FILI 102 – FILIPINO SA IBAT IBANG
DISIPLINA
Filipino bilang Wika at Larangan
Filipino bilang Wikang Pambansa
- Ipinoroklama ang wikang Tagalog bilang
batayan ng Wikang Pambansa hango sa
lathalain ni Dir. Hen. Roberto Anonuevo.
Disyembre 30, 1937
- Nagkaroon ng bisa ng Batas Komonwelt Blg.
570 noong Hunyo 4, 1946 na pinagtibay ng
Pambansang Asambleya noong Hunyo 7,
1940 kung saan ang wikang opisyal ng bansa
ay tatawaging Wikang Pambansang Pilipino.
- Noong 1959, ang Kautusang Pangkagawaran
Blg. 7 ay ibinaba ni Kalihim Jose B. Romero,
Kalihim ng Edukasyon, kung saan ito ay
nagsasaad na ang Wikang Pambansa ay
tatawaging Pilipino upang mailagan ang
mahabang katawagang “Wikang Pambansang
Pilipino” o Wikang batay sa Tagalog.”
- Noong 1987, alinsunod sa Konstitusyon, ang
wikang Pambansa ng Pilipinas ay tatawaging
Filipino
Artikulo XIV Konstitusyong 1987
Section 6 – Wikang Pambansa ay Filipino
Section 7 – Ang mga wikang opisyal ng Pilipinas ay
Filipino at hanggat walang ibang itinatadhana ang
batas, Inggles.
Section 9 – Dapat magtatag ang Kongreso ng isang
Komisyon ng Wikang Pambansa
- Itinatag ang Komisyon ng (sa) Wikang
Filipino (KWF) upang magbalangkas ng
patakaran, mga plano at mga programa upang
matiyak ang higit pang pagpapaunlad,
pagpapayaman, pagpapalaganap at
preserbasyon ng Filipino at iba pang wika sa
Pilipinas.
- Nilalayon din ng samahan na ganyakin ang
mga iskolor at manunulat na itaguyod ang
wikang Filipino sa pamamgitan ng pagbibigay
ng insentibo tulad ng mga grant at award.
Filipino bilang Wika ng Bayan at/ng Pananaliksik
- Minsan ay binanggit ni Manuel L. Quezon sa
Pagdiriwang ng Buwan ng Wika ang mga
katagang, “Hindi ko nais ang Kastila o Ingles
ang maging wika ng pamahalaan. Kailangang
magkaroon ng sariling wika ang Pilipinas,
isang wika na nakabatay sa isa sa mga
katutubong wika.”
- Bawat bayan at institusyon ay may mga
patakaran na nagsisilbing gabay sa kilos at
asal ng mga mamamaya para sa maayos at
matiwasay na pamumuhay at Ayon sa Artikulo
XIV Konstitusyong 1986 ay nagsasaad na:
Seksyon 8. Ang Konstitusyong ito ay dapat
ipahayag sa Filip ino at Inggles, at dapat na
isinalin sa mga pangunahing wikang
panrehiyon, Arabic at Kastila.
- Dr. Pamela Constantino, propesor sa Filipino
sa Unibersidad ng Pilipinas, “A ng wika ay
may malaking papel na ginagampanan sa
Pilipinas, sa kaayusan at sa pag-unlad ng
lipunan.(Constantino, n.d.)
- Artikulo ni Vitangcol III (2019) “Ano ang
Saysay ng Wikang Filipino,”
- Sa wikang Filipino ay wika rin ng edukasyon.
Sa paglulunsad ng K to 12 Basic Education
Curriculum isinaalang – alang ang
pangangailangan ng lipunan, global at local na
pamayanan maging ang kalikasa at ang
pangagailangan ng mamamayan.
- Batay sa Gabay Pangkurikulum, isasama ang
Filipino bilang disiplina sa wika kung saan
nilalayon nito ang pagtuturo ng Filipino upang
malinang ang kakayahang komunikatibo,
replektibo/mapanuring pag-iisip, at
pagpapahalagang pampanitikan ng mga mag-
aaral sa pamamagitan ng mga babasahin at
teknolohiya tungo sa pagkakaroon ng
pambansang pagkakailanlan, kultural na
literasi at patuloy na pagkatuto upang
makaagapay sa mabilis na pagbabagong
nagaganap sa daigdig.
Filipino Bilang Larangan at Filipino sa Iba’t
ibang Larangan
- Gonzales (n.d) – “Ang pagpapayabong at
Intelektwaksisasyon ng Wikang Filipino:
 Mula sa Paninging Teoretikal, Historikal at
Sosyolohikal” Model ng paglinang ng Wika
- Ayon kina Haugen (1972) at Ferguzon (1971),
isang paraan ng pagpapayabong ng wika ay
ang ang elaborasyon o pagpapayabong nito na
tinatawag ding Intelektwalisasyon.
