STADIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO

Faza pregenitalna: stadia oralne, analne i falliczne (pierwsze 5 lat)

Okres latencji (kolejne 5-6 lat)
Stadium genitalne
STADIUM ORALNE
Pobieranie pokarmu i gryzienie są prototypami wielu rozwijających się później cech charakteru.
Przyjemność czerpana z inkorporacji oralnej może zostać przemieszczona na inne rodzaje inkorporacji
– przyswajanie wiedzy lub zdobywanie majątku
Dzięki przemieszczeniom i sublimacją rozwija się obszerna sieć zainteresowań, postaw i cech
charakteru.
W tym okresie powstają uczucia zależności, utrzymujące się w jakimś stopniu całe życie
Najbardziej skrajnym symptomem zależności jest pragnienie powrotu do macicy.

Osobowość oralno-bierna
Kształtuje się na skutek frustracji we wczesnym okresie fazy oralnej: beztroska pogoda ducha,
nadmierna zależność, łatwowierność, oczekiwanie opieki.
Osobowość oralno-sadystyczna
To frustracja i fiksacja, kiedy dziecko ma już ząbki: kłótliwość, zachłanność, roszczeniowość, zawiść,
tendencja do złośliwości i nieufności wobec otoczenia.
STADIUM ANALNE
Wydawanie kału usuwa źródło przykrego napięcia i przynosi uczucie ulgi. Powtarzający się cykl,
wstrzymywanie-uwalnianie, napięcie-ulga, a symbolicznie odmowa-dawanie.
Wraz z treningiem czystości dziecko uczy się odraczania na później tej przyjemności.
Osobowość analna: typ analno-retencyjny kształtuje się, jeśli matka stosuje bardzo restrykcyjne
metody. Fiksacja na wstrzymywaniu. Cechuje się on silną skłonnością do zatrzymywania, zarówno
myśli, jak i rzeczy, uporem i skąpstwem.
Osobowość analna: typ analno-eksplusywny, fiksacja na wydalaniu. Dziecko gnębione środkami
represji może wyrażać swój gniew wydalając kał w nieodpowiednich momentach, a później mieć
cechy ekspulsywne – okrucieństwo, złośliwe upodobanie do niszczenia, wybuchów złego humoru,
bałaganiarstwa.
STADIUM FALICZNE
Kompleks Edypa – składa się z kateksji seksualnej wobec rodzica odmiennej płci oraz kateksji
wrogiej wobec rodzica tej samej płci
Kompleks kastracyjny – to lęk kastracyjny u chłopców i zazdrość o penisa u dziewczynek
STADIUM GENITALNE
Kateksja stadiów pregenitalnych mają charakter narcystyczny.
W stadium genitalnym dochodzi do wyboru innych obiektów, pojawia się pociąg seksualny,
socjalizacja, działalność grupowa.
Podstawą funkcjonowania biologiczną stadium genitalnego jest reprodukcja, aspekty psychologiczne
pomagają osiągnąć ten cel, zapewniając stabilność i bezpieczeństwo.
Jednostka przekształca się w ukierunkowaną na rzeczywistość, uspołecznioną osobę dorosłą, ale
impulsy pregenitalne nadal istnieją, kateksje stadiów oralnego, analnego i fallicznego zostają stopione
i zsyntezowane z impulsami genialnymi.

Etap oralny (0-1 rok życia):

Dziecko doświadcza przyjemności i konfliktów związanych z ustami, głównie poprzez karmienie
piersią lub butelką.
Głównym zadaniem jest zaspokajanie potrzeb pokarmowych.
Niepomyślne przeżycia mogą prowadzić do nadmiernego palenia papierosów, żucia długopisów lub
nadmiernego jedzenia.
Etap analny (1-3 lata):
Dziecko doświadcza satysfakcji i konfliktów związanych z kontrolą wypróżnień.
Głównym zadaniem jest uczenie się kontroli wydalania i rozwoju poczucia autonomii.
Negatywne doświadczenia mogą prowadzić do problemów związanych z kontrolą wypróżnień lub
obsesyjności.

Etap falliczny (3-6 lat):

W centrum uwagi znajduje się strefa genitalna.
Dziecko zaczyna identyfikować się z rodzicem tego samego płci, co prowadzi do kompleksu Edypa (u
chłopców) lub elektrycznego (u dziewczynek).
Negatywne przeżycia mogą prowadzić do zaburzeń tożsamości płciowej lub konfliktów z rodzicami.

Okres latencji (6-12 lat):

Okres względnego spokoju, w którym libido jest skierowane na rozwój psychiczny i społeczny, a nie
na fizyczną seksualność.
Dziecko skupia się na szkole, przyjaźniach i innych aktywnościach społecznych.
W tym okresie nie ma konkretnego etapu rozwoju psychoseksualnego według Freuda.

Okres genitalny (od około 12 lat):

Rozpoczyna się w okresie dojrzewania płciowego.
Libido jest skierowane na cele seksualne, a jednostka stara się znaleźć partnera i zbudować trwałe
relacje.
Wszelkie niezadowolenie lub frustracja z poprzednich etapów może prowadzić do trwałych
problemów w relacjach dorosłych.

