First published in India by

Manjul Publishing House Pvt. Ltd.

Corporate & Editorial Office:
• 2 nd Floor, Usha Preet Complex, 42 Malviya Nagar,
Bhopal 462 003 – India
Email: manjul@manjulindia.com
Website: www.manjulindia.com

Sales & Marketing Office:

• 7/32, Ground Floor, Ansari Road, Daryaganj,
New Delhi 110 002
Email: sales@manjulindia.com
Distribution Centres:
Ahmedabad, Bengaluru, Bhopal, Kolkata, Chennai,
Hyderabad, Mumbai, New Delhi, Pune

Marathi translation of Time Management by Sudhir Dixit

This edition first published in 2015

Copyright © 2011 by Dr. Sudhir Dixit

ISBN 978-81-8322-586-1

Translation by Prajakta Chitre

Marathi edition co-ordination: TranslationPanacea

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in or

introduced into a retrieval system, or transmitted, in any form, or by any means
(electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise) without the prior
written permission of the publisher. Any person who does any unauthorized act in
relation to this publication may be liable to criminal prosecution and civil claims for
damages.
 अनु मिणका

नवीन आवृ ीची तावना

भाग पिहला : तीन मूलभूत न
पिहला : आजकाल वेळाची एवढी कमतरता
का भासते?

दुसरा न : आप या जवळ खरं च िकती वेळ आहे ?

ितसरा न : तुमचा वेळ िकती मौ यवान आहे ?
भाग दुसरा : वेळा या सव े ठ उपयोगाचे
३० िस दांत
१. वेळाचं लॉगबुक ठे वा
२. आ थक येय ठरवा
३. सग यात मह वाचे काम सव त आधी करा
४. वासा या वेळाचा भरपूर उपयोग करा
५. इतरांवर कामे सोपवा (डे िलगेशन)

६. पॅरेटोचा २०/८० चा िनयम जाणून या

७. पा क सन या िनयमाचा लाभ या
८. तुम या सव कृ ट वेळात काम करा
९. वत:ला िश त लावा
१०. वेळाप क बनवा
११. कम करत राहा
१२. आपली काय मता वाढवा
१३. डे डलाईन िन चत करा

१४. वेळ िवकत यायला िशका

१५. भिव यातील लाभासाठी वतमानात याग करा
१६. ठरले या वेळी काम करा
१७. वेळा या बरबादीचा गु वाकषणाचा िनयम जाणून या

१८. यूटन या गती या पिह या िनयमाचा लाभ या

१९. तु ही िकती वेळ काम केले ते मह वाचे नाही! याचा पिरणाम मह वाचा आहे
२०. कोणते काम कधी करायचे ते िन चत करा
२१. सकाळी लवकर उठा
२२. एक तास यायाम करा
२३. टी ही पासून सावधान
२४. मोबाईलचा वापर कमीत कमी करा
२५. इंटरनेटवर वेळ वाया घालवू नका
२६. आळसापासून सावध रहा

२७. टोलवाटोलवी क नका. चालढकल क नका

२८. दुस या िदवशीचे वेळाप क बनवून सु त मना या श तीचा लाभ या
२९. वाईट सवयीपासून दूर रहा
३०. सापे तेचा िनयम समजून या
 नवीन आवृ ीची
तावना

या जगात फ त एकच असा कोपरा आहे की याला सुधारणे पूणपणे तुम या

हातात आहे आिण तो हणजे तु ही वत:.

- आ डस ह सले

ट ◌ा इम मॅ नेजमट या पु तकाला वाचकांचा भरघोस ितसाद िमळाला याचा मला

अितशय आनंद वाटत आहे . हे पु तक वाचकांसाठी इतके उपयु त ठरले की
गे या पाच वष त या या अनेक आवृ या हातोहात खप या. हे पु तक जरा जा तच छोटे
आहे अशी त ार वाचक वारं वार यां या प ांतून करत होते. पु तकाचा आकार
जाणूनबुनून छोटा ठे वला होता. जर वेळा या बचतीचे पु तकात अनेक उपाय सांगायचे,
तर पु तक वाच यात फार वेळ जायला नको हा िवचार पु तकाचा आकार लहान
ठे व यामागे होता. मा लेखकाला वाचकां या स याचाही मान राखला पािहजे याकिरता
यां या मागणीनुसार आता पु तकाचा आकार थोडा मोठा केला आहे . अगदी थोडासाच.
मूळ आवृ ीत वेळा या सव े ठ उपयोगाचे १० िस ांत सांिगतले होते. या आवृ ीत
३० िस ांत दे त आहे . यामुळे वाचकांना याचा अिधक लाभ होईल. गे या पाच वष त मी
या न या, उपयोगी गो टी िशकलो आिण याचा वेळा या यव थापनासाठी फायदा होईल
असे वाटलं अशा सव गो ट चा समावेश या आवृ ीत केला आहे .
या आवृ ीमधील एक मह वाचा बदल हणजे जु या आवृ ीतील म टी टा कग हा
भाग वगळला आहे . नवीन संशोधनातून असे समजले आहे की म टी टा क ग हणजे
एकाच वेळेला अनेक कामे करणे पु षांना अवघड तर जातेच िशवाय तसे करायला गेले
तर कामा या गुणव ेवर आिण एका तेवर पिरणाम होतो. पा लीलीयास सायरसने
हटलेच आहे , एका वेळी दोन कामे करायला जाल तर एकही काम धड होणार नाही.
पु तका या या न या व पासाठी मी काशक िवकास राहे जा यांचे िवशेष आभार
मानतो. यां या सतत या े रणेिशवाय आिण आ हािशवाय हे काय झालं नसतं.
 - डॉ. सुधीर दीि त

तु ही नाही तर मग कोण? आता नाही तर मग के हा?

- अ ात
 भाग पिहला :
तीन मूलभूत न
 पिहला न
आजकाल वेळाची एवढी कमतरता का भासते?

िदवस चोवीस तासांचा काळ, यातला अिधकाशं वायाच जातो.

- ए ोज िबयस

आ
जकाल आप याला वेळ पुरत का नाही यावर तु ही कधी िवचार केला आहे
का? वेळात कामे झाली नाहीत कवा केली नाहीत की आपली िचडिचड होते,
संताप होतो, राग येतो, तणाव वाढतो. वेळ पुरत नाही हणून सगळे जण कायम
घाई गडबडीत िदसतात. या सगळया भानगडीत मग लड े शर वाढते, मानिसक संतुलन
िबघडते आिण कधी कधी तर अपघातही होतात. वेळाची कमतरता हे आप या
जीवनातील एक कटू पण अपिरहाय स य आहे .
आप या पूवजांना अशा टाइम मॅ नेजमटची गरज कधी पड याचे तु ही कधी ऐकले
आहे का? मग आप यालाच का बरे या गो टीचा िवचार करावा लागतोय? आप या
पूवजांनाही िदवसाचे २४ तासच िमळत होते यांचा िदवस ४८ तासांचा न हता. येक
िपढीला तर िदवसाचे २४ तासच िमळतात. पण िवसा या शतका या सु वातीपासून वेळ
अपुरा पडू लागला आिण वेळाची ही कमतरता िदवसिदवस वाढतच चालली आहे . हे
िकती िविच आहे ना, कारण िवसा या शतका या सु वातीपासून माणसाने वेळ
वाचव यासाठी िविवध उपकरणे शोधायला सु वात केली.
िवसा या शतकापूव कार, मोटारसायकल, कवा कूटर न हती. मा आप या
पूवजांना कुठे जायची घाईही न हती. गृिहण या हाताशी िम सर, फूड ोसेसर कवा
माय ोवे ह अशा सोई नसताना पा ावर मसाला वाटताना कवा चुलीवर भाकरी
भाजताना यांची कधी घाईगडबड न हती. पूव वीज न हती. पण रा रा जागून कामे ही
करावी लागत न हती. यावेळचं जगणंच साधं सोपं होतं कारण ते हा माणसाचं दै नंिदन
आयु य घ ाळा या का ावर अवलंबून न हत. औ ोिगक ांतीनंतर कारखाने,
ऑिफस आिण नोकरी या च ात माणूस सापडला. ते हापासून तो घ ाळाचा गुलाम
झाला.
पूव आयु यं साधं सोपं होतं आिण आता ते गुंतागुंतीचं झालंय हे च आप या
सम येचं मूळ कारण आहे . पूव आयु य संथ गतीने चालायचं आता ते वेगवान झालंय.
इंटरनेट आप या जग याचा अिवभा य भाग बनलाय, यामुळे एका णात आपण
जगाशी जोडले जातो. आता टी हीमुळे बटन दाबताच जगभर या बात या आप याला
कळतात. कार, िवमाने अशा वासा या साधनांमुळे आता आपण जगा या पाठीवर
कुठू नही कुठे ही वेगाने पोचू शकतो. आता आप याजवळ या ीजी मोबाईलमुळे आपण
हवे या याशी बोलू शकतो, बघू शकतो. अशा आधुिनक शोधांमुळे आप या जीवनाचा
वेग वाढलाय आिण याचबरोबर वेळा या अभावाचं कारणही ही आधुिनक उपकरणेच
आहे त. यां यामुळे आपण जगाशी जोडले जातोय पण कदािचत वत:पासून दूर जातोय.

काही वेळा न उ रापे ा अिधक मह वाचे असतात.

- नै सी िवलाड

तु हाला जर खरोखरच वेळा या सदुपयोगाचा गांभीय ने िवचार करायचा असेल तर

यावरचा साधा सरळ उपाय हणजे या आधुिनक उपकरणांपासून दूर राहा आिण परत
एकदा जु या जीवनशैलीचा वीकार करा. असे केलेत तर तुमचे जगणे सोपे होईल. नाही
नाही... हणजे तु ही मातीची चूल वापरा कवा मुंबईपासून िद लीपयत पायी जा असे
नाही. मोबाईल, टी ही, इंटरनेट, चॅ टग अशा वेळ वाया घालवणा या गो ट चा वापर कमी
करा एवढं च माझं सांगणं आहे .
पूव घ ाळ आप यावर हुकूमत गाजवत न हतं याच कारण हणजे बहुतांश
लोकांकडे घड ाळच न हतं. घ ाळा या गजराची गरज न हती क बडयाची बांग
झोपेतून उठवायची. सकाळी उठू न ८:१८ ची लोकल पकडायचा ताण न हता. एखादे काम
सकाळी नऊ या ऐवजी स वानऊला झालं तरी चालत होतं. काहीच फरक पडत न हता.
पण आज मा पडतो.
हे पु तक पुढे वाचाय या आधी एक गो ट नीट समजून या, मधुमेह, उ च र तदाब,
कोले टरॉल आिण दयरोग या माणे वेळाचा अभाव ही दे खील एक आधुिनक सम या
आहे आिण या सम येचे मूळ आधुिनक जीवनशैलीत आहे . जर तु हाला या सम येवर
उपाय हवा असेल तर तु हाला तुमची जीवनशैली बदलावी लागेल. ल ात ठे वा, जग
बदलणार नाही, बदलावं तु हालाच लागेल. जर तु ही तुमची जीवनशैली आिण
िवचारसरणी बदलली तर तुम या आयु यातलं वेळाचं समीकरणही बदलेल. अ बट
आईन टाईनने हटले होते, “आप यासमोर या मह वा या सम या ठाकले या असतात,
या, िवचारां या या पातळीवर आपण िनम ण के या, याच पातळीव न सोडवता येत
नाहीत.”

जग खूपच बदलतंय. आता मोठे लहानांना हरवत नाहीत तर वेगवान माणूस

कमी वेगाने वाटचाल करणा या य तीचा पराभव करे ल.

- पट मरडॉक

आता चडू तुम या कोट त आहे . आपले िवचार बदला, जीवनशैली बदला आिण
वेळाचं यो य यव थापन क न तुमचं जीवन बदला. या संदभ त आधुिनक यव थापन
शा ातले गु पीटर डू कर यांचे श द ल ात ठे वा, “जोपयत आपण वेळाच यव थापन
क शकत नाही तोपयत आपण कोण याच गो टीचे यव थापन क शकत नाही.”

आधुिनक औ ोिगक युगातील सगळयात मह वाचे य ं हे वाफेचे इंिजन नसून

घ ाळ हे आहे .

- लुईस ममफोड
 दुसरा न
आप या जवळ खरं च िकती वेळ आहे ?

मा याजवळ थोडाही फावला वेळ नाही असं तु ही कसं काय हणू शकता?
हे लन केलर, लुई पा चर, माईकेल ए जेलो, मदर टे रेसा, िलओनाद दा वची,
थॉमस जेफरसन आिण अ बट आइन टाइन यां याजवळ, िदवसाचे िजतके
तास होते तेवढे च तुम याही जवळ आहे त.

- एच. जॅकसन ाऊन

व ि◌ धा याने माणूस घडवताना काहीजणांना अिधक तर काहीजणांना

बहाल केलं आहे . तेच आपण बु ी या कवा संप ी या बाबतीत
कमी स दय
हणू शकतो.
स दय, पैसा, बु ी यां याबाबतीत कमी अिधक होऊ शकतं मा वेळ ही गो ट अशी आहे
की, ती मा याने सव ना एकसारखी िदली आहे . एका िदवसाचे २४ तास! वेळ ही अशी
संप ी आहे जी बँकेत जमा करता येत नाही. वेळ पुढे सरकणं तुम या हातात नाही.
घ ाळा या का ांबरोबर वेळ पुढे पुढे सरकत रहातो आिण आप या हातातून िनसटतो.
या वेळाचा आपण कसा उपयोग करतो तेच फ त आप या होतात. वेळाचा सदुपयोग
केलात तर पिरणाम चांगले होतात. दु पयोग केलात तर वाईट पिरणाम येतात.
एक गो ट ल ात या, हणायला आप याकडे २४ तास असतात. पण वा तिवक
एवढे तास आप याला िमळत नाहीत. खरं तर वेळा या मोठया भागावर आपलं िनयं ण
नसते. ८ तास झोपेत जातात आिण २ तास खाणं िपणं आिण इतर दै नंिदन गो टीत जातात.
याचा अथ आप या हातात खरे तर १४ तासच उरतात. दुस या श दांत सांगायचं तर ५८%
वेळाचे िनयं ण करणं आप याला श य आहे . उरले या ४२% वर आपलं िनयं ण नाही.
सोईसाठी असं हणूया की ४०% वेळावर आपला ताबा नाही, ६०% वेळावर आहे .
भतुहरीने या संदभ त अनेक शतकांपूव जे हटले आहे ते आजही लागू पडतं.
िवधा याने माणसाला १०० वष चे आयु य िदले आहे . यातील िन मे रा ीत िनघून जाते,
उरले या िन यातील अध भाग लहानपण आिण वृ ाव थे त खच होते. जी काही २५ वष
उरतात यात माणसाला आजारपण, िवयोग अशी अनेक दु:खे सहन करावी लागतात,
नोकरी करावी लागते. यामुळे पा यावर उठणा या तरं गांसारखं चंचल असले या
आयु यात सुखाला काडीमा जागा नाही.
वेळ ही अमू य गो ट आहे . कारण ती जगातील एकमे व अशी गो ट आहे की, ती
मय िदत आहे . तु ही पैसा गमावलात तर तो परत िमळवू शकता. घर गमावलेत तर परत
घेऊ शकता. मा वेळ घालवला तर तो परत येत नाही. आप याजवळ आयु यात वेळ
खूप कमी आहे आिण तो मय िदत आहे . जर आपण आपलं आयु य शंभर वष चं मानलं
तर आम या जीवनात ३६,५०० िदवसच असतात. आता लगेच िहशोब करा की या
३६,५०० िदवसातील तुम याजवळ िकती िदवस उरलेले आहे त? या उरले या िकती
िदवसांत तु हाला तुमची येयिस ी ा त करायची आहे ? पुढे िदले या सो या
आकडे वारीनुसार तु ही वतःच तुम याकडे िकती िदवस िश लक आहे त ते पडताळू न
पहा.

गमावलेला पैसा वक टाने परत िमळवू शकता, गमावलेलं ान पु हा

अ यासाने कमावू शकता, गमावलेलं आरो य औषधोपचाराने आिण
संयमाने परत िमळवू शकता. मा गेलेला वेळ हा तु ही कायमचाच
गमावलेला असतो; तो परत िमळवता ये त नाही.

- सॅ युअल माई स

आयु याचे एकूण िदवस = ३६५००

गेलेले िदवस = .........................
(तुमचं वय x ३६५)
उरलेले िदवस = .........................

जर आयु यात काही बनायचे असेल, करायचे असेल, कमवायचे असेल, तर

वेळाचा जा तीत जा त, सव म उपयोग कसा करता येईल ते िशकलं पािहजे . कारण या
भूतलावरील आप याकडे असले या मय िदत वेळात आप याला पैसा, िस ी सुख, यश
जे काही हवं ते िमळवायचं आहे .
कॅ लडर फसवं असतं. आपण िजत या िदवसांचा उपयोग क िततकेच
िदवस वष त असतात. एक य ती एका वष चा केवळ एका
आठवडयाइतकाच उपयोग क न घे ऊ शकते. तर दुसरी य ती एकाच
आठवडयात संपणू वष इतके मू य कमावते.

- चा स िरचड
 ितसरा न
तुमचा वेळ िकती मौ यवान आहे ?

वेळ हे तुम या जीवनातलं एक नाणं आहे . तुम याकडे तेवढं एकच नाणं आहे
आिण ते कसं खच करायचं ते फ त तु हीच ठरवू शकता. यामुळे सावध रहा,
नाहीतर तुम याऐवजी दुसरे च कुणी ते खच करतील.

- काल सॅ डबग

व ◌े ळ ही संप ी आहे असे हं टले जाते. मा ही हण पूणपणे खरी नाही. खरी गो ट

अशी आहे की वेळ ही संप ीची श यता आहे . जर तु ही वेळाचा सदुपयोग केला
तरच तु ही पैसा िमळवू शकता. या उलट तु ही जर वेळाचा दु पयोग केला तर पैसे
कमव याची श यता तु ही गमावता.
तुम याकडे असलेला वेळ िकती िकमती आहे , हे तु हाला खरं च न की माहीत
आहे ? नसेल तर पुढे िदले या सू ाचा योग क न जाणून या.
वेळाचे मोल जाणून घे याचे सू :
तुम या एका तासाचे मोल = तुमची कमाई/कामाचे तास.
तुम या कमाईला कामा या तासांनी भाग यावर तु हाला तुम या एका तासा या
वेळाचे आजचे मोल कळे ल.
समजा तु ही मिहना २०,००० पये कमवत आहात आिण यासाठी मिह याला २५
िदवस रोज ८ तास काम करत आहात. याचा अथ तु ही एकूण २०० तास काम करत
आहांत. याचा अथ तुम या एका तासाचं मू य होईल २००००(कमाई)/२०० (कामाचे तास)
= पये १००.
या उदाहरणाव न असं ल ात येईल की जर तु ही रोज १ तास वाया घालवला तर
याचा अथ तु हाला रोज . १०० चं नुकसान होत आहे . याचा अथ एका वष त तु ही .
३६,००० गमावत आहांत. तु ही जर दोन तास वाया घालवत असाल तर याचा अथ तु ही
वष ला . ७२,००० वाया घालवत आहात. असा िहशोब के यावर तुमचे डोळे उघडतील.
याव न एकतर तुम या ल ात येईल की, वेळ वाया घालव यामुळे तुमचं केवढं आ थक
नुकसान होईल. यामुळे तु ही वेळ वाया घालवणार नाही. दुसरं हणजे या िहशोबाव न
तु हाला असं वाटलं की, आप या एका तासाचं स ः थतीतलं मू य समाधानकारक
नाही तर ते वाढव याचे य न तु ही कराल.
या सू ाचा एकदाच योग क न तुम या जीवनात एक अ भूत पिरवतन येईल.
वेळाचा उपयोग करताना तु ही अिधक सावध रहाल. वेळ वाया घालवणं तु ही थांबवाल.
तुम या हातात असले या वेळाचा जा तीत जा त चांगला उपयोग कर याचे माग तु ही
शोधून काढाल. कमी वेळात जा त काम कसं करता येईल यावर उपाय शोधाल आिण हे
सव कशामुळे, तर आप या कामाचं एक िमिनटही वाया घालव यामुळे आपलं केवढं
आ थक नुकसान होतयं हे समज याचा पिरणाम हणून!

आधुिनक मनु य अशा गो ट साठी पैसे कमव या या मागे वेडयासारखा

लागला आहे की, यांचा आनंद, वेळा या अभावी याला घे ता ये त नाही.

- ॅ क ए. लक

माणूस खच क शकत असले या गो ट मधील सव त मौ यवान गो ट

हणजे “वेळ”.

- िथयो े टस
 भाग दुसरा :
वेळा या सव े ठ उपयोगाचे
३० िस दांत
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा पिहला िस ांत
वेळाचं लॉगबुक ठे वा

घडयाळाकडे बघत बसू नका. जे घडयाळ करतं ते तु ही करा. चालत रहा.

- सॅ युअल लीवे सन

य ◌ा बनवताना,
माणे तु ही पैशाचं अंदाजप क बनवता तसंच वेळाचंही अंदाजप क बनवा. ते
आपले पैसे कुठे खच होत आहे त याचा िहशोब ठे वावा लागतो.
वेळा या बाबतीतही हे च धोरण ठे वा. एका डायरीत एका आठवडयात कोण या कामावर
िकती वेळ खच झाला या या न दी ठे वा. ाय हरां या भाषेत याला लॉगबुक हणतात,
गाडी िकती िकलोमीटर चालली आिण कुठपयत चालली याचा िहशोब ते यात िलिहतात.
वेळा या अशा लॉगबुकम ये तु ही जे वढा बारीक-सारीक िहशोब िलहाल, िततका तु हांला
जा त फायदा होईल. या लॉगबुकम ये पिह या तंभात या कामासाठी घालवले या
वेळाचा िहशोब िलहा हणजे एखादी मह वा या गो टीची न द सुटून जाणार नाही.