- Ayon kay Constantino (2015) sa aklat ni San
Juan et al. (2019) ang kahalagahan ng
intelektwasisasyon ay ang paggamit ng
Filipino sa iba’t ibang larangan tungo sa
pagpapaunlad hindi lamang ng wikang
Filipino kundi ng kaisipang Filipino.
- Refereed Journal sa Filipino – HASAAN,
Daluyan, Malay etc.
- Ayon sa artikulong nakalathala sa Manila
Bulletin ni Myca Cielo M. Fernandez (2018),
binigyang diin ni Virgilio Almario
(Pambansang Alagad ng Sining), na mas
magiging epektibo ang saliksik kung ito ay
nasa wikang Filipino
- Buwan ng Wikang Pambansa na may temang
“Filipino, Wika ng Pananaliksik.” – Ang
pagdiriwang na ito ay nakatuon sa paggamit
ng wikang Filipino sa larangan ng
pananaliksik.
- Ayon kay Flores (2015) sa aklat ni San Juan
(2019), may 2 antas ang pagpapalanong
pangwika
1. Antas Makro sa pagpaplanong pangwika –
Nakatuon sa mandatoring asignaturang
Filipino sa Kolehiyo
2. Antas Maykro – Nauukol sa aktwal na
implementasyon ng gayong patakaran sa
bawat lugar.
FILIPINO SA HUMANIDADES, AGHAM
PANLIPUNAN AT IBA PANG KAUGNAY NA
LARANGAN
Sitwasyong Pangwika sa Humanidades at Agham
Panlipunan
- Sa pagtuturo sa larangan ng humanidades at
agham panlipunan, batay sa probisyon ng
patakaran ng bilinggwal, dapat gamitin ang
wikang Filipino bilang wikang panturo sa mga
larangang ito, subalit, maraming mga
unibersidad at di sumusunod sa polisiyang ito.
- Nabanggit nina San Juan et al. (2019), (mula
kay Ferguson, 2006), na ang katanyagang
tagal ng wikang Ingles sa sistema ng
edukasyon lalo na sa mga kolehiyo ay may
kakambal na sosyo – ekonomiko
- Ang De La Salle, Ateneo, Unibersida ng Sto.
Tomas, UP at iba pa ay ilan lamang sa
malalaking Pamantasan at unibersidad na
patuloy na gumagamit ng Filipino bilang
wikang panturo sa mga kurso at pilosopiya,
agham pampolitika, lohika, ekonomiks, batas,
kasaysayan at panitikan.
- Masigla rin ang publikasyon sa mga scholarly
journal tulad ng Malay, Daluyan, Lagda,
Hasaan, Kritika at iba pa.
- Higit na nauna ang larangan ng Humanidades
kaysa sa Agham Panlipunan subalit madalas
ng nagkakasalimbayan and dalawang
larangang sapagkat maraming paksa at isu na
kapwa at tinatalakay ng mga ito, tao at
lipunan.
Register
- Isang kahulugan lamang dahil ekslusibo itong
ginagamit sa isang tiyak ng disiplina.
- Dalwa o mahigit pang kahulugan dahil
ginagamit sa dalawa o mahigit pang disiplina.
- Isang kahulugan lamang sa dalwang
magkaibang disiplina gawa ng pagkakaroon
ng ugnayan ng mga disiplinang ito.
Larangan ng Humanidades
Humanidades
- Pangunahing layunin ay “hindi kung ano ang
gagawin ng tao, kundi paano maging tao”.
- Kaisipan, kalagayan at kultura ang
binibigyang tuon sa larangang ito.
- Ayon kay J. Irwin Miller, “ang layon ng
Humanidades ay ang gawin tayong tunay na
tao sa pinakamataas ng kahulugan nito.
- Sabi ni Newton Lee na “sana’y mapagtanto
natin na ang edukasyon at ang humanidades
ay dapat pahalagahan sa pagpapaunlad ng
ating mga isipan at ng lipunan sa kalahatan, at
di lamang para magkaroon ng karera sa
hinaharap.
 - Umusbong bilang reaksyon sa iskolastisismo - Paglalarawan
sa panahon ng mga Griyego at Romano - Proseso
- Inilunsad ito upang bumuo ng mamamayang
mahusay sa pakikipag-ugnayan sa kapwa at
makabuluhan at aktibong miyembro ng
lipunan.
Imahinatibo
Ang Humanidades ay binubuo ng:
- Binubuo ng mga malikhaing akda gaya ng
1. Panitikan piksyon sa larangan ng panitikan, gayundin
2. Pilosopiya ang pagsusuri dito.
3. Singing (Biswal at Applied)
Pangungumbinse
4. Industriya
5. Malayang Sining - Pagganyak upang mapaniwala o di-
mapaniwala ang bumabasa, nakikinig, at
Mga Metodolohiya at Estratehiyang ginagamit sa
nanonood sa tektso o akda.
