Sa pagtatapos ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig ay unti-unting natamo ang kalayaan dahil na rin sa kahusayan ng
mga pinuno sa bawat bansa at pagpapakita ng kanilang kakayahan na
pamunuan ang bansa.
IDEOLOHIYANG DEMOKRASYA
Nagmula sa salitang “demoskratus” na ibig sabihin ay pamamahala ng mga
tao. Ito ay isang uri ng ideolohiya na pinamamahalaan ng sangkatauhan. Sa
ideolohiyang ito, may nagaganap na free elections.
Ang kapangyarihan sa pamahalaan ay nasa kamay ng mga tao. Sa
demokrasya ay maaaring makilahok ang mga mamamayan ng tuwiran o di-
tuwiran. Ito ay tinatawag na direct o tuwirang demokrasya kung ibinoboto ng
mamamayan ang gusto nilang mamuno sa pamahalaan. Karaniwang pumipili
ang mga tao, sa pamamagitan ng halalan, ng mga kinatawan na siyang hahawak
sa kapangyarihan o pamahalaan sa ngalan nila.
Uri ng Demokrasya:
A. Direct Democracy – Ang mga tao mismo ang namamahala o gumagawa ng
desisyon para sa kanilang bansa. Sila din ang nag-aamyenda sa kanilang
batas at gumagawa ng batas.
B. Representative Democracy – Ito ay isang uri ng demokrasya na
pinamumunuan ng mga piling opisyal na nirerepresenta ang kabuuang
populasyon ng tao.
TIMOG ASYA
India at Pakistan
Sa Timog at Kanlurang Asya, higit na malaki ang impluwensiya ng
demokrasya sa mga kilusang nasyonalista. Sa India, sa ilalim ng pananakop ng
mga British, maraming Indian ang naging aktibo sa muling pagbuhay ng kaisipan
na tradisyong Hindu. Isa dito si Mohandas Gandhi na iginagalang sa India at sa
buong mundo bilang Mahatma Gandhi siya ang tagapanguna at
tagapagpaganap ng Satyagraha — ang pagpipigil sa kalupitan sa pamamagitan
ng malawakang sibil na hindi pagsunod na malakas na nakatatag sa ahimsa o
non- violence. Pagkatapos maging leader ng Indian National Congress noong
1921, nagtatag siya ng mga kampanya para sa pantay-pantay na batas sa India.
Noong 1935, nagbigay ang Great Britain sa India ng isang bagong
konstitusyon na nagkaloob ng isang lehislatibongbikameral at pederal,
sanggunian ng mga estado at ng kapulungan.Tinanggihan ito ng mga Indian at
Muslim. Para sa mga Muslim, kung mga Hindu ang mas magkakaroon ng kontrol
sa India, mapipinsala ang kanilang kultura at relihiyon.Upang mabigyang
proteksiyon ang kanilang mga karapatan at kapakanan, itinatag ang Muslim
League noong 1906. Ito ay sa pangunguna ni Muhammad Ali Jinnah. Naging
masigla ito sa kanilang mga gawain. Hiniling niya noong 1947 ang isang hiwalay
na bansang Muslim. Ito ay nagbigay-daan sa pagbuo ng bansang Pakistan na
naihayag ang kasarinlan kasabay ng India noong Agosto 14, 1947.
Sri Lanka at Maliliit na Estado sa Timog-Asya
Noong 1915, itinatag ng Great Britain ang Ceylon National Congress na
unang partidong politikal. Namuno ito upang ipaglaban ang kasarinlan ng
bansa.Pagkaraan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, pinamunuan ni Don
Stephen Senanayake, ang itinuturing na “Ama ng Kasarinlang Sri Lanka,” ang
pakikipaglaban para sa kasarinlan. Sila ay sinuportahan ng lahat ng pangkat-
etniko. Noong Pebrero 4, 1948, ipinahayag ang kasarinlan ng bansa.
Samantala, sa Nepal, noong 1990, naganap ang mapayapang Rebolusyong
People Power. Nagsilbing inspirasyon nila ang katulad ng EDSA Rebolusyon sa
Pilipinas noong 1986. Noong Mayo 28, 2008, idineklara ang Nepal bilang isang
Federal Democratic Republic.
KANLURANG ASYA
Israel
Natagpuan ng mga Hudyo ang kalayaan at oportunidad sa pamamagitan ng
United States. Naging instrumento ang pamahalaan ng US sa pagtulong sa mga
Hudyo.Itinatag ang Kilusang Zionismo sa Base, Switzerland noong 1897 ni
Theodore Herzl, isang Austro Hungarian.Inihayag ang malayang nasyon ng
Israel sa Tel-Aviv noong Mayo 14, 1948. Tinawag itong Republika ng Israel at
ang naging unang Punong Ministro ay si David Ben-Gurion. Noong 14 Mayo
1948, pormal niyang ipinahayag ang pagtatatag ng Estado ng Israel, at siya ang
unang pumirma sa Israeli Declaration of Independence, kung saan siya ay
nakatulong upang sumulat.
Iraq
Pagkaraan ng Ikalawang Digmang Pandaigdig, ang Iraq at Palestine ay
napasailalim sa pamamahala ng Great Britain. Dahil sa hindi maayos na
pamumuno at kapabayaan ng mga Ottoman, sumibol ang mga kilusang
makabayan noong huling bahagi ng ika-19 na dantaon. Sumiklab ang
nasyonalistang pag-aalsa sa Baghdad at nahirapan ang mga hukbong British sa
paggapi sa mga ito.
Upang mahikayat na pumanig sa kanila, pumayag ang mga British sa hiling
ng mga nasyonalistang Iraqi. Ang kahilingang ito ay ang ipagkaloob sa kanila
ang kasarinlan at itatag nila ang Kaharian ng Iraq at iluklok si Faisal bilang hari.
Saudi Arabia
Dahil sa kalupitan at labis na paniningil ng buwis, naghangad ng kasarinlan
ang mga Arab mula sa mga Turk. Noong 1744, nagsanib ang puwersa nina
Muhammad Ibn Saud, isang pinunong Arab at Muhammad Ibn Abd-al-Wahhab,
isang kleriko upang makapagtatag ng alyansang political. Ito ang naging
pundasyon ng dinastiyang namumuno ngayon sa Saudi Arabia. Ang modernong
Kaharian ng Saudi Arabia ay likha ni Haring Abdul Aziz Ibn Saud. Sinakop niya
ang Riyadh noong 1902 at ginawa niyang lider ang sarili ng kilusang makabayan
ng mga Arab. Noong 1932, inihayag niya ang sarili bilang Hari ng Saudi Arabia.
