1.

Większość zwykła- większość osiągnięta, gdy więcej osób biorących udział w

głosowaniu opowiada się za wnioskiem niż przeciw. Głosy wstrzymujące nie są
wliczane do wyniku. W Sejmie większość głosowań nad ustawami odbywa się w
trybie większości zwykłej. Minimalną liczbą głosów potrzebną do osiągnięcia
większości zwykłej jest 1 głos
2. Większość bezwzględna- większość osiągnięta, gdy podczas głosowania
liczba głosów za wnioskiem jest większa od sumy głosów przeciw i wstrzymujących
się (aby wniosek został przyjęty, liczba osób popierających go musi stanowić więcej
niż 50% wszystkich głosów). Większość bezwzględna jest wymagana np. w Sejmie
do odrzucenia poprawki Senatu, uchwalenia wotum zaufania, ogłoszenia referendum
ogólnokrajowego czy uchwalenia tajności obrad.
3. Większość kwalifikowana- większość głosów przekraczająca połowę,
niezbędna do podjęcia uchwały przez dane zgromadzenie, wyrażona procentem (np.
60%, 70%) lub ułamkiem (np. 2/3, 3/5). W zależności od regulacji prawnej może być
to np. procent lub ułamek sumy głosów wszystkich członków danego zgromadzenia,
członków obecnych na sali lub członków biorących udział w głosowaniu.
Zastosowanie w Sejmie
Ustawowa, czyli całkowita liczba posłów w Sejmie RP to 460.
Dla pozytywnego wyniku głosowania wymagane jest uzyskanie co najmniej:
 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów w celu wyrażenia zgody na
ratyfikację umowy międzynarodowej przekazującej organizacji międzynarodowej lub organowi
międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach (art. 90 ust. 2)
 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów – w celu uchwalenia ustawy o
zmianie Konstytucji (art. 235 ust. 4)
 2/3 głosów ustawowej liczby posłów (czyli 307 głosów) – w celu skrócenia kadencji Sejmu (art.98
ust. 3)
 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów – w celu uchwalenia ustawy
przekazanej Sejmowi do ponownego rozpatrzenia przez Prezydenta (art.122 ust.5)
 3/5 głosów ustawowej liczby posłów (czyli 276 głosów) – w celu pociągnięcia do odpowiedzialności
przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów (art. 156 ust. 2)
 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów – w celu uchwalenia odwołania
Rzecznika Praw Obywatelskich ze stanowiska (art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 15 lipca 1987 o Rzeczniku
Praw Obywatelskich).

Zastosowanie w Senacie
Ustawowa, czyli całkowita liczba senatorów w Senacie RP to 100.
Dla pozytywnego wyniku głosowania wymagane jest uzyskanie co najmniej:
 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów – w celu wyrażenia zgody
na ratyfikację umowy międzynarodowej przekazującej organizacji międzynarodowej lub organowi
międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach (art. 90 ust. 2).

Zastosowanie w Zgromadzeniu Narodowym

Ustawowa, czyli całkowita liczba członków w Zgromadzeniu Narodowym RP to 560.
Dla pozytywnego wyniku głosowania wymagane jest uzyskanie co najmniej:
 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego (czyli 374 głosy) – w celu
uznania trwałej niezdolności Prezydenta RP do sprawowania urzędu ze względu na stan jego zdrowia
(art. 131 ust. 2 pkt 4),
 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego (czyli 374 głosy) – w celu
postawienia Prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji,
ustawy lub za popełnienie przestępstwa (art. 145 ust. 2).

4. Weto- prawo wyrażenia sprzeciwu wobec dowolnej decyzji, przyznawane na

przestrzeni dziejów rozmaitym organom władzy, pozwalające na odrzucenie w całości
(tzw. weto absolutne), lub wstrzymanie (tzw. weto zawieszające) jakiegoś aktu
prawnego. Istnieje jeszcze weto ludowe, które polega na odrzuceniu uchwalonej przez
parlament ustawy w drodze referendum.
Zgodnie z Konstytucją RP z 1997 Prezydentowi RP przysługuje prawo konstruktywnej
odmowy podpisania ustawy wobec ustaw uchwalonych przez Sejm RP. Sejm może weto
Prezydenta RP odrzucić większością kwalifikowaną 3/5 głosów w obecności minimum
połowy ustawowej liczby posłów.
Prawo weta nie obejmuje ustawy budżetowej i ustawy zmieniającej Konstytucję.
 Obowiązek uzasadnienia weta (przedstawienie argumentów ma pogłębić dyskusję w Sejmie podczas
debaty w sprawie odrzucenia weta Prezydenta);
 Może zostać odrzucone większością 3/5 w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów -
Prezydent ma wówczas 7 dni na podpisanie ustawy – nie może złożyć wniosku do TK.
 Dotyczy całej ustawy (nie ma „item veto”);