Larangan ng Humanidades
Larangan ng Agham Panlipunan
Analitika na Lapit
Agham Panlipunan
- Ginagamit sa pag-oorganisa ng mga
impormasyon sa mga kategorya, bahagi, - Isang larangang akademiko na pumapaksa sa
grupo, uri at mga pag-uugnay-ugnayan ng tao-kalikasan, mga Gawain at pamumuhay
mga ito sa isat isa. nito, kasama ang mga implikasyon at bunga
ng mga pagkilos nito bilang miyembro ng
Kritikal na Lapit
lipunan.
- Ginagamit kung ginagawan ng interpretasyon,
Mga Disiplina sa Larangan ng Agham Panlipunan
argumento, ebalwasyon, at sa pagbibigay ng
sariling opinion sa ideya. Sosyolohiya
Ispekulatibong Lapit - Pagaaral ng kilos, pagiisip at gawi ng tao sa
lipunan at gumagamit ng emperikal na
- Ginagamit sa pagkilala ng mga senaryo, mga
obserbasyon, kuwalitatibo at kuwantitatibong
estratehiya o pamamaraan ng pagsusuri,
metodo.
pagiisip at pagsusulat.
Sikolohiya
Ilan sa halimbawa ng mga pamamaraan at
estratehiyang ginagamit sa mga lapit na ito ay: - Pagaaral ng mga kilos, pagiisip at gawi ng tao,
gumagamit ng empirical na obserbasyon.
1. Deskripsyon o Paglalawaran
2. Paglilista Lingguwistika
3. Kronolohiya o Pagkakasunod-sunod ng
- Pagaaral ng wika bilang Sistema kaugnay ng
pangyayari
kalikasan, anyo, estruktura at baryasyon nito.
4. Sanhi at Bunga
5. Pagkokompara at Epekto Antropolohiya
Tatlong Anyo ng Pagsulat sa Larangan ng - Pagaaral ng mga tao sa ibat ibang panahon ng
Humanidades batay sa layunin ayon kina Quinn at pagiral upang maunawaan ang kompleksidad
Irvings (1991) ng mga kultura at gumagamit ng participant-
observation o expiryensyal na imersyon sa
Impormasyonal
pananaliksil.
- Paktwal ang mga impormasyon bilang
Kasaysayan
background
 - Pagaaral ng nakaraan o pinagdaanang pagiral
ng mga grupo, komunidad, lipunan, at ng mga
pangyayari upang maiugnay ito sa
kasalukuyan, ginagamit ang lapit-naratibo
upang mailahad ang mga pangyayaring ito.
Heograpiya
- Pag-aaral sa mga lipunang sakop ng mundo
upang maunawaan ang masalimuot na mga
bagay kaugnay ng katangian, kalikasan at
pagbabago rito kasama na ang epekto nito sa
tao, metodong kuwantitatibo at kuwalitatibo
ang ginagamit sa mga pananaliksik dito.
Agham Pampolitika
- Pagaaral sa bansa, gobyerno, politika at mga
patakaran, proseso, at Sistema ng gobyerno,
gayundin ang kilos political ng mga
institusyon.
- Batas, Impluwensiya, Awtoridad,
Kapangyarihan.
Ekonomiks
- Pagaaral sa mga gawaing kaugnay ng mga
proseso ng produksyon, distribusyon at
paggamit ng mga serbisyo at produkto sa
ekonomiya ng isang bansa.
Area Studies
- Interdisiplinaryong pagaaral ng isang bansa,
relihiyon, heograpiyang lugar kuwalitatibo,
kuwantitatibo, at imperikal na obserbasyon at
imbestigasyon ang lapit sa pananaliksik dito.
Arkeolohiya
- Pagaaral sa mga relikya, labi, artifact at
monumento kaugnay ng nakaraang
pamumuhay ng tao
Relihiyon
- Pagaaral ng organisadong koleksiyo ng mga
paniniwala, sistemang kultural at ang pananaw
sa mundo kaugnay ng sangkatauhan at
sangkamunduhan bilang nilikha ng isang
superior at superhuman.
Ang pagsulat ng Agham Panlipunan ay
- Simple
- Direkta
- Impersonal
- Tiyak na tinutukoy
- Argumentatibo
- Nanghihikayat
Mga anyo ng sulatin:
- Report
- Sanaysay
- Papel ng pananaliksik
- Abstrak
Proseso sa Pagsulat sa Agham Panlipunan
1. Pagtukoy sa genre o anyo ng sulatin
2. Pagtukoy at pagtiyak sa paksa
3. Paglilinaw at pagtiyak sa paksang
pangungusap
4. Pagtiyak sa paraan ng pagkuha ng Datos
5. Pagkalap ng datos bilang ebidensya at suporta
sa tesis
6. Analisis ng ebidensya
7. Pagsulat ng sulatin
8. Pagsasaayos ng sanggunian at talababa
Kasaysayan at Tungkulin ng Pagsasalin sa
pagsulong ng Filipino
Pagsasalin
- Nagmula sa salitang latin na translation na
translation naman sa wikang Ingles.