OSOBA W PEŁNI FUNKCJONALNA - ROGERS

Charakteryzuje ją:
1. Otwartość na doświadczenie
2. Brak nastawienia obronnego
3. Jasna i dokładna świadomość
4. Bezwarunkowe poczucie własnej wartości
5. Harmonijne relacje z ludźmi

LĘK – GEORGE KELLY

Powstaje wówczas, gdy osoba rozpoznaje, że wydarzenia, z którmi się styka leżą poza zakresem
stosowalności jej konstruktów osobistych. Jest to typowy lę przed nieznanym, a więc niedomoga
poznawcza: nazwanie, znalezienie kategorii redukuje lęk
NERWICA - GEORGE KELLY
Nerwica, ktorej osiowym objawem jest lęk, oznacza permanentny stan niedomogi poznawczej –
brakuje konstruktów koniecznych do adaptacyjnego rozwiązywania problemów i skutecznego
działania.

KONCEPCJA LĘKU PODSTAWOWEGO – KAREN HORNEY

Lęk podstawowy jest powszechnym doznaniem człowieka. Wynika z odczuwanego przez każde
dziecko poczucia izolacji i bezradności w świecie odbieranym jako potencjalnie wrogi.
Zaniedbania ze strony rodziców powodują eskalację bezradności i lęku, sprawiając, że dziecko
zaczyna żywic wobec nich podstawową wrogość.
LĘK WRTÓRNY – KAREN HORNEY
Pojawia się obok lęku pierwotnego (podstawowego) jako lęk przed własną agresywnością i
możliwymi skutkami utraty nad nią kontrolą.

KONCEPCJA UMIEJSCOWIENIA KONTROLI

Koncepcja umiejscowienia kontroli jest teorią psychologiczną opracowaną przez Julie i Johna
Rohrerów. Jest to model, który opisuje, w jaki sposób jednostki różnią się w swoim przekonaniu o
kontrolowalności świata i swojego własnego losu. Według tej koncepcji, istnieją dwa główne sposoby
myślenia o kontroli:

Podejście wewnętrzne:
Osoby o tendencjach wewnętrznych uważają, że mają kontrolę nad swoim życiem i że ich działania
mają wpływ na to, co się z nimi dzieje.
Są skłonne do przypisywania sukcesów lub porażek swoim umiejętnościom, wysiłkowi i decyzjom.
Przykłady: Osoba, która uważa, że jej wyniki egzaminu zależą od jej wysiłku i nauki.

Podejście zewnętrzne:
Osoby o tendencjach zewnętrznych wierzą, że zdarzenia w ich życiu są bardziej zależne od czynników
zewnętrznych, takich jak los, szczęście czy działania innych ludzi.
Mogą przypisywać sukcesy lub porażki bardziej przypadkowym czynnikom niż swoim własnym
działaniom.
Przykłady: Osoba, która uważa, że jej wyniki egzaminu zależą głównie od tego, kto przygotowywał
pytania.

CECHA - CATTEL
Cecha jest strukturą psychiczną, wywnioskowaną z obserwowanego zachowania, służy wyjaśnianiu
regularności i spójności zachowania
Cechy podstawowe:
Są to cechy fundamentalne, które leżą u podstaw osobowości i mają wpływ na zachowanie w różnych
sytuacjach.
Przykłady: ekstrawersja, neurotyczność, otwartość na doświadczenie, sumienność, ugodowość.

Cechy powierzchniowe:
Są to cechy bardziej konkretnie związane z zachowaniem i obserwowane w określonych sytuacjach.
Mogą ujawniać się tylko w określonych kontekstach.
Cechy źródłowe – ukryte

POTRZEBA – HENRY A. MURRAY

Potrzeba to konstrukt odpowiadający pewnej sile w mózgu, która organizuje percepcję, apercepcję
(percepcja + interpretacja), myślenie
Może być wzbudzana przez wewnętrzne lub zewnętrzne bodźce
JAKIE POTZREBY MA CZŁOWIEK?
Osiągnięć, afiliacji, agresji, autonomii, dominacji, znaczenia, unikania cierpienia, opiekuńczości,
porządku, wrażeń, seksu, wsparcia, zrozumienia i inne…
Podział potrzeb:
 Ze względu na genezę – pierwotne (wiscerogenne) i wtórne (psychogenne)
 Ze względu na możliwość ujawniania się – jawne i ukryte
 Ze względu na zakres działań i obiektów, których dotyczą – skoncentrowane i rozproszone
 Ze względu na źródło napięcia – proaktywne i reaktywne

KONCEPCJA DONALDA WINNICOTTA

Holding (trzymanie) – właściwa, opiekuńcza (ale nie nadopiekuńcza) postawa matki wobec dziecka.
Tworzy podstawy dla 3 rozwojowych osiągnięć: integracja, personalizacja, rozpoznanie

KONCEPCJA MELANIE KLEIN

1. Pozycja depresyjna
Od 5-6 miesiąca życia dziecko spostrzega obiekty w sposób bardziej całościowy. Integracja miłości i
nienawiści do obiektu, połączenie jego dobrych i złych aspektów.
Porzuca iluzję, zaczyna tolerować ambiwalencję.
Pojawia się lęk przed utratą obiektu i poczucie winy za destrukcyjne uczucia i pragnienia do niego.
Reparacja – zdrowe rozwiązanie pozycji depresyjnych, poczucie zależności i wdzięczności wobec
obiektu.
Mechanizmy: introjekcji (wchłanianie i włączanie Ja w właściwości obiektów), identyfikacja
projekcyjna.