5. Wotum zaufania- podjęta w specjalnym głosowaniu uchwała parlamentu w

systemie rządów parlamentarno-gabinetowych, wyrażająca zaufanie do działalności
rządu (bądź pojedynczych jego członków) kończąca proces powoływania rządu lub
aprobująca jego bieżącą działalność.
Po powołaniu rządu przez Prezydenta (art. 154 ust. 1 Konstytucji RP) premier ma 14 dni na
uzyskanie wotum zaufania dla siebie i ministrów od Sejmu, wyrażonego bezwzględną
większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (większość
bezwględna).

6. Wotum nieufności- podjęta w specjalnym głosowaniu uchwała parlamentu w

systemie rządów parlamentarno-gabinetowych, wyrażająca brak zaufania do
działalności ministra albo rządu, prowadząca do ich dymisji. Jest to instrument
egzekwowania politycznej odpowiedzialności ministra czy rządu.
 uchwalenie wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów (czyli 231).

7. Zmiana Konstytucji
Rozdział XII
ZMIANA KONSTYTUCJI
Art. 235.
1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby
posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.
2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez
Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.
 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż
trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.
4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością
głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji
może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej
ustawy.
6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty
określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat,
przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te
zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum
w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą
zmianą opowiedziała się większość głosujących.
7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia
Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej
podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w
Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

8. Uchwalanie ustaw
Do uchwalenia ustawy potrzebna jest zwykła większość głosów (więcej głosów za projektem
niż przeciw niemu), w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W momencie
uchwalenia projekt staje się ustawą, którą marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.

9. Normy programowe
 bezpośrednio wiążące – określają zachowanie adresata w sposób w miarę jednoznaczny;
 programowe (zasady polityki państwa) – wyznaczają jedynie w sposób ogólny kierunek działania
organów państwa. Nie gwarantują praw podmiotowych, z których jednostka mogłaby korzystać i na
może mogłaby bezpośrednio powołać się przed sądem, żądając ich ochrony.

10. Czy sądy powszechne mogą odmówić zastosowania

ustawy, jeżeli twierdzą, że ustawa ta jest niezgodna z
Konstytucją?
Sądy nie mogą odmówić stosowania ustawy, argumentując, że jest ona niezgodna z konstytucją –
argumenty „za”:
 kontynentalny system prawa - w odróżnieniu od prawa amerykańskiego) nie przyznaje sądom takiej
kompetencji (argument historyczny);
 Tryb kontroli konstytucyjności ustaw został ukształtowany przez Konstytucję (art. 188)
 Sąd odmawiając zastosowania ustawy i opierając swe rozstrzygnięcie wprost na Konstytucji, uzurpuje
sobie kompetencję zastrzeżoną wyłącznie dla ustawodawcy.
 „Domniemanie zgodności ustawy z Konstytucją może być obalone jedynie wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego, a
 związanie sędziego ustawą obowiązuje dopóty, dopóki ustawie tej przysługuje moc
obowiązująca"(Trybunał Konstytucyjny).
 model rozproszonej konstytucyjności ustaw prowadzi do rozbieżności w orzecznictwie.
Sądy mogą samodzielnie dokonywać kontroli konstytucyjności ustaw – argumenty „za”
  zasada bezpośredniego stosowania Konstytucji RP nie przewiduje wyjątków.
 Gdy sąd powszechny orzeka na podstawie Konstytucji, nie uchybia to kompetencji Trybunału
Konstytucyjnego do orzekania w sprawie zgodności ustaw z konstytucją (artykuł 188).
Przedmiot orzekania i wynikające z niego skutki w przypadku TK są bowiem inne niż w
przypadku sądów powszechnych.
 Sędziowie podlegają nie tylko ustawie, ale i Konstytucji RP (art. 178);
 sędzia może przedstawić pytanie prawne do TK, ale nie ma takiego obowiązku;
 uznanie przez sąd powszechny niekonstytucyjności ustawy nie prowadzi do jej uchylenia, bo
jest to tylko kontrola incydentalna (ad casum), a orzeczenie sądu obowiązuje tylko inter
partes (nie erga omnes);
 orzeczenia sądów podlegają kontroli instancyjnej, a więc ostatecznie sprowadza się to do
trzech ośrodków kontroli konstytucyjności ustawa (Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu
Administracyjnego, i Trybunału Konstytucyjnego).