सकाळी ६ ते ६.३० उठणे, चहा करणे, िन यकम

सकाळी ६.३० ते ७ शेजा यांशी ग पा, वृ प वाचन
सकाळी ७ ते ७.३० टी ही यूज बिघत या.
सकाळी ७.३० ते ८ आंघोळ, पूजा-अच .
सकाळी ८ ते ९ ना ता, तयार होणं.
सकाळी ९ ते सं या.६ ऑिफसला जाणे
सं या. ६ ते ७ आराम करणे, टी ही बघणे
सं या. ७ ते ९ िम ांबरोबर पाट , काय म कवा समारं भाला जाणे
 रा ी १ ते १० टी ही बघणे
रा ी १० ते सकाळी ६ झोपणे
िदवसभरात मोबाईलवर घालवलेला वेळ: ४५ िमिनटे

वरील प तीचं लॉगबुक तु ही कॉ युटरवर ए सेलशीटवर कवा इतर कुठलही

सॉ टवेअर वाप न क शकता. यात एक आठवडयातील येक तासाचा तपशील
िलहा. मी खा ीने सांगतो की, हे लॉगबुक िलिह यावर तुमचे डोळे उघडतील. आपला वेळ
कुठ या कामात जातो हे तुमचं तु हालाच कळे ल. मोबाईलचं कॉल रिज टर रा ी बघा
याव न तु हाला कळे ल. इंटरनेटवर िकती वेळ िकती घालवलात ते दे खील तु हांला
यावरील घडयाळ बघून कळे ल. एका आठवडयानंतर रिववारी िनवांतपणे बसून वेळा या
सगळया न द चं िव लेषण करा. असं के याने तु ही इंटरनेट, मोबाईल, टी ही, भेटीगाठी
यासाठी िकती वेळ घालवलात हे तु हाला कळे ल.
माणूस मुळात आळशी असतो. यामुळे तुमचं मन अशा कार या िव लेषणा या
भानगडीत न पड याचे माग शोध याचे य न करे ल. तु ही असाही िवचार कराल की
लॉगबुक ठे व याची काय गरज आहे , तुमचा वेळ कुठे जातोय हे तु हांला तर यव थत
कळतंय. मा असा िवचार अिजबात क नका. लॉगबुक एक मह वाचा पाया आहे .
या यावर तु ही वेळा या िनयेाजनाची इमारत उभी क शकता. यामुळे वतःला िश त
लावा आिण वेळा या सव े ठ उपयोगा या दुस या िस ांतापयत पोच याआधी लॉगबुक
ठे वा.

जो इितहास आ ही आज घडवतो, फ त तोच मौ यवान असतो.

- हे ी फोड

लॉगबुक हे तु ही खच केले या वेळाचा ए सरे च आहे . ज हा तु ही आजारी पडता

ते हा डॉ टर आजाराचं मूळ शोध यासाठी मे िडकल टे ट आिण ए स-रे करायला
सांगतात. ए स-रे माणे लॉगबुक वेळा या बाबतीत आव यक आहे . कारण या या
िव लेषणातून तु हाला िनयोजनाची सम या काय आहे याचे बारकावे कळतील,
सम ये या मुळाशी जाता येईल.
वेळा या िनयोजनासाठी सव थम तुमचा वेळ कुठे आिण िकती खच होतो हे जाणून
घेणे आव यक आहे . तु ही केलेली कोणती कामे मह वाची आहे त आिण कोणती
मह वाची नाहीत, कुठे , कुठू न वेळ काढता येईल आिण कोणती कामे पूण कवा अंशतः
सोडू न दे ता येतील. याचे िव लेषण लॉगबुकमुळे तु हांला करता येईल. जीवनातील एक
िनयम आहे . एखादी नवीन गो ट कर यासाठी कोणतीतरी जुनी गो ट करणं सोडू न ावी
लागते. तु हाला एखादी गो ट िमळवायची असेल तर याची कमत चुकवावी लागते.
तु हाला जर वेळाचा सव े ठ उपयोग करायचा आहे तर यासाठी आव यक ती कमत
चुकवावी लागेल. जु या गो टी सोड यासाठी मनावर दगड ठे वून भावना बाजूला ठे वून
आपण काय करत आहोत याचं िव लेषण करा. सजन श ि या करताना या माणे
चलिबचल न होता चाकूने श ि या करतो तेवढीच िनममता तुम या मनात हवी. फालतू
गो टीत वेळ घालवणं कसे यो य आहे . ते तक वाप न िस कर या या मोहाला बळी पडू
नका. लॉगबुकम ये वेळाचा िहशोब लावताना, याचं िव लेषण िन प पातीपणे करा, जणू
काही तु ही दुस या एखा ा य ती या वेळाचा िहशोब करत आहात.

जे कर याची श ती आप याकडे आहे ते न कर याचीही श ती आप याकडे

आहे .

- अॅिर टॉटल

कोण या गो टीत तुमचा िनरथक वेळ जातोय, कवा गरजे पे ा जा त वेळ तु ही

कशात घालवत आहात कोण या गो टी करणं पूणपणे सोडू न दे णं कवा काही
गो ट मधला अनाव यक वेळ काढू न टाकता येईल, हे या िव लेषणाचे उि ट आहे .
याबाबत गंभीरपणे िवचार करा. कारण काही गो टी टाळू न वेळ काढ यािशवाय नवीन
गो टी करायला वेळ िमळणं श य नाही. पुढ या िस ांतात तु ही तुमचे आ थक ल य
िन चत करा. हे ल य सा य कर यासाठी तु हाला यादा वेळ काढ याची गरज भासणार
आहे . जर तु ही जु या अनाव यक गो टी करणं सोडलं तरच तु हाला नवीन गो टी
कर यासाठीचा यादा वेळ िमळू शकेल. वेळा या िहशोबाचं िव लेषण करताना या
गो टी तुम या गती या टीने मह वा या नसतील, यां याखाली लाल पेनाने रे घ मारा.
टी ही बघणं, मोबाईलवर बोलणं, िम ांबरोबर पाट त जाणं या गो टी अशा कारे
अनाव यक असू शकतात. जर तु ही अगदी गंभीरपणे िव लेषण केलं तर अशी िकतीतरी
उदाहरणं तुम या ल ात येतील. चुटकीसरशी मग तु ही काही तास नविन मतीसाठी
िमळवू शकाल. या गो टी कर यातून तुम या हाती काहीच लागत नाही अशा
अनाव यक गो टीतला वेळ उपयु त गो टी कर यात तु ही कामी आणू शकता.
 जे लोक वत: या वेळाचा सव त जा त अप यय करतात तेच सव त आधी
वेळ कमी पडतो हणून रडगाणं गात असतात.

- जीन डे ला ूयर

असं बघा, वेळाचं लॉगबुक ठे व याआधी जर तु हाला कोणी िवचारलं असतं की

तु ही िकती वेळ वाया घालवता? तर तु ही तावातावाने हं टलं असतं, “छे ! छे ! मी जराही
वेळ वाया घालवत नाही.” हा मनु य वभाव आहे . याला नेहमीच असं वाटतं की तो जे
करती ते बरोबरच करती. याचं मु य कारण असं आहे की आपण काही चुकीचं करत
आहोत. याबाबत तो अनिभ च असतो. आपण काही चुकीची गो ट करतोय हे याला
माहीत असतं तर याने ती गो ट केलीच नसती. वेळा या िनयोजना या बाबतीत असंच
होतं. तुमचा दोष नसतो. तुमचा िकती वेळ अनाव यक खच पडतोय आिण कुठे खच
पडतोय याचं भानच तु हाला नसतं. लॉगबुकम ये हा िहशोब िलहाल ते हाच तु हाला ते
भान येईल.
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा पिहला िस ांत हणजे लॉगबुक िलहायला
सु वात करा.

आठ तास नोकरी आिण आठ तास झोपेनंतर उरलेले आठ तासच कुठे हरवून

जातात ते समजणारही नाही.

- डग लासन
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा दुसरा िस ांत
आ थक ये य ठरवा

ये य ठरव यामुळे तुम या योजनेला एक व प ये ते. योजनेमळ

ु े कोणते काय
करायचे ते ठरते. काय मुळे पिरणाम सा य होतात आिण पिरणामांमळ ु े
तु हाला यश िमलते. हे सव ये यिन चतीपासून सु होते.

- शाद हे म टे टर

य ◌े यपोचायचे
जर िन चत नसेल तर तुमचे यशही अिन चत आहे . आप याला कुठे
आहे हे च जर माहीत नसेल तर तु ही कुठे च पोचणार नाही. एखा ा
वासाला जा यापूव , आप याला कुठे जायचे आहे हे माहीत असणे आव यक आहे .
याच माणे तु हाला आ थक े ात आप याला कुठे पोचायचं आहे हे दे खील माहीत
पािहजे . तरच तु ही ितथे पोचू शकाल. जर तु ही तुमचे ि ितज ठरवले नाही तर ि ितजाला
गवसणी घाल याचे व न कसे पूण करणार? या िदशेने य न कसे करणार? जर तु हाला
आयु यात काही करायचे असेल तर यासाठी येयिन चती हवीच.
येयं दोन कारची असतात : सामा य येय आिण िन चत येय.
सामा य येयाचे व प पुढील माणे असते, “मी आणखी जा त मे हनत करीन, मी
माझे कायकौश य वाढवीन, मी माझी यो यता वाढवीन” इ यादी. दुस या बाजूला िन चत
येये पुढील व पाची असतात, “मी रोज ८ तास काम करीन कवा मी दर मिहना २००००
पये कमवीन. मी सॉ टवेअर िडझाय नग कोस करीन.” जे येयाला मोजता येते ते येय
िन चत असते.
तुमचे ल य जे वढे प ट असेल तेवढी या या सफलतेची श यता जा त प ट.
आ थक येय िकती मह वाचे असते याचे एक उदाहरण बघूया.
एका से समनची प नी बरे च िदवस हॉ पटलम ये होती. असे असतानादे खील
से समनने यावष या या सवसामा य मतेपे ा जवळजवळ दु पट माल िवकला होता.
याला जे हा या या यशाचे कारण िवचारले गेले ते हा याने सांिगतले की या यापुढे
जे हा हॉ पटलचे िबल आले ते हाच याला कळले की एवढे िबल चुकवायचे असेल तर
याला िकती माल िवकावा लागेल.
या उदाहरणाव न एक गो ट प ट होते की जे हा एखादा माणूस िन चय करतो
ते हा तो आपले आ थक ल य पूण क शकतो. यासाठी गरज आहे ती या यापुढे
िन चत येय अस याची.
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा दुसरा िस ांत आहे आ थक ल य ठरवा.

ीमं त हो याचा अथ आहे पैसा असणे. अ यं त ीमं त अस याचा अथ आहे

वेळ असणे.

- माग रे ट बोनानो

आ थक ल य िन चत करणे अगदी सोपे आहे . सव थम तु हाला दर मिहना िकती

पैसे कमवायचे आहे त ते ठरवा. मग गिणताचा वापर क न, तेवढे पैसे कसे कमवायचे ते
ठरवायचे.
उदाहरणाथ एखा ा दुकानदाराला दर मिहना १०,००० पये कमवायचे असतील
आिण एक व तू िवकून याला ५० पये नफा िमळत असेल तर िहशोब सोपा आहे .
याला दर मिहना २०० व तू िवकाय या आहे त. (१०,०००/५०) जर तो मिह यात २५
िदवस काम करत असेल तर याला रोज ८ व तू िवका या लागतील. एकदा का हा
आकडा िन चत झाला की तो कामात टाळाटाळ क शकत नाही. मूड नाही, बोअर
झालो या सबबी सांगता येणार नाहीत. कारण या यापुढे कागदावर मांडलेला िहशोब
याला सांगतो आहे की रोज एवढे काम याला करायचे आहे . ल य िन चत झाले की
तु हाला येक णी तुम या गतीचे कवा ती समाधानकारक आहे कवा नाही याचे
भान राहते. वर िदले या उदाहरणाचा िवचार करायचा तर ८ व तू िवक यावर
दुकानदाराला आपले या िदवसाचे ल य पूण झा याचे समजे ल पण तसे नाही झाले तर
दुस या िदवशी ८ पे ा जा त व तू िवकाय या आहे त हे दे खील ल ात येईल.
आ थक ल य २०-२० ि केट मॅ च या उि टा माणे असते. नंतर खेळणा या
टीमला आपले उि ट काय आहे त माहीत असते. जक यासाठी येक ओ हरम ये
सरासरी िकती धावा कराय या आहे त? येक ओ हरनंतर अपेि त सरासरी कमी-जा त
होते. हे च आपण मािसक कवा वा षक आ थक उि टा या बाबतीतही हणू शकतो.

आपण कुठे चाललो आहोत हे माहीत असणा या माणसाला, जगातील ये क

य ती बाजूला सरकू न वाट क न दे ते.

- डे हड जॉडन

आ थक ल य बनवणे आिण या संदभ त आपली गती तपासून बघणे अ यंत

आव यक आहे . कारण ब याच वेळा आपण याबाबतीत अनिभ असतो. आप याला
वाटते की आपण फार मे हनत करती, कवा यापे ा जा त मे हनत करणे श य नाही. मा
एक गो ट ल ात ठे वा, क टाचा अथ नेहमी यश असा होत नसतो. यश िमळव यासाठी
आपले क ट यो य िदशेने होणे मह वाचे आहे . आ थक िव लेषणातून आपले क ट यो य
िदशेने होत आहे त कवा नाही ते दे खील कळते. तुमचा इनपुट िकती आहे ते मह वाचे नाही
तर तुमचा आउटपुट िकती आहे ते मह वाचे आहे . याचाच अथ तु ही िकती मे हनत करता
ते मह वाचे नसून यात तु हाला िकती यश िमळते ते मह वाचे आहे .

जर तु ही काढत असलेले पीक तु हाला पसंत नसेल तर जे बी तु ही पेरताय ते

तपासून बघा.

- अ ात
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा ितसरा िस ांत
सगळयात मह वाचे काम
सव त आधी करा

मूख य ती जे काम शे वटी करते तेच काम बुि मान य ती ताबडतोब करते.
दोघे ही एकच काम करतात. फरक फ त वेळाचा असतो.

- बा तेसर ेिशयन

आ
प या िदनचयत बरे चदा असे होते की आप यासमोर जे काम येते ते आपण
करायला लागतो. यामुळे आपला सगळा वेळ छोटी छोटी कामे उरक यात
संपून जातो. आपली मह वाची कामे फ त याच कारणामुळे होत नाहीत की
आपण कमी मह वाची कामे कर यात गुंतलेलो असतो. मह वाकां ी माणसाने
याबाबतीत जाग क राहावे कारण यश िमळव यासाठी मह वाचे काम आधी करणे
आव यक असते. एक गो ट प की ल ात ठे वा की यश हे िबन मह वा या कामामुळे
िमळत नसून मह वपूण काम के याने िमळते. यामुळे आप या कामांचा अ म प ट
ठरवा आिण िबनमह वा या कामात वेळ घालवू नका.
हणून वेळा या सव े ठ उपयोगाचा ितसरा िस ांत आहे : सगळयात मह वाचे
काम सव त आधी करा. वेळा या संदभ त कामांचा अ म ठरव याचे एक उदाहरण
बघूया.
एक िस संगीतत जे हा हायोलीन वाजवायला िशकत हो या ते हा आपली
गती समाधानकारक नाही असे यांना जाणवले. याचे कारण जे हा यांनी शोधले ते हा
यां या असे ल ात आले की संगीताचा अ यास कर याआधी यांचा वेळ घर साफ
करणे, सामान जागेवर ठे वणे, वयंपाक करणे यात जातो आिण मग हायोलीनचा
अ यास करायला वेळ कमी पडतो. हे ल ात आ यावर यांनी ठरवले की यां यासाठी
संगीत सव त मह वाचे अस याने सग यात आधी संगीताचा अ यास करायचा यानंतर
बाकी सारी कामे करायची. अशा कारे वत:ला िश त लाव याने यांनी संगीत े ात
उ लेखनीय गती केली कारण या आता सगळयात मह वाचे काम अ माने करत
हो या.
या उदाहरणाव न ही गो ट प ट होते की येक मह वाकां ी माणसाला सगळयात
मह वाचे काम सव त आधी केले पािहजे . मा यासाठी कोणते काम मह वाचे ते याला
माहीत पािहजे . या याजवळ कामां या अ माची योजना तयार पािहजे . असे करणे
अगदी सोपे आहे . एका डायरीत ए,बी,आिण सी असे तीन कॉलम तयार करा. ए
कॉलमम ये आपले सव त मह वाचे काम िलहा. असे काम की जे करणे तु हाला
अिनवाय वाटते. बी कॉलमम ये अिनवाय नाही पण करणे मह वाचे आहे अशा कामांची
न द करा. सी कॉलमम ये अिनवाय नाही आिण मह वाचे नाही अशा सामा य कामांची
न द करा.

याने िरका या िविहरीत िरकामी बादली सोड यात अ खे आयु य घालवले

आिण आता ती वर काढ यात आपले हातारपण वाया घालवत आहे .

- िसडनी मथ

िदनांक :
ए (अिनवाय काम) बी (मह वपूण काम) सी (सामा य काम)
१ १ १
२ २ २
३ ३ ३

िदवसाची सु वात ए कॉलमध या पिह या कामाने करा हणजे च ए१ हे काम सव त

आधी करा. ते काम सव त अिनवाय असेल. ते काम झाले की याच कॉलममधील दुसरे
काम करायला या. अशा कारे ए कॉलममधली सव कामे पूण करा. ए नंतर बी
कॉलममधली कामे करा आिण वेळ उरलाच तर सी कॉलममधील कामे करा.
मह वाचा म ठरवताना आप या ाथिमकतांनुसार कामाची यादी बनवणे अ यंत
मह वाचे असते. याबाबतीत रॉबट जे . मे केनचे हे हणणे ल ात ठे वले पािहजे .
“बरीच मोठी येये सा य न हो याचे कारण हणजे आपण छो ा गो टी आधी
कर यात वेळ वाया घालवतो.”

बोलले या कवा िलिहले या श दांतील सव त दुःखी श द हणजे, “मी हे

काम क शकलो असतो.”

- हीटीयर
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा चौथा िस ांत
वासा या वेळाचा भरपूर
उपयोग करा

यश वी य ती अशी कामे कर याची सवय लावतात जी कामे अयश वी

लोक क पाहत नाहीत. व तुत: यश वी लोकांनाही ही कामे पसंत नसतात.
मा आपले ये य ल ात ठे वन
ू या नावड या कामांपासून ते पळ काढत
नाहीत.

- ई.एम. े

र पाहते
येक यश वी य ती या याजवळ असणा या २४ तासांचा पुरेपूर वापर क
. यां या पूण िदनचय या क थानी वेळाचा पुरेपूर उपयोग करणे हा िवचार
असतो. माईक मरडॉक यांनी हटले आहे , “तुम या भिव याचे रह य तुम या िदनचयत
लपलेले आहे . वास हा तुम या िदनचयचा एक मह वाचा भाग आहे . आज येक
य तीला वास करावाच लागतो. यात यांना बराचसा वेळ जातो. फरक असा आहे की,
जे हा सामा य माणूस वास करताना हातावर हात ठे वून बसतो. यावेळी यश वी माणूस
आप या बहुमू य वेळाचा जा तीत जा त उपयोग करत असतो.”
हणून वेळा या सव े ठ उपयोगाचा चौथा िस दांत आहे : वासा या वेळाचा
जा तीत जा त उपयोग करा.
महा मा गांधी वासात झोप काढू न घेत असत, जे णेक न उठ यावर ते ताजे तवाने
राहतील. नेपोिलअन जे हा आप या सेनेसोबत यु द करायला जात असे ते हा तो वासात
प िलहून वेळाचा उपयोग करीत. एडीसन आपला वेळ वाया जाऊ नये हणून एवढे
जाग क असत की रे वेतून वास करतानाही ते योग कर यात गुंतलेले असत.
माय ोसॉ टचे सं थापक िबल गेट वासादर यान मोबाईलवर आव यक फोन क न
वेळाचा उपयोग करतात आिण या िस दातांला पु टी दे तात. िबल गेट नी तर यां या
गॅरेजम ये ऑि केचा नकाशा टांगला होता. तेणेक न गाडीचे इि शन बंद करता कमती
सेकंदही वाया जाऊ नये. उलट नकाशा वाच यात याचा उपयोग हावा. वेळा या
बाबतीत सगळे यश वी लोक जाग क असतात. कारण वेळात खूप साम य आहे आिण
याचा सदुपयोग केला तर यशाची संभावना न कीच आहे हे यांनी ओळखलेले असते.
तु ही आ ही दे खील वासा या वेळाचा फायदा क न घेऊ शकतो. नोकरदार
माणसांचा घर ते ऑफीस या वासादर यान बराच वेळ जातो तर से समन लोक तर
याहीपे ा अिधक वेळ वासात घालवतात. आप याला ही गो ट ल ात घेतली पािहजे
की जर आपण अडीच तास वासात घालवत असू तर याचा अथ आप या आयु याचा
दहा ट के भाग वासातच जातो. या वेळात काही मौ यवान काम क न तु ही तो साथकी
लावू शकता.