Walang demokrasya sa bansa at hindi tinatanggap ng absolutong monarkiya
ng Saudi ang mga pagtutol.Kontrolado ang pamahalaan ng isang pamilya ng
mga Saud. Ang hari ang gumagawa ng mga batas at kasunduan. Walang
eleksiyon, walang partidong political, at walang lehislatura rito.
IDEOLOHIYANG KOMUNISMO
Nagmula sa salitang Latin “communis” na ibig sabihin ay “pandaigdigan”.
Ayon sa ideolohiyang Komunismo, lahat ng tao, mayaman man o mahirap ay
pantay-pantay. Kontrolado ng pamahalaan ang produksyon.Isang ideolohiya na
sumusuporta sa pagtatag ng organisasyon pangsosyal na walang estado at
kaanta- antas batay sa pantay na laki sa gamit ngproduksyon. Isang lipunan na
pantay-pantay ang lahat ng tao, walang mayaman o mahirap , makapangyarihan
o taga-sunod.
Ang kaisipang ito ay unang nilinang ni Karl Marx, isang Alemang pilosopo, at
pinayabong naman ni Nicolai Lenin ng Unyong Sobyet at ni Mao Zedong ng
Tsina. Ayon kay Karl Marx, ang pinakamataas at huling hantungan mula
kapitalismo patungong sosyalismo ay ang komunismo. Ang komunismo ay
naghahangad na bumuo ng isang lipunang walang antas o pag-uuri-uri
(classless society) kung saan ang mga salik ng produksyon ay pag-aari ng
lipunan. Hal: Pakistan
IDEOLOHIYANG SOSYALISMO
Isang doktrina ito na nababatay sa patakarang pang-ekonomiya kung saan
ang pamamalakad ng pamahalaan ay nasa kamay ng isang grupo ng tao. Ang
grupong ito ang siyang pumipigil sa pagmamay-ari, at sa pangangasiwa ng lupa,
kapital, at mekanismo ng produksyon. Ang mga industriya at lahat ng mga
kailangan sa pagpapabuti ng kalagayan ng mga mamamayan ay nasa kamay rin
ng pamahalaan. Hangad ng sosyalismo ang pagkakamit ng perpektong lipunan
sa pamamagitan ng pantay na distribusyon ng produksyon ng bansa.
Mga katangian ng sosyalismo:
 Mayroong pantay na pamamahala at pamamalakad sa mga pag mamay
aring yaman ng estado.
 Ang mga manggagawa ang siyang nangangasiwa sa sistemang ekonomiya
ng bansa
 Inaalis ang anumang bahid ng kapitalismo
 Sinisigurado na mayroong trabaho ang bawat mamamayan at nakikinabang
ang lahat sa yaman na mayroon ang bansa sa ilang bansa sa Kanlurang
Asya
Hal. Turkey Jordan UAE
BALANGKAS NG PAMAHALAAN SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
Ang pamahalaan ay maaring uriin sa ibat – ibang kategorya ayon sa
kayarian, lawak ng kapangyarihan,pag-uugnayan ng mga sangay at dibisyong
heograpikal ng kapangyarihan.
DEMOKRASYA - hawak ng mga mamamayan ang kapangyarihan sa
pamahalaan. Ang mga tao ay may pantay- pantay na karapatan at
pribilehiyo. May kalayaan silang politikal, pangkabuhayan at panlipunan.
Nagtatakda ang batas ng kapangyarihan ang mga pinuno ng bansa at
kumikilos ayon sa batas.
REPUBLIKA - isang uri ng pamahalaan na walang monarka. Ang pinakamataas
na kapangyarihan ay nasa mga mamamayan na maaring maghalal ng mga
taong kakatawan sa kanila. Maaaring Presidensyal o Parlyamentaryo ang
anyong republika.
PAMAHALAANG PEDERAL - Sa pamahalaang ito, hawak ng mga lokal na
pamahalaan ang kapangyarihan na hindi maaaring pakialaman ng
pamahalaang nasyonal. May halos kumpletong autonomiya ang bawat
estado o yunit na politikal sa pamamahala ng sariling teritoryo, subalit
nagsasama-sama ang mga pamahalaang lokal na ito upang sumailalim sa
mga batas ng pamahalaang pederal.
TOTALITARYANISMO - Ito ang sistemang politikal na hawak ng estado o ng
pamunuang namamahala nito ang ganap na kapangyarihan. Maaaring
minamana ang kapangyarihan ng estado o pinipili ang lider ng isang
espesyal na grupo.
DIKTADURYA - Ang pamahalaan ay pinamumunuan ng isang diktador na hindi
nalilimitahan ng anumang batas ang kanyang desisyon. Masugid siyang
tagataguyod sa isang ideolohiyang pinagtitibayan ng pamamahala gaya ng
komunismo.
TEOKRASYA - ang lider ng relihiyon ang namumuno bilang kinatawan ng
kanilang diyos.
KOMUNISMO - iisang partidong awtoritaryan ang may kapangyarihan sa
ekonomiya ng bansa. Isang lipunan na pantay-pantay ang lahat ng tao,
walang mayaman o mahirap , makapangyarihan o taga-sunod.
REPUBLIKANG ISLAMIC - Nagsimula ito sa kilusan ng mga Islamist upang
magdulot ng pagbabago sa relihiyon, politikal, at sosyal. Layunin nitong
agawin ang kapangyarihan sa mga bansang Islamic at gamitin ito upang
makamit ang kanilang adhikaing repormasyon sa lipunan.
OLIGARKIYA - kapag ang iilang namumunong ito ay hindi kabilang sa mataas na
antas ng lipunan, maaaring pamunuan ng isang partido (one- party rule).
Kabilang dito ang mga bansang North Korea, Laos, Syria, Turkmenistan, at
Vietnam sa ganitong uri ng pamamahala.
PARLYAMENTARYO - Ang punong ministro(Prime Minister) ang pinakamataas
na pinuno. Siya ang pinili ng mga kagawad ng Batasang Asemblea. Ang
mga kagawad ay inihalal ng mga mamamayan sa mga lungsod at lalawigan
bilang kinatawan nila.
MONARKIYA - ay isang anyo ng pamahalaan na ang kataas-taasang
kapangyarihan ay lubusan o naturingang inilalagak sa isang indibiduwal, ang
pinuno ng estado, na kadalasang panghabang-buhay o hanggang
pagbibitiw, at "buo itong hinihiwalay mula sa lahat ng kasapi ng
estado”.Tinatawag na monarko ang namumuno sa monarkiya.
Anyo:
 Constitutional Monarchy ay isang bansa na may pamahalaan kung saan
ang Pinuno ay Hari/Reyna/Emperador/Emirato/Sultan. Ang
kapangyarihan ay nahahati sa mga tao. Kapag ang bansa ay
constitutional monarchy, ibig sabihin wala sa mga Hari o Reyna na ito
 ang buong kapangyarihan ng pamamahala, bagkus ay nakabase sa
Constitution o Batas na ginawa ng mga kapulungan sa naturang bansa.