- Tinatawag itong metafora o metaphrasis sa
wikang Griyego na siyang pinagmulan ng
salitang Ingles na metaphrase o salita-sa-
salitang pagsasalin.
- Ayon kay Eugene Nida (1964), Ito ay pagbuo
sa tumatanggap na wika ng pinakamalapit at
likas na katumbas ng mensahe ng simulaang
wika, unay ay sa kahulugan at ikalawa ay
estilo.
- Ayon kay Theodor Savory (1968), Ito ay
maaaring maisagawa sa pamamagitan ng
pagtutumbas sa ideyang nasa likod ng
pananalita.
- Ayon kay Mildred Larson (1984), Ito ay
muling pagbubuo sa tumatanggap na wika ng
tekstong naghahatid ng kahalintulad na
 mensahe sa simulating wika subalit
gumagamit ng mga piling tuntuning
gramatikal at leksikal na tumatanggap ng
wika.
- Ayon kay Peter Newmark (1988), Ito ay isang
pagsasanay na binubuo ng pagtatangkang
palitan ang isang nakasulat na mensahe sa
isang wika ng gayon ding mensahe sa ibang
wika.
- Ayon kay Santos (1996) hango kay Batnag
(2009), Ito ay ang malikhain at mahabang
proseso ng pagkilala at pagunawa ng mga
kahulugan sa isang wika at ang malikhain at
mahabang proses ng paglilipat ng mga ito sa
kinilala at inunawang mga kahulugan ng isa
pang wika.
Layunin ng Pagsasalin
- Magdagdag ng mga impormasyon at
kaalaman mula sa pag-aangkat ng mga
kaisipan mula sa ibang wika.
- Mailahok sa pambansang kamalayan ang ibat
ibang katutubong kalinangan mula sa iba’t
ibang wikang rehiyonal at pangkating etniko
sa bansa.
- Mapagyaman ang kamalayan sa iba’t ibang
kultura mula sa pagbubukas ng bagong mundo
mula sa mga salin.
Uri ng Pagsasalin
- Pagsasaling Pampanitikan – Nilalayon na
makalikha ng obra maesta batay sa orihinal na
akdang nakasulat sa ibang wika.
- Pagsasaling siyentipiko-teknikal –
Mga tungkulin ng Pagsasalin sa Pagsusulong sa
Komunikasyon ang pangunahing layon.
Filipino
Maikling Kasaysayan ng Pagsasalin
- Nagsimula ang pagsasalin sa bansa noon
dumating ang mga Espanol at ipayakap ang
Kristiyanism sa mga Pilipino.
- Ang Pilipinas ay mula sa Austronesia at ang
Espanya ay kabilang sa Indo-European.
- Nagsasagawa ng pagsasalin ang mga Espanol
ng mga aklat, karamihan ay aklat ukol sa
katesismo, na orihinal na nasusulat sa
kanilang wika kakambal nito ang layuning
mabilis na pagpapalaganap ng Kristiyanismo
sa kapuluan.
- Ayon kay Tanawan et al., (2007) malaking
tulong din sa mabilis na paglaganap ng
Kristiya nismo at pag-aaral sa gramatika at
bokabularyo ang pagpangkat sa mga prayle sa
apat na orden na naitalaga sa iba’t ibang
bahagi sa bansa.
- Naging hudyat ng pagsisimula ng kasaysayan
ng imperyalismong Amerikano sa bansa noon
pumirma ang Estado Unidos at Espanya sa
Kasunduan sa Paris noon ika-10 ng
Disyembre 1898.
- Batay sa kasunduan, ang pagsakop ng Estados
Unidos sa Pilipinas ay may layuning:
Ekspansyong ekonomiko, Pagtatayo ng
depensang militar at pandagat sa Asya-
pasipiko at Pagpapalaganap ng
protestantismo.
- Nabigyang pagkakataong makapagaral ang
mga Pilipino kung saan ang mga sundalong
Amerikano ang nagsilbing mga guro nil ana
kilala sa tawag na Thomasites.
- Ayon kina San Juan et al., ang Greater East
Co-Prosperity Sphere na may slogang Asyano
para sa mga Asyano ang propagandang
inilahad ng mga Hapon sa Pilipino.
- Ang Panahong Hapon ang itinuring na
Gintong Panahon ng Panitikan dahil sa
paggamit ng wikang Tagalog o Pilipino
(Filipino) sa pagsulat at pilit na pagaalis sa
wikang Ingles.
- Nakilala sa pagsasalin sina Rufino Alejandro,
Belvez Paz, Virgilio Almario, Buenvinido
Lumbera at nakikipagtulungan din ang KWF.
- Sa naipamamalas na hindi hanggang sa
ordinaryong talakayan lamang magagamit ang
Filipino kundi kaya nitong magamit sa
pagpapahayag ng mga intelektuwal na diskuro
na makikita sa mga naisaling akda sa agham,
teknolohiya, agham panlipunan, panitikan at
marami pang iba.