या िविच जग याचे एक िविच स य आहे , जे लोक सगळयात जा त

मे हनत करतात, वत:वर सव त जा त बं धने घालतात आिण एखा ा
ये य ा तीसाठी काही आनंददायी गो ट चा याग करतात तेच सव त जा त
सुखी असतात.

- ूटस हे िम टन

असं बघा, वासात लोक मोबाईलवर गाणी ऐकत बसतात कवा वतमानप वाचत,
ग पा मारत वेळ घालवतात. मा या वेळात े रणादायी पु तके वाचत, शै िणक
विनिफती ऐकून कवा त सम काही काम के याने येयपूत कडे ते अिधक वेगाने जाऊ
शकतात हे यांना कळत नाही. अ यास दशवतात की िव े यां या कामातील ४५ टके
वेळ हा वास कर यात जातो. उघडच आहे , जो से समन वासादर यान या या वेळाचा
सदुपयोग क शकतो तो या या इतर साथीदारांपे ा तुलनेने अिधक यश वी होती.
वाट बघायला आप यापैकी कोणालाच आवडत नाही. मा कधी कधी आपला
नाईलाज असतो. बस, ेन कवा कोणातरी य तीची वाट बघायची वेळ आप यावर येते.
यासाठी आप याकडे अशा काही िकरकोळ गो ट ची यादी तयार असावी. या आपण
वाट पाहा या या वेळात उरकू शकतो. आप या ीफकेसम ये जर अशी छोटी मोठी कामे
तयार असतील तर वाट बघणे ासदायक होणार नाही आिण याचवेळी कामे ही होतील.

जर तु हाला वेळाचे मोल नसेल तर तुमचा ज म िस दीसाठी झालेला नाही.

 - मा कस डे वोवेनर यूज

िस ि टीश अं ो-िफिजिस ट (अवकाश-पदाथ िव ान शा ) हमन बो डी

यांना इतका वास करावा लागे की या वेळात ते ऑिफसची कामे क न टाकत. एकदा
एका युरोिपयन िवमानतळावर िवमाना या उ ाणाला िवलंब झाला, यावेळी यांनी यांचा
एक िरसच पेपर िलहून पूण केला. याला हणतात वासादर यान वेळाचा सदुपयोग. जे हा
तु हाला एखादे काम कर याची बळ इ छा होते ते हा वेळ िमळतोच. याबाबतीत े डिरक
नी शे यांचे वा य ल ात ठे वा, जे हा एखा ा माणसाकडे ठे वायला जा त सामान असते
ते हा िदवसा या पोशाखाला शंभर िखसे असतात. तु ही वेळाकडे ल िदलेत तर वेळही
तुम याकडे ल पुरवेल.

आप याला दररोज दोन कामां याम ये थोडया वेळाचे अवधी िमळत

असतात. बहु तांश लोक तो वेळ वाया घालवतात.

- चा स कैलेब को तन
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा पाचवा िस ांत
इतरांवर कामे सोपवा (डे िलगेशन)

छोटया उ ोजकांना टाईम मॅनेजमट हा िवषय हणजे डोकेदुखी असते. कारण

छोटया कामापासून ते मो ा कामापयत सगळी कामे यांना वतःलाच
करावी लागतात.

- नॉमन केरबरो

क ◌ो णीही माणूस एकटा सगळे काही क शकत नाही. तरीही मा अनेकजण वतः
सगळी कामे करायचा य न करतात. ते यात यश वी होत नाहीत हे उघडच
आहे .
येक य तीला असेच वाटते की आपली मह वाची कामे आपणच करावीत, मा
एका िविश ट पातळीवर तु ही पोचलात की यापुढे यश िमळव यासाठी दुस यांवर काम
सोपवणे अपिरहाय होते. यवसाया या सुरवातीला ती य ती सारे काम वतः करे ल ते
ठीकच आहे . परं तु एकदा का िबिझनेस वाढू लागला की सहका यांिशवाय गती होऊ
शकत नाही. अशा वेळी जर याने यो य सहकारी शोधून या यावर काम सोपवणे
(डे लीगेशन) तं अंमलात आणले तर तो गती क शकतो. जर तो हे करायला िशकला
नाही तर भिव यात या या गतीची श यता धूसर होते.
मा दुस यावर मह वाचे काम सोपवणे ही सोपी गो ट नाही. दुस या य तीची बु ी,
मता आिण िन ठा यावर िव वास टाकणे सोपे नाही. मा मोठे यश िमळवायचे असेल
तर असे करणे अपिरहाय आहे . यानंतरच तु हाला खरे यश िमळू लागते. कारण तुम या
कामाचा भार सांभाळायला कोणीतरी तुम याबरोबर असते. तुम याजवळ आता एक टीम
तयार आहे . यामुळे तु हाला अिधक वेळ िमळतो याचा उपयोग क न तु ही आणखी
वेगाने तुम या येयापयत पोहोचू शकता.
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा पाचवा िस ांत आहे : इतरांवर काम सोपवा.
 पण बहुतांश लोकांची सम या हणजे ते सगळी कामे वतःच करायला जातात.
दुस यांवर काम सोपवणे यांना जड जाते. यांना वाटते, यां यापे ा मीच हे काम
चांग या कारे क शकतो. कवा यां यापे ा मी हे काम झटकन पूण क शकतो.
यांना हे समजत नाही की मोठे यश िमळवायचे असेल तर यांना दुस यावर काम
सोपवावेच लागेल. मग ते यांना आवडी कवा न आवडी. गती या माग वर एक असे
वळण येते की भिव यातील गतीसाठी दुस यावर काम सोपव यािशवाय पय य नसतो.
हणून दुस यावर काम सोपव याची कला िशकून घेणेच चांगले.
काम सोपव यासाठी तु हाला फ त एवढे च करायचे आहे , एखादी यो य य ती
शोधून या यावर काम सोपवायचे आहे . हणजे ते काम चांग या कारे करायची मता
आिण इ छा असलेली य ती शोधायची. मग याला काय करायचे, कसे करायचे आिण
कधीपयत करायचे हा तपशील ा. यानंतर तु ही याला िकती तारखेला काम िदले आिण
ते कधी पूण क न यायचे आहे याची न द डायरीत करा. डे लगेशन कवा काम सोपवणे
इतके सोपे आहे .

जी माणसे छोटी छोटी कामे कर यात गुरफटलेली असतात ती माणसे मोठी

कामे क शकत नाहीत.

- ला. रोशफू को

सोपवले या कामा या गतीवर दे खरे ख करणे चांगली गो ट आहे पण यात तुमचा

वेळ वाया जातो आिण समोर या माणसाला आप यावर िव वास नाही या भावनेने वाईट
वाटते, याकडे ही ल असू ा.
काम सोपव या या कलेत तरबेज हो यासाठी दोन गो ट ची गरज आहे . कोण या
गो टी इतरांवर सोपवता येतील आिण या कोणावर सोपवता येतील ते माहीत क न या.
फ त कोणतेही गु त कवा अ यंत मह वाचे काम दुस यावर न सोपवता वतः करा.

ीमं त लोक वेळाम ये गुंतवणूक करतात गरीब लोक पैशाची गुंतवणूक

करतात.

- वॉरन बफेट
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा सहावा िस ांत
पॅरेटोचा २०/८० चा िनयम जाणून या

कशात तरी य असणे हे पुरेसे नाही. मुं यासु ा कामात य असतात.

हा, की तु ही कशात य आहात.

- थोरो

प ◌ॅ रेकारण
टोचा २०/८० चा िनयम वेळा या सव े ठ उपयोगा या टीने मह वाचा आहे .
तो जाणून घेत यावर तु ही वेळाचा आणखी चांगला उपयोग क शकाल.
पॅरेटोचे असे हणणे आहे की तुम या कामाचा २०% अ म तु हाला ८०% पिरणाम दे ऊ
शकेल. फ त तु ही २०% अ मात तुमचा वेळ, उज , पैसे आिण कमचारी यांचा
समावेश करा. हणजे च आपला ८०% वेळ, केवळ २०% पिरणाम साध यात वाया जातो.
जर आप याला आप या वेळाचा सव े ठ उपयोग करायचा असेल तर आपण या
२०% साथकी लागणा या वेळाचा शोध घेतला पािहजे . तर तो वेळ वाया जा यापासून
श य िततका वाचवायला हवा. एवढे च नाही तर जो ८०% वेळ घालवून आपण फ त
२०% पिरणाम िमळवतो या वेळाचाही शोध घेतला पािहजे . यामुळे आपण साथकी
लागणा या वेळाचे माण वाढवू शकतो आिण िनरथक जाणारा वेळ कमी क शकतो.
कामाची योजना करताना जर तु ही पॅरेटो या २०/८० या िनयमाचे पालन केले तर
तुमचे यश क पनातीत वृ दगत होईल याचे कारण तु ही कोण या वेळाचे तुम या यशात
िकती योगदान आहे हे स य उमजून ती योजना आखाल.
हणून वेळा या सव े ठ उपयोगाचा सहावा िस ांत आहे : पॅरेटो या २०/८० चा
िनयम जाणून घेणे.
पॅरेटोचा िनयम आप याला अ य िर या, परफे शन कवा पिरपूणतेचा आपला जो
ह असतो याबाबत सावध करतो. हा िनयम असे सांगतो की आपण ८०% काम २०%
वेळातच पूण करत असतो. उरलेले २०% काम कर यात ८०% वेळ वाया घालवत
असतो. हा वेळ वाया अशासाठी जातो. कारण आप याला ते आदशिर या करायचे असते.
िकतीतरी वेळा परफे शनचा आ ह वेळाचे नुकसान हो यास कारणीभूत ठरते आिण
यामुळे या य तीला अपयश येते.
जर तु हाला असे वाटत असेल की एवढी मे हनत क न दे खील यश पदरात पडत
नाहीये, तर तु ही पॅरेटोचा िस ांत वाप न बघा. यामुळे आपण कोण या कामावर िकती
क ट घेत आहोत ते तु हाला कळे ल.
असं पाहा, जीवनात तु ही िकती मे हनत करता ते मह वाचे नसून ती मे हनत िकती
हुशारीने आिण चातुय ने करता ते मह वाचे असते. यश िमळव यासाठी हे जाणून घेणे
अ यंत मह वाचे आहे की तु ही तुम या ल य ा तीसाठी िकती वेळ घालवत आहात
आिण छो ा छो ा कामात िकती वेळ वाया घालवत आहात. ब याच वेळा असे होते
की आपण आपला वेळ छोटया छोटया कामात घालवत असतो. आप याला असे वाटत
असते की आधी सोपी आिण छोटी कामे आटपून यावीत. मग शांतपणे मह वा या
मोठया कामाकडे वळावे. मा नंतर आप याला ही ासदायक जाणीव होते की मोठया
आिण मह वा या कामांना आप याकडे आता वेळच उरला नाही. जर तु ही पॅरेटोचा
िस ांत ल ात ठे वलात तर असे कधीच होणार नाही.

जर तु हाला तुमची पिर थती बदलायची असेल तर वेगळा िवचार क न

बघा.

- नॉमन िव सट पील

शा ांचे ान अमय द आहे आिण िशक याचे िवषय अनंत आहे त. मा

आप याकडे वेळ मय िदत आहे आिण िशक या या माग त अनेक अडचणी
आहे त. हणूनच िशक यासाठी मह वाची गो टच िनवडा. जसा हं स दुधातील
पाणी सोडू न फ त दूधच िपतो.

- चाण य
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा सातवा िस ांत
पा क सन या िनयमाचा लाभ या

वाईट बातमी अशी आहे की वेळ उडतो. चांगली बातमी अशी आहे की तु ही
याचे पायलट आहात.

- माईकल आ थसुलर

व ◌े ळा या सव े ठ उपयोगासाठी पा क सनचे िनयम जाणून घेणे अ यंत आव यक

आहे . पा क सन या िनयम आहे . कामासाठी जे वढा वेळ असतो तेवढे ते काम
पसरते.
याचाच अथ असाही होतो की आप याकडे जे वढे काम आहे यानुसार आपला वेळ
आ सतो कवा िव तारतो. हणजे आपण जर कमी वेळात जा त काम कर याची योजना
आखली तर वेळ सरण पावतो आिण सगळी कामे तेव ा अवधीतच पूण होतील.
याउलट आपण जर तेवढया वेळातच कमी कामे कर याची योजना केली तर वेळ
आकंु चन पावतो आिण तेव ाच वेळात आपण कमी काम करतो.
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा सातवा िस ांत आहे : पा क सन या
िनयमाचा लाभ या.
ल य जे वढे मोठे असेल तेवढीच ा तीही मोठी असेल. एक िदवसीय ि केट मॅ चचे
उदाहरण या. जे हा दुसरी टीम पिह या टीमने केले या धावांचे ल य पूण कर या या मागे
असते ते हा यांना जक यासाठी प ास ओ हसम ये २२५ धावा कराय या आहे त कवा
२७५ धावा कराय या आहे त या गो टीने काही फरक पडत नाही. ल य काहीही असले
तरी साधारणपणे ते शेवट या तीन-चार ओ हसम येच पूण केले जाते. मह वाची गो ट
अशी आहे की दुसरी टीम तेव ाचा वेळात आपले ल य पूण करते, मग ते ल य छोटे
असो कवा मोठे . हे च तुम या मा या बाबतीतही खरे आहे . जी य ती मोठे ल य
डोळयासमोर ठे वते ती य ती आप या मय िदत वेळाचा सव े ठ उपयोग कर यात
यश वी होते. याउलट छोटे ल य असणारी य ती मय िदत वेळाचा मय िदत व पातच
उपयोग क शकते.
याचे आणखी एक उदाहरण बघूया. जे हा आप याला पयटनाला कवा सु ीवर
जायचे असते ते हा याआधी काही िदवस आपण घराची कवा ऑिफसची कामे पूण
कर याचा धडाकाच लावतो. नेहमीपे ा दु पट कवा ित पट कामे आपण उरकतो. आपण
फटाफट कामे उरकतो. आिण थोडया वेळात खूप कामे करतो. कारण आप याला
ठरले या वेळात कामे संपवून सु ीचा आनंद अनुभवायला जायचे असते. यावेळी
आप याकडे वेळ कमी आिण कामे जा त असतात. तरीही आपण ती पार पाडतो. कारण
आप यापुढे ल य प ट असते यामुळे आपण ते पूण क शकतो आिण ही कायपूत
पा कसन या िनयमामुळे श य होते.

याला उं च उडी मारायची असते याला लांब धावायला लागते.

- डॅिनश वचन

आपले आवडते काम पटापट होते. याउलट जे हा एखा ा कामात आप याला रस

नसतो. ते हा तेच काम करायला वेळ लागतो. हणूनच असे हटले जाते की आप या
कामावर े म असणारा नशीबवान माणूस कमी वेळात जा त काम क शकतो, अिधक
चांग या कारे क शकतो आिण हणूनच अिधक यशही िमळवू शकतो.

ये क िदवस अशा कारे जगा जणू तो तुम या आयु याचा शे वटचा िदवस
आहे .

- माकस ऑरे िलयस

 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा आठवा िस ांत
तुम या सव कृ ट वेळात काम करा

सगळयात मह वा या गो टी सव त िबनमह वा या गो ट या भरोशावर

कशी सोहू नये त.

- गटे

ट ◌े िल हजनवरचा ाईम टाईम हणजे रा ी आठ ते दहाची वेळ. या वेळात

जािहरात ची कमत सव त जा त असते. जािहराती तेव ाच वेळा या असतात
मा यांची कमत वाढते. यांचे सारण ाईम टाईमम ये होत अस याने जा त े क या
बघत असतात हणून यांची कमत जा त असते.
टे ली हजनचा जसा ाइम टाईम असतो तसाच आप याही वेळाचा ाईम टाईम
असतो. आप या रोज या िदन मातले चोवीस तास एकसारखे नसतात. िदवसा या
एखा ा खास वेळाला आपली उज , िवचारश ती, उ साह आिण काय मता इतर
वेळा या तुलनेने अिधक असते. कामा या व पाशी वेळा या आकंु चन- सारणाचा
संबंध बहुतेक लोकांसाठी सकाळचा वेळ ाइम टाइम असतो. या वेळात ते मोठी मोठी
कामे चुटकीसरशी करतात. मा येक य तीचा ाइम टाइम वेगळा असतो हे ल ात
ठे वा. काही लोकांसाठी रा ीचा वेळ तर काही लोकांसाठी दुपारचा वेळ ाइम असू शकतो.
तुमचा ाइम टाइम सकाळचा असेल कवा दुपारचा, मह वाचे हे की तो तु हाला
ओळखता आला पािहजे .
तुमचा ाइम टाइम कोणता आहे ते ओळखणे यासाठी आव यक आहे की यानुसार
तु ही वेळाचा सव े ठ उपयोग क शकाल तुमची सव त मह वाची आिण रचना मक
कामे तु ही या वेळात चांग या कारे आिण जलद गतीने क शकाल. आप या ाइम
टाइमम ये छोटी-मोठी कामे कर यात वेळ वाया घालवू नका. कारण ती कामे तर तु ही
इतर वेळीही क शकता.
 हणून वेळा या सव े ठ उपयोगाचा आठवा िस ांत आहे आप या ाइम
टाइमम ये मह वाची कामे करणे.
जर तु ही सकाळ या वेळात उ साही, उजने भरलेले आिण त लख असाल तर
याचा अथ सकाळचा वेळ तुमचा ाइम टाइम आहे . एका अथ तु ही भा यवान आहात
कारण दुपारी तु ही एक डु लकी काढली तर तु हाला एका िदवसात तु हाला दोन सकाळी
िमळतील. दुपार या डु लकीनंतर तु हाला परत उ साही, ताजे तवाने वाटे ल जणू काही परत
सकाळच झाली आहे .

यो य वेळाला दगड फेकणे हे चुकी या वेळी सोने दे यापे ा अिधक यो य

आहे .

- फारसी हण

ब याच वेळेला, वेळा या मा ेत आिण गुणव ेत काहीही थे ट संबंध नसतो हे ल ात

घेतले जात नाही. िकतीतरी वेळा एका तासातच इतके काम होते की ते िदवसभरातही होत
नाही. यामुळे वेळा या मा ेपे ा याची गुणव ा आिण घनता अिधक मह वाची आहे हे
ल ात ठे वा. कामाचे खूप तास मह वाचे नाहीत. या वेळात िकती ठोस काम होत आहे ते
मह वाचे आहे . यालाच इं लशम ये वािलटी टाइम असे हणतात.
ल ात ठे वा, िदवसाचे आठ तास काम कर याचे ल य असलेली य ती जा त
यश वी होत नाही तर िदवसभरात आठ कवा नऊ कामे कर याचे ल य असलेली य ती
जा त यश वी होते. या दोघांम ये फरक एवढाच आहे की पिहली य ती कालावधीला
जा त मह व दे ते तर दुसरी य ती वेळा या गुणव ेला... आिण यामुळेच या या यशात
जबरद त फरक पडती.

आपली ाथिमकता तपासा आिण वत:ला िवचारा की मा याजवळ या या

वेळाचा सव त चांगला उपयोग कोणता आहे ?

- अॅलन लेकीन
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा नववा िस ांत
वत:ला िश त लावा

जो माणूस एक तास जरी वाया घालव याचे धाडस करत असेल याला
जीवनाचे मोल समजले नाही.

- चा स डा वन

अ
यव थत जग यामुळे आप यासमोर अनेक सम या िनम ण होतात. सगळयात
मोठी सम या हणजे आपला वेळ अनाव यकरी या वाया जातो. आपणच याला
जबाबदार असतो.
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा नववा िस ांत आहे : वतःला िश त लावणे.
एखादा मह वाचा कागद कवा फाइल न िमळणे हे अ यव थतपणाचे सव
आढळणारे उदाहरण आहे . या सवयीमुळे ऑिफसम ये काम करणारे लोक रोज
जवळजवळ ३० िमिनटे कागद कवा फाईल शोध यात वाया घालवतात, असा अंदाज
केला जातो. आळस कवा घाईघाईमुळे आपण एखादी व तू जागेवर ठे वत नाही आिण मग
ती शोध यात ऑिफस कवा घर अ वा य त क न टाकतो. शेवटी ती व तू अशा जागी
िमळते िजथे ती ठे वायलाच नको होती.
अ यव थतपणाचे आणखी एक प हणजे आजारपण, असंतुिलत आहार,
अिनयिमत झोप, काळजी, ताणतणाव आिण इतर हािनकारक सवय मुळे ब याचदा
आपणच आजाराला आमं ण दे तो. वेळाचा सव े ठ उपयोग करायचा असेल तर
आप याला िश तशीर जीवन जगायला िशकले पािहजे . जे णेक न आजारपण
आप याजवळ िफरकणार नाही. आजारपण आले की आपले िकतीतरी िदवस वाया जाऊ
शकतात, कारण या िदवसांत आपण कोणतेही रचना मक कवा आ हाना मक काम
कर या या थतीत नसतो. आजारपणामुळे वेय वाया गेला की वाईट वाटते. कारण
आपण केवळ हलगज पणामुळे आजारपण ओढवून घेतलेले असते. िनयिमत संतुिलत
आहार तसेच यायामाने आपण बहुतेक याध पासून दूर राहू शकतो.
बेिश तीचे आणखी एक उदाहरण हणजे आव यकतेपे ा जा त कवा कमी आहार
घेणे. जा त खा ले की आप याला सु ती येते. आपली एका ता आिण उज कमी होते.
पिरणामतः आपण चांग या कारे काम क शकत नाही. दुस या बाजूला गरजे पे ा कमी
खाणेही हािनकारक आहे . कारण तसे के यास आप याला अश तपणा जाणवतो कवा
डोकेदुखीचा ास होतो. आपण लवकर थकतो, िचडिचड होते आिण कामात मन लागत
नाही. कामासाठी लागणारी उज कमी पडते.