 Absolute Monarchy- ang kapangayrihan ay nasa isang tao lamang, at
ang pamamahala ay base sa batas ng pinuno
(Hari/Reyna/Emirato/Emperador/Sultan ng bansa.
ARISTOKRASYA - ay uri ng pamahalaan kung saan ang kapangyarihan ay sa
ilalim ang pamahalaang aristokrasya ay umiiral sa China, Yugoslovia at iba
pang komunistang bansa ay aristokratang pamahalaan. Ang nakapangyayari
sa mga bansang ito ay may partidong komunista na nasa kamay ng ilang
makapangyarahihang tao lamang. May ilan din namang uri na kung saan
inaagaw ang kapangyarihan sa pamamagitan ng military junta na kung saan
pinapatalsik sa posisyon ang mataas na lider.
Katuturan ng Pamahalaan
Lahat ng bansa ay may pamahalaan na nagpapasya sa mga gawain ng
isang bansa. Nagmula ang salitang pamahalaan sa wikang Griyego na
nangangahulugang “mamahala o kumontrol.” Ito ang institusyong gumagawa at
nagpapatupad ng mga batas, naniningil ng buwis at naglalaan ng gastusin para
sa mga pambansang proyekto tulad ng imprastraktura at serbisyo tulad ng
kalusugan. Mayroong tatlong uri ng pamahalaan na batay sa dami ng namamahala. Ito ay
Ang pamahalaan ang nagpapatakbo ng mga gawain ng isang bansa o ang monarkiya, aristokrasya, at demokrasya.
estado tulad ng kalakalan at edukasyon. Ito rin ang nagpapanatili ng kaayusan at
kapayapaan sa bansa tulad ng pagtatalaga ng pulisya at military, gayundin ang
pagsasaayos ng sistemang pangkatarungan. Ang pamahalaan din ang
nakikipag- ugnayan sa pamahalaan ng ibang bansa.

Anyo ng Pamahalaan ng mga Bansa sa Timog Asya:

Anyo ng Pamahalaan ng mga Bansa sa Kanlurang Asya:

Modyul 6: Kababaihan sa Kanluran at Timog Asya sa Makabagong Panahon

MELC: *Nasusuri ang karanasan at bahaging ginampanan ng mga kababaihan tungo sa pagkakapantay-pantay, pagkakataong pang-ekonomiya at karapatang
pampolitika
PAGTATALAKAY
KANLURANG ASYA
Sa Kanlurang Asya, ang pamantayan sa kababaihan ay nasusukat sa
pagiging mabuting asawa at ina. Ang mabuting asawa at ina ay yaong
sumusunod sa batas at turo ng kanilang namumuno sa relihiyon na kadalasang
magkakaiba ng pananaw at interpretasyon sa kanilang banal na kasulatan.
Dahil sa madalas na hindi nakasulat ang mga batas patungkol sa kababaihan
ay magkakaiba rin ang pagpapatupad nito sa rehiyon. Gayunpaman, halos
magkakatulad ang mga bansa sa rehiyon sa pagsunod sa konsepto ng purdah.
Purdah – mula sa salitang Hindi at Persian na parda na nangangahulugang
belo, kurtina o tabing. Ito ang panlipunang kaugalian ng mga Muslim at
Hindu na pagtatakip o paghihiwalay ng babae sa lalaki. May dalawang
pangunahing paraan sa pagsasagawa nito:
1. Abaya – maluwag at mahabang damit panlabas. Madalas hanggang lupa
ang laylayan nito.
2. Burqa – maluwag at mahabang talukbong mula ulo hanggang paa maliban
sa mata na may mesh. Halos wala nang makita sa tao.
3. Chador – maluwag at mahabang talukbong na hawak sa kamay upang
matakpan ang katawan maliban sa mukha
4. Hijab – talukbong sa ulo maliban sa mukha. Tumutukoy din ito sa
pananamit nang may pitagan at bini.
5. Niqab – talukbong sa ulo maliban sa mata. Abaya ang madalas na katerno
nito.
Dalawa ang pinaniniwalaan na basehan sa mababang katayuan ng
kababaihan sa Kanlurang Asya. Una, kailangang ihiwalay ang babae sa lalaki
upang mapangalagaan sa anomang korapsyon o kasamaan at pangalawa, ang
kawalan ng kakayahan ng kababaihan na pangalagaan ang kanilang sarili.
Kaya naman bago ang Ika-21 Siglo, maraming pagbabawal sa pagkilos o
pamumuhay ng kababaihan ang ipinatupad sa karamihan ng mga bansa sa
Kanlurang Asya gaya ng sumusunod:
 bawal magmaneho ng sasakyan;
 bawal lumabas nang hindi kasama ang mahram –lalaking tagabantay gaya
ng asawa, tatay, kapatid o tihuyin;
 bawal lumabas ng walang hijab;
 bawal makihalubilo sa lalaki; bawal magtrabaho sa labas ng bahay;
 bawal magkaroon ng ID;
 bawal maging tagapangalaga / guardian ng mga anak;
 bawal magparehistro ng kapanganakan, kasal at diborsyo;
 bawal bumoto, tumakbo sa halalan at magkaroon ng pwesto sa
pamahalaan;
 bawal kumuha ng pasaporte at maglakbay nang hindi kasama ang
mahram;
 bawal magpakasal ng walang pahintulot ang mahram; at
 bawal mag-aral sa paaralan ng mga lalaki at kumuha ng mga kursong
panlalaki.
Pangunahing balakid sa mabilis na pagbabago sa kalagayan ng
kababaihan sa Kanlurang Asya ang makalumang pagtingin ng lipunan sa
kababaihan na nakaangkla sa kanilang relihiyon at kultura. Nakabatay ang
kanilang nakasanayang pamumuhay sa patriarchal na nomadikong tribo kung
saan napakahalaga ng kalalakihan at karangalan o namus. Dahil dito, maging
ang kababaihan sa mismong rehiyon ay atubili na yakapin ang mga
pagbabagong dala ng makabagong pananaw at panahon. Iniisip ng ilan na ito
ay panghihimasok ng mga Kanluranin sa kanila bilang malayang bansa.
Gayundin, naniniwala ang ilan sa masamang epekto ng impluwensyang
Kanluranin sa kanilang lipunan.
Gayunpaman, patuloy pa rin na sinisikap ng ibang kababaihan kasama ng
mga grupong lokal at internasyonal na baguhin ang mababang kalagayan ng
kababaihan sa Kanlurang Asya. Bagaman mabagal, unti-unti namang
nakakamit ang mga inaasam na pagbabago sa transisyonal at makabagong
panahon.