11. Zasady ustroju

 Zasada demokratycznego państwa prawnego
Rzeczpospolita państwem demokratycznym:
- Wykonywać w nim funkcje władcze, czyli jednostronnie określać zachowanie podmiotów
podlegających władzy mogą tylko takie czynniki, które mogą powołać się na demokratyczną
legitymację (upoważnienie) Narodu;

- chroni prawa człowieka, w tym prawa mniejszości;

- dopuszcza wiele form, w których obywatele mogą formułować swe postulaty, manifestować swoje
poglądy, wyrażać wolę, co do kształtu poszczególnych rozwiązań;

- dopuszcza wiele form kontroli czynników sprawujących władzę.

Rzeczpospolita państwem prawnym:

- Aspekt formalny- obowiązek działania organów władzy na podstawie i w granicach prawa
(kompetencji organów nie można domniemywać)
- Aspekt materialny- „ustawowe bezprawie” –sytuacja, w której prawo nie realizuje podstawowych
wartości (godność, sprawiedliwość, wolność, równość, demokratyzm).

Organy władzy publicznej:

Jest dozwolone tylko to, co zostało przewidziane prawem w celu realizacji zadań organów.
Jednostka:
To co nie jest zabronione, jest dozwolone.
Zasady prawidłowej (przyzwoitej legislacji):
- zasada ochrony zaufania obywateli do państwa;
- pewność prawa -trwałość prawa i przewidywalność decyzji państwowych (bezpieczeństwo prawne
jednostki)
- zakaz działania państwa ponad potrzebę
- odpowiedzialność państwa za błędne działania – także odszkodowawcza;
- zakaz działania prawa wstecz (zasada nieretroakcji)
- odpowiednia vacatio legis;
- ochrona praw nabytych;
 - zakaz działania państwa ponad potrzebę;
- zasada jasności prawa
- zasada proporcjonalności
 Zasada podziału władzy
 Wymóg rozdzielenia władz oznacza m in. Iż każdej z trzech władz powinny przypadać kompetencje
materialne odpowiadające ich istocie, a co więcej, każda z tych władz powinna zachować pewne
minimum wyłączności kompetencyjnej stanowiącej o zachowaniu tej istoty.
 Oddziaływanie jednej władzy na drugą może mieć miejsce, ale nie może naruszyć istoty kompetencji
władzy, na którą się oddziałuje.
Realizacja zasady podziału władzy
 czynniki historyczne
specyfika ustrojowa danego państwa, (np. silny parlament w Polsce, zasada federalizmu w państwach
federalnych);
 czynniki uniwersalne
- wzmacnianie egzekutywy
- integracja europejska (wzmocnienie egzekutywy, osłabienie parlamentu);
- wyodrębnienie organów, które trudno przyporządkować do którejkolwiek z trzech władz.

 Zasada społecznej gospodarki rynkowej

- obowiązek ingerowania w procesy społeczne i gospodarcze w celu stwarzania w miarę równych
szans do zajmowania i utrzymywania przez obywateli miejsca w życiu społecznym, stosownego do
ich predyspozycji;
- stwarzanie osłon a nawet preferencji dla pewnych kategorii osób.
rynkowy charakter gospodarki
-produkty i usługi świadczy się w celu osiągania zysku;
-ceny wynikają z prawa popytu i podaży;
-nabywanie dóbr i usług odbywa się za pomocą pieniądza.
społeczny charakter gospodarki
– możliwość korygowania praw rynku w celu realizacji określonych potrzeb społecznych. Powinno
ono dokonywać się środkami ekonomicznymi (dotacje, ulgi podatkowe)
- interwencja państwa w procesy gospodarcze (np. płaca minimalna).
 Zasada suwerenności Narodu
Art. 4. [Zasada suwerenności Narodu; formy sprawowania władzy]
1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.
2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.
Formy:
- wybory;
- referendum (ogólnokrajowe i lokalne;
- inicjatywa ludowa (w sprawie przeprowadzenia referendum);
- obywatelska inicjatywa ustawodawcza.
Rodzaje referendum:
- w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa (125);
- w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej przekazującej organizacji
międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w
niektórych sprawach (art. 90);
 - referendum lokalne w sprawach mających istotne znaczenie dla wspólnoty samorządowej (art. 170);
- referendum zatwierdzające zmianę rozdziału I, II lub XII Konstytucji RP. (art. 235 ust. 6).

12. Prawa i wolności konstytucyjne

Wolności (prawa wolnościowe)
- wyznaczają sfery, w których jednostka może kształtować swoje zachowanie wedle uznania;
- organy władzy mają przede wszystkim obowiązki negatywne, obowiązki zaniechania;
- ograniczenia mają charakter wyjątku i powinny być ściśle interpretowane.
Prawa sensu stricto
- jednostka może żądać określonego działania (świadczenia na jej rzecz) ze strony instytucji
publicznej;
- obowiązek władz publicznych ma charakter pozytywny.