सव वेळांसारखी ही वेळही उ मच आहे , फ त ितचे काय करायचे ते

आप याला माहीत असायला हवे.

- रा फ वा डो इमसन

अनाव यक चच करत बसणे हे दे खील बेिश तीचे उदाहरण आहे . ही चच य

असेल कवा अ य री या (फोनवर) असेल. ती एक कारची बेिश तच असते. फोनवर
चच कर याआधी आप याकडे काय बोलायचे आहे याचे मु े तयार असतील तर ती
चच साथ होते. पण जर आपण फोनवर अनाव यक गो टी बोलत बसलो आिण
ज री या गो टी िवस न गेलो तर न कीच ते आप या बेजबाबदारपणाचे ल ण आहे
आिण वेळा या अप ययाचे उदाहरण आहे .
एखा ाकडे अपॉईंटमटिशवाय जाणे हे दे खील बेिश तीचे एक उदाहरण आहे . जर
तु ही अपॉईंटमटिशवाय गेलात तर तु हाला वाट बघत बसावे लाग याची श यता असते
आिण मग यात वेळ वाया जाऊ शकतो. असे ही होईल की ती य ती तु हाला भेटणारच
नाही, मग तुमचा ये याजा याचा सगळाच वेळ वाया जाईल.
तुमची िदनचय जर यव थत असेल तर तुमचे जीवनही यव थत पार पडे ल. जर
तुमचे जीवन यव थत असेल तर तु ही वेळाचा सव े ठ उपयोगही क शकालत.

िदवस हणजे एक अजब गो ट आहे . कधी ते पंख लाग यासारखे भुरकन

उडू न जातात तर कधी संपता संपत नाहीत. मा या सव िदवसात २४ तासच
असतात यां याब ल या िकतीतरी गो टी आप याला माहीत नाहीत.
- मे लेनी बे जािमन
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा दहावा िस ांत
वेळाप क बनवा

आप याकडे वेळाची कमतरता सव त जा त असते. असे असूनही आपण

सव त जा त दु पयोग वेळाचाच करतो.

- िव यम पेन.

य ◌ा माणे पैशाचा अप यय टाळ यासाठी अंदाजप क बनवणे आव यक आहे .

या माणे वेळ वाया जाऊ नये हणून वेळाप क करणे आव यक आहे .
यासाठी वेळा या सव े ठ उपयोगाचा दहावा िस ांत आहे वेळाप क बनवणे.
तुमचे वेळाप क दोन कारचे असेल: पूण वेळाप क आिण संि त वेळाप क.

पूण वेळाप क
पूण वेळाप कात तु ही िदवसभराची हणजे २४ तासांची योजना आखता. संि त
वेळाप कात फ त मय िदत वेळाची योजना आखता.
आता पूण वेळाप क कसे असते ते बघू या.

८ तास झोप आिण नान

२ तास ना ता, दुपारचे, रा ीचे जे वण
टी ही, टी ही बात या,
२ तास वतमानपा , मािसक, पु तक
वाचन इ यादी
ऑिफसम ये जाणे, येणे, वासात
१ तास
 लागणारा वेळ.
१ तास सामािजक जीवन
२ तास कुटुं बासाठी वेळ
कामकाज आिण नोकरी कवा
८ तास
यवसाय

संि त वेळाप क
संि त वेळाप कात तु ही पूण िदवसाची योजना न बनवता फ त आप या कामा या
कवा यवसाया या तासांची योजना बनवता. समजा तु ही दररोज ८ तास काम करणार
आहात. तर तु ही वत:ला सांगता की, मी सकाळी ९वाज यापासून दुपारी १ वाजे पयत
आिण दुपारी २ वाज यापासून ते सं याकाळी ६ वाजे पयत काम करीन. यात तुम या इतर
कामांची आखणी नसते. यात फ त कामा या तासांची आखणी आहे . जर एखादा िदवस
कवा एखादा आठवडा तुम याकडे नेहमीपे ा जा त काम आले तर ते पूण कर यासाठी
तु ही तुम या वेळाप कातील एक दोन तास वाढवू शकता.

कोण याही योजनेिशवाय आयु य जगणे हणजे कोणाबरोबर तरी बसून

टे िल हजन बघ यासारखे आहे . टी हीचा िरमोट कं ोल या य ती या
हातात असेल.

- पीटर टू ल

अशा पिर थतीत तु ही वतःशी हणाल, “मी सकाळी ९ वाज यापासून ते दुपारी १
वाजे पयत आिण दुपारी २ वाज यापासून ते सं याकाळी ७ कवा ८ वाजे पयत काम
करीन.”
संि त वेळाप क बनवणे आिण याचे पालन करणे सोपे आहे आिण सु वातीला
िश त लाग या या टीने चांगले आहे . यावसाियक ल य पूण कर यासाठी हा एक यो य
माग आहे . मा एक गो ट ल ात ठे वा. संि त वेळाप क तु हाला फ त एका िदशेने काम
करताना यश दे ते, तर पूण वेळाचे वेळाप क जीवना या येक े ात तु हाला यश दे ईल
कारण ते संतुिलत आिण संपूण असते.
सव काही वेळा या यव थापना या योजनेपासून सु होते.

- टॉम ीिनग
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा अकरावा िस ांत
कम करत राहा

वेळा या वाळूवर पायांचे ठसे नुसते बसून उमटणार नाहीत.

- एक हण

उ
म ल य, सव म योजना असूनही तु हाला अपयश येऊ शकते. जर तु ही याची
अंमलबजावणी केली तर कम हे च जादूचे त व आहे जे तु हाला िन चत यश दे ईल.
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा अकरावा िस ांत आहे : कम करत
राहा.
मे हनतीिशवाय यश िमळत नाही हे आप याला सग यांनाच माहीत आहे . पण
आ चय ची गो ट अशी आहे की तरीही आपण मे हनत करत नाही. कामाची टाळाटाळ
करतो, कधी मूड नाही तर वेळच नाही अशा सबबी दे तो, हणजे कामािशवाय सगळे काही
करतो. या संदभ त तुलसीदासांचा दोहा ल ात ठे वा. ते हणतात “सकल पदारथ है जग
माह करमहीन नर पावत नाही “ याचा अथ जगात सग यास व तू िमळू शकतात मा
कम न करणा या माणसाला या ा स होत नाहीत.
काम टाळ याचे मु य कारण हणजे आप यात असणारा आळस. तसेच आपले
मन सुखलोलुप असते. आप याला सतत मनोरं जन आिण मौजमजे चे सोपे परं तु आकषक
माग खुणावीत असतात. यशा या माग त अडचण चे ड गर असतात हे आपण िवसरतो. ते
पार कर यासाठी आप याला मनावर ताबा ठे वला पािहजे , बळ इ छाश ती कायम ठे वून
आप या येयाकडे माग मण केले पािहजे . यश वी य ती आप या मनाचे गुलाम
नसतात तर वामी असतात हे दे खील आपण िवसरतो.
यासाठी एक उ म स ला आहे , कोणतेही काम कर याआधी आप या मनाचा,
मूडचा स ला घेऊ नका. हणजे तुम या मूड या कलाने काम न करता, आपले ल य,
योजना काय आहे . यानुसार काम करा. जॉज बन ड शॉचा ब याच वेळा िलिह याचा मूड
नसायचा. मा मूड असा कवा नसो ते िलहायचे, कारण महान सािह यकार हो याचे
आपले ल य यांनी कधीही नजरे आड होऊ िदले नाही. ते ल य पूण कर यासाठी यांनी
ठरवले की मूड कसाही असला तरी रोज पाच पाने िलहायचीच. आज जर तु ही बी
जवले नाही तर भिव यात याची फळे िमळ याचा नच येत नाही. सृ टीचे सगळे
यवहार हे कम आिण यापासून िमळणा या फला या िस दातांवर चालतात. यामुळे
तु हाला तुम या कम या माणातच फळ िमळणार.

तु ही काय करणार आहात ते मह वाचे नाही. तु ही आ ा या घटकेला काय

करत आहात ते मह वाचे आहे .

- नेपोिलयन िहल

जर तु हाला भिव यात यशाची फळे चाखायची असतील तर यासाठी याचे बीज
आजच जवायला हवे.
जर तु हाला यश िमळवायचे असेल तर कामाला लागा. आिण यश िमळे पयत
कम ची कास सोडू नका. जर तु ही वेळा या सव े ठ उपयोगाचे माग िशकलात, ते
आचरणात आणलेत तर पुढे जाऊन वेळ तु हाला ह या असले या गो टी पुर कारा या
पाने दे ईल. स मान, यश, धन, सुख कवा तु हाला हवी असलेली गो ट.

जर तु हाला साप िदसला तर तो मा न टाका. सापावर सिमती थापन

कर याची गरज नाही.

- हे ी रॉस
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा बारावा िस ांत
आपली काय मता वाढवा

कौश य, हे एखा ा बॉ सम ये व तू पॅक कर यासारखे असते. चांग या कारे

व तू पॅक करणारा माणूस चुकी या प तीने पॅक करणा या माणसापे ा
दु पट व तू पॅक क शकतो.

- िरचड सेिसल

ज
र तु हाला टाय पग येत असेस तर एक काम करा. तो काळ आठवा जे हा तु ही
टाय पगला सु वात केली होती. ते हा तु ही िकती वेगाने टाईप करत होता? समजा
पाच श द ितिमिनट असेल. आता काय थती आहे ? तीस िमिनटे ित िमिनट?
जमीन अ मानाचा फरक! असे का? कारण तु ही टाय पग िशकलात, याचा सतत सराव
केलात. शॉटकट कीजचा वापर िशकलात. या सगळयाचा पिरणाम तुमचा टाय पगचा वेग
वाढ यात झाला. वेळा या े ातही तु हाला तेच करायचे आहे . इथे ही तु हाला तुमचे
काय मता वाढवायची आहे . जे णेक न तु ही तेवढयाच वेळात दु पट काम क शकाल.
हणून वेळा या सव े ठ उपयोगाचा बारावा िस ांत आहे : आपली काय मता
वाढवा.
आपली काय मता वाढवायची असेल तर तु ही िनवडले या े ात तु हाला सतत
काहीतरी िशकत राहावे लागेल आिण नवीन नवीन माग शोधावे लागतील. या माग चा
उपयोग क न तु ही अिधक चांग या कारे अिधक वेगाने आिण अिधक मतेने काम
क शकाल. यासाठी तु हाला या या े ात या अिधकारी य त ना भेटून यांची
कामाची प त बघावी लागेल, यांचा स ला यावा लागेल. तु ही िनवडले या े ा या
सेिमनासना जाऊन कवा या संबंधीची पु तके वाचून आपले ान वाढवू शकता.
सगळयात मह वाचे साधन हणजे इंटरनेट वाप न या ानभांडाराचा वापर क न
आपली काय मता वाढवू शकता.
 काय मता वाढव याची पिहली अट हणजे इ छा. तुम याम ये तशी जबरद त
इ छा हवी. बहुतांश लोकांची हीच अडचण असते. आप यापे ा दुसरी य ती अिधक
स म असू शकेल हे मानायलाच यांचा अहं तयार नसतो. यांना असे वाटते की ते
जे वढया गो टी करतात यापे ा जा त होणारच नाही. यां यापे ा तुलनेने कमी आवाका
असले या लोकांशी तुलना क न ते वतःचे े ठ व िस द करतात. काय मता
वाढव याची दुसरी अट आहे , ान. आपली काय मता कशी वाढे ल याचे ान तु हाला
पािहजे . याब ल थोडा िवचार करावा लागेल. या े ात या त य तीकडू न िशका.
पु तके वाचा, सेिमनारला जा. जर तु हाला तुमची मता वाढव याची इ छा असेल आिण
या िदशेने क ट घे याची तयारी असेल तर तु हाला न कीच माग सापडे ल.

ाथना अशी करा जणू सगळे काही ई वरावर अवलंबन

ू आहे . काम असे करा
की सगळे काही तुम यावर अवलंबन
ू आहे .

- सट ऑग टीन

समजा कुणालातरी रिववारी सकाळी आठव ाची भाजी आणायची आहे ,

वाणसामान आणायचे आहे , िम ासोबत े कफा टला जायचे आहे आिण मुलाचा अ यास
यायचा आहे . तर महाशय आधी िम ाबरोबर जातील, मग घरी येतील, िपशवी घेऊन
पु हा बाजारात जातील, येऊन मुलाला िशकवतील. िशवाय ''आज आपण िकती काम
केले'' असंही यांना वाटत राहील.
जर या य तीने वतःचे गुणगान गा याऐवजी आपली मता वाढव याकडे ल
िदले तर ित या ल ात येईल की थोडी हुशारी वापरली आिण कामांचा म बदलला तर
ती वेळाची बचत क शकते. सव त आधी मुलाचा अ यास ठरवावा. थोडे िशकवून
याला वा याय करायला ावा. िपशवी घेऊनच बाहे र पडावे. वा याकडे सामानाची यादी
दे ऊन याला सामान घरी पाठवायला सांगावे. िम ाबरोबर े कफा ट क न येताना भाजी
आणावी. याला हणतात कायकुशलता. तेवढयाच वेळात िकतीतरी अिधक कामे
कर याची मता.

जीवन दहा िगअर या मोटारसायकल माणे असते. आप यापैकी ब याच

लोकांकडे असे िगयस असतात. यांचा वायर आपण कधीच करत नाही.

- चा स शु ज
 दुस यांशी, िवशेषत: आप यापे ा कमी स म लोकांशी तुलना कर याने काही
फायदा होत नाही. जर तुलनाच करायची असेल तर आप यापे ा अिधक स म लोकांशी
करावी. याहीपे ा अिधक यो य माग हणजे आप या पूव या कामाशी याची तुलना
करावी. यावेळी असा िवचार करा की जर काल हे काम मी दीड तासात केले तर आज मी
तेच काम स वा तासात कसे करीन? मा ते करताना कामा या गुणव ेत फरक पडणार
नाही याची काळजी या. वेळ वाचव या या गडबडीत काम िबघडायला नको. कमीत
कमी वेळात सव म काम करणे हे तुमचे ल य असले पािहजे . कारण येक े ातील
सव त यश वी य ती अशाच कारे काम करते.

तु ही आयु यावर ेम करता का? करत असाल तर मग वेळ वाया घालवू नका
कारण वेळ वाया घालवणे हणजेच आयु य वाया घालव यासारखे आहे .

- बे जािमन ँ किलन
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा तेरावा िस ांत
डे डलाईन िन चत करा

जर शे वट या िमिनटाची डे डलाईन नसती तर ब याचशा गो टी झा याच

नस या.

- मायकेल एस. ेलर

ड ◌े डलाईन हणजे वेळाची शेवटची मय दा. जु या काळी जे ल या चारी बाजूंभोवती

एक रे घ आखलेली असायची, या या बाहे र गे यावर कै ांवर गोळया झाड या
जाय या, या रे षेला डे डलाइन असे हणत. आजकाल डे डलाईन ओलांडली तर तुमचा
जीव जाणार नाही पण तुमची ित ठा आिण किरअरमधील बढती या संधी ज र जातील.
हणून डे डलाईनचे गांभीय ओळखा.
जर तु हाला दुस या कुणाची डे डलाईन पाळायची नसेल तर वत:च वत: या
कामाची डे डलाईन ठरवणे फारच चांगले. एखा ा कामाला िकती वेळ लागेल याचा िवचार
करा, आणीबाण साठी थोडा अवकाश ठे वा. आिण काम पूण कर याची शेवटची तारीख
हणजे च डे डलाईन िन चत करा. सु वातीला थोडा ास होईल पण मग डे डलाईन कवा
या या आतच काम पूण करणे तु हाला जमू लागेल. डे डलाईन िन चत करणे एक अशी
लाभदायक सवय आहे की यामुळे तु ही जीवना या येक े ात वेगाने गती क
शकाल.
डे डलाईनम ये असे काय आहे की यामुळे तुमची मता वाढते आिण तु ही वेगाने
काम पूण क शकता? सगळयात मह वाची गो ट हणजे तु हाला एक प ट ल य
िमळते. ल य असेल तर आपण काम वेगाने क शकतो हे आपण जाणतोच. दुसरी गो ट
हणजे आपण यासाठी एक योजना बनवतो आिण यानुसार काम कर यासाठी वतःला
िश त लावतो. ितसरे , डे डलाईनमुळे तुमचे ल यावर कि त रहाते. यामुळे तु ही काम
वेळात जलद गतीने पूण कर या या टीने नवीन उपाय शोधता.
 तु ही तुम या जीवनात याचा अनुभव घेतला असेल की जे हा तु हाला डे डलाइन
िदली जाते, हे काम अमुक वेळात पूण करायचे आहे असे सांिगतले जाते, ते हा तुमचे तन
मन यातच य असते. तुम याम ये ए ीनलीनचा ाव तयार होतो आिण आळस पळू न
जातो. तु ही स ीय होता, सतक होता आिण मनापासून कामाला लागता. हे काम वेळात
झाले नाही तर तु ही अडचणीत याल याची तु हाला क पना असते. तु ही सकाळी लवकर
उठता, रा ी उिशरापयत काम करता, तुमची झोपही कमी होते, कमी वेळ वाया जातो
आिण अशा त हे ने वेळात काम पूण करता.
यासाठी आपण एक उदाहरण ल ात घेऊ. असे ध न चला की सामा यपणे तु ही
सहा िमिनटात एक िकलोमीटर अंतर धावता. पण एखादा भयानक कु ा तुम या पाठीमागे
लागला तर तु ही िकती वेगाने पळाल? साहिजकच तु ही सहा िमिनटांपे ा कमी वेळात
एक िकलोमीटर अंतर पार कराल, कारण तुम यामागे तो भयानक कु ा लागलाय!
डे डलाईनला असाच पाठीमागे लागलेला वाघ आहे असे समजा, जो तुम याकडू न वेगाने
काम क न घेतो.

माणूस जे यु वत:शी लढत असतो तेच सव त मौ यवान असते.

- रॉबट ाउ नग

हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा तेरावा िस ांत आहे : डे डलाईन िन चत

करा.
माझा एक िम पु तके संपादन करतो याला डे डलाईन न घालता पु तक संपािदत
करायला िदले तर तो ते दीड मिह यात पूण करतो. मा याला सात िदवसांची डे डलाईन
िदली तर तो तेच काम दहा िदवसात करतो. याव न असे िस होते की, मता मह वपूण
नाही तर डे डलाईन मह वाची आहे . या याम ये दहा िदवसात काम पूण कर याची मता
आहे पण याला डे डलाइन नस यामुळे तेच काम तो दीड मिह यात पूण करतो. ते हा काम
लवकर करणे हा मतेचा िवषय नसून तो समपण आिण काम ती असणा या िन ठे चा
आहे .
िवमा कंप या डे डलाइनचा उपयोग कर यात तरबेज असतात. या अशी जािहरात
दे तात, अमुक एक िवमा योजना एक मिह यात बंद होत आहे . जर तु हाला याचा लाभ
यायचा असेल तर त काळ पॉिलसी या. कार कंप याही अशाच डे डलाईनचा वापर
क न जािहराती दे तात. अमुक तारखेपासून कमती वाढत आहे त. आ ा कार या हणजे
फायदा होईल. ाहक आपला फायदा हावा हणून िवमा पॉिलसी कवा कार खरे दी
करतात. अशा त हे ने डे डलाईन ही फ त कामासाठीच नाही तर व तू िवक या या कमी
येणारी अनोखी चाल आहे . जे हा ाहकाला सांिगतले जाते की अमुक तारीख डे डलाइन
आहे ते हा याला या तारखे या आत िनणय घेणे भाग पडते. नाहीतर ाहकाला िनणय
यायला लावणे िकती अवघड असते ते आपण जाणतोच. डे डलाईन िदली नाही तर तो
ज मभर िनणय घेणार नाही.

जी य ती आप या अ य तासाचाही िविनयोग चांग या कारे क शकत

नसेल याला अमर हो याचा काय फायदा.

रा स वा डो एमसन

काही लोकांना वाटते की डे डलाईनमुळे कामा या गुणव ेवर वाईट पिरणाम होतो.
यांचे मत काही माणात बरोबर आहे . जर काम अगदी शेवट या िमिनटाला सु केले तर
गुणव ेवर पिरणाम हो याची श यता आहे . याउलट डे डलाईन नजरे समोर ठे वून
िनयोजनब प तीने काम केले तर गुणव ेवर काही पिरणाम हो याची श यता नाही.
समजा एक िव े ता १०० या िव ीसाठी एक मिह याची डे डलाईन ठरवतो. जर पंचवीस
िदवस वाया गे यावर तो जागा झाला आिण काम करत सुटला तर याला रोज २० िव ी
करा या लागतील, जे अितशय अवघड आहे . याउलट जर तो पिह या िदवसापासून
कामाला लागेल तर तो केवळ रोज ३, ४ िव ीत उि ट पूण क शकेल.

याला सव त जा त मािहती असते तो वेळा या वाया जा याने सव त जा त

दु:खी होतो.

- डांटे

तर डे डलाईनचे मह व ओळखा आिण याचा उपयोग क न आपली मता वाढवा.

वेळाचा िहशोबही पैशा माणे असतो. आप याकडे तो िजतका कमी असतो.

या माणात आपण याचा वापर काटकसरीने करतो.
- जॉश िब ल स
 वेळा या सव म उपयोगाचा चौदावा िस ांत
वेळ िवकत यायला िशका

एक इंच सो या या बद यात एक इंच वेळ खरे दी करता ये त नाही.