 Sa Saudi Arabia, dalawang kaganapang internasyonal ang may malaking
impluwensya sa kalagayan ng kababaihan sa bansa:
1. Rebolusyong Islamiko – Kilala din bilang Rebolusyong Iran noong 1979 na
nagpatalsik sa monarkiyang pamumuno ng dinastiyang Pahlavi na
suportado ng Estados Unidos. Upang maibsan ang epekto ng rebolusyon
at hindi kumalat sa karatig bansa gaya ng Saudi Arabia, hinigpitan ang
kababaihan at marami sa kanilang mga karapatan ang nawala.
2. 9 /11 – serye ng pag-atake ng teroristang grupong Al-Qaeda sa Estados
Unidos noong Setyembre 11, 2001 gamit ang mga hijacked na
pampasaherong eroplano na bumangga sa dalawang gusali ng World
Trade Center at bahagi ng Pentagon, ang pangunahing himpilan ng
Tanggulang Pambansa ng Estados Unidos. Mula nang mangyari ito, unti-
unting nagluwag ng mga patakaran ang Saudi Arabia patungkol sa
karapatan ng kababaihan.
Sa kasalukuyan, natatamasa ng kababaihan sa bansang Saudi Arabia ang
sumusunod na karapatan at kalayaan:
Ekonomiya
 karapatan na magnegosyo
 karapatan na magtrabaho (Isa kada limang empleyado sa Saudi Arabia ay
babae)
 Lubna Suliman Olayan - kabilang sa 100 pinakamakapangyarihang
negosyante sa buong mundo ayon sa Forbes at Time Magazine
Pampulitika
 karapatan na bumoto, tumakbo at mahalal sa pampublikong tanggapan
 Princess Reema bint Bandar Al Saud - kauna-unahang babaeng kinatawan
(ambassador) ng Saudi Arabia sa Estados Unidos
 Norah Al-Faiz - kauna-unahang babaeng opisyal sa gabinete ng Hari
Lipunan
 karapatan na magmaneho, kumuha ng pasaporte o ID at maglakbay sa
ibang bansa na hindi na nangangailangan ng permiso mula sa mahram sa
mga edad na 21 taong gulang pataas
 karapatan na mag-aral sa unibersidad at kumuha ng kurso na dating para
sa mga lalaki lamang gaya sa militar at abogasya. Sa katunayan, higit na
marami ang bilang ng mga mag-aaral na babae kaysa lalaki sa unibersidad
subalit kaunti pa rin sa kanila ang nakapagtatrabaho.
 Bayan Mahmoud Al-Zahran - kauna-unahang abogada sa Saudi Arabia
 Bawal na ang pakikipagkasundo ng ama sa sapilitang pagpapakasal ng
anak na babae lalo na kung siya ay wala pang 17 taong gulang.
 Krimen na rin ang Honour Killing
 Karapatan na kumuha ng mga legal na dokumento gaya ng birth certificate,
kasal at diborsyo
 karapatan na maging tagapangalaga (guardian) ng mga anak •karapatang
sumali sa mga organisasyon
 karapatan na makilahok sa palakasan gaya ng Olympics
Yemen - Sa sinaunang kasaysayan ng bansa makapangyarihan ang mga
babae gaya ni Reyna Sheba. Subalit dahil karamihan ay kabilang sa
agrikultural na tribo na may pagtatangi sa kalalakihan, marami sa
kababaihan ngayon ay hindi marunong bumasa at sumulat, dahilan upang
mahirapan silang makahanap ng trabaho.
Iran - Kumakalap ng One Million Signature sa bansa upang wakasan ang
diskriminasyon sa kababaihan. Tanging bansa sa Asya na hindi tanggap
ang CEDAW*.
Iraq - Sa bahaging Kurdistan, malaking problema pa rin ang pagsasagawa ng
genital mutilation o pagtutuli sa kababaihan, honour killings o pagpatay sa
babae ng kanyang kapamilya upang hindi umano mawala ang karangalan
ng pamilya, at pagdukot sa mga menor de edad upang dalhin sa
prostitusyon.
*Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against
Women (CEDAW) – Isang internasyonal na kasunduan sa pagitan ng mga
bansa sa United Nations noong 1979 na ang layunin ay isulong at
pangalagaan ang karapatan at kalayaan ng kababaihan. Kilala din ito
bilang International Bill of Rights for Women.
Turkey – Bagaman protektado ng Saligang Batas, madalas pa rin ang
pakikipagkasundo ng magulang sa maagang pagpapakasal ng kanilang
mga anak na babae (child marriage) at domestic violence. Isa sa mga
grupong tumatalakay sa usapin ng kababaihan ay ang Kadin Cevresi
(Women’s Circle) na naglilimbag ng mga isinalin na banyagang aklat ng
kababaihan at nagsasagawa ng mga pagpupulong ukol sa mga ito.
Ipinagbawal na rin ang polygamy. Noong 1990, itinayo ang Women Library
and Information Center na siyang kauna-unahan at natatanging aklatan
para sa mga pananaliksik tungkol sa kababaihan at Purple Roof Women’s
Shelter Foundation na pansamantalanag nagbibigay ng tahanan sa
inabusong kababaihan. Gayunpaman, may kababaihan na tumututol pa rin
sa pagbabawal ng pamahalaan sa pagsusuot ng hijab sa pampubikong
lugar at unibersidad.
Israel – Ang mga pagkilos ng kababaihan ay kadalasang impluwensya ng
kanilang edukasyon sa Estados Unidos. Nagsasagawa sila ng mga
talakayan at pag-aaral, naglilimbag ng mga aklat at pahayagan, at
nagtatayo ng mga pasilidad o center para sa kababaihang biktima ng pang-
aabuso.
Bagaman may pagtutol sa hanay ng ilang konserbatibong kababaihan sa
Kanlurang Asya, patuloy na sinisikap ng kababaihan na paunlarin ang kanilang
kalagayan at isulong ang kanilang mga karapatan. Katuwang nila ang United
Nations Economic and Social Commission for Western Asia (ESCWA) na ang
layunin ay magkaroon ng pagkakaisa at pagtutulungan na isulong ang
pangkabuhayan at pangkagalingan sa Kanlurang Asya. Ginamit na rin ng
ESCWA at ibang mga grupo na nangangampanya sa pagmumulat sa kaisipang
liberal ang internet at social media dahil sa laki ng impluwensya nito.
