ya

bölüm 3

ki m
KİMYA BİLİMİ

y
em Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği
sch

ya
ki m
me

KİMYA LABORATUVARLARINDA UYULMASI Uyarı işareti Anlamı

GEREKEN İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KURALLARI

y
Yakıcı Maddeler : Kâğıt, ahşap gibi yanıcı malze-

em
melerle temas ettirilmemeleri gerekir. Oksijen, klor,
nitrik asit, hidrojen peroksit gibi maddelerin bulun-

sch
duğu kapların üzerinde bu işaret bulunur.

me
Yanıcı Maddeler : Tutuşma sıcaklığı düşük olup,
neden oldukları yangınlar zor söndürülür. Ateş, kı-
vılcım ve ısıdan uzak tutulmaları gerekir. Alkol içeren
sıvılar ve aseton yanıcı maddelerdendir.

Patlayıcı Maddeler : Kıvılcım, ısınma, alev vb. etki-

lerle patlamaya neden olabilecek maddelerdir. Ateş

a
ve kıvılcımdan uzak tutulmaları gerekir. Nitrogliserin

my
yki gibi maddeler patlayıcı özelliğe sahiptir.

Zehirli (Toksik) Maddeler : Ağız, deri ve solunum

yolu ile zehirlenmelere yol açabilecek maddelerdir.
em
Vücut ile temaslarından sakınılmalıdır. Kanser ris-
sch

ki taşırlar. Hidrojen sülfür, etil amin örnek verilebilir.

Aşındırıcı (Korozif) Maddeler : Göz, cilt, doku, me-

me

tal, cam vb. teması hâlinde aşındırıcı ve yakıcı etkiye

sahip maddelerdir. Gözlük, eldiven, önlük gibi koru-
yucular eşliğinde kullanılmalıdır. Sodyum hidroksit,
sülfürik asit, fenol, hidroklorik asit örnek verilebilir.

Çevreye Zararlı Maddeler : İnsan ve çevre sağlı-

ğına zararlı maddelerdir. Kirlettikleri ortamda zararlı
ya

etkileri uzun süre devam eder. Bu maddelerin atık-

ları doğaya atılmamalı, lavaboya dökülmemelidir.
m

Tüm kimyasal maddeler bu sınıflandırmaya dahildir.

yki

Tahriş Edici Maddeler : Ciltte, gözde ve solunum

em

yollarında tahrişe neden olan maddelerdir. Buhar-

sch

a
larının solunmasından ve vücut ile temaslarından
my
sakınılmalıdır. Temas ettikleri bölge bol su ile yıkan-
me

malıdır. Gözlük, eldiven gibi koruyucu ekipmanlar

yki

eşliğinde kullanılmalıdır. Sodyum hipoklorit, etil al-

em

kol örnek verilebilir.

Radyoaktif Maddeler : Radyasyon yayan ve can-

sch

lı dokularda kalıcı hasarlara neden olan madde ve

me

yerlerde bu uyarı işareti bulunur. Bu tür maddeler

çok tehlikeli olduğundan bulundukları ortamda özel
kıyafetler giyilmelidir.

15
 bölüm 3

ya
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği

y ki m
İNSAN SAĞLIĞI ve ÇEVRE İÇİN YARARLI
em
MADDELER
Karbon dioksit (CO2): Merkezi sinir sistemini olumsuz
etkiler. Ortamdaki oranı % 10 u geçtiğinde soluyan ki-
sch

ya
şide bilinç kaybı ve ölüm meydana gelir. Küresel ısın-
madan sorumlu başlıca gazlardandır.

ki m
Sodyum (Na): Su dengesini korur. Vücut sıvılarının
me

nötrlük düzeyinin korunmasında görev alır. Hücreler-

de besin geçişini sağlayıp, sinir fonksiyonlarını kontrol

y
Azot dioksit (NO2): Üst solunum yollarında tahriş ve

em
eder. Toprak ve suyun iyon dengesini sağlar. yanmalara, genetik mutasyonlara neden olabilir. Fo-
sil yakıtlar sonucu ortama salınıp asit yağmurlarına

sch
neden olur.
Potasyum (K): Vücut sıvılarının iyon dengesini ve kan-

daki glikoz seviyesini düzenler. Toprağın iyon denge-
sini ve bitkilerde osmotik basıncı düzenler.
Demir (Fe): Kana kırmızı renk veren hemoglobinin te-
mel parçasıdır. DNA sentezinde rol oynar. Bitkiler için
2. dereceden önemli elementlerdendir.
me
Kükürt trioksit (SO3): Bronşite, zatürreye, mide ve
ağızda yanmalara neden olur. Zehirleyici etkiye sahip-
tir. Fosil yakıtlar sonucu ortama salınan bu gaz hava-
daki su ile etkileşip asit yağmurlarına dönüşür.
Karbon monoksit (CO): Kanda oksijen yetersizliğine

a
my
neden olup, kalp, beyin gibi organlarda ve sinir siste-
minde bozulmalara neden olur. Aşırı solunması ölü-
Kalsiyum (Ca): Kemiklerin temel bileşenidir. İskelet
yki me neden olabilir.
ve dişlerin korunmasını sağlayıp, sinir ve kasların işle-
em
vine yardımcı olur. Toprakta, hayvan iskeletinde, mer-
Klor (Cl2): Klorlu çamaşır suyu ile tuz ruhunun karış-
canlarda bulunur.
sch

tırılması sonucunda elde edilebilen zehirli bir gazdır.