- Napapaunlad ang korpus ng Filipino habang
patuloy ang mga gawaing pagsasalin. Sa mga
katulad na inisyatiba, nabibigyang katumbas
sa ating wika ang mga konsepto na tanging sa
Ingles o ibang wika natin nababasa.
 - Naiimbak ang mahahalagang kaalaman sa
iba’t ibang larangan sa pamamagitan ng
Filipino
- Nagtutulay ang pagsasalin, gamit ang mga
naisaling akda, upang puspusang magamit ang
Mga Disiplina sa Larangan ng Agham
Filipino sa akademya partikular sa mga
kolehiyo at unibersidad. Agham
- Napauunlad nito ang pedagogical idiom sa
- Salitang siyensiya o science ay mula sa
isang larangan. Bagamat pagpapaunlad din ito
salitang latin na Scientia na nangangahulugan
sa korpus ng Filipino, partikular na tinutukoy
ng karunungan. Ito ay kilala ng mga Pilipino
nito ang mga salita na magagamit para
sa tawag na Agham.
maituro nang mabilis at episyente ang isang
- Tumutukoy sa sistematikong pamamaraan
kurso gamit ang Filipino.
upang subukin ang katotohan sa likod ng mga
FILIPINO SA AGHAM, TEKNOLOHIYA, haka-haka.
INHINYERIYA, MATEMATIKA - Layunin nito ay maparami at mapalawak ang
datos upang makapagbuo ng teorya.
Intelektwalisasyon ng Wikang Filipino sa
Larangang Siyentipiko-Teknikal Biyolohiya
Intelektwalisasyon - Pagaaral ng buhay at mga nabubuhay na
organism kabilang ang kanilang estruktura,
- Pagpapaksa ng ideya sa pinakamataas na lebes
mga tungkulin, paglago, ebolusyon,
sa akademya
distribusyon at taksonomiya.
- Dalwang proseso: Linggwistiko at Ekstra-
linggwistiko Kemistri
Dalwang Proseso sa Pagtatamo ng - Komposisyon ng mga substance, propertis at
Intekektwalisasyon mga reaksyon at interaksyon sa enerhiya at sa
sa sarili ng mga ito.
1. Pagdedelop ng isang estandardisadong anyo
ng wika Pisika
a. Corpora o lawak ng teksto sa ibat ibang
- Nakatuon ito sa mga property at interaksyon
akademikong larang
ng panahon, espasyo, enerhiya at matter.
b. Register ng wika o ang tangi at tiyak na
- Mula sa salitang Griyego na Phusike o
ginamit ng wika sa isang larang
kaalaman sa kalikasan.
2. Proseso ng pagbuo ng creative minority o
significant others Earth Science o Heolohiya
- Sumasaklaw sa pagaaral ng mga planeta sa
kalawakan, ng mga bato kung saan gawa ito at
- Ilan pang mga batikang propesor mula sa
mga proseso ng kanilang pagbabago at iba
malalaking pamantasan at unibersidad sa
pang pisikal na element kaugnay ng pagbuo,
Maynila, maliban kay Dr. Sevilla III, ang
estruktura at mga phenomena nito.
naitalang gumamit na ng wikang Fili pino sa
kanilang pagtuturo ng siyentipiko at teknikal Astronomiya
na kurso. Ilan sa kanila ay sina John Pellas ng
- Pagaaral na kinapapalooban ng pagmamasid
UP a t Lea Soriano ng DLSU sa Matematika,
at pagpapaliwanag ng mga kaganapang
Nathaniel Oco ng NU, at Elimar ng QCPU at
nangyayari sa labas ng daigdiga at
AMA para sa araling Kompyuter, at Rosemary
himpapawid nito.
Seva ng UP sa Inhinyeriya (San Juan et al.).
Matematika
 - Sistematikong pagaaral sa lohika at ugnayan - Resulta ng ginawang empirical na pagaaral
ng mga numero, pigura, anyo, espasyo,
Analisis
kantidad at estruktura ng inihayayag sa
pamamagitan ng mga simbolo. - Analisis ng isinagawang pagaaral batay sa
resulta
Mga Disiplina sa Larangan ng Teknolohiya
Diskusyon
Teknolohiya
- Diskusyon at konklusyon ng isinagawang
- Pinagsamang salitang Griyego na techne
pagaaral.
(sining, kakayahan, craft o parang kung paano
ginagawa ang bagay); at logos o salita, pahiya Ilang Kumbesyon sa Pagsulat
o binigkas na pahayag.
- Gumagamit ng atin, kami , tayo ang dilating
- Praktikal na aplikasyon ng impormasyon at
siyentipiko at teknikal, hindi personal
teoryang pansiyensiya.
- Hindi pasibo kundi aktibo
Information Technology (IT) - Nasa kasulukuyan
- Maraming Drowning
- Pagaaral at gamit ng teknolohiya kaugnay ng
pagbibigay at paglilipat ng impormasyon, Halimbawa ng mga sulatin
datos at pagpoproseso.