TIMOG ASYA
Halos magkapareho ang karanasan ng kababaihan sa Timog at Kanlurang
Asya. Pagkasilang pa lang ng sanggol na babae nakararanas na siya ng
diskriminasyon dahil sa patriarchal society o lipunang nakagawian na ang higit
na pagpapahalaga sa kalalakihan. Nagsimula ang ganitong pagtingin sa
kababaihan noong panahon ng epiko sa India dahil sa panahon ng sibilisasyong
Indus dating magkapantay ang turing sa kababaihan at kalalakihan. Nanatiling
mababa ang katayuan ng
kababaihan sa lipunan nang mapasailalim sila sa mananakop na English
East India Company bagaman nagkaroon ng mga batas na nagbabawal sa
ilang mga tradisyunal na gawaing sumisikil sa karapatan ng kababaihan.
Makatutulong ang pagbabalik sa sinaunang panahon upang lubos na
maunawaan ang makabagong panahon sa India.
Sa sinaunang panahon ng India, bago dumating ang mga Aryan noong Ika-
15 Siglo B.C., masasabing matriarchal ang lipunan ng mga nagtatag ng
kabihasnang Indus dahil sa kanilang pagsamba sa mga diyosa ng kalikasan. Sa
pagdating ng mga Aryan, nagsimula ang panahon ng Vedas, ang mga banal na
kasulatan ng Hinduismo. Isinasaad sa Rig Veda na maaaring pamanahan ang
anak na babae kung hindi pa siya nagpapakasal. Maaari rin ang swayamvara o
pagpili ng babae ng kanyang mapapangasawa ayon sa kung sino ang
magwawagi sa tagisan ng lakas subalit kung muling magpakasal ay sa kapatid
lamang ng kanyang namatay na asawa. Wala rin ang konsepto ng diborsyo at
dowry o bigay-kaya. Bawal din ang polygyny na isang uri ng polygamy kung
saan maaaring magkaroon ang lalaki ng maraming asawa na nakatira sa iisang
sambahayan subalit pinahihintulutan sa mga maharlikang lalaki ang bigamy o
muling pagpapakasal ng lalaki sa ibang babae habang kasal pa sa iba.
Basehan ang edukasyon sa pagpapakasal at marami ring mga gurong babae
na nagtataglay ng mataas na kaalamang ispiritwal at naging tagapayo ng
kanilang mga asawa.
Subalit sa panahon ng epiko, ang pamantayan ng pagiging modelong
babae ay ayon sa mga karakter na nasasaad sa mga epiko gaya ng Ramayana
kung saan sinagip si Sita ng kanyang asawang si Rama. Ayon sa Kodigo ni
Manu, nangangailangan ang kababaihan ng proteksyon ng kalalakihan. Kaya
naman madalas ang pagpapakasal na Arsha sa panahong ito kung saan
ipinakakasal sa matandang lalaki ang anak na babae dahil hindi kaya ng
pamilya ng babae ang mga gastusin para sa kanya. Ang kahalagahan ng mga
babae sa mga ritwal ay unti-unting nawala at napalitan ng kalalakihan.
Nagsimula ang sati subalit sa mga lahi ng mandirigma lamang noong una. Unti-
unti na ring bumabata ang ipinagkakasundo para ipakasal – edad 8 or 10 taong
gulang. Kaya naman marami sa kababaihan ay hindi nakapag-aral dahilan
upang mawalan ng kaalaman at kapangyarihan na ipaglaban ang kanilang mga
karapatan.
Sa gitnang panahon ng India (Medieval India) o panahon ng pananakop ng
mga Muslim sa India (Ika-6 na Siglo hanggang 1526), maraming kababaihan sa
naghaharing uri ang nagpakita ng kakaibang kakayahan sa larangan ng
pamamahala gaya ni Razia Sultana na natatanging babaeng pinuno sa
Sultanato ng Delhi mula 1236 – 1240. Naging pinuno si Razia matapos niyang
mapagtagumpayan ang lahat ng mga humahadlang sa kaniyang pagiging
pinuno. Maaari ring pamanahan ng lupa ang mga babae. Subalit dahil sa
kaguluhan at pagpasok ng kulturang Muslim, lalong bumaba ang panlipunang
katayuan ng kababaihan sa India. Madalas na ang polygamy sa mga
naghaharing uri at ang mga byudang maharlika ay mas pinipili ang sati kaysa
maabuso sa pagkakabihag kung sila ay sinakop. Mas pinapaboran ang anak na
lalaki dahil magastos ang dowry at sa paniniwalang sila ang tagapagsalba sa
kaluluwa ng kanilang magulang. Kaya naman may nagsasagawa na ng female
infanticide lalo na sa mga mahihirap na mamamayan. Ang mga ordinaryong
babae sa panahong ito ay pawang mga maybahay, magsasaka at mananahi.
Magsisimula ang makabagong panahon sa India mula sa paghahari ng
imperyong Mughal (1526) tatawid ito sa pananakop ng mga Ingles sa India
hanggang 1947, taon ng kanilang kalayaan mula sa pananakop ng mga
Kanluranin. Mula sa iba’t ibang antas ng buhay ang magpapakita ng pagkilos
para iangat ang kalagayan ng kababaihan:
Mulat na Kalalakihan
Ishwar Chandra Vidyasagar – isinulong ang Widow Remarriage Act 1856
Mohandas Gandhi – hinikayat ang kababaihan sa pulitika
Pinunong Babaeng Indian
Nur Jahan – ipinaglaban ang karapatang mamuno sa imperyong Mughal
Reyna Kittur Chennamma at Reyna Jhansi – lumaban sa pananakop ng mga
Ingles
Dayuhan
Martha Mault nee Mead – kasama ang pamilyang misyonero, nagtayo ng
paaralan para sa mga babae na karamihan ay mga ulila at balong Indian.
 Tinutulan ito sa simula ng mga nasa mataas na caste subalit nang maging
daan ito sa pagkakaroon ng trabaho gaya ng paggawa ng lace, dumami na
ang sumuporta rito.
Organisasyon
All India Women’s Education Conference – samahang itinatag noong 1927 na
naglayong isulong ang edukasyon at panlipunang kapakanan ng mga bata
at kababaihan.
Edukadong Babaeng Indian
Chandramukhi Basu – kauna-unahang babaeng Indian na nakapagtapos ng
kursong masteral. Noong 1876, siya lang ang kaisa- isang babae na
pinayagang kumuha ng panghuling pagsusulit sa Fine Arts. Siya ang
nanguna subalit nagpulong pa ang paaralan kung ilalabas ba sa publiko
ang resulta ng pagsusulit.
Kadambini Ganguly at Anandi Gopal Joshi – mga kauna-unahang
manggagamot na babae sa India at sa buong imperyo ng Britanya. Ang
ama ni Kadambini at asawa ni Anandi ay pawang mga tagapagtaguyod ng
karapatan ng kababaihan.
Kababaihan sa Pulitika
Kasturba Gandhi – asawa ni Mahatma Gandhi na nagsulong ng kalayaan ng
India mula sa Britanya.