Prawa – kompetencje
- przyznają jednostce kompetencje do dokonania określonej czynności prawnej (np. oddanie głosu w
wyborach, złożenie pozwu);
- aktualizacja określonego obowiązku organu podległego kompetencji (np. sąd ma obowiązek
rozpoznania sprawy).
Prawa materialne - zapewniają ochronę jednostce w określonych sferach jej życia
 prawa osobiste:
 prawa polityczne;
 Prawa socjalne sensu largo
- prawa gospodarcze (ekonomiczne);
- prawa socjalne;
- prawa kulturalne.
Prawa proceduralne- umożliwiają uruchomienie procedur umożliwiających wyegzekwowanie
danego prawa a także wyznaczają pozycję jednostki w procedurach, w których organy państwowe
podejmują interwencję w sferę jej interesów – wyznaczają minimalne standardy sprawiedliwości
proceduralnej.
- prawo do sądu;
- domniemanie niewinności;
- zasada dwuinstancyjności;
- prawo do obrony;
- prawo do jawnej rozprawy.

13. Źródła prawa

Hierarcha źródeł prawa powszechnie obowiązującego:
 1 Konstytucja
 2. umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie (art. 89
ust. 1)
- zawarcie umowy przez Radę Ministrów;
- uchwalenie przez Parlament ustawy akceptującej;
- ratyfikacja umowy przez Prezydenta RP.
 Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma
pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
– prawo stanowione przez organy organizacji międzynarodowych (art. 91 ust. 3)
 3. a) ustawy; b) rozporządzenia z mocą ustawy
 4. Ratyfikowane umowy międzynarodowe przy jednoczesnym braku wymogu zgody
parlamentu na ratyfikację, wyrażonej w ustawie.
 5. Rozporządzenia
Relacja między ustawą a rozporządzeniem
- związek kompetencyjny (może być wydane tylko na podstawie ustawy);
- związek funkcjonalny – wydawane wyłącznie w celu wykonania ustawy (aby odciążyć ustawodawcę
od regulacji zagadnień bardzo szczegółowych lub technicznych);
– związek merytoryczny z ustawą – reguluje tę samą problematykę, realizuje te same cele co ustawa;
- konkretyzacja (wykonanie) przepisów ustawy;
- akt niesamoistny – uzależniony od istnienia ustawy, która przewiduje jego wydanie.

Upoważnienie ustawowe (delegacja ustawowa) do wydania rozporządzenia - przepis przewidujący

kompetencje do wydania rozporządzenia (obligatoryjnie lub fakultatywnie)
Szczegółowość upoważnienia
- wskazanie podmiotu – organu właściwego do wydania rozporządzenia;
- zakres spraw przekazanych do uregulowania;
- wytyczne dotyczące treści rozporządzenia – (określenie kierunku lub celu, który ma zostać
osiągnięty w rozporządzeniu, wskazówki co do treści).

Organy, które mogą być upoważnione do wydawania rozporządzeń

– Prezydent RP;
- Rada Ministrów;
- Prezes Rady Ministrów;
- ministrowie kierujący określonym działem administracji rządowej;
- przewodniczący komitetów określonych w ustawach;
- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
 6. Akty prawa miejscowego
Wydawane na podstawie i w granicach upoważnienia wyrażonego w ustawie (kontrast z
rozporządzeniami – na podstawie szczegółowego upoważnienia i w celu wykonania ustawy);
- wydawanie przez:
- terenowe organy administracji rządowej
- organy jednostek samorządu terytorialnego
- obowiązują na obszarze działania organów, które je ustanowiły.
Typy aktów prawa miejscowego
• przepisy wykonawcze do odrębnych ustaw – konieczne jest wówczas istnienie upoważnienia
zawartego w ustawie, które wskazuje organ władzy lokalnej i materii, która ma być uregulowana
• przepisy porządkowe – wydawane na podstawie ogólnego upoważnienia zawartego w przepisach
ustawy o poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego oraz ustawy o administracji rządowej
w województwie.

Akty prawa wewnętrznego

1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają
charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi
wydającemu te akty.
2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy
decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
 3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie
obowiązującym prawem.
Każdy akt prawa wewnętrznego musi odpowiadać następującym wymaganiom:
• może być adresowany tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu ten akt,
• nie może działać „na zewnątrz”, w szczególności nie może być podstawą decyzji wobec obywateli,
osób prawnych oraz innych podmiotów,
• może być wydany tylko w ramach ustawy, która musi określać ogólną kompetencję danego organu
do wydawania aktów prawa wewnętrznego.
Każdy akt prawa wewnętrznego musi być zgodny z powszechnie obowiązującym prawem!

