Download as docx, pdf, or txt
Download as docx, pdf, or txt
You are on page 1of 4

Światło można traktować zarówno jako zbiór cząstek (fotonów) wylatujących ze źródła światła i

poruszających się po liniach prostych (korpuskularna teoria światła wyjaśniająca np. zjawisko
fotoelektryczne lub efekt Comptona), lub jako falę z wszystkimi charakterystycznymi dla niej
własnościami (np. dyfrakcja, interferencja, polaryzacja).
W tym drugim ujęciu światło jest falą elektromagnetyczną, poprzeczną. Dyfrakcja fali czyli ugięcie,
polega na odchyleniu biegu fali od prostoliniowego po napotkaniu przez falę przeszkody, której
rozmiary są porównywalne z długością fali.
Interferencja fal to nakładanie się dwóch lub więcej fal. Towarzyszą jej efekty wzmocnienia lub
osłabienia natężenia fal. Efektem interferencji fal mechanicznych jest na przykład fala stojąca.
Efektem interferencji fal świetlnych jest z kolei układ jasnych i ciemnych prążków. Wzmocnienia
występują w miejscach, gdzie dwie fale spotykają się w fazach zgodnych,a
osłabienia(lubcałkowitewygaszenie)następująwmiejscach,gdziefalespotykają się w fazach
przeciwnych.
Warunkiem uzyskania obrazu interferencyjnego jest spójność fal.
Fale spójne (inaczej koherentne) to fale, których różnica faz jest stała w czasie. Fale takie muszą mieć
jednakowe częstotliwości.
Zjawisko dyfrakcji i interferencji szczególnie wyraźnie można zaobserwować przy przejściu światła
przez układ wąskich równoległych szczelin. Po przejściu przez jedną, wąską szczelinę, światło
rozchodzące się prostoliniowo (fala płaska), zmienia się w falę kulistą, rozchodzącą się we wszystkich
kierunkach. Zjawisko to można wyjaśnić w oparciu o zasadę Huygensa, która mówi, że każdy punkt
ośrodka, do którego dotrze fala, staje się źródłem nowej fali kulistej.

Jeśli za szczelinami ustawimy ekran, zaobserwujemy na nim szereg jasnych punkcików - prążków
interferencyjnych. Powstaną one w tych miejscach, w których wiązki wychodzące z różnych szczelin
spotkają się w zgodnej fazie.
Aby określić położenie tych punktów prześledźmy doświadczenie Jounga. W fali padającej,
powierzchnia falowa (zbiór punktów ośrodka, które w danej chwili są w tej samej fazie) dochodzi
równocześnie do obu szczelin więc wychodzące ze szczelin wiązki są w tej samej fazie. Zatem na
ekranie fale spotkają się w zgodnej fazie wtedy, gdy przebędą tę samą drogę optyczną (k = 0) albo
gdy przebyte przez nie drogi optyczne będą różnić się o całkowitą wielokrotność długości fali k  λ
(k = 0,1,2...)