Sarojini Naidu – tinawag na Nightingale ng India, siya ang kauna-unahang
babaeng Indian na naging pangulo ng Indian National Congress, samahang
pampulitikal na nagsulong sa kalayaan ng India. Pinamunuan din niya ang
Women’s India Associaton.
Indira Gandhi – kilala bilang Iron Lady ng India, siya ang kauna- unahan at
kaisa-isang babaeng Punong Ministro sa India na anak ni Jawaharlal
Nehru. Natapos ang mahaba niyang panunungkulan nang barilin ng
kanyang mga guwardiya.
Narito ang mahahalagang batas tungkol sa kababaihan na naisabatas noong
panahon ng British Raj sa India.
 Bengal Sati Regulation 1829 - Ipinag-utos ni Gov. Hen. Lord William
Bentinck na bawal at ilegal ang sati at may parusa ang sinumang lumabag
 Hindu Widow's Remarriage Act 1856 - Kautusan sa mga lugar na saklaw
ng East India Company na pinapayagan ang mga balong babae na muling
mag-asawa
 Female Infanticide Prevention Act 1870 - Ipinagbabawal ang pagpatay sa
mga sanggol na babae
 Indian Factory Act 1891 - Nagbabawal sa hindi makatwirang bilang ng oras
sa pagtatrabaho ng kababaihan
 Child Marriage Restraint Act 1929 - Pagtatalaga sa edad na 14 bilang legal
na gulang sa pag-aasawa ng babaeng Indian
 Hindu Law of Inheritance Act 1929 - Binigyan ng karapatan ang mga anak
at apong babae na pamanahan bago ang mga kapatid ng namayapa
Sa kabila ng mga nasabing batas, kaunti lamang sa kababaihan ang
nakinabang sa mga ito. Halimbawa, madalas isagawa ang sati sa kababaihan
sa naghaharing uri upang hindi mapunta sa kanya ang kayamanan ng namatay
Modyul 7 - Neokolonyalismo
MELC: *Napapahalagahan ang mga kontribusyon ng mga sinaunang lipunan at komunidad sa Asya
PAGTATALAKAY
Neokolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Ang neokolonyalismo ay di-tuwirang pananakop ng isang makapangyarihang
bansa sa isang bansang malaya na may mahinang ekonomiya . Ito ay ang
bagong pamamaraan ng pananakop ng mga malalakas at mauunlad na bansa
sa mga hindi masyadong maunlad na bansa.
Ang mga bansang kabilang sa Third World ang madalas na makaranas at
magkaroon ng mahinang ekonomiya sapagkat patuloy silang umaasa sa mga
bansang kailang sa First World o bansang may maunlad na ekonomiya at
industriya.
Ang pag-iral ng neokolonyalismo sa mga tulong at donasyon na
ipinagkakaloob ng dating mananakop na bansa ay may kapalit na pagkontrol sa
ekonomiya ng dating sinakop na bansa. Sa ganitong paraan nagtatagumpay sila
na maitaguyod ang kanilang mga sariling interes.
Ang halimbawa ng neokolonyalismo ay maaaring sa aspeto ng politika,
ekonomiya, kalakalan, kultura, at iba pa. Ito ay maaaring sa pamamagitan ng
pagbibigay ng dayuhang tulong o foreign aid ng mga mayayamang bansa sa
mga mahihirap na bansa.
Dayuhang Tulong (Foreign Aid) – Ito ay maaaring sa paraan na pang-ekonomiya
na kung saan inililipat ang kapital, produkto at serbisyo mula sa ibang bansa
papunta sa isang bansa upang ito ay magbenepisyo. Maaari rin itong tulong
pangkultura, pangmilitar at pampulitikal.
Mga Anyo at Pamamaraan ng Neokolonyalismo
Neokolonyalismong Politikal - Isang patunay na kanyang kontronlin ng
makapangyarihang bansa ang mga bansang mahihinay ay sa larangan ng
politika. Tahimik na pamamaraan ang ginagawang pangkilos upang
na asawa. Kung ang balo ay muling magpapakasal, mapupunta sa magulang
ng namatay na asawa ang pangangalaga sa kanyang mga anak. Kaya naman
kaunti lamang din ang muling nagpakasal sa kabila ng batas na ito at mas
pinipili ang magpakalbo na lamang upang hindi makaakit ng kalalakihan.
Sa paglaya ng India, tiniyak ng kanilang Saligang Batas ang pangangalaga sa
kababaihan gaya ng:
1. Karapatan sa pantay na pagkakataon at maayos na kalagayan sa trabaho
2. Karapatan laban sa diskriminasyon
3. Karapatan laban sa di-makataong kaugalian
Subalit dahil sa mahirap alisin ang nakagawian sa isang patriarchal na
lipunan, patuloy pa ring nakararanas ng kawalan ng hustisya ang kababaihang
nakararanas ng pang-aabuso at diskriminasyon. Gaya na lamang ng
pagbabawal sa mga babaeng edad 10 – 50 taong gulang na pumasok sa
Sabarimala Shrine dahil itinuturing silang marumi dahil sa kanilang regla.
Gayunpaman, ang mga ganitong karanasan ang nagbibigay ng pagkakataon
para sa kababaihan na kumilos at humiling ng pagbabago na makabubuti sa
kanilang kapakanan. Sa tulong ng iba’t ibang lokal na samahang
pangkababaihan at pondo mula sa mga dayuhang samahan, unti-unting
nakakamit ang kanilang hangarin. Noong 2001, ipinagdiwang ang Year of
Women’s Empowerment sa India.
May mga pagkilos din sa ibang mga bansa sa Timog Asya gaya ng sumusunod:
Sri Lanka
 Lumahok ang kababaihan sa digmaang sibil upang ipaglaban hindi lamang
ang kalayaan ng kanilang lahi kundi maging mga karapatan at kalayaan ng
kababaihan. Itinatag nila ang Women's Front of the Liberation Tigers.
 Women for Peace - Itinatag noong 1984 na nagsilbing bantay laban sa
militarisasyon ng Sri Lanka. Naging aktibo rin ito sa pagtatanggol ng mga
karapatang pantao at sibil.
Pakistan
 Naging aktibo rin ang kababaihan sa pagsusulong ng kalayaan sa
mananakop na Ingles lalo na sa paghingi ng pagbabago sa edukasyon.
 May mga posisyon din sa pamahalaan na inilaan ang kanilang Saligang
Batas para sa kababaihan.
 Women's Action Forum - Itinatag sa simula upang tutulan ang Ordinansang
Hudood na may mga ilang probisyon na hindi patas sa kababaihan.
Kalaunan ito ay lumaki at naging pangunahing tagapangalaga ng mga
karapatan ng kababaihan.