Umowy międzynarodowe nieratyfikowane- są to tak zwane umowy resortowe, rządowe (np. o

wymianie naukowej, turystycznej, współpracy nadgranicznej);
- nie są normami prawa powszechnie obowiązującego;
- zawierane są przez ministrów i zatwierdzane przez radę ministrów.
Nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego (a contrario z art. 87 ust. 1 Konstytucji)

Zasada hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa

Oznacza, że każdemu typowi aktu normatywnego przysługuje określona ranga w stosunku do
typów pozostałych, a więc można mówić o aktach normatywnych wyższej i niższej rangi.

Podstawowymi konsekwencjami tej hierarchizacji są:

 Wymóg zgodności aktów niższego szczebla (rangi) z aktami wyższego szczebla;
 Uchylenia, zmiany lub zawieszenia aktu danego szczebla można dokonać tylko przez
wydanie nowego aktu tego samego (rzadziej wyższego) szczebla;
 ustawy są wydawane na podstawie ogólnej kompetencji konstytucyjnej natomiast akty
podustawowe (rozporządzenia i akty prawa miejscowego) na podstawie upoważnienia
zawartego w ustawie.

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ

 PRAWO PIERWOTNE
o traktaty założycielskie
o traktaty akcesyjne
o ogólne zasady prawa
Prawo pierwotne określa cele oraz główne zasady funkcjonowania Unii
• stanowi podstawę prawną działań instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii
• prawo pierwotne jest hierarchicznie wyższe w stosunku do prawa stanowionego przez instytucje Unii
(prawo pierwotne ma pierwszeństwo w stosunku do prawa wtórnego)
• prawo stanowione przez organy unijne musi opierać się na normie kompetencyjnej zawartej w
prawie pierwotnym
• oparte jest na wspólnej zgodzie państw członkowskich i może być zmienione przez państwa
członkowskie
 PRAWO WTÓRNE
o rozporządzenia
o dyrektywy
o decyzje
o zalecenia i opinie
 Art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej W celu wykonania kompetencji Unii instytucje
przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.
Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich
Państwach Członkowskich.
Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do
rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i
środków.
Decyzja wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje adresatów wiąże tylko tych adresatów.
Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej
14. Sejm i Senat
Funkcja kreacyjna Sejmu- polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu organów
konstytucyjnych państwa oraz osób, które wchodzą w skład tych organów, a także
egzekwowaniu ich odpowiedzialności.
 Uczestniczenie w procesie powoływania Rady Ministrów – udzielanie wotum zaufania dla
rządu
 Samodzielne powoływanie: sędziów TK, sędziów TS (z wyjątkiem przewodniczącego,
którym jest I. Prezes Sądu Najwyższego, 4 członków KRS, 2 członków KRRiT,
 Za zgodą Senatu powołuje Prezesa NIK, RPO, RPD, GIODO
 Na wniosek Prezydenta RP – prezesa NBP
Postępowanie ustawodawcze
Inicjatywa ustawodawcza:
 Posłowie – min. 15 posłów, komisja sejmowa (oprócz komisji śledczej)
 Senat (uchwała Senatu)
 Prezydent RP
 Rada Ministrów – polityka rządu w danym obszarze inicjowana jest przez ministrów
Projekt ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, ustawy o zaciąganiu długu
publicznego, ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo – tylko RM
 100 tyś obywateli
 ustawa o zmianie Konstytucji (Prezydent, Senat, 1/5 ustawowej liczby posłów – 92) – NIE
obywatele ani RM