- Teknikal na Report
Inhinyera - Artikulo ng pananaliksik
- Instruksyunal na polyeto o hand-out
- Nagmula sa salitang Kastil ana ingeniera o
- Report Panlaboratoryo
ingenieria.
- Nakatuon sa paglalapat ng agham upang PROSESO, LAYON AT KAHALAGAHAN NG
matugunan ang pangangailangan ng PAGSASALING SIYENTIPIKO AT TEKNIKAL
sangkatauhan.
Mga Panukalang Hakbang sa Pagsasalin na ayon
Filipino sa pagsulat sa Agham, Teknolohiya, sa Praktika ng Unibersidad ng Pilipinas
Inhinyera, at Matematika
Almario (1997); ayon kina San Juan et al.,
- Kadalasang nakasulat sa paraang paglalahad,
1. Pagtutumbas mula Tagalog/Pilipino o mula sa
paglalarawam at pangangatwira
katutubong wika ng Pilipinas
- Mga teksto sa disiplinang ito ay naglalaman
2. Panghihiram sa Espanol
ng mga paktuwal at produkto ng mga
3. Panghihiram sa Ingles
eksperimento, lalo na ang mga teksto sa
4. Paglikha
Agham at Teknolohiya
Mga Katangiang dapat taglayin ng isang Tagasalin
Metodo IMRaD
ng mga Tekstong Siyentipiko at Teknikal
- Kadalasang ginagamit sa Siyensya at
Batnat, et al., (2009); London Institure of Linguisitic
Teknolohiya
(LIL)
Introduksyon
1. Malawak na kaalaman sa tekstong isasalin
- Problema, motibo, layunin at background at 2. Mayamang imahinasyon upang mailarawan sa
pangkalahatang pahayag isipan ang mga kasangkapan o prosesong
tinatalakay
Metodo
3. Katalinuhan upang mapunan ang mga
- Modelo at panukat na gagamitin nawawala at malalabong bahagi sa orihinal na
teksto.
Resulta
 4. Kakayahang makapamili at makapagpasya sa
pinakaangkop na terminong katumbas mula sa
literatura ng mismong larangan o sa
diksiyonaryo;
5. Kasanayang gamitin ang pinagsasalinang wika
nang may kalinawan, katiyakan, at bisa; at 6.
Karanasan sa pagsasalin sa mga kaugnay na
larangan o disiplina.
Ilang Pamamaraan sa Pagsasaling Siyentipiko at
Teknikal
Enrique at Protacio-Marcelo (1984); Neocolonial
Politics and Language Struggles in the Philippines
1. Saling-angkat (direct borrowing)
2. Saling-paimbabaw (surface assimilation)
3. Saling-panggramatika (grammatical
translation)
4. Saling-hiram (loan translation)
5. Saling-likha (word invention)
6. Saling-daglat (abbreviated word)
7. Saling-tapat (parallel translation)
8. Saling-taal (indigenous-concept oriented
translation
9. Saling-sanib (amalgamated translation)
Ilang Halimbawa ng mga Salitang Siyentipiko at
Teknikal na naisalin sa Filipino
Sperm – Punlay (Punla+Buhay)
Telephone – Hatinig (hatid+tinig)
Chemistry – Kapnayan (sangkap+hanayan)
Mathematics – Sipnayan (isip+hanayan)
Germ – Binhay (binhi+buhay)
Ilang salitang Medikal na sinalin ng Philippine
Council for Health Research and Development
Haynayan – Biology
Mikhaynayan – Microbiology
Mulatling Haynayan – Molecular Biology
Palapuso – Cardiologist
Palabaga – Pulmonologist
Paladiglap – Radiologist
Sihay – Cell
Muntilipay – Platelet
Kaphay – Plasma
Iti, daragis, balaod – Tuberculosis
Sukduldiin, altapresyon – Hypertension
Mangansumpong – Athritis
Piyo – Gout
Rebyu sa mga batayang kaalaman sa
Pananaliksik
Mga Batayang Kaalaman sa Pananaliksik
Pananaliksik
- Ayon kay Clarke at Clarke (2005), ang
pananaliksik ay isang maingat, masistematiko
at ohetibong imbestigasyon na isinasagawa
upang makakuha ng mga balidong
katotohanan, makabuo ng konklusyon at
makalikha ng mga simulaing kaugnay ng
inilahad na suliranin batay sa ibat ibang
larangan o disiplina.
- Ayon kay Nuncio, et al. (2013), Ito ay isang
lohikal na proses ng paghahanap ng
obhetibong sagot sa mga katanungan ng
mananaliksik na nakabatay sa suliranin at
metodo ng pagaaral tungo sa produksyon ng
maraming kaalaman at kasanayan upang
makatugom sa pangangailangan ng tao at
lipunan.
- Ayon kay Aquino (1994), Ito ay sistematikong
paghahanap sa mahahalagang impormasyon
hinggil sa isang tiyak na paksa o suliranin.