- िचनी िवचार

त ◌ु मवाचवायचा
यासाठी कोणती गो ट मह वाची आहे ; सोने की वेळ? या दो हीत तु ही काय
जा त य न करता? तु ही पॅसजर ेनने वास करणे पसंत करता की
सुपरफा ट ेनने? सेवािनवृ लोक पॅसजर ेननी वास करणे पसंत करतात कारण
याला भाडे कमी असते. पॅसजर ेनने वास के यास वेळ जा त लागतो. पण सेवािनवृ
लोकांना वेळ भरपूर अस याने यां याजवळ वेळच वेळ असतो. याउलट जे लोक कामात
य त असतात यांना सुपरफा ट ेन हवी असते. कारण यां याकडे वेळ कमी असतो
आिण यांना या वेळाचा सदुपयोग करायचा असतो. याहीपे ा अिधक य असणारे
लोक िवमानाने वास करता, कारण यांचा वेळ याहीपे ा अिधक कमती असतो.
आपला वेळ िकती कमती आहे यानुसार ती य ती वेळ वाचव यासाठी पैसे खच करत
असते.
जर तु ही वेळा या ऐवजी पैसे वाचवायला जात असाल तर याचा अथ तु ही
वेळाला जा त मह व दे त नाही. याउलट जे लोक वेळाला मह व दे तात ते वेळ
वाचव याचा भरपूर य न करतात. कवा असेही हणता येईल की ते वेळ िवकत घेतात.
या भागा या सु वातीला िदले या िचनी सुिवचारा माणे वेळ खरे दी करता येत नाही. पण
मा यावर िव वास ठे वा, वेळ खरे दी करता येतो. कंप यांचे मालक हे च तर करतात. जरा
िवचार करा कोण याही कंपनीचा मालक उ पादन करत नाही, याचे िवतरण करत नाही,
याचे यव थापन करत नाही, कवा ते िवकतही नाही. मा नफा यांनाच होतो. तो
आप या कमचा यांना पगार दे ऊन यां याकडू न हवे ते काम क न घेतो. थोड यात तो
पैसे दे ऊन इतरांचा वेळ खरे दी करतो.
 जर तु हाला वेळ वाचवायचा असेल तर वेळा या सव े ठ उपयोगाचा चौदावा
िस ांत आचरणात आणा, वेळ िवकत यायला िशका.
पिह या भागात तु हाला तुम या एका तासाची कमत काय असते ते कळले आहे .
या उदाहरणात तुम या वेळाचे मू य १०० पये आहे असे आपण ध न चाललो होतो.
या आधारावर तु ही वेळ खरे दी कसा करायचा ते ठरवा.
याचे एक उदाहरण बघूया. तु हाला िवजे चे िबल भरायचे आहे यासाठी
ये याजा याचा रांगेत उभे राह याचा िमळू न दीड तास खच होतो. जर एखादा एजं ट वीस
पये घेऊन तुमचे काम करायला तयार असेल तर तु ही काय केले पािहजे ? तुम यासाठी
दीड तासाचे मोल १५० पये आहे . यामुळे जर कोणी २० पयात ते काम करायला तयार
असेल तर तु ही याला आनंदाने ते काम िदले पािहजे . कारण तुमचा वेळ जा त कमती
आहे . अशा त हे ने पैसे दे ऊन वेळ खरे दी करायला िशका. हा िस ांत अितशय मह वाचा
आहे . आिण सव मो ा कंप या याचा लाभ घेतात. आधुिनक जगातील आऊटसोिसगचा
वापर याच त वावर आधािरत आहे . अमे िरकन कंप या पैसे दे ऊन भारतीय कंप यांकडू न
व तात कामे क न घेतात आिण आपला कमती वेळ वाचवतात.

“वेळ हे च धन आहे ” अशी हण आहे . जर तु ही ते उलट केलेत तर तु हाला

एक मौ यवान स य कळे ल, धन हणजेच वेळ आहे .

- जॉज रॉबट िग सग

हा िस ांत काम डे लीगेट करणे हणजे च दुस यावर सोपवणे यापे ा वेगळा आहे .
डे िलगेट करताना तु ही वेळ वाचव यासाठी कमी मह वाची कामे तुम या हाताखाल या
लोकांवर सोपवता, तर वेळ खरे दी करताना तु ही कमी मह वाची कामे बाहे र या
लोकांकडू न क न घेता. जर तुम या एका तासाचे मोल १०० पये असेल आिण समोरचा
माणूस तेच काम १० पयात करत असेल तर यां याकडू न काम क न घे यातच
शहाणपणा आहे . कारण या वाचले या वेळाचा तु ही अिधक उपयु त, मौ यवान
कामासाठी उपयोग क शकता.
एकोिणसा या शतकातील िस िनसग-शा लुईस आगासी यांना िनयिमतपणे
भाषणासाठी बोलावत असत. एकदा ते काही मह वाचे काम करत होते. यामुळे यांना
वेळ न हता. अशातच एका आयोजकांनी यांना भाषणासाठी िनमं ि त केले. वेळाअभावी
यांनी याला नकार िदला. आयोजकांनी आ ह चालूच ठे वला आिण ते हणाले की
भाषणासाठी ते यांना पैसे दे णार आहे त. ते ऐकून आगासी भडकले. ते हणाले मला
पैशाची लालूच दाखवू नका. पैसे कमाव यासाठी मी वेळ वाया घालवू शकत नाही.

तु ही या पृ वीतलावरील एकमा य ती आहात जी आप या यो यतेचा

वापर क शकते.

- िझग िझगलर

वावलंबी लोकांना वेळ खरे दी करायचे िजवावर येते. कारण यांना येक काम
वतः करायच असते. कंजूस लोकांनाही ते कठीण जाते. पैसे वाचव या या नादात ते
वतःच छोटी छोटी कामे करत राहतात. या भानगडीत यांची मोठी आिण मह वाची कामे
राहतात. एक मजे दार उदाहरण बघूया.
काही लोक खरे दी करताना सव त व त व तू कुठे िमळे ल ते दहा दुकानांम ये
शोधतात, घासाघीस करतात. असं का याचा िवचार तु ही कधी केला आहे का? तशी तर
बरीच कारणे आहे त. पण मुख कारण हणजे यां याकडे भरपूर वेळ असतो. परत तोच
िहशोब क या. तुम या एका तासाच मू य १०० पये असेल आिण तासभर घासघीस
क न तु ही दुकानदाराला २० पये कमी करायला लावले तर खरे तर तुमचा तोटात
होतो. तु हाला २० पये चा फायदा नाही, तर ८० पये चा तोटा झालेला असतो.

वेळ पैशापे ा अिधक मौ यवान आहे . तु ही जा त धन कमवू शकता, मा

जा त वेळ कमवू शकत नाह .

- िजम रॉन
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा पंधरावा िस ांत
भिव यातील लाभासाठी वतमानात
याग करा

आपली दुिवधा ही वेळा या कमतरतेपे ा जा त गंभीर आहे . मुळात

आप याला कशाला ाधा य ायचे हे च कळत नाही. नंतर आप या ल ात
ये ते की जी कामे करायला पािहजे होती ती केली नाहीत आिण गरज
नसले या कामात वेळ घालवला.

- चा स ई. हमे ल

व ◌े ळा या बाबतीत आप याकडे नेहमी पय य असतो. आपण

शकतो. तसेच सदुपयोगही क शकतो. हवे तर आताचा
याचा दु पयोग क
ण मौजमजे त वाया
घालवू शकतो कवा उ वल भिव यासाठी याचा िशडीसारखा उपयोग क शकतो.
आप याला हवे तर आळसात िदवस घालवत कमीत कमी काम क न जा त आराम
क शकतो. कवा जा तीत जा त काम क न आपण वेळाचे सोने क शकतो. येक
यश वी य ती भिव यातील लाभासाठी वतमानातील वेळाची गुंतवणूक करत असते.
या माणे येक कंपनी भिव यातील आ थक लाभासाठी पैशाची गुंतवणूक करते
या माणे य तगत जीवनात यशासाठी वेळाची गुंतवणूक करतात.
एक िव ाथ परी ा जवळ आ यावरही तास तास टी ही बघत बसतो, आिण दुसरा
िव ाथ परी ेत अ यासा या जोरावर जा त मा स िमळवू या िवचाराने टी ही न बघता
अ यासात वेळ घालवतो. कॉलेजमधला एक िव ाथ लास बुडवून मुल शी ग पा
मार यात वेळ घालवतो तर दुसरा वग त मन लावून अ यास करतो. एक कमचारी
ऑिफसमधील मह वा या ोजे टवर काम कर याऐवजी ग पा मारत बसतो तर दुसरा
कमचारी नोकरीतील गतीचे उि ट डोळयासमोर ठे वून मह वाचे ोजे ट फटाफट पूण
करतो. एक िव े ता सकाळी उठू न टी ही बघत बसतो तर दुसरा से समन सकाळी उठू न
संभा य ाहकांना फोन क न यां या भेटी ठरवतो. आता तु हीच सांगा: या सगळया
उदाहरणांत उ वल भिव य कोणाचे ठरे ल? पिह या य तीचे कवा दुस या य तीचे?
िन ववाद दुस या य तीचे भिव य अिधक चांगले असेल. कारण सरळ आहे . येक
उदाहरणात पिहली य ती िणक सुखा या मागे लागून आपला वेळ वाया घालवत आहे .
तर दुसरी य ती उ वल भिव यासाठी िणक सुखाचा याग करत आहे .
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा पंधरावा िस ांत आहे : भिव यातील
लाभासाठी वतमानात याग करा.
याचे एक उदाहरण बघूया. एक जपानी कंपनी कॅिलफो नयामधील योसेमाईट
नैशनल पाकचे यव थापन बघ यासाठी इ छु क आहे . अमे िरकेने या कंपनीला िबिझनेस
लॅन सादर करायला सांिगतला. यांना वाटले ते एक-दोन वष चा लॅन दे तील. मा जपानी
कंपनीने च क २५० वष चा लॅन सादर केला आिण अमे िरकन कंपनी या लोकांना ते
बघून आ चय चा ध काच बसला. अमे िरकन लोक पुढची ितमाही कवा फारतर एक
वष चा िवचार करत होते. यासउलट जपानी कंपनी दीघकालीन भिव याचा िवचार करत
होती.

जे हा तु ही मधा या शोधात जाता ते हा मधमाशा चावतील ही अपे ा ठे वली

पािहजे.

- केनेथ क डा

खरं तर आप या सगळयांजवळ एका िदवसाचे २४ तास असतात. मुकेश अंबानी

कडे ही आिण छगनलाल कडे ही. न असा आहे की या वेळाचे काय कर याचा पय य
तु ही िनवडता. तुम यासाठी काय मह वाचे आहे यावर ते ठरते. िणक सुख कवा भावी
यश? एखा ा मुलाला खेळ, दं गाम ती मह वाची वाटते, तर तो ६ तास पतंग उडवतो
आिण ४ तास टी ही बघत बसतो. दुस या मुलाला परी ेत थम मांक िमळवायचा आहे
हणून तो १० तास अ यास करतो. अशा त हे ने एक िव े ता िणक सुखासाठी टी हीवर
ि केट मॅ च बघत बसतो, याउलट दुसरा िव े ता भिव यातील दीघकालीन आनंद
मह वाचा आहे हे जाणून वममानातील वेळाचा पूरेपूर वापर करतो. तु ही कशाची िनवड
करता यावर की भिव यातील िचरकाल सुख?

उ ा उमलणारी फुले आज या बीजातून ज माला ये तात.

- िचनी हण
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा सोळावा िस ांत
ठरले या वेळी काम करा

महान संगीतकार फू त आ यामुळे काम करत नाहीत. ते कामाला बसतात

हणून यांना फू त ये ते. बीथोवन, व ॅ नर, बाख आिण मो झाट दररोज
तेवढयाच िनयिमतपणे काम करायचे जेवढया िनयिमतपणे एखादा अकांउटं ट
रोज िनयिमतपणे िहशोबा या व ा घे ऊन बसेल. फू त ये याची वाट बघत
ते वेळ वाया घालवत नाहीत.

- अन ट यूमन

आ
प या शरीरात एक घ ाळ असते. याला बायॉलॉिजकल लॉक असे
हणतात. जे हा तु ही एका िन चत वेळाला काम कर याची सवय लावून घेता,
ते हा तुम या शरीरालाही तसे वळण लागते. जर तु ही दुपारी दीड वाजता जे वत
असाल तर रोज तु हाला याच वेळाला भूक लागेल. जर तु ही रोज दहा वाजता झोपत
असाल तर तु हाला याच वेळाला झोप येईल. यालाच बायॉलॉिजकल लॉक असे
हणतात. जे तुम याकडू न ठरािवक वेळाला काम क न घेते. तु हाला फ त सवय लावून
तशी चावी ायला लागेल.
िस त व इमॅ युअल कांट वेळा या बाबतीत अितशय काटे कोर होते. ते रोज
दुपारी साडे तीन वाजता िफरायला जायचे. यात एक िमिनटही इकडे ितकडे हायचे नाही.
यां या या व तशीरपणाचा शेजार या लोकांना फायदा होत असे. यां या वेळानुसार
शेजारी आप या घडया यातील वेळ जुळवत असत.
जर तु ही एका ठरािवक वेळाला काम कर याची सवय लावून घेतलीत तर तुमचे
शरीर आिण मन दो ही यावेळी ते काम कर यासाठी पूणपणे तयार असते. जर तु ही
सकाळी सहा वाजता िफरायला जात असाल तर तुमचं शरीर रोज यावेळी तयार असतं.
आिण आळसही कमी येतो मा िफर याची अशी िन चत वेळ नसेल तर मा आळसाचे
तु ही सहजच िशकार बनता.
िवशेषतः अि य कामां या बाबतीत सवयीचा खूप फायदा होतो. तु हाला अ यास
करायचा असेल तर याची एक वेळ िन चत करा. जर तु हाला से स या संदभ तील
को ड कॉल करायचा असेल तर याची वेळ िन चत करा. यायाम करायचाय, याची
वेळ ठरवा. येक मह वा या कामाची वेळ िन चत करा, येक मह वा या कामाची
वेळ िन चत के यामुळे तु ही शारीिरक आिण मानिसकरी या कामासाठी पूणपणे तयार
रहाता.
वेळा या सव े ठ उपयोगाचा सोळावा िस ांत आहे : ठरले या वेळी काम करा.

ितभाशाली य ती कामा या क बदूकडे बघत असतात. बाकीचे सगळे

अनाव यक ठरवून सोडू न दे तात.

- काल इल

ठरािवक वेळाला मह वपूण कामे कर याचे अनेक फायदे होतात. पिहली गो ट

हणजे ते काम कर याचा आळस येत नाही. सवयीने, सहजपणे फार िवचार न करता
तु ही काम क शकता. दुसरे , सवय झा यामुळे तुमचे शरीर आिण मन पूण सि य
होऊन सहकाय करते. ितसरे हणजे या कामात तु हाला आनंद िमळतो, याने काम करणे
सोपे होते. चौथे हणजे जसजशी या कामाची तु हांला सवय होते. तस तसे तु ही ते काम
अिधक चांग या कारे कर याचे कवा लवकर माग शोधता. पाचवे, वेळ िन चत
के यामुळे तुमचे कामाचे एक तं तयार होते. याबरोबर नैस गक श तीदे खील तु हांला
साथ दे ईल कारण संपूण िव व एका िविश ट चाकोरीब तं ाने चालते. तु हालाही तसेच
करायला पािहजे .

वेळ वाचव यासाठी कामाची यो य वेळ िनवडा.

- ा सस बे कन
 वेळा या सव म उपयोगाचा सतरावा िस ांत
वेळा या बरबादीचा गु वाकषणाचा
िनयम जाणून या

सवसामा य अमे िरकन कमचा यां या कामात िदवसभरात प ास य यय

ये तात. यातील ७०% गो ट चा यां या कामाशी काहीच संबंध नसता.

- ड यू एडवड डे मग

त ◌ु याल.
ही जर हवेत उडी मारली तर काय होईल? पृ वी या गु वाकषणाने तु ही खाली
वेळा या बाबतीतही तसेच घडते. एखादे मह वाचे काम करायला तु ही
सु वात केलीत की अडचण या गु वाकषणाची श ती सि य होते आिण तु हाला
खाली ढकलू लागते. दुसरे लोक येऊन तुम या कामात िव न िनम ण करतात. ते तु हाला
दुसरे कोणतेतरी काम करायला सांगतात, कोणीतरी भेटायला यत, कोणाचा तरी फोनच
येतो, बॉस तुम याकडे एखादे आव यक काम दे तो. प नी बाजारातून एखादी व तु
आणायला सांगते. मुलं गृहपाठात मदत मागतात. हे दुसरे -ितसरे काही नसून
गु वाकषणाचा िनयम आहे . तु ही हातात एखादे मह वाचे काम घेतले की, या कामात
अडथळे यायला सु वात होते. इतर कामे अचानक उपटतात आिण पिर थती िबकट होते.
या संकटां या गु वाकषणा या श तीपासून सावध रािहले पािहजे .
ल ात ठे वा: या जगात दुस याची गती बघून असूया वाट याची प तच आहे .
दुस याचा पाय खेच याची परं परा असते. कोणी उं च भरारी घेऊ पहात असेल तर याचे
पंख कापायला लोक तयारच असतात. हणूनच तुमची गती तुम या आजूबाजू या
लोकांना, अगदी नातेवाईकांनाही पसंत नसते आिण ते यात िव न आणायचे य न
करतात. यापासून बचाव कर याचा उपाय साधा सरळ आहे . आपले त ड बंद ठे वा.
आपण कोणते मह वाचे काम करत आहोत, तु ही कोणती नवी सवय वत:ला लावली
आहे , तुमची काय गती होत आहे . याब ल कुठे ही वा यता क नका. जर तु ही डगोरा
िपटणे थांबवले कवा तुमची नवीन योजना काय आहे ते सांगणे थांबवले तर तुमचा काय
इरादा आहे हे कोणाला कळणार नाही आिण ब याच अडचण पासून तुमची मु तता
होईल. तु ही आयु यात वर यायचा य न करत आहात हे कोणालाही सांगू नका. नाहीतर
तु हाला खाली खेच यासाठी ते लोक यांची पूण श ती वापरतील.
वेळा या सव े ठ उपयोगाचा सतरावा िस ांत आहे की वेळ बरबाद करणारा
गु वाकषणाचा िनयम समजून या.
चांग या कामात नेहमीच संकटे येतात. यामुळे पिह यापासूनच यासाठी तयार रहा
आिण एखादी अडचण आली तर यावर कोणता उपाय करायचा याची योजना तयार
ठे वा.

माझा स ला आहे की तु ही िमिनटांकडे ल ा, मग तास यांची काळजी

वतःच घे तील.

- लॉड चे टरफी ड

तु ही घरी एखादे मह वाचे काम करत असाल आिण याच वेळी तु हाला कोणी
भेटायला आले, शेजा यांना ग पा मारायचा मूड आला प नी कवा मुलांनी एखादे काम
सांिगतले, जे तुम यािशवाय होणारच नाही. यािशवाय तुम या मोबाईल फोनवर तुमचा
एखादा िम कवा नातेवाईक यांना तुम याशी खूप वेळ ग पा मारायची लहर आली असेही
होऊ शकते. बाहे र या जगातील अशा गो ट या आ मणा या प ती ओळखायला
िशकलं हणजे तुम या मह वपूण कामावर पिरणाम होणार नाही. अशा भेटीगाठीला
आले यांपासून सुटका क न घे याचे प ट धोरण तयार करणे अ याव यक आहे .
आपण यावेळी मह वा या कामात य आहोत, यामुळे या याशी नंतर बोलू हे न पणे
पण ठामपणे सांगायला िशका. मोबाईल फोनवरही हे च धोरण ठे वा. तसेही मोबाईल फोन
तु ही वच ऑफ क न ठे वू शकता.
याबाबतीत माझा एक िम खूप मजे दार तं वापरतो. या या घराला दोन दरवाजे
आहे त. जे हा याला आगंतुक माणसाचे येणे पसंत नसेल त हा तो समोर या दरवाजाला
बाहे न कुलूप लावतो. यामुळे आलेला आगंतुक माणूस कुलूप बघून परत जातो.
तु हाला कुलूप लावणे पसंत नसेल तर दुसरा काहीतरी उपाय शोधा. तु हाला हवी ती
लृती वापरा. पण तुम या गती या आड येणा या गु वाकषणा या श तीपासून
वतःचा बचाव कर याचा उपाय शोधून ठे वा. अपाँईटिशवाय कोणालाही भेटू नका आिण
वेळ िदली तर या वेळाचा अवधी िसिमत ठे वा. आपण या गो टीची चच चार ते स वाचार
वाजे पयत क शकतो असे सांगू शकता.

या लोकांकडे िरकामा वेळ असतो ते नेहमी काम करणा या लोकांचा वेळ

वाया घालवतील.

- थॉमस सोवेल

िस िस हल इंिजिनअर ुनेल या ऑिफसम ये फ त एकच खुच ठे वली होती.

ती अशासाठी की यां याजवळ वाया घालवायला वेळ नाही याची जाणीव रहावी.
यां याकडे कोणी मह वाचे काम घेऊन आला तर ते वत: या खुच वर बसत.
साहिजकच ऑिफसम ये एक माणूस उभा आिण एक बसलेला अशी थती असेल तर
येणारी य ती फ त कामा याच गो टी करे ल. फालतू ग पा मार यासाठीचे वातावरण
नस याने अवांतर ग पा होणारच नाहीत.
वेळा या बाबतीत हे ी फोड दे खील अितशय दूरदश होते. यांना कामा या बाबतीत
काही सम या आ यास ते मॅ नेजसना आप या चबरम ये बोलव याऐवजी ते यां या
चबरम ये जायचे. याब ल ते हणाले, “मा या असे ल ात आले की िजत या लवकर
मी या या ऑिफसमधून बाहे र जाऊ शकतो तेवढा समोर या य तीला मी मा या
ऑिफसमधून लवकर बाहे र काढू शकत नाही.” या मोठया माणसां माणे तु हालाही
अडचण वर तोडगा काढ याचे माग शोधले पािहजे त. जे णेक न तु ही वेळाचा सव े ठ
उपयोग क शकाल.