Postępowanie ustawodawcze – pierwsze czytanie

1 czytanie – w komisji sejmowej albo na posiedzeniu plenarnym
1. Uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę
2. pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy
3. debata nad ogólnymi zasadami projektu.
Jeżeli na posiedzeniu plenarnym – głosowanie w sprawie odrzucenia projektu w całości lub
nadania mu dalszego biegu, czyli skierowanie go do komisji.
Jeżeli 1 czytanie ma miejsce w komisji – nie można odrzucić projektu – kompetencja
zarezerwowana dla Sejmu in pleno.
Postępowanie ustawodawcze – prace w komisjach sejmowych
 Szczegółowe prace nad projektem – możliwość przeprowadzenie tak zwanego „wysłuchania
publicznego” (absorpcja lobbingu)
 Komisja proponuje
- przyjąć projekt z poprawkami
- odrzucić projekt w całości
- przyjąć projektu w całości.
Wnioski mniejszości – nieprzyjęte poprawki w komisjach na żądanie wnioskodawcy
zamieszcza się je w sprawozdaniu.
Postępowanie ustawodawcze – drugie czytanie – na posiedzeniu in pleno
 Przedstawienie sprawozdania o projekcie – zawiera wniosek o przyjęciu projektu bez
poprawek, z poprawkami, albo o odrzucenie.
 Jeżeli komisja w sprawozdaniu składa wniosek o odrzucenie projektu ustawy – prowadzi sę
debatę bez możliwości wnoszenia poprawek. Jeżeli wniosek komisji o odrzucenie projektu
zostanie odrzucony – projekt ustawy wraca do komisji, które rozpatrywały projekt, w celu
ponownego rozpatrzenia.
 Przeprowadzenie debaty oraz zgłoszenie poprawek i wniosków (15 posłów, wnioskodawcy,
RM, przewodniczący klubów poselskich lub upoważniony przez niego wiceprzewodniczący,
przedstawiciel porozumienia, jeżeli reprezentuje min.– te same podmioty mogą składać
wniosek o odrzucenie projektu).
 Marszałek może nie przyjąć poprawek nie zgłoszonych uprzednio na piśmie w komisji
Postępowanie ustawodawcze – trzecie czytanie
 - przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas
drugiego czytania
 - jeżeli po drugim czytaniu projekt został ponownie skierowany do komisji – sprawozdanie
 - Głosowanie
- Najpierw wniosek o odrzucenie projektu – jeżeli został postawiony
- Następnie poprawki do kolejnych artykułów – w kolejności od najdalej idących, czyli
takich, od których zależy treść innych poprawek
- Głosowanie nad przyjęciem projektu jako całości – ze zmianami wynikającymi z poprawek

Postępowanie w Senacie
Senat ma 30 dni na rozpatrzenie ustawy przekazanej przez Sejm – w przypadku nie zajęcia
stanowiska w terminie – ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu nadanym przez Sejm
Ustawa budżetowa – 20 dni
Ustawa uchwalana w trybie pilnym – 14 dni
 przyjęcie ustawy bez poprawek – ustawa jest kierowana do Prezydenta
 przyjęcie uchwały o odrzuceniu ustawy w całości (niedopuszczalne w odniesieniu do ustawy
budżetowej) – ustawa kierowana jest do Sejmu
 przyjęcie ustawy z poprawkami - ustawa kierowana jest do Sejmu
 niepodjęcie przez Senat żadnej uchwały w 30- dniowym terminie – ustawa kierowana jest do
Prezydenta.

Granice poprawek Senatu

W poprawkach senat jest ograniczony zakresem spraw regulowanych przez ustawę (szerokość
ustawy); - poprawki Senatu muszą być powiązanie merytoryczne z treścią ustawy - poprawki
mają służyć modyfikacji treści ustawy, a nie do stworzenia nowego projektu.
 W ramach materii uregulowanej ustawą – dopuszczalne zupełnie nowe projekty (głębokość
ustawy)
Postępowanie w Sejmie wobec uchwały Senatu:
Głosowanie negatywne – ukierunkowane na odrzucenie poprawek Senatu
Odrzucenie poszczególnych poprawek senatu lub odrzucenie wniosku o odrzucenie ustawy –
wymagana większość bezwzględna w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów.

USTAWA BUDŻETOWA
 wyłączność inicjatywy ustawodawczej RP – projekt ustawy należy wnieść najpóźniej na 3
miesiące przed zakończeniem roku budżetowego (przed 1 października) – chyba że
szczególny przypadek – np. wybory parlamentarne na jesień.
 Pierwsze czytanie zawsze na posiedzeniu plenarnym;
 Szczególna rola Komisji Finansów Publicznych - cały projekt kierowany do niej po
pierwszym czytaniu. Części projektu – do innych komisji. Komisje sejmowe – propozycje
poprawek kierowanych do Komisji Finansów Publicznych, która sporządza sprawozdanie z
całości.
 Sejm – 4 miesiące na uchwalenie (licząc od daty wniesienia projektu przez RM) – jeżeli nie
uchwali – może zostać rozwiązany przez Prezydenta
 Sejm nie może zwiększyć deficytu budżetowego ponad kwotę określoną w projekcie
 Senat nie może wnioskować odrzucenia ustawy budżetowej, może proponować poprawki –
termin – 20 dni.
 Prezydent – 7 dni na podpisanie – nie może skorzystać z prawa weta – może skierować
sprawę do TK – Trybunał ma dwa miesiące na orzeczenie.

