West L.

Martin, Κριτική των κειμένων και κριτική των εκδόσεων, Αθήνα 1989

Περίληψη σελ. 9-41

Μαρτυρίες που προσφέρουν τα αρχαία ή μεσαιωνικά υπομνήματα και σχόλια:

1) Υπάρχουν τα ίδια παραθέματα από το κείμενο, τα γνωστά ως λήμματα, που
χρησιμεύουν ως τίτλοι για τα διάφορα μέρη του υπομνήματος.
2) Μπορεί να υπάρχουν ρητές αναφορές σε διαφορετικές γραφές.
3) Υπάρχει η ερμηνεία που δίνει στο κείμενο ο σχολιαστής, και η οποία πιθανόν να
προϋποθέτει μια διαφορετική μορφή κειμένου από αυτή που έχει φτάσει έως εμάς.

Μαρτυρίες για τα κείμενα παρέχουν επίσης τα αρχαία παραθέματα αλλά και οι μιμήσεις και οι
παρωδίες, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ποιητικά κείμενα.

Μέσω της παραβολής ανακάλυπταν διαφορετικές γραφές που είτε τις εισήγαγαν στο νέο
αντίγραφο διορθώνοντάς το είτε την κατέγραφαν στο περιθώριο του ή ανάμεσα στους στίχους του
κειμένου με τη σημείωση ἐν ἂλλῳ, ἐν ἂλλοις, ἢ, γρ. (γράφεται), al. (alibi ή aliter), vel.

Συμφυρμός ή σύμφυρση (contaminatio) → συρροή γραφών από περισσότερα από ένα

χειρόγραφα.

Χωρίς σύμφυρση Με σύμφυρση

A A

B B
C C
D E D E

Αίτια για ασυμφωνία:

 Εσφαλμένη αντιγραφή
 Συνειδητές αλλοιώσεις:
 Μεταβολές από τον ίδιο τον συγγραφέα με επανεκδόσεις του κειμένου ή σε
διαφορετικά στάδια αποπεράτωσης.
 Παρεμβολές από άλλους ηθοποιούς σε τραγωδίες (κυρίως τον 4ο π. Χ.)
ραψωδούς (ομηρικά έπη)
 Το είδος του κειμένου  υπομνήματα, λεξικά, εργασίες γραμματικού ή
ερμηνευτικού περιεχομένου
 Χωρία που αποτελούν περιεχομένου παραθέματος λόγω ανακριβούς μνήμης ή
και επίτηδες
 Χριστιανικός ζήλος
  Ορθογραφικός εκσυγχρονισμός ή αντιθέτως, διατήρηση αρχαίων διαλεκτικών
τύπων κατά την ελληνιστική εποχή.
 Διορθώσεις/παρεμβάσεις λογίων και γραφέων του μεσαίωνα και της
Αναγέννησης.

 Ασυνείδητες αλλοιώσεις:
 Οπτικά, ακουστικά ψυχολογικά αίτια
 Γλωσσικές παραδρομές  αναγραμματισμοί, απλοποίηση συμφωνικών
συμπλεγμάτων κ.α.
 Νοηματικοί συνειρμοί
 Βυζαντινό ελάττωμα (vitium byzantinum) μια παροξύτονη λέξη μετατίθεται
στο τέλος ενός ιαμβικού τριμέτρου για να το κάνει να μοιάζει περισσότερο με
βυζαντινό δωδεκασύλλαβο.
 Ένστικτο της απλούστευσης
 Επίδραση και παρείσφρηση τους στο κείμενο από τα γλωσσήματα ή τις γλῶσσαι.
 Αφομοίωση τμήματος μιας λέξης με κάποια γειτονική (συνήθως καταλήξεις).
 Απλογραφία, διττογραφία
 Παραλείψεις μιας μικρής λέξης (λόγω έλλειψης συντονισμού)
saut du même au même (άλμα από το όμοιο στο όμοιο)
λόγω ομοιοτέλευτου ή ομοίαρχου
 Απλή παρανάγνωση συγχύσεις γραμμάτων της κεφαλαιογράμματης με τη
μικρογράμματη
λόγω της συνεχούς, χωρίς κενά κεφαλαιογράμματης
 Βραχυγραφίες π. χ. αριθμητικά σημεία, nomina sacra κ.α.
 Σύνδεση μια παρασελίδιας ή διάστιχης διόρθωσης με λαθεμένο σημείο του
κειμένου.
 Παρείσδυση γλωσσήματος στο κείμενο το οποίο τελικά εκτοπίζει όχι τη λέξη
που ερμηνεύει αλλά κάποια παραπλήσια λέξη.
 Συγχώνευση διάστιχου γλωσσήματος ή μιας διάστιχης διαφορετικής γραφής με
την λέξη που είναι γραμμένη ακριβώς από πάνω ή από κάτω τους.
 Κατά λάθος παράλειψη κάποιας φράσης ή κάποιας λέξης και ύστερα
αποκαταστάθηκε στο περιθώριο και ο επόμενος αντιγραφέας είναι πιθανό να την
εισαγάγει στο κείμενο αλλά σε λαθεμένο σημείο.
 Υπεύθυνος ο ίδιος ο γραφέας, που επεμβαίνει για να αποκαταστήσει κάποιο
νόημα στο κείμενο.