 Sindhian Tahreek - Kilusang pangkababaihan sa Sindh na nagtagumpay
laban sa child marriage at polygamy gayundin sa pagsusulong ng
karapatan ng kababaihan sa pagdedesisyon tungkol sa pag-aasawa.
Bangladesh
 Mahila Parishad - Itinatag noong 1970 ang itinuturing na pinakamalaking
samahan ng kababaihan sa Bangladesh na may malaking impluwensya sa
batas sa pagbabawal sa dote at pagsali ng bansa sa CEDAW.
 Collective Women's Platform- samahan ng kababaihan laban sa anumang
uri ng pang-aabuso.
maimpluwensiyahan ang mga mahihinang bansa. Ang halimbawa nito ay
ang eleksiyon na kung saan ito ay paraan ng pagbabatas sa ilalim ng
pamaraaang politikal.
Neokolonyalismong Pangmilitar - Ito ay ang pagtulong at pagsuporta ng
malalakas na bansa sa mga mahihinang bansa na kung saan nagagawang
tumulong ng mga kanluraning bansa sa kanilang mga dating kolonya kapag
ito ay nanganganib na sakupin o lusubin ng ibang bansa. Handa itong
magbigay ng kanilang hukbong sandatahan at iba pang tulong pangmilitar.
Halimbawa nito ay ang pagtulong sa Kuwait ng United States nang lusubin
ito ng bansang Iraq, nagbigay ng hukbong sandatahan ang bansang
America upang lumaban para sa Kuwait.
Neokolonyalismong Kultural - Isa sa paraan ng makapangyarihang bansa ay
gamitin ang kultura upang sila ay yakapin ng mga mahihinang bansa.
Sinisikap nilang panatilihin ang paraan ng pamumuhay, kaugalian, paraan
ng pananamit, sayaw, awit, ostilo ng buhok, pagkain, libangan, at pati na ang
paraan ng kanilang pagdiriwang. Hinuhubog ng makapangyarihang bansa
ang kultura gamit ang mass media at edukasyon.Isang halimbawa nito ay
ang naganap sa India mula sa bansang Britain. Ang edukasyon sa India ay
ibinatay sa sistemang British at ginamit ang wikang Ingles sa pagtuturo
upang maging mahusay na manggagawa at kawani kanilang pamahalaang
kolonyal.
Globalisasyon ng Edukasyon ( intelektwal na pananakop)
 Pagpapalitan ng iskolar at iba pang paraan sa ibang bansa upang
mapaunlad ang kaalaman ng bawat isa.
 Nababalewala ang mga kurikulum na dapat sundin sa edukasyon ng produkto sa ibang produkto hanggat nagkakaroon ng kasunduan sa
mahihirap na bansa dahil sa patuloy na pagsunod sa sistema ng edukasyon dalawang panig.
sa Kanluran. b. Money economy - ang pakikipagkalakalan ay nagaganap sa pamamagitan
 Nakikipag-ugnayan ang mga tagapamahala ng mga pamantasan sa mga produkto at salapi.
paaralang Kanluranin upang mabago ang kanilang mg alibro at kagamitan at
May dalawang uri ng kalakalan:
ang pagdaragdag ng pondo ng mga Kanluraning bansa upang
a. Kalakalang panloob – ang pakikipagkalakalan o palitan ng produkto ay
maisakatuparan ang dagdag kurso at maging maayos ang kanilang
nagaganap sa loob ng bansa lamang.
intelekwal na kurkulum.
b. Kalakalang panlabas- nahati sa dalawang uri ang kalakalang panlabas
 export o produktong iniluluwas
Epekto ng Neokolonyalismo sa mga Bansa sa Timog at Kanlurang Asya
- Tulad ng bansang Syria na nagluluwas ng mga produktong petrolyo,
International Monetary Fund at World Bank ang dalawang ahensya na
tela, bulak , prutas, gulay, tabako sa mga bansang Germany, Italy,
nagpapautang ng salapi sa mga dating kolonyang bansa upang may magamit sa
France at iba pang bansa.
kanilang mga pangangailangan tulad sa edukasyon, mga pagawain at iba pang
- Nagluluwas din ng mahahalagang bato, alahas, tela , kemikal at
proyekto ng bansang nangungutang.
carpet ang bansang India.
 Dahil sa patuloy na pagtulong ng mayayamang bansa sa mga bansa sa
 import – produktong may kaugnayan sa mga inaangkat mula sa ibang
Asya ay naging palaasa o over-dependent na lamang ang mga mahihirap na
bansa.
bansa sa mga mauunlad na bansa.
- Nariyan din naman ang bansang India na umaangkat ng mga
 Sila rin ang namamahala sa pera ng mga bansa sa Ikatlong Daigdig kung
kemikal, makinarya , electronics at fertilizers mula sa United States,
ano ang dapat pondohan ng mga ito tulad ng dapat ipambayad sa mga
Singapore, Belgium, United Kingdom at Germany.
utang-panlabas na siyang dahilan upang hindi napapaunlad ang sektor ng
agrikultura na siyang pangunahing ikinabubuhay ng mga bansa.
Mahalaga ang kalakalan para sa mga Kanluraning bansa sapagkat ito ay
 Isang hindi magandang ginagawa ng mga mauunlad na bansa ay diktahan
naging instrumento upang makakam nila ang mga bansa sa Timog at Kanlurang
ang mga bansang papaunlad pa lamang na upang liitan ang pondo sa
Asya. Itinuring na pangunahing mangangalakal sa Asya ang lahing Arabo,
edukasyon at kalusugan kaya naghihirap ang ilang mga bansang mahihirap.
Indian, Tsino at Malay sa Asya. Naging masigla ang pakikipagpalitan ng mga
kalakal maging ang kultura ng mangangalakal mula sa Asya at Europe gamit ang
Ang (IMF) International Monetary Fund o Pandaigdigang Pondong Pananalapi -
mga rutang pangkalakalan tulad ng silkroute at caravan. Ang silkroute ay
ay isang organisasyong internasyunal na pinagkatiwalaang mamahala sa
pinakamahalagang sinaunang ruta na nag-uugnay sa mga bansang China,
pandaigdigang sistema sa pananalapi sa pamamagitan ng pagmamasid sa
Gitnang Asya, Iran (Persia) Kanlurang Asya at Europe. Ang mga produktong
mga halaga ng palitan at balanse ng mga kabayaran, gayon din ang pag-
seda, porselana, jade, at mga produktong bronse ay pinagmumulan ng malaking
alok ng teknikal at pinansyal na tulong kapag hiningi.
kita ng mga bansang Asyano. Nakilala ang China at Iran bilang sentro ng
kalakalan ng telang seda.