Ciğerlerde ve solunum sisteminde tahrişe neden olur.
me

Magnezyum (Mg): Adrenalin salgılanmasında ve ka- Su arıtımında kullanılır ve dezenfektanlarda bulunur. İn-
nın pıhtılaşmasında rol alır. Stres önleyicidir. Diş ve ke- san, bitki, toprak ve hayvanlar için zararlı bir maddedir.
mik gelişiminde etkilidir. Bitkilerde klorofilin yapısında
bulunur. Eksikliğinde kas kasılmaları olur.

SYM
Su (H2O): Vücut sıcaklığının düzenlenmesi, vitamin, mi- Kimyasal maddelerin insan sağlığına ve çevreye zararlı etkilerine dik-
neral ve oksijenin vücutta taşınmasında ve böbreklerin kat çekmek için güvenlik amaçlı temel uyarı işaretleri kullanılmaktadır.
a
my

çalışmasında rol alır. Yeryüzünün ısı dengesini korur.

Buna göre,
yki

İNSAN SAĞLIĞI ve ÇEVRE İÇİN ZARARLI

em

MADDELER
sch

ya
Cıva (Hg): DNA da hasara neden olmakla birlikte, sinir
m
şeklinde gösterilen uyarı işaretinin anlamı aşağıdakilerden han-
me

ve böbrek fonksiyonlarına zarar verir. Cenin ve bebek

yki

gisidir?
gelişimini engeller. Maden atıkları vb. ile hava ve suya
karışıp besin zinciri ile canlı vücuduna girer.
hem

A) Yanıcı madde B) Patlayıcı madde

C) Radyoaktif madde D) Korozif madde

sc

Kurşun (Pb): Hemoglobin ve sinir sisteminde bozul-

E) Zehirli madde
me

malara neden olur. Kan basıncını yükseltip, beyin ha-

sarlarına neden olur. Endüstriyel atıklarla çevreye sa-
Çözüm..
lınabilir. Bitkilerde klorofil sentezini olumsuz etkiler.

16
 bölüm 3

ya
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği

y ki m
em
Cam balon Balon joje Beherglas Pipet Termometre Erlenmayer
sch

ya
ki m
me

y
em
sch
Çözeltileri hazırlama, Boyun kısmında öl- Koni şeklinde cam mal- Az miktardaki sıvıların Sıcaklık ölçmeye yara- Yüksek sıcaklığa daya-

me
karıştırma, saklama, çü çizgileri bulunan bu zemedir. Çözelti hazır- çok hassas ölçümlerin- yan cam gereçtir. Tep- nıklıdır. Çözelti hazırla-
kaynatma bazı kimya- alet ile belli derişimlere lama ve saklamada, de, bir kaptan diğer ka- kime ortamının sıcak- ma, karıştırma, ısıtma
sal reaksiyonların ger- sahip çözeltiler hazırla- kristallendirme işlemle- ba sıvıların aktarılma- lığını ölçmek amacıyla ve kristallendirme iş-
çekleştirilmesi işlemle- nıp saklanabilir. rinde kullanılan bir ge- sında kullanılır. kullanılır. lemlerinde kullanılır.
rinde kullanılır. reçtir.

Büret Mezür Kroze Deney tüpü Spatül Havan

a
my
yki
em
sch
me

Altında musluk bulu- Saf sıvı ve çözeltilerin Porselen veya metal- Birçok amaç için kulla- Plastik, metal veya por- Cam, porselen, çelik vb.
nan dereceli boru şek- hacminin ölçülmesi ve- den yapılır. Maddele- nılan 100 °C sıcaklığa selenden üretilebilir. malzemelerden üretilir.
linde cam malzeme- ya aktarılmasında kul- ri çözme, toz ve kül hâ- kadar dayanabilen bir Toz veya küçük parça- Katı maddeleri toz hâ-
dir. Titrasyon işleminde lanılan dereceli cam line getirmek amacıyla cam gereçtir. lar hâlindeki maddeleri line getirmek veya bir
kullanılır. malzemedir. kullanılır. almak için kullanılır. katıyı bir sıvı içinde ez-
mek için kullanılır.
a

Huni Ayırma hunisi İspisto ocağı Sac ayağı Baget Saat camı
my
yki
em
sch

m ya
me

yki
hem

Süzme işlemi sırasında Zeytinyağı – su, Isıtma işlemlerinde kul- Metalden yapılan üç Cam bir çubuktur. Karı- İç bükey biçimli cam
sıvının geniş ağızlı bir mazot – su gibi birbi- lanılır. Ucunda yanıcı fi- ayaklı bu gereç üzerine şım hazırlarken karıştır- malzemedir. Az miktar-
kaptan dar ağızlı bir ka- ri ile karışmayan yo- til bulunan bir gereçtir. cam malzemeler kona- ma işlemi yapmak için daki katıların kurutma
sc

ba aktarılmasında kul- ğunlukları farklı sıvıları rak ısıtma işlemleri ger- kullanılır. ve ısıtma işlemlerinde
me

lanılan bir gereçtir. ayırmaya yarayan ge- çekleştirilir. kullanılır.

reçtir.

17