1 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

VỢ CHỒNG A PHỦ
(Tô Hoài)
Tài liệu nội bộ lớp cô Sương Mai

1)Khái quát Tác giả, Tác phẩm:

a) Tác giả:
• Ông là nhà văn lớn, là “cây đại thụ văn chương’’, là ‘’hạt ngọc’’
của nền văn học Việt Nam.
• Tô Hoài là người “sinh ra để viết”, “sống đến đâu viết đến đó”.
Ông được tôn vinh như một nhà văn chuyên nghiệp với số lượng
tác phẩm đồ sộ ở nhiều thể loại khác nhau.
• Ông là một người yêu con chữ, dùng con chữ để sống, để bộc lộ
mình, để bày tỏ tình yêu đời và yêu người.
• Những sáng tác của ông thường thiên về diễn tả sự thật đời
thường một cách chân thực và gần gũi nhưng không kém phần sâu
sắc.
Tô Hoài qua niệm: “Viết văn là quá trình đấu tranh để nói ra sự thật. Đã là sự
thật thì không tầm thường, dù cho phải đập vỡ những thần tượng trong lòng
người đọc.’’
• Quan điểm sáng tác có những sự thay đổi nhất định ở từng thời kì:
+ Trước Cách Mạng Tháng 8: Tô Hoài hướng ngòi bút của mình đến những
loài vật và những mảnh đời cơ cực, khó nhọc của nông dân làng quê Việt
Nam. (Tác phẩm tiêu biểu: “Dế Mèn phiêu lưu kí’’ - 1941)
Tô Hoài là một trong số ít nhà văn Việt Nam có sở trường viết truyện về
loài vật; đồng thời là một trong những cây bút xuất sắc góp phần “định
nghĩa” truyện đồng thoại Việt Nam (kiểu truyện dành cho thiếu nhi;
thường nhân cách hoá đồ vật - loài vật làm nhân vật chính). Thế giới loài
vật phong phú, đa dạng được khắc họa sinh động xuất hiện trong tác
phẩm của ông luôn có sức hấp dẫn đối với người đọc, giúp họ nhận ra sự
sinh tồn tự nhiên của xã hội loài vật đó và tìm kiếm bài học nhân sinh cho
mình.
+ Sau cách mạng tháng 8: Nhà văn đã biến ngòi bút của mình thành cây
gươm sắc nhọn để phê phán cuộc sống cơ cực của nhân dân dưới ách
thống trị tàn bạo, dã man của bọn đế chế ngoại xâm. Đồng thời ông còn
mở ra trong trang viết của mình hành trình giải phóng và vùng dậy của

Trang 1
2 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

nhân dân khỏi sự chèn ép, áp bức nô lệ. Ông tin rằng họ có đủ khả năng
và sức mạnh để làm chủ cuộc đời của mình.
Phong cách nghệ thuật:
+ Lối viết đậm đà màu sắc dân tộc.
• Cách đặt tên tác phẩm thường xuất phát từ thành ngữ, tục ngữ hoặc
các câu nói quen thuộc trong dân gian
• Khắc hoạ trong tác phẩm những truyền thống nhân nghĩa của con
người Việt Nam qua bao đời, như truyền thống trọng nghĩa khinh
tài, sự thuỷ chung trong tình nghĩa vợ chồng, …
• Có vốn hiểu biết sâu rộng, phong phú về văn hoá các vùng miền
trên khắp các dải đất
• Quan tâm khai thác đề tài lịch sử
• Ngôn ngữ gần gũi, bình dị; xuất phát từ đời sống quần chúng nhân
dân
• Lối trần thuật sinh động, hóm hỉnh, tinh tế của người từng trải
+ Có ngòi bút miêu tả tâm lý nhân vật sâu sắc (Dù khắc hoạ ngoại hình
hay nội tâm nhân vật, ông vẫn biết cách chọn lọc những chi tiết độc
đáo, giàu sức gợi, tác động mãnh liệt đến tình cảm, nhận thức của
người đọc về thân phận con người) —> Chính vì vậy, các nhân vật
trong những trang văn của ông đều mang những nét riêng biệt, dấu ấn
đậm nét trong lòng người đọc.
Tô Hoài quan niệm những trải nghiệm, những hiểu biết của bản thân là
kho của cải vô giá và ông đã biết cách chọn lựa, nâng cao, nghệ thuật hóa
trong các sáng tác của mình để tăng thêm giá trị của nó. Ông khẳng định:
“Mỗi chữ phải là một hạt ngọc buông xuống những trang bản thảo, hạt ngọc mới
nhất của mình tìm được, do phong cách văn chương của mình mà có”
• Tác phẩm của Tô Hoài viết chủ yếu về hai địa bàn: vùng ngoại thành
Hà Nội và miền núi Tây Bắc. Đối tượng được Tô Hoài khai thác
nhiều nhất, thành công nhất trong tác phẩm của ông là cuộc sống
của người lao động đói nghèo ở ngoại thành Hà Nội và những
người lao động chịu nhiều áp bức, bóc lột nơi miền núi Tây Bắc.