- Ang pagkalap ng impormasyon sa
pananaliksik ay kailanganang:
Sistematiko – dahil isa sa kahingian nito ay
ang pagsuno sa isang pinaghandaang proseso
Matalino – dahil hinihingi nito ang pagiging
iskolar ng mananaliksik.
Etikal – dahil kailangang panatilihin ng
mananaliksik ang katapatan sa buong proses at
iwasan hangga’t maaari ang paglabag sa
Karapatan ng ibang tao na maaaring
masangkot sa pananaliksik gaya ng
respondante, o mga awtro ng sangguinang
gagamitin nya.
Layunin ng Pananaliksik
 - Ang pangunahing layunin ng pananaliksik ay
preserbasyon at pagpapabuti ng kalidad ng
pamumuhay ng tao
1. Upang makadiskubre ng bagong kaalamn
hinggil sa mga batid nang phenomena
2. Upang makakita ng sagot sa mga suliraning
hindi pa ganap na nalulutas ng mga umiiral na
merodo at impormasyon.
3. Mapagbuti ang mga umiiral na teknik at
makadebelop ng bagong instrumento o
produkto.
4. Makatuklas ng hindi pa nakikilalang
substance o elements.
5. Higit na maunawaan ang kalikasan ng mga
dati nang substances at elements.
6. Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya, sa
kalakalan, industriya, edukasyon, pamahalaan
at iba pang larangan.
7. Ma-satisfy ang kuryosidad ng mananaliksik.
8. Mapalawa o ma-verify ang mga umiiral na
kaalaman.
9. Upang mapaunlad ang sariling kaalaman.
10. . Upang mabatid ang lawak ng kaalaman ng
mga mag-aaral sa isang partikular na bagay.
Katangian ng Pananaliksik
Sistematik
- May sinusunod na proses o magkakasunod-
sunod na mga hakbang tungo sa pagtuklas ng
katotohan, solusyon ng suliraning o ano pa
mang nilalayon ng pananaliksik
Kontrolado
- Lahat ng baryabol na sinusuri ay kailangang
maging konstant
Empirikal
- Kailangang maging katanggap-tanggap ang
mga pamamaraang ginagamit sa pananaliksik,
maging ang datos na nakalap.
Mga Kasanayan sa Pananaliksik
- Mahalagang matamo ng mananaliksik ang
mga kognitibong kakayahan sa larangan ng
pagbasa at pagsulat.
- Dapat ang isang mananaliksik ay bihasa sa
gawaing pananaliksik upang maging
matagumpay sa gawaing ito.
Pagpili ng Paksa ng Pananaliksik
Inisa-isa ni Sicat-De Laza (2016) sa aklat nina San
Juan, et al. (2019) ang mga katangian ng maka-
Pilipinong pananaliksik
- Ang maka-Pilipinong pananaliksik ay
gumagamit ng wikang Filipino at mga
katutubong wika sa Pilipinas at tumatalakay sa
mga paksang malapit sa puso at isipan ng mga
mamayan.
- Pangunahing isinasaalang-alang sa maka-
Pilipinong pananaliksik ang pagpili ng
paksang naaayon sa interes at kapaki-
pakinabang sa sambayanang Pilipino.
- Komunidad ang laboratory ng maka-
Pilipinong pananaliksik.
Sa pamimili ng paksa, mahalagang isinasaalang-
alang ang sumusunod na mga batayan
- Pumili ng paksang may sapat na Sangguniang
pagbabatayan. Nararapat na ang paksang
napili ay may sapat ng literaturang
pababatayan ng sa ganun maging malawa ang
mapagkukunan ng impormasyon batay sa
paksa.
- Pumili ng paksang limitado lamang at hindi
malawak ang saklaw. Para maging mabisa at
makatotohanan ang gagawing pagtalakay,
gawing ispisipiko lamang ang paksa.
- Mahalada na ang napiling paksa ay makapag-
ambag ng bagong kaalaman. Hindi mahalaga
kung bago o luma ang paksa.
- Gagamit ng sistematikong at siyentipikong
paraang upang mabigyan ng kasagutan ang
mga inilahad na sulirnanin sa pananaliksik.
Tiyakin na ang mga suliraning inilahad sa
pananaliksik ay hindi lamang masasagot ng
mga impormasyong makukuha sa internet o sa
mga aklat.
 - Nararapat na ang mananaliksik ay may sapat
na kaalaman sa paksa. Mahalaga na ang
mapipiling paksa ng pananaliksik ay naayon
sa disiplina ng magaaral ng sa gayon ay may
sapat siyang kaalaman sa napili niyang paksa.
Pagpili ng Batis ng Impormasyon
Ang isang mahusay na pananaliksik ay nakabatay sa
bisa ng mga nakahanay na datos at impormasyon.
- Tiyakin na ang sanggunian ay isang
akademiko.
- Tukuyin ang uri ng sanggunian.