Tugon sa Neokolonyalismo ng mga Bansa sa Timog at Kanlurang Asya
Pagkatapos ng kolonyalismo at imperyalismo, umusbong ang kakaibang
Mga Ilang Kaganapan Sa Kalakalan, Kultura at Ekonomiya ng mga Bansa sa
pagpasok ng impluwensiya ng Kanluraning Bansa na tinatawag na
Timog at Kanlurang Asya.
neokolonyalismo. Ito ay ang pagtulong ng mga makapangyarihan at
a. Ang Asya ay naging malaking pamilihan ng mga produktong gawa ng mga
mayayamang bansa sa mga mahihirap na bansa gamit ang ekonomiyang sektor.
bansang Asyano at mga dayuhang mangangalakal.
Ang mga ilang mga bansa sa Asya ay napilitang yakapin ang ganitong
b. Naging magkakompetisyon ang bansang India at mga bansang Ingles sa
sistema upang makabangon ang kanilang naghihikahos na ekonomiyang bunga
industriya ng paghahabi.
ng digmaan.
c. Ang malaking reserba ng langis ay pinangungunahan ng mga bansang
Kabilang dito ang mga Arabong bansa sa pangunguna ng Saudi Arabia, Iraq
Arabo tulad ng Saudi Arabia, Iraq at Kuwait. Ang mga bansang nabanggit ay
at Kuwait na may hawak ng malaking reserba ng langis sa daigdig. Kasama ang
kabilang din sa Organization of Petroleum Exporting Countries (OPEC) na
tatlong bansang ito sa Organization of the Petroleum Exporting Countries
siyang kumokontrol sa pamilihan ng langis sa pandaigdigang kalakalan. Ito
(OPEC) na siyang nagkokokontrol ng presyo ng langis sa pandaigdigang
rin ang naging dahilan kung bakit maraming mangangalakal ng langis tulad
kalakalan. Nag-unahan ang mga Kanluraning bansa na masakop ang mga bansa
ng Pilipinas, Pakistan, India, Thailand, Sri Lanka at Indonesia ang bumibili sa
sa Kanlurang Asya nang matuklasan
mga bansang Saudi Arabia, Iraq at Kuwait.
ang langis sa rehiyon.
d. Kontrolado ng bansang India ang pagluluwas ng bigas habang ang Sri
Turkey. Taong 1945, nagkaroon ng kasunduan sa pagitan ni Pangulong Harry S.
Lanka naman ang nangunguna sa bentahan ng tsaa sa pandaigdigang
Truman (USA) at Pangulong Celal Bayar (Turkey) ang pagtulong ng
kalakalan.
bansang America sa Turkey upang mapaunlad ang ekonomiya ng bansa at
e. Ang sentro naman ng information technology ay ang Bangalore , India.
ang sistema ng hukbong pangmilitar ng Turkey. Dahil sa liberalismong pang-
f. Naging matatag din ang ugnayan ng mga bansa sa pagtatatag ng South
ekonomiyang patakaran na ipinatutupad sa bansang Turkey ay patuloy na
Asian Association for Regional Cooperation (SAARC) noong 1997. Ito ay
pagtanggap ng dayuhang tulong mula sa United States.
nagsilbing forum sa India at Pakistan na siyang may hawak ng usaping
Iran. Humingi ng tulong teknikal sa mga bansang France, Germany , Italy si Sha
panseguridad at pang-ekonomiya sa Kanlurang Asya.
Reza upang lubos maiwasan ang pagkontrol ng Great Britain at Russia sa
Anglo-Iranian Oil Company sapagkat nananatiling pag-aari ng Great Britain
Epekto ng Kalakalan sa mga Pagbabagong Pang-ekonomiya at Pang-Kultura ng
ang kompanya ng langis na pag-aari ng Irann.
mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya
Israel. Si Yasser Arafat ang dating tagapangulo ng Palestinian Liberation
a. Ang Islam ay nakilala dahil sa mga mangangalakal at misyonerong kasama
Organization. Kinilala ito ng mga Arabe bilang isang makabayang samahan,
sa kalakalang naganap sa silk route.
dahilan na maraming samahang nabuo sa mga bansa sa Timog at
b. Kabilang sa mga kalakal na ibinebent ng mga artisano, mangangalakal at
Kanlurang Asya na muling nagpakita ng kanilang pagiging makabayan.
mga misyonerong manlalakbay ay ang kani-kanilang mga bagong ideya,
India. Sa bansang ito nanatili ang paggamit ng wikang ingles at patuloy na
teknolohiya at mga paniniwala upang makahikayat ng mga
paglalaro ng cricket at badminton.
pananampalataya.
c. Nagkaroon ng magandang ugnayan ang mga mangangalakal sa iba’t ibang
Maraming bansang Asyano sa kasalukuyan ang nagsisikap na makatayo sa
lupain dulot ng bentahan ng seda. Sinikap ding matutuhan ang lokal na wika
kanilang sariling mga paa at hindi na umasa pa sa mga makapangyarihan at
at kaugalian ng kanilang mga bansang pinupuntahan.
maimpluwensiyang bansa. Nagsilbing hamon din sa kanila na kaya nilang
d. Paghahati- hati ng populasyon ng mga bansa sa iba’t ibang relihiyon na
matumbasan ang anumang kaunlaran mayroon ang mga makapangyarihang
ipinapakilala sa kanila. Ang ilang halimbawa ay
bansa.
 Budismo- Ipinakilala ng mga mangangalakal na Iranian mula sa
Sa kabila na ang mga bansa sa Kanlurang Asya ay hindi nasakop ng mga
Bactria, Parthia at Transoxania ang relihiyong ito at lumaganap sa
Kanluranin, may mga pandaigdigang sistema sa ekonomiya ang hindi
bansang China na nagpabago sa paraan ng pagkain, paraan ng
nakatutulong sa pag-unlad ng mga ito. May mga pandaigdigang kompanya ang
paglilibong, pananaw sa labas ng bansa at maging larangan ng
nagbibigay ng mga patakaran sa papaunlad na bansa. Ang liberasyon ng
arkitektura, pagpipinta at iskultura ay nabago.
ekonomiya sa daigdig sa kasalukuyan ay nagbigay-daan sa pagbubukas ng mga
 Ang mga paniniwalang Iranian ay napasama at kumalat sa relihiyong
pamilihan ng pagpapaunlad ng mga bansa na wala namang maitutumbas sa
Kristiyanismo at Hudaismo.
malayang pagpasok ng teknolohiya ng mauunlad na bansa.

Kalakalan sa Timog at Kanlurang Asya

Tinatawag na kalakalan ang anomang transaksiyon na nagaganap sa dalawang
tao, maging sa mga bansa.
May dalawang klase ng kalakalan:
a. Barter – ito ay simpleng pakikipagkalalan na hindi ginagamitan ng salapi.
Nagaganap ang kalakalan sa pamamagitan ng pakikipagpalitan ng mga