USTAWY UCHWALANE W TRYBIE PILNYM

 Dotyczy tylko projektów RM – Sejm nie może sprzeciwić się wnioskowi rządu o nadanie
projektowi klauzuli pilności. Sejm ma obowiązek priorytetowego traktowania takiego
projektu– przyspieszenie trybu legislacyjnego.
„Co nagle, to po diable” W tym trybie nie można uchwalać
- ustaw wyborczych
- ustaw podatkowych
- kodeksów
 ustaw określających ustrój i właściwości organów władzy publ.
Terminy:
 Senat – 14 dni na podjęcie stosownej uchwały w sprawie poprawek
 Prezydent – 7 dni na podpisanie

ROLA PREZYDENTA W POSTĘPOWANIU USTAWODAWCZYM

 prawo weta
 prawo zaskarżania ustawy do Trybunału Konstytucyjnego
o Jeżeli TK odrzuci wniosek Prezydenta– bezwzględny obowiązek jej
podpisania – możliwa jest jednak kontrola następcza ustawy (po wejściu jej w
życie), bo praktyka może nadać ustawie brzmienie niezgodne z konstytucją.
 o Jeżeli część ustawy jest niezgodna z konstytucją a TK nie orzeknie, że są one
nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent RP, po zasięgnięciu opinii
Marszałka Sejmu:
- podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją
- albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności

15. Kompetencje Prezydenta RP

Kompetencje dzielone:
 Głównie w zakresie polityki zagranicznej i obronnej, a także w stanach nadzwyczajnych;
 Ich wykonywanie uzależnione jest od kontrasygnaty Prezesa RM
Kompetencje samodzielne (prerogatywy):
 katalog wyczerpujący w art. 144 ust. 3.
 istotne z punku widzenia prowadzenia samodzielnej polityki przez Prezydenta RP, w tym
powoływanie na urzędy
 Mogą być wykonywane wbrew woli rządu
KONTRASYGNATA- podpis Prezesa Rady Ministrów pod aktem urzędowym Prezydenta.
 Prezes Rady Ministrów ponosi odpowiedzialność polityczną przed Sejmem za
kontrasygnowany akt (Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej)
 Akt Prezydenta w przypadku braku kontrasygnaty jest nieważny
 Wymóg uzyskania kontrasygnaty jest regułą w przypadku wykonywania przez
Prezydenta kompetencji konstytucyjnych i ustawowych (prerogatywy są wyjątkiem –
katalog prerogatyw jest zamknięty.

Kompetencje wobec RM:

 powoływanie rządu – gdy jest większość w Sejmie – kompetencje formalne; gdy nie ma
większości – rola Prezydenta wzrasta, bo musi doprowadzić do wyłonienia się większości;
 Musi przyjąć dymisję rządu w przypadku nieudzielenia mu wotum zaufania lub udzielenia
wotum nieufności.
 może nie przyjąć rezygnacji Premiera;
 Nie może pociągnąć do odpowiedzialności premiera, ani ministrów – nie może zwracać się do
Sejmu o udzielenie im wotum nieufności.

Kompetencje wobec Sejmu:

 organizacyjne (organizacyjno-techniczne) – zarządzanie wyborów do Sejmu – art. 98;
zwoływanie pierwszego posiedzenia (30 dni od dnia wyborów) – w przypadku skrócenia
kadencji sejmu – w terminie 15 dni od dnia wyborów.
 inicjatywne – inicjatywa ustawodawcza, zarządzenie referendum (zgoda senatu) –
hamujące – weto zawieszające, wniosek do TK o zbadanie konstytucyjności ustawy (kontrola
prewencyjna i następcza), rozwiązanie parlamentu

Kompetencje wobec władzy sądowniczej:

 Powołuje sędziów – na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa – może odrzucić wniosek, ale
nie może pozostawić go bez rozpatrzenia
 Powołuje prezesa i wiceprezesa TK, pierwszego prezesa SN, prezesa NSA – spośród
kandydatów zaproponowanych przez zgromadzenia ogólne tych sądów
 Prawo łaski - darowanie lub złagodzenie skutków skazania – NIE – skutków cywilnych – np.
zasądzenie odszkodowania

