SES BİLGİSİ

Ünlülerle İlgili Ses Olayları

  Ünlü Düşmesi
(Hece Düşmesi)

 Ünlü Daralması

 Ünlü Türemesi
(Ses Artımı)

 Ünlü Değişimi
(Kökte Ünlü Değişimi)
 ÜNLÜ DÜŞMESİ (HECE DÜŞMESİ)

Türerken Düşme Birleşik Sözcük Oluşurken Düşme

Yardımcı Eylem Gelirken Düşme İkinci Hecede Düşme

 TÜRERKEN DÜŞME
yumurtlamış oynamış
sızladı yanlış
ayrıntı kavşak
ilerledi buyruk
kıvrımlı çevre
uykum devrik
süprüntü içerliyor
sıyrık karardı
besledi çağrılmış
sarardı benziyor
yalnız kokladı
 BİRLEŞİK SÖZCÜK
OLUŞURKEN DÜŞME

niçin burada
cumartesi şurada
kahvaltı nasıl
sütlaç orada
YARDIMCI EYLEM
GELİRKEN DÜŞME

sabrediyor
şükretti
kaybolmuş
seyretti
İKİNCİ HECEDE DÜŞME
aklım
zihnime
fikrimi
 TAKTİK!
 İkilemelerde ünlü düşmesi gösterilmez!

burun buruna
omuz omuza

 Ek eylem ve ile’deki ünlülerin düşmesi ünlü düşmesi sayılır!

babasıyla (babası-ile)
geliyormuş (geliyor imiş)
 TDK
UYARIYOR!
içerde değil İÇERİDE
dışarda değil DIŞARIDA
yukarda değil YUKARIDA
ilerde değil İLERİDE
burda değil BURADA
orda değil ORADA
ÜNLÜ DARALMASI
söylüyor kutluyor
bekliyor gözlüyor
sızlıyor zıplıyor
yaşıyor başlıyor
anlıyor saklıyor
kanıyor diliyor
 DİKKAT!
-yor eki gelen bütün sözcüklerde
Daralma olmak zorunda değil!

yazıyor
gidiyor
gülüyor
bakıyor
BOMBA ÜÇ ÖRNEK!

diye
yiyecek
niye
 OLUMSUZLUK EKİNİN
DARALMASI SORULABİLİR!

gelmiyor
görmüyorum
gitmiyordu
konuşmuyor
 TAKTİK!
-ı, -i, -u,- ,-ü eki yerine
-a, -e geliyorsa daralma vardır.

gülüyor
yaşıyor
besliyor
 TAKTİK!
Konuşma dilindeki daralmalar
yazıya aktarılırsa yazım yanlışı olur!

gelemiyen
konuşmuyan
başlıyan
 ÜNLÜ TÜREMESİ
Küçültme eki gelirken Pekiştirme sırasında
azıcık düpedüz
gencecik yapayalnız
azıcık sapasağlam
daracık çepeçevre
 TAKTİK!
sırılsıklam
çırılçıplak

(Hem ünlü hem ünsüz türemesi var.)

ÜNLÜ DEĞİŞİMİ

bana
sana