वेळ घालिव याचा खरा अथ असा आहे की, वेळ आप याला घालवत असतो.

- सर ओ बट िसटवेल

एके िदवशी िब माक एका इं जी राजदूताशी बोलत होते. काही वेळाने या

राजदूताने िब माकला िवचारले, तुमचा मौ यवान वेळ वाया घालवणा या आगंतुक
लोकांपासून तु ही तुमची सुटका कशी क न घेता? िब माकनी सांिगतले माझी एक
अचूक प दत आहे . आमचे बोलणे चालू असताना नोकर मला येऊन सांगतो की मा या
प नीला काही ज री कामासंबंधी मा याशी बोलायचे आहे .
 जे हा िब माक हे सांगत होते. याच वेळी नोकर ितथे आला आिण याने सांिगतले
की यांची प नी यां याशी काही मह वाचे बोलू इ छत आहे .

माणसा या सगळयात कमती व तूची हणजेच वेळाची चोरी करणा या

चोराला कायदा कधीच पकडत नाही.

- नेपोिलयन
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा अठरावा िस ांत
यूटन या गती या पिह या
िनयमाचा लाभ या

तु ही दहा िमिनटात खूप काही क शकता. ती दहा िमिनटे गेली की ती

कायमची जात असतात. आप या जीवनाचे दहा दहा िमिनटांचे वाटे करा
आिण िनरथक गो टी कर यात कमीत कमी वेळ घालवा.

- इंगवार का परे ड

य ◌ू टनथतीत
या गतीचा पिहला िनयम सो या भाषेत असा सांगता येईल, जी व तू या
असते ती याच थतीत तोपयत रहाते, जोपयत बाहे न एखा ा बलाचा
वापर केला जात नाही. हा एक अ भूत िनयम आहे . हा फ त व तूंनाच नाही तर
य त नाही लागू पडतो. तु ही या अव थे त आहात याच अव थे त रहाता, जोवर बा
बलाचा वापर होत नाही. हे बाहे रील बल कुठू न येते: एकतर दुस याने टाकले या
दबावामुळे कवा तुम या वत: या िश तीमुळे, वयं े रणेने हे बल िनम ण होते.
इथे वेळा या सव े ठ उपयोगाचा दुसरा िस दांत कामास येतो: आ थक ल य समोर
ठे वा. हे च आ थक ल य तु हाला कायम े रणा दे ते, हणजे तु ही या बलाचा हणजे च
वयंिश तीचा वापर क न आपली अव था बदलाल. तुमची आ थक थती कशीही
असली तरी तु ही वयंिश तीचा योग क न ती आणखी चांगली क शकता. िजम
रॉनची गो ट ल ात ठे वा, वयंिश त, हीच तुमचे ल य आिण यश यामधील दुवा आहे .
असे पाहा, तुमची आ थक थती सुधार याचे काम तु हालाच करायचे आहे , तुमची
पिर थती सुधार यासाठी इतर लोक तुम यावर कशासाठी दबाब टाकतील? यांना यातून
काय िमळणार आहे ? माणूस जे हा घडयाळाला चावी दे तो, ती घडयाळासाठी नसून
या या वतःसाठी असते. दुसरे लोक तुम या नाही तर यां या वतः या भ यासाठी
तुम यावर दबाव आणतील. यामुळे वयंिश तीने मे हनत कर याची जबाबदारी तुमची
आहे हे ल ात ठे वा.
हणूनच वेळा या सव म उपयोगाचा अठरावा िस ांत आहे : यूटन या वेगा या
पिह या िनयमाचा लाभ या.
या िनयमाचा एक उपयु त पैलू आहे . तु ही यशा या माग वर एकदा चालू लागलात
की, जोपयत बाहे न ती अव था बदलायला कोणी बल वापरत नाही, तोपयत तु ही याच
अव थे त रहाल. आपण या आधी या िस ांतात बिघत या माणे अनेक बा बले तुम या
गतीम ये अडसर घाल याचे य न करतील. मा तु ही यां यापासून सावध रहा आिण
यशा या माग वरील घोडदौड कायम चालू ठे वा.

तु हाला िकती अंतर पार करायचं य ते मह वाचे नसते. अवघड असते, ते

पिहले पाऊल.

- मा कस डे डे फ ड

एकदा डयूक ऑफ वे ल टनने त ण नेते पाम टन यांना सकाळी साडे सात

वाजताची अपाँईटमट िदली होती. यांना एका िम ाने िवचारले ते रा ी उशीरापयत जागून
दे खील सकाळी अपाँईटमटसाठी कसे पोहोचतील? पाम टनने उ र िदले, खूपच सोपे
आहे . झोप याआधी ते माझे शेवटचे काम असेल. याला हणतात वयंिश त पाम टन
यांना ला भेटीचे मह व माहीत होते यांनी जागरणा या आप या सवयीला कामा या आड
येऊन िदले नाही. यांनी आप या िदनचयत थोडा बदल क न यूटन या गती या पिह या
िनयमाचा वापर केला. तु हीही असेच क शकता. वयंिश तीचा वापर क न गती या
पथावर वाटचाल करा आिण समो न येणा या येक अडचणीला दूर करत चला.

लोक हणतात की, काळ पिर थती बदलतो. मा खरी गो ट अशी आहे की,
तु हाला पिर थती बदलावी लागते.

- एंडी वारहोल
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा एकोिणसावा िस ांत
तु ही िकती वेळ काम केले ते
मह वाचे नाही! याचा पिरणाम
मह वाचा आहे

गती आिण गती यात ग लत क नका, लहान मुलां या पुढे-मागे हलणा या

घोडयला गती असतो पण याची गती होत नाही.

- आ फेड ए. मो टापट

ह ◌ा िस ांत अ यंत मह वाचा आहे कारण ब याच वेळा इथे च गैरसमज हो याची
संभावना असते. कमचा यांना नेहमी असे वाटते की ते आठ तास काम करतात
हणून यांचा पगार वाढला पािहजे तर दुस या बाजूला कंपनी या मालकाला वाटतं की
यानं काम तर ५,०००/- पयांचे केले आिण तरीही याला ८,०००/- पगार िमळत आहे ,
यामुळे याचा पगार वाढवायची गरज नाही. यापे ा श य असेल तर एकतर याचा पगार
तरी कमी करावा कवा याला कामाव न काढू न टाकावं.
या उदाहरणाव न आप याला काय िदसते: कमचा यासाठी मह वाची बाब हणजे
याने िकती तास काम केले आहे तर मालक याने काय पिरणाम साधला हे मह वाचे
आहे . दोघां या मानिसकतेतील फरक कायम ल ात ठे वा. कारण तुमचं े कोणतेही
असले तरी शेवटी तु ही िकती पिरणामकारक काम करत आहात हे च बिघतले जाते. जर
तु ही पाच िमिनटात यांना अपेि त पिरणाम िदलात तर ते तु हाला पुर कार दे तील.
याउलट तु ही पाच िदवसही काम क न अपेि त पिरणाम साधला नाहीत तर यांना तु ही
िनराश कराल. हणूनच जगात तु ही िकती वेळ काम केले ते मह वाचे नसते. तर तुम या
कामाने काय िनकाल िमळाला हे च मह वाचे असते.
उदाहरणाथ: दोन सै य लढत आहे त आिण यातील एक सै य हरते. असे बघायला
गेले तर दो ही सै ये समान वेळ लढली, सेनेतील जवान िजवाची बाजी लावून ाणपणाने
लढले मा दोघांसाठी वेगळे पिरणाम झाले. एका सै याचे नाव सुवण रांनी िलिहले गेले
तर दुस या सै याला कलंिकत हावे लागले.
आणखी एक उदाहरण बघू या. दोन शपी सारखाच वेळ िशवणकाम करतात. एकाने
िशवलेले कपडे सुरेख बसतात. तर दुस याचे सैल-घ होतात. तु हाला काय वाटले,
इतका वेळ कपडे िशव याब ल ाहक या िश यांना शाबासकी दे ईल, की नावे ठे वेल?
उ र तु हाला माहीतच आहे .
यामुळे कामाचा कालावधी मह वाचा नसून पिरणाम मह वाचा आहे हे प के
ल ात ठे वा.

आप यातील काही लोक आपले काम छान करतील, काही करणार नाहीत,
परं तू आपले मू यमापन फ त एकाच गो टी या आधारावर होईल - पिरणाम.

- िव स लो बाड

दोन मिह या या कठोर पिर मानंतरही काँ ॅ ट िमळाले नाही याब ल कोणताही
बॉस आप या कमचा याचे कौतुक करणार नाही. जर ाहक कवा बॉस चांगला असेल
तर तो तुमचे सां वन करे ल, िदलासा दे ईल, मा पुर कार दे णार नाही.
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा एकोिणसावा िस ांत आहे : तु ही िकती वेळ
काम केले ते मह वाचे नाही, तु ही काय पिरणाम साधलात ते मह वाचे आहे .
कोणतेही काम करताना वेळा या टकोनातून िवचार क न तु ही कोणतीही गो ट
न याने करत नाही. जगातले सगळे च कमचारी असाच िवचार करतात. तु ही कंपनीला
काय दे ताय असे िवचारले तर, आ ही १० ते ५ हा वेळ दे तोय असे उ र असेल.
याउलट तु ही यश वी लोकांना हा न िवचारलात तर ते यां या कामाचा पिरणाम
सांगतील, आकडे सांगतील, यांनी काय योगदान िदले ते सांगतील. यासंबंधात एक
उदाहरण बघू या. जर वम ज चे घर बांधायला २५ वष लागली तर २२ वष त बनले या
ताजमहालापे ा यांचे घर अिधक चांगले आहे असे हणता येईल? कारण यात पिरणाम
अिधक मह वाचा आहे यात िकती वेळ घर बांधायला लागला ते मह वाचे नाही.

एक पूण काम प ास अधवट कामांपे ा के हाही चांगले हणता ये ईल.

 - मा कम एस. फो स

याला एक अपवाद आहे . काम करायला लागलेला वेळ मह वाचा असतो, जर

याचा पिरणाम अ यु कृ ट असेल. बॉस तु हाला एखादे कठीण काम दे तो आिण यासाठी
तु हाला सात िदवसांची डे डलाईन दे तो. पण ते काम तु ही दोनच िदवसात उ म रीतीने पूण
क न दे ता. बॉस या नजरे त तुमचा आदर वाढे ल कारण तु ही अपे ेपे ाही कमी वेळात
उ म काम केले आहे . या गो टीने बॉस तुम यावर भािवत होईल आिण ही सवय
तु हाला तुम या े ात खूप पुढे आिण वर घेऊन जाईल. ती ता मह वाची आहे , पण
पिरणाम याहून अिधक मह वाचे आहे त. आिण हो, कवी टीफनने हट या माणे
तु हांला एखा ा भतीवर चढायचे असेल तर चुकी या भतीवर टे कले या िशडीने वेगाने
चढू नका. वेगाने काम कर याचा फायदा त हाच होतो ज हा िशडी एखा ा यो य भतीला
टे कवलेली असते. हणजे च तुमचा वास यो य िदशेने होत आहे की नाही ते िन चत
करा. यश वी लोकां या नजरे तून जगाकडे बघा तु ही िकती वेळात िकती काम केले ते
मह वाचे नाही. कामाचा पिरणाम मह वाचा आहे .

तु ही एखादे काम िकती वेगाने केले ते लोक िवस न जातात. मा तु ही

िकती चांग या कारे केले ते यां या ल ात रहाते.

- हॉवड ड यू. यूटन

 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा िवसावा िस ांत
कोणते काम कधी करायचे
ते िन चत करा

मी हे िशकलो आहे की, आपण काहीही क शकतो, मा आपण सगळे काही

क शकत नाही. एका वेळाला तर नाहीच नाही. हणूनच कामाचे
ाधा य म ठरवताना तु ही कोणती कामे क शकता. यावर ल कि त
क नये . याऐवजी ती कामे कधी करायची यावर ल पािहजे. टाय मग ही
अितशय मह वाची गो ट आहे .

- डॅन िमलमन

आ
प याला काम करताना अनेक भूिमका पार पाडा या लागतात. पु षांना एक
मुलगा, पती, कमचारी, िव े ता इ यादी भूिमका िनभावाय या असतात आिण
याबरोबर जबाबदा या असतात ते उघडच आहे . प नी घरातील सामान
आणायला तु हाला बाहे र पाठवते. िम ांचे मोबाईल फोन अवेळी येतच असतात, अनाहूत
नातेवाईक येऊन टपकतात, मनात नसतानाही काही सामािजक समारं भांना जावे लागते.
एक गो ट नीट समजून या. आयु य हणजे फुलां या पायघ ांसारखे नसते ते तर मािरयो
या कॉ युटर गेमसारखे अवघड असते. तु हांला काटे कुटे , खोल ख े , जीवजं तू असले या
माग व न वत:चा बचाव करत माग मण करायचे असते. संकटामुळे न डगमगता
आप या येयावर ल कि त क न सतत चालायचे आहे . हाच तुम या येया त
पोहोच याचा उपाय आहे . या माणे सगळे जोडे एका मापाचे नसतात, या माणे सगळी
कामे सारखीच नसतात. काही कामे मह वाची असतात. यासाठी अिधक एका ता
आिण वेळ दे याची गरज असते. काही कामे ु लक/िकरकोळ असतात, ती कधीही
सहजपणे करता येतात. आिण काही कामे अशी असतात की तु हीच नाही तर कोणीही
क शकतात. इथे च टाइम मॅ नेजमटची गरज असते. तु ही कमी मह वाची कामे
दुस यांकडू न क न घेऊ शकता आिण वेळ िवकत घेऊ शकता.
 आमची एक नातेवाईक मिहला आहे . ितला घरात भा या आिण िकराणा सामान
भ न ठे वायला आवडत नाही. यामुळे ित या पतीला सारखे बाजारहाट करायला जावे
लागते. ितचा पती हणतो, “आज भजी खा याचा मूड आहे .” ते हा प नी हणते, “मग
बाजारात जाऊन बेसन घेऊन या.” पती हणतो. “आज िशरा कर.” प नी हणते, “जा रवा
घेऊन या.” अशा कारे रोज ती पतीला काही काही सामान आणायला बाजारात पाठवते.
पती इतका चांगला माणूस आहे की तो िचडिचड न करता रोज जातो.

खरे यश िमळव यासाठी चार न िवचारा, का? का नाही? मी का नाही?

आ ाच नाही?

- जे स अॅलन

जर पती-प नी दोघेही वेळा या बाबतीत जाग क असतील तर ते िनयोजनब

प दतीने आठवडाभराचे सामान भ न ठे वतील. यामुळे सात िदवसांचा वेळ वाया जाणार
नाही. अशा कारची अनेक उदाहरणे िदसतील. एखादी य ती इंटरनेटवर मे ल चेक
करायला जाते आिण सिफग कर यात एक-दोन तास वाया घालवते. खरं तर “मी फ त
मह वा या कामाचाच पूण वेळ घेईन आिण िबनमह वा या कामात वेळ वाया घालवणार
नाही” असा संक प तु ही केला पािहजे त.
आठवडयातला एखादा िदवस छोटया-मो ा घरगुती कामांसाठी तु ही वेगळा राखून
ठे वू शकता. या िदवशी योजना आखन सगळे पड ग कामे संपवा. एखादे काम
ऑिफस या वाटे वर असेल तर यासाठी वेगळा वेळ न घालवता ऑिफसला जाता येता ते
काम क न टाका. ेन िरझ हशन करायचे असेल तर लांबलचक रांगेत उभे न रहाता
घरबस या इंटरनेटवर िरझ हशन करा. यासाठी थोडे जा त पैसे लागतील. मा यामुळे
वेळ वाचेल हणजे इथे ही तु ही वेळा या सव े ठ उपयोगाचा चौदावा िस ांत पाळत
आहात. पैसे दे ऊन वेळ खरे दी करत आहात.
जर तु हांला कोणाशी मोबाईलवर बोलायचे असेल तर यासाठी सं याकाळची वेळ
िनवडा. सकाळचा कमती वेळ वाया घालवू नका.

ये क काम कर याएवढा पुरेसा वेळ कधीच नसतो. मा सगळयात

मह वाचे काम कर यासाठी नेहमीच पुरेसा वेळ असतो.

- ायन ेसी
 हे च इंटरनेट आिण ईमे ल या बाबतीत हणता येईल. या कामात एका तेची गरज
नसते आिण यात वेळ वाया जातो. जे हा तु हाला िरकामा वेळ असेल, थक यामुळे मन
एका होत नसेल अशा वेळी यावर वेळ घालवा. सकाळी टी ही पासूनही दूर रहा.
सकाळी आपली सव त मह वाची कामे करा. कारण सकाळ या कामातूनच तुम या
िदवसाची िदशा ठरते. जर तु ही िव ाथ असाल तर सकाळी सव त अवघड िवषयाचा
अ यास करा. जर तु ही से समन असाल तर सकाळी कॉ स करा.
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा िवसावा िस दांत आहे , कोणते काम कधी
करायचे ते िन चत करा. तु ही िकतीही वयंिश तीने योजनापूवक िन ठे ने काम करत
असाल तरी कधी कधी अशी वेळ येते की, तुमचा काम करायचा मूड नसतो. अशा वेळी
मग बाहे रची कवा घरची छोटी मोठी कामे क न टाका. टी हीसमोर लोळत पड यापे ा ते
क हाही चांगले आहे . या संदभ त एनबीसीचे मुख आिण अमे िरकन ोडयुसर जुकर यांचे
उदाहरण ल ात ठे वा. यांना आतडयांचा कॅ सर झाला होता. यांची कामावर एवढी िन ठा
होती की, ते एक िदवसही सु ी घेत नसत. ते केमोथे रपी शु वारी सं याकाळी ठे वायचे
यामुळे शिनवार, रिववार या दोन िदवसा या सु ीत आराम िमळू न सोमवारी ते कामावर
जाऊ शकायचे. काम कर यासाठी तु ही कोणती वेळ िनवडता यामुळे सगळा फरक
पडतो.

मी घडयाळाची नाही तर घडयाळ माझे गुलाम आहे .

- गो डा मायर
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा एकिवसाचा िस ांत
सकाळी लवकर उठा

सकाळचा एक तास पूण िदवसाची िदशा ठरवत असतो.

- हे ी वाड बीचर

ल
वकर िनजे , लवकर उठे , यासी आरो य, धन, संप ी भेटे. हे शहाणपण आज
पूणपणे नजरे आड केले जाते. अनुभवाने ही गो ट मला माहीत आहे . मी एके काळी
रा ी २-३ वाजता झोपून सकाळी ८-९ वाजता उठत होतो. तु ही दे खील
म यरा ीनंतर झोपत असाल तर तुमची गणना दे खील मा यासार या लोकांम येच करावी
लागेल. टाईम मॅ नेजमट या टीने हे पूण चुकीचे आहे . कारण सकाळी उशीरा उठ यावर
तु हाला इतर कामांसाठी वेळ असेल मा वत:साठी वेळ नसेल.
यावर लोक असा यु तवाद करतील (जो मी पण एके काळी करत होतो.) सकाळी
लवकर उठणे यां या आवा यातील नाही. रा ी या शांत वेळात यांचे काम अिधक
चांग या कारे होऊ शकते आिण रा ी िकतीही वेळ ते काम क शकतात. मा हा
यु तवाद चुकीचा आहे . सकाळी ४ वाजता उठलात तरीही तु हाला शांती िमळे ल, आिण
या वेळेला काम अिधक चांग या प दतीने होईल. मह वाची गो ट अशी आहे की
यावेळाला शरीर आिण मन ताजे तवाने अस यामुळे कामाला वेग येत असतो. रा ी या
वातावरणात ऑ सजन कमी अस यामुळे डोकं जा त चालत नाही. हणून रा ीची वेळ
बौि क कामांसाठी यो य नसते. आदश वेळ सकाळचीच असते, यावेळी ऑ सजनचा
पुरवठा भरपूर असतो. िव वास बसत नसेल तर सकाळी सहा वाजता आिण रा ी सहा
वाजता याच र यावर एक च कर मा न बघा.
आणखी एक गो ट ल ात या, वेळा या सव े ठ उपयोगा या बाबतीत सगळयात
जा त अडचणी दुस यांमुळे येतात. यामुळे सकाळी एका तासात तु ही िजतकी कामे क
शकता, याच कामांना दुपारी तीन तास लागतात. सकाळी मोबाईलचे टे शन नसते,
वतमानप ही उशीरा येते, मुलेही सकाळी उशीरा उठतात. यामुळे तु ही पूण एका तेने
काम क शकता.
सकाळी सूय दयाआधी दोन तास सकाळी उठावे आिण सूय दय झा यावर दोन
तासांनी झोपावे हा िदनचयचा आदश भाग असतो. तु ही पहाटे चार वाजता उठलात तर
तुम याकडे वेळच वेळ असतो. ऑिफसला जा याअगोदरही चार पाच तासाचा वेळ
तुम याकडे असतो. या वेळात तु ही यायाम क शकता पूण िदवसाची आखणी क
शकता आिण मह वाची कामे ही क शकता. दुस या बाजूला, लवकर झोप या या
सवयीमुळे तु ही अनेक सम यातून मु त होऊ शकता. रा ी उशीरा चा पाटय ना जाणे
टाळता येते. यािशवाय तुमची जीवनशैली आरो यपूण राहाते.