16. Powołanie rządu

17. Wotum zaufania dla rządu i wotum nieufności dla
rządu i dla poszczególnych ministrów
Wotum zaufania dla rządu:
Po powołaniu rządu przez Prezydenta (art. 154 ust. 1 Konstytucji RP) premier ma 14 dni na
uzyskanie wotum zaufania dla siebie i ministrów od Sejmu, wyrażonego bezwzględną
większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jest to tzw.
"pierwszy krok konstytucyjny".
Jeżeli nie dojdzie do uchwalenia wotum zaufania w tym trybie, premier podaje rząd do
dymisji, a Sejm ma 14 dni na znalezienie nowego kandydata na premiera (art. 154 ust. 3
Konstytucji RP). Musi on uzyskać wotum zaufania dla siebie i swoich ministrów wyrażone
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Jest to tzw. "drugi krok konstytucyjny". Prezydent RP powołuje tak wybraną Radę Ministrów
i odbiera przysięgę od jej członków.
Jeżeli jednak w poprzednim trybie także nie dojdzie do wybrania Rady Ministrów, inicjatywa
powraca do Prezydenta (art. 155 ust. 1 Konstytucji RP). Powołuje on w ciągu 14 dni Prezesa
Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków rządu. Sejm w ciągu 14 dni od
powołania udziela wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby posłów. Jest to tzw. "trzeci krok konstytucyjny".
Jeżeli jednak i w tym trybie nie uda się rządowi uzyskać wotum zaufania Sejmu, Prezydent
RP skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory (art. 155 ust. 2 Konstytucji RP).

Wotum nieufności dla rządu (całej RM):

 wniosek o uchwalenie wotum nieufności w formie pisemnej może złożyć na ręce Marszałka
Sejmu grupa co najmniej 46 posłów,
 treść musi zawierać projekt uchwały zawierający wyrażenie wotum nieufności dla całej Rady
Ministrów oraz imienne wskazanie kandydata na stanowisko Prezesa przyszłej Rady
Ministrów – jest to tak zwane konstruktywne wotum nieufności – pozwala żywić nadzieję, że
decyzja o wyrażeniu wotum nieufności dla aktualnego rządu da jednocześnie początek
formowaniu nowego gabinetu,
 Marszałek Sejmu ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia Premiera i Prezydenta o
wpłynięciu wniosku,
 głosowanie musi się odbyć nie wcześniej niż po upływie 7 dni od złożenia wniosku,
 uchwalenie wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów (czyli 231).
Konsekwencją uchwalenia takiego wniosku Radzie Ministrów jest obowiązek Premiera do
złożenia dymisji Rady Ministrów na ręce Prezydenta RP, który to jest zobowiązany do
przyjęcia dymisji i powierzenia Radzie Ministrów dalszego pełnienia funkcji do czasu
powołania nowej Rady Ministrów.

Wotum nieufności dla poszczególnego ministra:

 wniosek o uchwalenie wotum nieufności w formie pisemnej może złożyć na ręce Marszałka
Sejmu grupa co najmniej 69 posłów,
 treść musi zawierać projekt uchwały zawierający wyrażenie wotum nieufności dla imiennie
wskazanego członka Rady Ministrów,
 wniosek podlega zaopiniowaniu przez właściwą komisję sejmową,
 Marszałek Sejmu ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia Premiera i Prezydenta o
wpłynięciu wniosku,
 głosowanie musi się odbyć nie wcześniej niż po upływie 7 dni od złożenia wniosku,
 uchwalenie wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów (czyli 231).
Konsekwencją uchwalenia takiego wniosku członkowi Rady Ministrów jest obowiązek
Prezydenta do odwołania go.

W obu przypadkach istnieje zakaz zgłaszania wniosku o wyrażenie wotum nieufności w

ciągu 3 miesięcy od dnia, kiedy poprzedni wniosek został złożony na ręce Marszałka Sejmu,
chyba że wniosek taki poprze grupa minimum 115 posłów.

18. Jakie w Polsce mamy sądy? - zasada dwuinstancyjności

Sądy:
 Sądy powszechne (rejonowe, okręgowe, apelacyjne)
 Sądy administracyjne (wojewódzkie sądy administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny)
 sądy wojskowe (garnizonowe sądy wojskowe, okręgowe sądy wojskowe)
 Sąd Najwyższy
Zasada dwuinstancyjności (konstytucyjne minimum)- zapewnia stronie wniesienie środka
odwoławczego do drugiej instancji, jeśli orzeczenie sądu pierwszej instancji nie jest według
niej satysfakcjonujące. Odwołanie wnoszone jest do organu wyższego pod względem
hierarchii.

19. Kompetencje sądów administracyjnych

 orzekanie o zgodności z ustawami aktów prawa miejscowego – kontrola abstrakcyjna –
oderwana od konkretnej sprawy – chodzi o stwierdzenie nieważności wadliwych aktów.
 Badają zgodność z prawem (legalność) decyzji administracyjnej – zgodność jej z prawem –
jedyne kryterium orzekania.
 spory o właściwość – między organami samorządu terytorialnego; między organami
jednostek samorządu ter i organami adm. rządowej.