Światło padające na przesłonę P składa się z fal o tej samej długości i tworzy wiązkę promieni
równoległych. Promienie wychodzące ze szczelin S1 i S2 padają ekran E. A jest dowolnym punktem
na ekranie , odległym o r1 i r2 od wąskich szczelin S1 i S2. Przeprowadźmy prostą od S2 do punktu
B w taki sposób aby odcinki AS2 i AB były równe. Jeśli odległość d między szczelinami S1 i S2 jest
dużo mniejsza od odległości l między przesłoną P, a ekranem E, to S2B jest prawie prostopadłe
zarówno do r1 jak i do r2 . Oznacza to, że kąt S1S2B jest w przybliżeniu równy kątowi ACO ( kąty te
na rysunku są oznaczone literą ) skąd wynika, że promienie r1 i r2 są w przybliżeniu równoległe.
Fale wychodzące ze szczelin S1 i S2 są zgodne w fazie, gdyż źródłem ich jest ta sama fala płaska.
Ponieważ długości dróg optycznych promieni r1 i r2 są różne, fale dochodzące do punktu A mogą
mieć różne fazy. O tym czy w punkcie A nastąpi wzmocnienie czy wygaszenie światła decyduje to,
ile długości fali k mieści się w odcinku S1B, którego długość jest równa różnicy dróg optycznych
promieni.
Aby w punkcie A wystąpiło maksimum natężenia światła (wzmocnienie), fazy fal świetlnych
docierających do niego muszą być zgodne. Fazy fal będą zgodne jeżeli, na odcinku S1B = d sin 
zawierać się będzie wielokrotność długości fali
dsin = k k = 0, 1, 2,...
Dla k = 0 otrzymujemy widmo zerowego rzędu odpowiadające wiązce nieugiętej. Dla k = 1
otrzymujemy widmo pierwszego rzędu, różnica dróg optycznych promieni docierających do ekranu
wynosi  .
Dla k = 2 otrzymujemy widmo drugiego rzędu, różnica dróg optycznych promieni wynosi 2  .
Jeżeli w punkcie A spotkają się fale o przeciwnych fazach to wystąpi minimum natężenia światła
(wygaszenie)- nastąpi to wówczas jeżeli odcinek S1B = dsin  będzie równy nieparzystej
wielokrotność połówek fali
1
d  s i n α   k  2  λ k = 0 ,  1 ,  2 , . . .
Maksima i minima występują symetrycznie względem maksimum centralnego leżącego w punkcie
O opisywanego przez k = 0

Taki układ szczelin można potraktować jako przybliżony model siatki dyfrakcyjnej. Rzeczywista
siatka dyfrakcyjna składa się z wielu równoległych do siebie wąskich szczelin rozmieszczonych w
równych odstępach.
Siatkę dyfrakcyjną, uzyskaną przez zarysowanie równoległymi rowkami płasko- równoległej płytki
szklanej, nazywamy siatką transmisyjną. Powstające widmo jest wynikiem ugięcia promieni na
szczelinach siatki.
Powierzchnie nie zarysowane tworzą szczeliny, matowe rowki zaś nie przepuszczają światła. Liczba
rys jest rzędu 50  1200 na 1mm. Odległość między środkami sąsiednich szczelin (na rysunku
oznaczona jako d) nazywana jest stałą siatki. Z zależności geometrycznych widać że:
S1B = dsin oraz S1B = k Otrzymujemy stąd równanie siatki dyfrakcyjnej:
d sin = k
Istnieją również siatki odbiciowe (refleksyjne) wykonane przez zarysowanie metalowych płyt -
interferencja występuje wówczas w świetle odbitym. Rolę szczelin spełniają również odstępy
między rysami.
Metoda wyznaczania długości światła laserowego.
Do dyspozycji mamy laser helowo-neonowy, wysyłający światło czerwone lub laser
półprzewodnikowy, dający światło zielone. Laser oświetla bezpośrednio siatkę dyfrakcyjną
równoległą wiązką promieni, a prążki interferencyjne obserwujemy na ekranie.
Środkowy prążek, zwany prążkiem zerowego rzędu (odpowiada k = 0), służy za punkt odniesienia
do pomiaru odległości x dla prążków wyższych rzędów.

Przebieg ćwiczenia
Należy wyznaczyć długość światła laserowego wykorzystując dostępne siatki dyfrakcyjne.
1) Włączyć laser i ustawić siatkę dyfrakcyjną w statywie w taki sposób, aby na ekranie były
widoczne prążki interferencyjne. Należy zadbać o to, aby siatka i ekran były ustawione równolegle
względem siebie i prostopadle do wiązki światła laserowego.
2) Zmierzyć odległość l od siatki do ekranu oraz odległości x od prążka zerowego do prążków I, II,
III, IV i n-tego rzędu (patrz rys.). Pomiary przeprowadzić zarówno dla prążków leżących z lewej jak i
z prawej strony prążka centralnego (w obliczeniach wykorzystać wartość średnią), notując za
każdym razem rząd prążka. Pomiary wykonać dla pięciu różnych odległości między siatką a
ekranem.

You might also like