सकाळी दहा वाजेपयत आनंदात असाल तर उरलेला िदवस आपली काळजी

वत:च घे ईल.

- अ बट हबाड

आपली पूवजांनी जीवनशैली अिधक उ म अशासाठी होती की, ते िनसग या

अिधक जवळ होते. एवढे च नाही, तर ते िनसग या लयी माणे काम करायचे. नैस गक
वातावरणात रहायचे, काम करायचे. पहाटे या स शांत वातावरणात ऋिष-मुनी
मुहूत वर भजन पूजन करायचे. क बडे आरवले की ते उठायचे आिण आकाशात चं
उगवला की झोपी जायचे. अशा त हे ने ते शरीराला िनसग शी सुसंगत ठे वायचे. आजकाल
आधुिनकते या शयतीत लोकांची िदनचय इतकी कृि म झाली आहे की, िनसग शी
माणसाचा संपकच तुटला आहे . रा ी जाग याने माणसाची नैस गक लय न ट होते,
सकाळी उठायलाही उशीर होतो. यामुळे अपचन होते, ब को ठतेचा ास सु होतो.
उ साही, ताजे तवाने वाटत नाही आिण िदवसभर शरीरात आळस भरलेला असतो.
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा एकिवसावा िस दांत आहे : सकाळी लवकर
उठा.

जर तुमचा शे जारी लवकर उठत असेल तर तु ही या यापे ाही लवकर उठा.

- द मािफया मॅनेजर
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा बािवसावा िस ांत
एक तास यायाम करा

या लोकांना असे वाटते की यां याकडे यायामासाठी वेळ नाही यांना

कधीतरी आजारासाठी वेळ काढावा लागेल.

- एडवड टॅनले

म ◌ा णसाला असे वाटत असते की, तो वतःसाठी जगतो. मा तो या कारे वेळ खच

करत असतो ते पािह यावर असे वाटत नाही की, तो वतःसाठी जगत आहे . तो
अशी नोकरी करतो जी याला पसंत नसते. तेच जे वतो जे बायको मुलां या आवडीने
बनलेले असते. दमून भागून घरी येतो त हा घरातील लोक जो काय म बघत असतील
तोच यालाही बघावा लागतो. हणजे च याला वत:साठी वेळ काढता येत नाही.
तु हाला रोज एक तास वतःसाठी काढायला हवा. तेवीस तास दुस यांसाठी आिण
एक तास वत:साठी. या एक तासात वत: या शरीराची दे खभाल केली पािहजे . आप या
शरीरा या वा यासाठी, स दय साठी एक तासाचा वेळ फार जा त नाही. शेवटी शरीरा या
जोरावरच तु ही तुमची सगळी कामे करत असता. हे शरीर वा य जर िटकले नाही तर
तु ही या सुंदर जगाचा आनंद कसा याल? हीच तर तु हाला सो याचं अंडं दे णारी क बडी
आहे , मा तु ही या क बडीचे पोटच कापू बघताय. तु ही सकाळपासून सं याकाऊपयत
चिव ट (आिण अपायकारक) पदाथ खात असता याची शरीराला याची गरजही नसते.
आिण शरीराला याची गरज असते. तो यायाम तर तु ही करत नाही. आता तु हीच सांगा
शरीरावर हा अ यायच होतोय की नाही?
ल ात ठे वा, तु ही जर तुम या शरीराची काळजी घे यासाठी वेळ काढला नाही तर
तुमचा उरलेला वेळ (आिण जीवन) ही धो यात येईल. हणूनच हा िस ांत या पु तकात
िदला आहे . तु हाला वाटे ल, वेळ वाचव या या या पु तकात वेळ घालव याचा स ला का
बरं िदला आहे , तर तो अशासाठी, की या एका तासाचा पिरणाम बाकी तेवीस तासावर
होतो. यायाम ही एक गुंतवणूक आहे , समय- यव थापनात ितचा परतावा तु हाला कैक
पट नी िमळे ल.
या एका तासात तु हांला आप या शरीराची दे खभाल करायची आहे . िफरायला
जाणे, यायाम करणे, योगासनां या वग ला कवा िजमला जाणे, शरीराला मसाज करणे-
एकूण शरीर वा याकडे ल ायचं आहे . वेळा या िनयोजना या संदभ त यायामाचे
अनेक फायदे आहे त: एक हणजे यामुळे तुमची त येत चांगली रहाते, आजारपणामुळे
वेळ जात नाही. दुसरे , शरीराबरोबर मदूही त लख आिण उ साही होतो. ितसरी गो ट
हणजे आळस झटकला जातो आिण तु ही मह वाची कामे उ साहाने करता. यायामाने
तुमचं शरीर िपळदार होईल आिण तुमचे य तम व आकषक िदसेल. तु ही से समन
असाल तर तु ही कसे िदसता ते अ यंत मह वाचे असते कारण आकषक आिण
शािररीक टया तंदु त से समनमुळे लोक अिधक भािवत होतात.

याला जग हलवायचं आहे . याने थम वत: हललं पािहजे.

- सॉ े िटस

हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा बािवसावा िस दांत आहे : एक तास यायाम

करा.
फ त एका गो टीची काळजी या. यो य कारे यायाम करा. बरे चदा लोक हणतात
की, मी आज अध तास चाललो. जरा थांबा, वेळा या उपयोगाचा एकोिणसावा िस दांत
तु हाला सांगतो की तु ही िकती वेळ काम केले व ते मह वाचे नसून या अ य तासात
तु ही िकती िकलोमीटर चाललात आिण िकती वेगाने चाललात ते मह वाचे आहे . जर
तु हाला चाल याचा यायाम करायचा असेल तर यासाठी तु हाला वेळ आिण अंतर याचे
यो य माण ठरवायला लागेल. प ास िमिनटात पाच िकलोमीटर हे आदश माण आहे .
फ त चाल यापुरताच यायाम मय िदत ठे वू नका. जॉ गग, योगासने, वेटिल टग असे
िविवध कार करा. तीस िमिनटात तीन िकलोमीटर चाला आिण उरले या तीस िमिनटात
इतर यायाम करा. सूय दयापूव ची वेळ चाल यासाठी यो य राहील. कारण यावेळी हवेत
दूषण नसते. आिण ताजा ऑ सजन तुम या फु फुसांम ये आिण मदूत पोहोचून
तु हाला ताजे तवाने वाटते.

जे हा व छ ऊन असते ते हा छ पर दु त करावे.
- जॉन एफ केनेडी
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा तेिवसावा िस दांत
टी ही पासून सावधान

जे काम कर याची काहीच गरज न हती. ते अ यं त कुशलतेने करणे.

- पीटर कर

ट ◌ी कारणामु
हीमुळे आज िजतका वेळ वाया जात आहे , िततका इितहासात कधी दुस या
ळे झालेला आढळत नाही. फेसबुकचाही यातच समावेश करावा लागेल.
टी हीचे अनेक दु पिरणाम होत आहे त. आपण मा इथे फ त वेळ वाया जा या या
संदभ त िवचार करणार आहोत. एका पाहणीव न असा िन कष िनघाला आहे की, लोक
एका आठवडयात जवळजवळ १७ तास टी ही बघतात हणजे रोज जवळ जवळ अडीच
तास. याचा अथ लोक यां याजवळ असले या सि य वेळेतला २०% वेळ टी ही
बघ यावर फुकट घालवतात.
जरा िवचार करा तु ही टी ही बिघतला नाहीत तर काय होईल? ब याचवेळा असे
होते की, अध च तास टी ही बघायचा असे ठरवून तु ही टी ही समोर बसता. अ य
तासानंतर दुस या चॅनेलवर आणखी एखा ा चांगला काय म िदसू लागला की, दोन तास
कधी होतात ते कळत नाही. या भानगडीत तुमची बहुतेक सगळी आव यक कामे अधवट
रहातात. टी हीबघणारे बरे चजण यां या शै िणक मह वाब ल बोलतात पण फ त
शै िणक काय मासाठी टी ही बघणारे कोणीच मला आजपयत भेटलेले नाहीत िश णच
यायचं असेल तर यासाठी िशवाय इतर अनेक गो टी आहे त पु तके वाचा इंटरनेटव न
मािहती या. पण खरं च ान वाढवणारे च काय म तु ही टी हीवर बघत असाल तर हा
भाग तुम यासाठी नाही. मा या एका पिरिचतांकडे सकाळपासून रा ीपयत टी ही चालू
असतो. सकाळी ते वत : बात या बघतात. अधून मधून शाळे त जा यापूव मुले काटू स
बघतात, दुपारी प नी या मािलका आिण गाणी चालतात. सं याकाळी ते आले की परत
बात बा आिण मािलका ते वत: पहातात. अधून मधून मुलांचे काटू स बघणे चालूच
असते. थोड यात पूण िदवस टी हीलाच वािहलेला असतो. टी ही हा यां या कुटुं बाचा
एक कायमचा आिण सव त मह वाचा घटक झाला आहे . बाकी तर जाऊच दे , यांचे
जे वणही टी ही समोर बसूल होते. यामुळे जे वणाची चव तर यांना कळत नाहीच. िशवाय
ते िकती खात आहे त याचंही भान यांना रहात नाही. पिरणामत: ते ज रीपे ा जा त
खातात आिण िदवसिदवस ल होतात.
मुलं िकती वेळ टी ही बघतात याचा िहशोब लावणं कठीण आहे . याचं एक उदाहरण
बथू या. चौथी या िव ा य चे या संदभ त पाहाणी केली गेली यावेळी या वग त
अमे िरकन संगीतकार रॉब झॉ बीही िशकत होते. रॉब एका िदवसात नऊ तास टी ही
बघतात हे ऐकून यांचे िश क आ चयचिकत झाले. यांनी रॉबला िवचारले, रा ी उशीरा
जाग यािशवाय एवढा वेळ टी ही कसा काय बघू शकतोस? याने उ र िदले. मी सकाळी
लवकर उठतो आिण ब याच वेळा मला शेतीसंबंधी काय म बघावे लागतात. कारण
एवढया सकाळी फ त तेच काय म असतात. या संगाला िकतीतरी वष होऊन गेली.
आता तर चोवीस तास तुम या आवडीचे काय म चालू असतात आिण आप या मनावर
िनयं ण ठे व यासाठी तु हाला िश तीची आव यकता असते.

वेळ वाया घालवणे हणजे आयु य वाया घालवणे.

- आर शे नॉन

जर तु हाला तुम या वेळाचा सव े ठ उपयोग करायचा असेल तर टी. ही पासून

सावध रहा.
वतमानप हे टी ही या तुलनेत मािहती या टीने चांगले साधन असते. तु हाला
जगभरा या बात याही कळतात आिण ानात भर पडते. मा यां या दुस या बाजूचाही
िवचार केला पािहजे . जर सिचन तडु लकरने शंभरावे शतक केले, पण तु हाला ि केटम ये
रस नसेल तर ती सिव तर बातमी वाचून काय उपयोग? कॅटिरना कैफ आिण सलमान
खान यां या े म संगांब ल वाचून णैक आनंदािशवाय तु हाला काय िमळणार?
वतमानप वाचतानाही चटपटीत मसालेदार गो टी वाच याऐवजी तु ही सकारा मक
आिण ानवधक बात या िनवडा, जे णेक न यामुळे तुमचा वेळ वाचेल.

टी ही तुमचा उ कृ ट सेवक आहे , पण भयं कर मालक आहे . िनवड तु हाला

करायची आहे .

- ायन ेसी
 मु ा असा आहे की, आप या कामापुरतं बघा आिण िबनमह वा या गो टी
नजरे आड करा. ही गो ट फ त वतमानप आिण टी ही याच बाबतीत लागू नाही तर
सगळयाच बाबतीत लागू पडतात. ि टीश गायक ॅ ग डे िवड रोज दाढी कर यात ४०
िमनीटे घालवायचा, तसे तु ही क नका. तु ही जर हा िस ांत अंमलात आणलात तर
तुमचा कमीत कमी अध तास वाचेल, यात तु ही तुमची मह वाची कामे क शकाल.

अशा त हे ने िशकत रहा की, तु ही कायम िजवंत रहाणार आहात, अशा

त हे ने जगा की, जणू उ ाच मरणार आहात.

- अ ात
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा चोिवसावा िस ांत
मोबाईलचा वापर कमीत कमी करा

हरवले आहे त: काल, सूय दय आिण सूय ता या मधले, िह याची साठ

िमिनटं जडवलेले दोन सो याचे तास व शोधणा या य तीला काहीही इनाम
िदले जाणार नाही. कारण ने परत िमळणार नाहीत. कायमचे सोडू न गेले
आहे त.

- होरे स मॅन

म ◌ो बाईलवर ह ली आपण िकतीतरी कामे करतो. मोबाईलवर बोलती, गाणी ऐकतो,

िफ म बघतो, िशवाय गेम खेळतो, चॅ टग करतो, फेसबुकावर जातो, नेट सिफग,
इंटरनेट बँ कगचे यवहार करतो, फोटो काढतो, हडीओ बनवतो आिण बघतो. एका
छो ाशा मोबाईलमुळे सारं जग खरोखरच आप या मुठीत आले आहे .
पण जरा थांबा! आठवा काही वष पूव मोबाईल न हते, ते हाही आपले जीवन
सुरळीत चालूच होते. मोबाईल युगात वेश के याने आपला केवढा कमती वेळ िनरथक
गो टीत वाया जातो. आजकालची त ण मुले मोबाईलवर गाणी ऐकणे, चॅ टग करणे
आिण बोल यात इतके हरवलेले असतात की, यां याजवळ िवचार करायला वेळच
नसतो. जरा िरकामा वेळ िमळाला की, मोबाईल चालू होतो. लासम येही मुले
मोबाईलव न मे सेज पाठवतात. मोबाईलचा अितवापर आरो यासाठी हानीकारक आहे हे
यांना समजत नाही.
बहुतेक मोबाई समधून इले ो मॅ नेिटक रे िडएशन िनघते. या यामुळे अनेक
कारचे धोके िनम ण होतात. अती रे िडएशनने े न टयुमर, नपुंसकता, कॅ सर, गभपात,
डीएनएची िवकृती असे अनेक गंभीर िवकार जडतात. यामुळे तु ही मोबाईलचा िजतका
कमी उपयोग कराल तेवढे तुम या आरो यासाठी चांगले. मा मोबाईलची ही साथ
िकतीतरी पटीनी िदवसिदवस वाढतच चाललीय. एका पहाणीनुसार असे आढळू न आले
आहे की अमे िरकेतील लोक जवळजवळ ३ तासाचा वेळ मोबाईल इंटरनेटवर वाया
घालवतात. या वेळाचा दोन तृितयांश भाग हा इ टं ट मे से जगसाठी वापरला जातो.
मोबाईल हा वेळा या बाबतीतला सव त मोठा श ू आहे . कारण तो आप याला िबन
मह वा या कामात गुंतवतो आिण मह वाची कामे राहून जातात. मा या पिरचयात एक
िव ा थनी आहे . ित या आई विडलांनी ितला आयआयटी या परी ेला बस यासाठी
े िरत केले. को चगची भलीमोठी फी भरली. मा अ यासाऐवजी ती मुलगी खोलीचे दार
लावून चॅ टग करत बसायची. पिरणाम अपेि तच होता. ती या परी ेत पास होऊ शकली
नाही. हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा चोिवसावा िस ांत आहे : मोबाईलचा
कमीतकमी वापर करा.
मोबाईलमुळे दोन कारे वेळ वाया जातो. एकतर आपण यावर वेळ वाया घालवतो
कवा या या मा यमातून दुसरे लोक आपला वेळ वाया घालवतात. जे हा याला वाटतं,
ते हा ते मोबाईलची घंटी वाजवून आप यापयत पोचतो. आपण एखादे मह वाचे काम
करत असताना म येच जर फोन आला तर आपला उ साह मावळतो. कारण या कामात
खंड पडतो. मोबाईलमुळे आपण रा ीही शांतपणे झोपू शकत नाही. अ य रा ी मे सेज
कवा फोन आ याने आपली झोप खराब होते. इंटरनेटमुळेही आपली वेळ वाया जातो,
मा यामुळे आप या झोपेवर पिरणाम होत नाही. आपण आप या इ छे ने ई-मे ल चेक
करतो. मोबाईल फोन आला की, मा लगेच यायला लागतो.
मोबाईलवर वेळ वाया जातो हे बघून काही लोक वत:कडे दोन मोबाईल ठे वतात.
एक सगळयांसाठी आिण दुसरा काही खास लोकांसाठी. आपला सावजिनक मोबाईल
नंबर ते सं याकाळ नंतर बंद क न ठे वतात हणजे अनाव यक फोनमुळे यांचा वेळ
वाया जाणार नाही. मह वाचा फोन कॉल तपास यासाठी ते दर दोन-तीन तासांनी फोन
चालू क न िम ड कॉल चेक करतात. अनेक लोक सेलफोन सायलटवर ठे वून िम ड
कॉ बघून आप या सोयीनुसार बोलतात. मी टग चालू असताना सेलफोन बंद करावा
कारण एखा ा मह वा या चचम ये मोबाईल या आवाजामुळे तुमची आिण इतरांची
एका ता भंग होऊ नये.
मोबाईल आधुिनक जगाची भेट आहे . याचा फास तुम या वेळा या गळयात
िदवसिदवस आवळला जातोय. तु ही यावर इलाज केला नाहीत तर तो तुम या अिधकांश
वेळाचा स यानाश करे ल हणून मोबाईलचा कमीत कमी वापर करा आिण वाचले या
वेळाचा जा तीत जा त सदुपयोग करा.

तु ही एक गो ट िरसायकल क शकत नाही, ती हणजे वाया गेलेला वेळ.

- अ ात
िम तुम या वेळावर दरोडा घालत असतात.

- ा सस बे कन
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा पंचिवसावा िस ांत
इंटरनेटवर वेळ वाया घालवू नका

यश आिण अपयशा या म ये फ त तीन श दांची एक रे ष असते: मा याकडे

वेब न हता.

- ॅ किलन िफ ड

ब
हुतेक लोक इंटरनेटला वरदान मानतात. पण हां, इंटरनेट हा शापही होऊ शकतो.
येक चांग या व तूचा दु पयोगही होऊ शकतो. िव वास बसत नसेल तर जी मुले
तास तास इंटरनेटवर गे खेळ यात वेळ घालवतात, जी त ण मुले इंटरनेटवर
सिफग करत बसतात. अशा मुलां या आई-विडलांना िवचारा. यात इंटरनेटचा काहीच दोष
नाही. इंटरनेटवर तर सव कारची मािहती उपल ध आहे . तु ही याचा वापर कसा करता
ते तुम यावर अवलंबून आहे . गरज नसताना तु ही यावर पंधरा िमिनटे जा त वेळ
घालवलात तर तु हाला याबाबतीत सजग रािहले पािहजे .
तु हाला वेळाची बचत करायची असेल तर इंटरनेटपासून सावध रहा. सिफग हा
यातला मुख धोका असतो. तु ही एखा ा कामासाठी इंटरनेटवर जाता आिण तेवढयात
तु हाला दुसरी एखादी आकषक साईट िमळते, जािहरात िदसते आिण यावर लक
क न दुस याच जगात पोचता. वेळ वाया जा याचे आणखी एक कारण हणजे तु ही सच
इंिजनवर काहीतर शोधत असता. मा श दांचा वापर यो य कारे करत नाही. यामुळे या
संदभ त लाखो गो टी ीनवर येतात. तु हाला हवी ती मािहती िमळायला मग खूप वेळ
लागतो. मािहती शोधायची यो य प दत तु हाला येत असेल आिण सच इंिजनवर यो य
कीवड तु ही टाकले की, तु हांला हवी असलेली मािहती पटक तुम यासमोर येते.
हणून वेळा या सव े ठ उपयोगाचा पंचिवसावा िस ांत आहे : इंटरनेटवर वेळ
वाया घालवू नका.
जर तु हांला इंटरनेटवर िनयिमतपणे काम करायचे असेल तर तु ही ॉडबॅ ड
कने शन वापरा. कारण याचा वेग जा त असतो. सामा य नेटवक कने शनचा वेग कमी
असतो. यात तुमचा बराच वेळ वाया जातो. यािशवाय तुम या काँ युटरची रॅ म वाढवा.
तसे के यास काँ युटर वेगाने चालतो आिण डाऊनलो डग वेगही जा त असतो. िध या
गतीने चालणा या कॉ युटरमुळे तुमचा िकती वेळ वाया जातो याची तु हांला क पनाच
नाही. मा तु ही एक तासापे ा अिधक वेळ काँ युटर वापरत असाल तर काँ युटर या
वेगाचा न कीच िवचार करा.
आयडीसी या एका संशोधनात असं िदसून आलं की, लोक, खास क न युवकवग
येक आठवडयाला ३३ तास इंटरनेटवर घालवत असतो.

ये क माणूस िदवसात कमीतकमी पाच िमिनटे तरी शु मूख असतो. हा

वेळ वाढू नये याची काळजी घे यातच शहाणपण आहे .