- Alamin kung ang sanggunian ay primarya o
sekundarya
Rebyu
Pagbasa at Pagsulat ng Paraphrase, Abstrak at
Rebyu
- May mga kasanayan sa pagbasa na dapat
taglayin ng isang mahusay na mananaliksik
tulad ng pagsulat ng paraphrase, abstrak at
rebyu.
Paraphrase
Presentasyon at Publikasyon ng Pananaliksik
- Tumutukoy sa pagsasalin ng ideya ng orihinal
Akademong Publikasyon
na teksto sa mabisa at malinaw na pananalita
na hindi nababago ang tunay na kahulugan.
- Sa pagsulat ng paraphrase inilalagay ang
pinagkunan ng orihinal na teksto (APA Style,
n.d.)
Abstrak
- Isang uri ng lagom na karaniwang ginagamit
sa pagsulat ng akademikong papel tulad ng
tesis, papel na siyentipiko at teknikal lektyur,
at mga report.
- Karaniwang makikita sa unahan ng
pananaliksik na naglalahad ng buod ng akdang
akademiko o ulat.
- Ayon kay Koopman (1997), nagtataglay ito ng
Inisyal na hakbang ng Paglathala sa isang
introduksyon, mga kaugnay na literature,
Research Journal
metodolohiya, result at konklusyon.
- Ayon kay Gervacio, (2020), may dapat tandan
sa pagsulat ng abstrak:
1. Lahat ng nakasulat sa abstrak ay dapat
nakapaloob sa kabuuan ng papel.
2. Hindi isinusulat ang detalyadong
pagpapaliwanag ng mga datos para
pahabain ito.
3. Iwasan ang paggamit ng sariling opinion
sa pagsulat ng abstrak.
4. Gumamit ng malinaw at direktang
pangungusap. Iwasan ang pagiging
maligoy sa pagsulat ng abstrak
5. Maging obhetibo. Ilahad lamang ang mga
pangunahing kaisipan.
6. Gawing maikli subalit komprehensibo ang
pagsulat ng abstrak kung saan
mauunawaan ng babasa ang
pangkalahatang nilalaman ng pananaliksik.
- Isang uri ng pampanitikang kritisismo na ang
layunin ay suriin ang isang akda batay sa
nilalaman, istilo at anyo ng pagkakasulat nito.
- Naglalaman din ito ng pagtataya o ebalwasyon
ng akda batay sa personal na pananaw ng
mambabasa na nagbibigay ng rebyu.
- Ayon kay De Lazza (n.d.), hindi kumpleto ang
ginawang pananaliksik kung wala itong
publikasyon.
- Maaaring ilathala ang pananaliksik, buod,
pinaikling bersyon o isang bahagi nito sa
pahayagan o pampahayagang pangkampus,
conference proceedings, monograph, aklat o
sa referred research journal.
- Ang nabuong pananaliksik ay dumaan sa peer
review, isang proseso kung saan ang
manuskrito o artikulo ay dumadaan sa
screening o serye ng ebalwasyon bago
mailimbag sa journal.
1. Pumili ng angkop na journal para sa iyong
pananaliksik.
2. Basahin ang mga pamantayan ng journal at
magbasa ng mga back-issue.
3. Rebisahin ang pananaliksik batay sa
pamantayan ng journal.
 4. Ipabasa at iparebyu ang artikulo sa iba ang
muling rebisahin.
5. Iapasa sa journal ang pananaliksik at antayin
ang feedback.
Presentasyon ng Pananaliksik
- Ayon kay De Lazza, ang presentasyon ng
pananaliksik ay isang paraan ng pagbabahagi
ng ginawang pananaliksik sa mga local,
Pambansa at pandaigdigang kumperensiya.
- Ang pagpapalitan ng kaalaman sa
pamamagitan ng pampublikong gawain tulad
ng simposyum, forum, kumperensiya, at iba
pa at mahalagang gawain na dapat linangin sa
loob at labas ng akademya.
Rebisyon
- Pinakahuling proseso sa proseso ng
pananaliksik.
- Natutuklasan ng mananaliksik ang kahinaan
ng ginawang pananaliksik, pagkakamali sa
padron ng gramatika at sistematisasyon ng
ideya.
- Nahahasa rin ng mananaliksik ang analitikal
na kakayahan sa pagbasa.
- Nagagamit ang kakayahan sa paraphrasing sa
pagwawasto ng ideya, napapalakas at
napapalalim ang argumentong nabuo sa
pananaliksik.
Naglahad ng mga gabay si De Lazza, (n.d.) sa
pagrerebisa ng sulating pananaliksik.
1. Tukuyin ang pangunahing punto ng papel-
pananaliksik.
2. Tukuyin kung sino ang mga magbabasa ng
pananaliksik at kung ano ang mga layunin
nito.
3. Tasahin ang iyong mga ebidensya.
4. Panatilihin lamang ang mahahalagang punto
ng pananaliksik.
5. Pakinisin ang gamit na wika sa kabuuan ng
papel-pananaliksik.