- अ वट हबाड

वेळाचा सव त जा त उपयोग कवा दु पयोग फेसबुकवर होतो. काही त ण मुले

यात दर आठवडयाला २० तास वेळ घालवतात. यािशवाय यू टयूब, पोन साईट , सच
इंिजन, ई-मे ल खूप वेळ खातात. याचा अथ इंटरनेटचा िजतका उपयोग होतो यापे ा जा त
वेळ यावर वाया जातो. जर तु हाला फ त ईमे लच चेक कर यासाठी इंटरनेटवर जायचं
असेल तर तु ही वेळ वाया घालव याचा धोका प क नये. कारण ते कामतर आऊटलुक
ए स े स कवा माइ ोसॉ ट आऊटलुकवर पण करता येते.
यामुळे सव त आधी तु हाला इंटरनेटवर काय करायचं आहे . ते ठरवा आिण मग
ह या या साईटवर जाऊन मािहती या आिण इंटरनेट बंद करा. इंटरनेटमुळे वेळ वाया
जाऊ नये असे वाटत असेल तर याचा वापर ते हा करा जे हा यानंतर लगेच तु हाला
काही अ याव यक काम करायचे असेल. कारण तु ही मग अनाव यक वेळ घालवायचा
धोकाच उरत नाही. िवशेषक न रा ी इंटरनेटचा दु पयोग हो याची श यता जा त असते.
कारण यावेळी घालवायला तुम याकडे खूप वेळ असतो. तु ही रा ी लवकर झोपलात तर
इंटरनेट बरोबर इतर सव फालतू कामे कर यापासून वाचाल. हणून सकाळी लवकर
उठायची सवय लावा आिण इंटरनेट वर वेळ वाया जा या या बाबतीत सतक रहा.

तु हाला पूवला जायचं असेल तर प चमे कडे वळू नका.

- रामकृ ण परमहं स
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा स वसावा िस दांत
आळसापासून सावध रहा

आळस हा मृत समु आहे तो सव स गुण िगळून टाकतो.

- बजािमन ॅ किलन

व ◌े ळ वाचव यासाठी तु हाला आळसापासून वत:ला वाचवले पािहजे . जे हा

आप यासमोर एखादे कठीण काम येते ते हा आपण आळस आ याने ते करायचे
टाळतो. पण टाळाटाळ कर यािशवाय ( याब ल पुढ या भागात सिव तर चच केली
आहे .) आळसाची इतर अनेक कारणे असतात. आळसाचे एक मह वाचे कारण आहे ,
यामुळे बहुतांश लोक दुल करतात: ज रीपे ा जा त जे वणे.
जर तु ही ज रीपे ा जा त खात असाल कवा जा त तळलेले पदाथ खात असाल
तर तुमची उज कमी होईल आिण मन एका िच होणार नाही.
आळसामुळे तु ही जा त चुका करता आिण कामाची चालढकल करत कशीतरी
कामे आटपता. यामुळे तुम या कामा या गुणव ेवर वाईट पिरणाम होतो. जर तु ही
शेरलॉक हो सचे चाहते असाल तर तु हाला ही गो ट अिधक चांगली समजे ल. कारण
जे हा तो एखा ा सम ये या मागे लागायचा, ते हा खाणे िपणे सोडू न ायचा. या या मते
जे वणानंतर र त वाह पोटाकडे जातो आिण यामुळे मदूची काम कर याची मता कमी
होते.
हणून वेळा या सव े ठ उपयोगाचा स वीसाचा िस दांत आहे : आळसापासून
वत:ला वाचवा.
एक गो ट ल ात या, इथे जे वणासाठी लागणा या वेळाब ल आपण बोलत नसून
जा त खा यामुळे होणा या पिरणामांची गो ट करत आहोत. जे वायला वेळ कमी लागतो.
मा जा त खा यामुळे येणा या आळसामुळे वेळ वाया जातो.
 िदवसा जे व यानंतर िव ा य ना पग येते आिण रा ी भरपेट जे व यानंतर सरळ
िबछा यावर जा याची इ छा होते, हे तुम या ल ात आलं आहे का? एखा ा रे टॉरं ट कवा
ल न समारं भात भरपूर जे व याने, पोट जड होतं आिण कधी एकदा झोपायला जातो असे
तु हालाही झाले असेल.
सकाळी आपण सव त चांगले काम कां क शकतो ते तु हाला माहीत आहे ? एक
कारण असे आहे की, यावेळी आराम के यानंतर शरीराची थकवा गेलेला असतो.
सकाळी हवेत ऑ सीजन भरपूर असतो. ितसरे कारण हणजे यावेळी आपले पोट
िरकामे असते.
पोट िरकामे झा यावर डोकं जा त चांगले चालते. हणून एकावेळी जा त
खा यापासून वतःला वाचवले पािहजे . जे णेक न तु हाला आळस येणार नाही. थोडया
अंतराने थोडे थोडे खाणे त येतीसाठी सगळयात चांगले. तु ही जे हा कमी खाता ते हा
तु हाला आळस येत नाही, तुमची उज आिण एका ता िटकून राहाते.

आळस गोड असतो पण याचे पिरणाम िनदयी असतात.

- जॉन व सी एड स

आळसामुळे माणूस आपली मह वाची कामे क शकत नाही हणून आपली उज

िटकून राह यासाठी आळस नावाचा महारोग दूर ठे वा.

जेव यानंतर, कुणी कमी खा याब ल दु:ख केले नाही.

- थॉमस जेफरसन
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा स ािवसावा िस दांत
टोलवाटोलवी क नका.
चालढकल क नका

खरी गो ट अशी आहे की लोकांना आपले आवडते काम कर यासाठी वेळ

काढता ये तो. कमतरता वेळाची नसून इ छे ची असते.

- सर जॉन लुबाक

आ
पण सगळे च कधी ना कधी एखा ा गो टीची चालढकल करत असतो. आजचे
काम उ ावर ढकलतो. याला कारण हणजे आपला मूड नसतो कवा ते काम
कठीण वाटत असते. मा अशी चालढकल वेळा या यव थापना या टीने
घातक आहे हे ल ात ठे वा. याचा एक तोटा असा आहे की, असे के याने तु ही उ ाचा
वेळ गहाण ठे वता. जे करम आजच करता ये यासारखे होते ते उ ावर ढक याने तु ही
दुस या िदवशी या कामाचे ओझे आणखी वाढवता. आजचे काम आज केलेत तर
दुस या िदवसाचा ताण वाढणार नाही. श य असेल तर दुस या िदवशी या काही गो टीही
आजच क न टाका हणजे या िदवशी या कामाचा भार हलका होईल आिण या वेळात
तु ही काही नवीन कामे क शकाल.
हणूनच वेळा या सव े ठ उपयोगाचा स ािवसावा िस ांत आहे : चालढकल क
नका.
आता हे आपण बघू या की चालढकल का केली जाते. याची कारणे अनेक आहे त.
काम कंटाळवाणे असते, अवघड असते. काम संप याचा िन चत काळ नाही यासंबंधीचे
उि ट प ट नसते. कवा ते काम तु हांला इतकं मोठं वाटतं की याला कुठू न सु वात
करायची तेच समजत नाही. अनेकवेळा असंही होतं की, कामाची पूण मािहती नसते
आिण ती िमळा यावर कामाला सु वात क असं तु हाला वाटतं. चालढकल कर याचे
कारण काहीही असलं तरी ते दूर क न आजचं काम आजच कर याची सवय लावली
पािहजे . तुमचा िन चय प का असेल तर कुठलीही सम या सोडिवता येते. मा िन चय
डळमळीत असेल तर येक सम या िव ाळ व पाची वाटते. मुळात न असतो. तो
िन चय प का अस याचा.
चालढकल कर याचे सामा य कारण हणजे एखादे काम कर याचा आपला मूड
कधीच नसतो. एक नीट ल ात या की छान काम करायला मूड कधीच नसतो. एक नीट
ल ात या की छान काम करायला मूड कधीच नसतो. मन चंचल असतं. जर
शतकानुशतके मनावर काबू ठे व याचा उपदे श केला जात असेल तर याला तसंच काही
कारण असतं. मन कधीच चांग या गो टीकडे जात नाही. कारण यासाठी वयंिश त
आिण क टाची गरज असते. ते तर कायमच िणक सुख आिण आनंद यां यामागे धावत
असतं.

यशाचा िनयम तोपयत लागू पडणार नाही जोपयत तु ही काम करणार नाही.

- अ ात

सुंदर मुल शी ग पा मार याचा तुमचा मूड कायमच असेल, मा बा ा सरसावून

मे हनत कर याची इ छा कधीच होणार नाही. मे हनत करायला मन कचरतं हणूनच
तु हांला जीवनात काही करायचे असेल तर मनाचे कवा मूडचे गुलाम राहू नका. मनाला
िश त लावा आिण मूड असो कवा नसो, कामाला लागा.
चालढकल कर याचा आणखी एक कार हणजे काम अधवट सोडायचे. तु ही
एखादे काम अधवट सोडता आिण मग िवचार करता की ते उ ा पुरे क या. जे हा दुसरा
िदवस उगवतो ते हा आद या िदवशी कुलपयत काम झालं होतं, तुमचं ल य काय होतं
आिण तु ही ते कसं पूण करणार आहात. ते तु हाला आठवावं लागतं. यात तुमचा
बराचसा वेळ वाया जातो. यािशवाय असंही होऊ शकतं की, ते काम पूण कर याइतका
वेळ तुम याजवळ उरतच नाही. हणूनच याची िवभागणी करा आिण एका वेळी याचा
एक भाग पूण करायचा अशी योजना आखा. चालढकल करणे हा एक लोकि य बहाणा
आहे . यासंदभ त एक पॅिनश हण आहे . उ ा हा आठवडयाचा सगळयात य िदवस
असतो.

काही लोकांकडे आपले आवडते काम न कर याची हजारो कारणे असतात.

वा तिवक यांना फ त ते काम काम का क शकतात या एकाच कारणाची
गरज असते.
- िविलस आर. हटनी
 वेळा या सव े ठ िस ांतांचा अ ािवसावा िस ांत
दुस या िदवशीचे वेलाप क बनवून
सु त मना या श तीचा लाभ या

युवाव थे त मा या दहापैकी नऊ कामात अपयश यायचं . मला जीवनात

असफल हायचं न हतं हणून मी दहापटीने जा त काम केले.

- जॉज बनाड शॉ

व ◌े ळा या िनयोजनाची आदश थती हणजे आद या िदवशीच दुस या िदवशी या

कामाचे िनयोजन करणे. एक िदवस आधी िनयोजन के याने तु हाला सु त मना या
श तीचा लाभ होतो, मनाचे दोन कार असतात. एक जागृत मन आिण एक सु त मन.
जागृत मन िवचार करत असतं. सु त मन आप याला जाणवत नाही. मा हे च मन
आप याला यो य कारे आिण कमी वेळात काम कर याचे नवीन कार सुचवू शकते.
रा ी खूप िवचार क नही उ र िमळाले नाही आिण सकाळी याचे उ र िमळाले?
िवचार न करताच सगळं काही ठीक झालंय असं घडलंय का? झालं असेल तर ते तुम या
सु त मनामुळे झालं आहे . रा ी जे हा तु ही आिण तुमचे मन झोपलेले असते. ते हा हे सु त
मन या सम येवर काम करते आिण सकाळ होताच उ र तुम यासमोर हजर केले जाते.
जागृत मन जणू काही याचं काम आऊटसोस करत असतं. जे काम जागृत मनाला
अवघड असतं ते सु त मन चुटकीसरशी करतं हणूनच सु त मनाचा उपयोग क न
घे यासाठी कामाची योजना आद या िदवशी करा.
तु हाला खरं च जर यव थापन करायचं असेल तर जागृत मनाचाच नाही, तर सु त
मनाचाही उपयोग क न यावा लागेल. हे च मन तु हांला कमी वेळात अिधक काम
कर याचे उपाय शोध यात मदत करे ल. एक रा आधीच योजना केलीत तर रा भर ती
कायसूची तुम या सु त मनाकडे सामावली जाते. दुस या िदवशी तु हाला आपोआप यो य
 म सुचतात आिण तु ही या माणे काम क लागता. काम करायची नवीन प तही
तु हाला सुचू शकते.
कधी कधी कामा या संदभ त न िवचार करता वेळा या संदभ त िवचार के याने
तुमचे काम अधवट रािहले असेही होऊ शकतं. जसं तु ही कधी – कधी हणता. मी हे
काम तासात करीन, याऐवजी मी या कामाला हा भाग एका तासात पूण करीन. असं
हणाला पािहजे . याहीपे ा चांगली प त हणजे जर या कामात स वा तास लागला तर
स वा तास ते काम केलं पािहजे . पूण कर या या टकोनातून याकडे बघा.

मदू याचा िवचार क शकतो आिण यावर िव वास ठे वतो ते िमळवू

दे खील शकतो.

- नेपोिलयन िहल

याचं एक उदाहरण बघू या मी एक तास गिणताचा अ यास करीन असं एक िव ाथ

ठरवतो. दुसरा िव ाथ ठरवतो मी दहा उदाहरणे सोडवीन. आता कोणाची जा त गती
होईल, याचा तु हीच िवचार करा. अथ तच दुस या िव ा य ची, कारणे याने काम
कर याचे िन चत ल य ठरिवले आहे .

यशाचे सरळ सू आहे . यो य काम करा, यो य कारे करा, यो य वेळात करा.

- अरनॉ ड एच लासगो
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा एकोणितसावा िस ांत
वाईट सवयीपासून दूर रहा

माझा शे जारी काय हणतो आिण िवचार करतो याची पव जो माणूस करत
नाही याचा िकतीतरी वेळ वाचतो.

- मा स ऑरे िलयस

य ◌ा भागात आपण दा , िसगरे ट यां या गुणदोषांवर चच

आरो या या संदभ तले न आहे त. आपण यांचे िव
करणार नाही कारण ते
लेषण वेळा या संदभ त
करणार आहोत. दा आिण िसगारे ट शरीरा या बाबतीत तर घातक आहे तच पण या
गो टी वेळा या संदभ तही घातक आहे त. त ण य ती एक िसगरे ट ओढ याम ये अध
तास घालवते मा िसगारे टसाठी जी जुळवाजुळव करायला लागते, वातावरण िनम ण
करायला लागते, यासाठी बराच वेळ जातो. आप या समाजात घरी िसगारे ट ओढायचा
िरवाज नाही, यामुळे काहीतरी बहाणा काढू न तो मुलगा बाहे र जातो. पाना या दुकानात
जाऊन िसगारे ट ओढतो. सोबत असले या िम ाबरोबर ग पा ट पा होतात. या फालतू
गो टीत वेळ कसा जातो ते समजतही नाही.
हणून वेळा या सव े ठ उपयोगाचा एकोणितसावा िस ांत आहे : वाईट
सवयीपासून दूर रहा.
दा तर वेळ आणखी वाया घालवणारी सवय आहे . वेळ वाया घालवणारी ती सव त
वाईट गो ट आहे असे हटले तर ती अितशयो ती नाही. एकतर दा यायला बराच वेळ
लागतो आिण याय यावर माणूस कुठलेही काम क शकत नाही, कोणाला भेटू शकत
नाही, कुठे जाऊ शकत नाही, कवा फोनवर धड बोलूही शकत नाही. दा याय यावर
अपघाताची श यता वाढते ते वेगळे च. दा याय यावर दुसरा िदवसही िबघडतो कारण
यामुळे दुस या िदवशीही सकाळ डोकेदुखीने उजाडते. आद या िदवशी या नशेचा
हँ गओ हर दुस या िदवशी दुपारपयत राहातो. दा चे यसन सोड याने आपला बराचसा
वेळ वाचू शकतो.
िसगरे ट आिण दा यितिर त इतरही अनेक वाईट सवयी असतात. यामुळे तुमचा
बराचसा वेळ वाया जातो. या मानिसक सवयीमुळे अडकून तुमचा बराचसा वेळ वाया
जातो. एक मु य सवय हणजे दुस यावर टीका करणे, इकडची गो ट ितकडे करणे.
वेळा या िनयोजना या टीने ती वाईट आहे . कारण यात तुमचा खूप वेळ वाया जातो.
वाद घालणे, भांडणे यामुळेही तुमचा बराचसा वेळ वाया जातो. याचा ताण पडतो ते
वेगळं च. हणून या सवयीपासून सावध रहा. लांबलचक ग पा मार यातही खूप वेळ वाया
जातो.

तु ही उशीर करता, वेळ करत नाही.

- बजािमन ँ किलन

सवयी घालव यासाठी सकदर या महान यो ा या विडलां या हणजे दुस या

िफिलप या संदभ तली घटना ल ात ठे वा. सगळया मुख युरोिपयन दे शांवर क जा
के यासवर िफिलपने लॅसीडे मॉनवर ह ला कर याचे ठरवले आिण ितथ या नागिरकांना
धमकीचे प िलिहले.
“तु ही ताबडतोब शरण यावं असा तु हांला स ला आहे . कारण जर माझे सै य
तुम या शहरात घुसले तर तुमची शेते न ट होईल. तुमची ह या होईल आिण तुमचं शहर
बेिचराख होईल.” लॅसीडे मॉनचे लोक याला तसेच सडे तोड उ र दे ऊ शकले असते मा
यांनी फ त एक श द िलहून पाठवला. “जर!” िफिलपला संदेश िमळाला आिण याने
लॅसीडे मॉनवर चढाई कर याचा िनणय बदलला.

आज हा कालचा पिरणाम असतो आिण उ ाचे कारण असतो

- िफिलप ि बल
 वेळा या सव े ठ उपयोगाचा ितसावा िस ांत
सापे तेचा िनयम समजून या

एखा ा सुंदर त णीशी ेमालाप करताना एक तास एका सेकंदा माणे

वाटतो. लालभडक िनखा यावर एक सेकंद बसणे हे एका तासासारखे वाटते
याला सापे ता हणतात.

- अ बट आईन टाईन

स ◌ा पेआपला
तेचा िनयम वेळा या संदभ त फार मह वाचा आहे . वेळ तेवढाच असतो.
याकडे बघ याचा टकोन बदलतो. तु ही ब याच वेळा बिघतले
असेल मुले हिडओ गेम खेळत असताना यांना तहान भूक जाणवत नाही. दोन तास कुठे
गेले ते यांना कळतच नाही. मा अ यासाला बसलं की, यांना शंभर गो टी आठवतात
आिण पंधरा िमिनटं झाली की, यांना खूप वेळ झा यासारखं वाटतं. हे सापे त या
िनयमामुळे होतं.
जे हा तु ही एखादं ि य आिण मनपसंत काम करता ते हा तु हाला वेळाचं भान रहात
नाही कारण तु ही लयब प तीने काम करत असता याला मानसशा ीय भाषेत लो
म ये रहाणं अस हणतात. अशावेळी जे हा तु ही एखादं काम करता ते हा ते सहजच
चांग या कारे होतं, कारण य न न करता ते सहजपणे आिण उ म कारे होत असतं.
हणूनच सापे तेचा िनयम ल ात घेऊन आपलं काम मनोरं जक कसं होईल याचे उपाय
शोधा. असं के याने तु हाला तुम या कामाची लय सापडे ल. तुम या सगळयात मह वा या
कामाला मनोरं जक करा आिण मनोरं जक समजा.
समजा तु ही से समन आहात आिण तु हाला तुम या कामाचा ितर कार वाटतो,
अशा पिर थतीत एक तास काम के यानेही तु ही थकून जाल आिण असा िवचार कराल
की उरलेलं काम आता उ ा क या. याउलट तु ही तुमचं ल य काय आहे याचा िवचार
केलात, तुम या यापूव या रे कॉडशी पध केलीत, आज एक नवीन रे कॉड करायचं
ठरवलंत तर तो तुम यासाठी एक मनोरं जक खेळ वाटे ल आिण उ साहाने तु ही ते काम
क लागाल. असं काहीतरी करा यात तुमचं मन रमे ल. जर तुमचं काम इतकं नीरस
असेल की ते मनोरं जक करताच येत नाही, तर काम तरी बदला कवा एखा ा मािहतगार
य तीला यात रं जकता कशी आणता येईल ते िवचारा. काम संप यानंतर वतःलाच
ब ीस दे याची लालूच दाखवा. काम संप यानंतर टे बलावर पाय पस न हॉट चॉकलेट
यायचं, एखादी िफ म बघायची कवा तुम या आवडीचं िडनर करायचं अस तु ही ठरवलं
असेल तर यापासून तु हांला े रणा िमकेल आिण कामातली गमत वाढे ल. एवढचं काय
तुम या आ थक ल याचीही आठवण ठे वा. अशी क पना करा, की सुब ा आली तर
तुमचं जीवन िकती सुखाचं होईल.

आप या मुलाला माणूस बनवायला एका ीला वीस वष लागतात आिण

दुसरी वीस िमिनटात याला उ लू बनवते.

- हे लन रोल ँड

येय हे आप या पायांना पुढे जा याची श त दे ते आिण क ट सहन कर याची

ताकद दे ते. जर तुम या व नात पुरेशी ताकद असेल तर ते तु हाला सतत पुढे जा यासाठी
े िरत करे ल.
सापे तेचा िनयम कधीच िवस नका. तु ही काम करत असताना दुस यांना वाटे ल
तु ही उगाचच रा ंिदवस मे हनत करत आहात, तु ही खरं तर यां यासारखी मौजमजा
करायला पािहजे . मा आपण रा ंिदवस मे हनत क न आप या ल याकडे जात आहोत हे
तु हांला माहीत असतं. एक वेळ अशी येईल की आपण आपले येय ा त क आिण
यानंतर आयु यभर मजा क ही जाणीव तु हांला असते. यालाच सापे ता हणतात,
एकाला वतमानातील क ट िदसतात तर दुस याला भावी आयु यातील सुख िदसते. िनवड
तु हांला करायची आहे .

ई वराने वेळाची िन मती केली ते हा ती मुबलकपणे केली.

- आयिरश हण