⇒ Tô Hoài xứng đáng là một trong những cây bút tiêu biểu của nền văn
xuôi Việt Nam hiện đại; là tấm gương lao động nghệ thuật miệt mài cho
nhiều văn nghệ sĩ noi theo; là cây bút của tình thương - của chủ nghĩa
nhân đạo sâu sắc hướng về con người.

Trang 2
3 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

b) Tác Phẩm:
Hoàn cảnh sáng tác Vợ chồng A Phủ:
Như tác giả đã từng thổ lộ: "Đất nước và con người Tây Bắc đã để thương để
nhớ cho tôi nhiều, không bao giờ tôi quên"; truyện ngắn ‘’Vợ chồng A Phủ là
tác phẩm đặc sắc trong tập Truyện Tây Bắc (1953). Đó là kết quả của
chuyến đi tham dự chiến dịch giải phóng Tây Bắc của nhà văn Tô Hoài
mà tác giả đã "cùng ăn, cùng ở, cùng làm" với đồng bào dân tộc Tây Bắc
trong suốt 8 tháng của năm 1952.
—> Khoảng thời gian này đã giúp nhà văn hiểu về cuộc sống, văn hoá,
con người của người dân nơi đây - nuôi dưỡng cho ông tình yêu và cảm
hứng sáng tác dạt dào

Nhan đề tác phẩm: “Vợ chồng A Phủ”

• Nhan đề đã giới thiệu được hai nhân vật chính cùng mối quan hệ
giữa họ. Đó chính là mối quan hệ ‘’vợ chồng’’. Đây là một trong
những sự kết nối mạnh mẽ nhất giữa con người với con người, tạo
nên sợi dây gắn kết đặc biệt. Bởi đó chính là quả ngọt của tình yêu,
là thành quả của sự thấu hiểu và cảm thông lẫn nhau giữa những
người bạn đời, của những người tri kỉ sẵn sàng cùng nhau vượt qua
mọi bão giông ở đời.
• Bên cạnh ấy, nhan đề là ‘’vợ chồng A Phủ’’ dường như còn nhấn
mạnh và khẳng định sức mạnh của tình yêu thương giữa người với
người. Khi họ cô đơn, lẻ bóng, họ sẽ cúi đầu chấp nhận số
phận. Nhưng khi họ có nhau, họ sẽ cùng nhau vượt qua bóng tối
để tìm thấy ánh sáng.

⇒ Đây cũng là điểm mới trong chủ nghĩa nhân đạo mà chúng ta cảm nhận
được trong trang viết của ‘’cây đại thụ văn chương’’ Tô Hoài. Bởi lội
ngược lại với dòng chảy thời gian, tìm về với những tác phẩm như ‘’Lão
Hạc” hay ‘’Chí Phèo’’ của Nam Cao - những tác phẩm văn học khắc họa
sự khốn khổ của người dân trước CMT8; thì ngay từ nhan đề ta đã cảm
nhận được sự cô độc, một mình chống chọi trên đường đời cơ cực của các
nhân vật. Kết cục, họ không thể giải thoát được mình trước lưỡi dao độc
ác của xã hội đương thời. Họ chẳng có đôi, chẳng có cặp, chẳng có người

Trang 3
4 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

sánh bước kề bên. Trước Cách mạng, mặc dù con người ta vẫn luôn khao
khát và ước muốn có một cuộc sống tươi đẹp và hạnh phúc thế nhưng
bóng tối luôn ‘’ôm trọn’’ lấy họ , chẳng để cho những mảnh đời bất hạnh
ấy có một cơ hội dù là nhỏ bé hay mỏng manh để trở mình Thế nhưng
sau cách Mạng Tháng 8 , khi mà ánh sáng của Đảng , của lí tưởng Cụ Hồ
đã mang đến cho nhân dân và như mở ra một cánh cửa để họ vươn đến
một cuộc sống mới , an yên và hạnh phúc hơn cũng như việc Vợ chồng A
Phủ cùng nhau kiến tạo ra ánh sáng , vươn mình từ thung lũng bóng tối
đau thương để đến với bầu trời quang đãng của ánh sáng và hạnh phúc.
(Phần này có thể để liên hệ cuối bài NLVH để bài làm sâu hơn)

c)Một số nhận định về tác phẩm và tác giả:

+ “Tô Hoài như một từ điển sống, một pho sách sống. Ông như cuốn Bách khoa
Toàn thư mà không Viện sĩ nào, không Học giả nào có thể sánh được. Tôi đã có
dịp tò mò hỏi ông về Hà Nội và rất ngạc nhiên. Tôi không ngờ ông hiểu Hà Nội
sâu sắc đến thế. Tôi gọi ông là Nhà Hà Nội học, dù ông không nghiên cứu.’’(Trần
Đăng Khoa)
+’’Ông là cây đại thụ cuối cùng của lớp tác giả văn xuôi thời kì Cách Mạng.’’
(Hà Minh Đức)
+’’Thật khó để tìm được một nhà văn thứ hai vừa có thể miêu tả chân thật, tinh
tế những cung bậc cảm xúc của cô Mị yêu sống nhưng bị giam cầm trong cảnh
tù túng của “Vợ chồng A Phủ” (Phan Anh Dũng)
+’’Tô Hoài là một nhà văn lớn của Văn học Việt Nam hiện đại, người có 95 năm
tuổi đời nhưng đã dành hơn 70 năm đóng góp cho văn học. Ông là nhà văn
chuyên nghiệp, bền bỉ sáng tác và có khối lượng tác phẩm đồ sộ.’’ (Phạm Xuân
Nguyên)
+’’Có những nhà văn, nhà thơ làm vinh dự cho chữ Hán, làm vinh dự cho chữ
Nôm. Anh Tô Hoài, cùng với Nguyễn Công Hoan, Ngô Tất Tố...làm vinh dự cho
chữ quốc ngữ. Tôi được gần các thế hệ đi trước, càng hiểu giá trị của những giây
phút sống bên cạnh họ, kể cả khi các anh im lặng.’’ (Nhà thơ Hữu Thỉnh)
+’’Bản chất của văn chương Tô Hoài là phong cách, bút pháp đậm đà bản sắc dân
tộc. Phẩm chất ấy là sự tích tụ của cả một đời gắn bó với đất nước và nhiều miền
quê hương, trân trọng và yêu thương những con người lao động mang tâm hồn
và tính cách của người Việt Nam.” (Hà Minh Đức)
+’’ Hơn cả một nhà văn, Tô Hoài đã, đang và sẽ luôn là người bạn đường thân
thiết của độc giả thuộc mọi lứa tuổi, trên con đường đưa họ đến với thế giới động

Trang 4
5 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

vật tưởng tượng thuở nhỏ, hay đến với những miền đất mới, đến với con đường
đời dài rộng khi đã trưởng thành.’’ (Phan Anh Dũng)
+’’Hơi thở cuộc sống luôn đầy ắp và hiện rõ trên từng trang viết của nhà văn Tô
Hoài, đưa ông cùng nhiều nhà văn, nhà thơ tên tuổi khác làm nên “mùa gặt
ngoạn mục nhất của văn học Việt Nam thế kỉ 20.’’ (Trích bài viết “Nhà văn Tô
Hoài nặng lòng với những trang văn về Tây Bắc”, Báo mới)

2)KHÁI QUÁT NHÂN VẬT MỊ:

(Chú Ý: Phần này em sẽ viết trong những đề bài liên quan đến nhân vật Mị, dẫn
dắt phù hợp đến yêu cầu đề ra; có thể tách riêng thành một đoạn trước khi phân
tích vấn đề nghị luận của đề)
Ta có thể đưa các thông tin như:
• Hoàn cảnh, nguồn gốc nhân vật
• Những đặc điểm ngoại hình, tính cách.
• Sơ lược diễn biến xảy ra trước đoạn trích đề cho.

Đoạn tham khảo: (có thể viết ngắn gọn hơn nữa nếu tốc độ viết của
mình chưa quá tốt)
Ai đó đã từng nói rằng ‘’nhân vật là linh hồn, là ngọn đèn soi sáng tác phẩm’’.
Và quả thực là như vậy! Đến với tác phẩm ‘’Vợ chồng A Phủ’’, nhà văn Tô Hoài
đã mở ra trong trang viết của mình một nhân vật Mị với nhiều nét đặc sắc. Cô
vốn là một bông hoa rực rỡ của núi rừng Tây Bắc, xinh đẹp, trẻ trung, có tài thổi
sáo khiến cho biết bao chàng trai say mê, suốt ngày đi theo Mị. Không những thế,
cô gái người Mèo ấy còn là một người phụ nữ khao khát sự tự do và ao ước có
được một cuộc sống hạnh phúc một cách cháy bỏng. Cô yêu lao động, không muốn
bị giam cầm nên xin cha đừng bán mình đi mà để mình tự cuốc đất, trồng trọt
trả nợ. Những tưởng với những vẻ đẹp ấy, Mị sẽ có được một cuộc sống mà cô
ao ước... Thế nhưng, cuộc đời người con gái ấy đã bị rẽ ngang và vùi dập trong
bóng tối từ khi Mị bị nhà thống lí bắt về làm dâu để gánh nợ thay cho món nợ
mà cha mẹ đã vay mượn từ trước khi cô nhìn thấy ánh mặt trời. Từ khi về làm
dâu người giàu nhất trong vùng, ăn ngon, mặc sướng đâu chẳng thấy - Mị lại
bị biến thành một ‘’cỗ máy’’ như được lập trình sẵn, không biết đau đớn cũng
chẳng biết mệt, chỉ làm và làm hết việc này sang việc khác. Cô chẳng có thời gian
nghỉ, ‘’không bằng cả con trâu, con ngựa’’. Những ngày đầu về làm dâu gánh
nợ, vì không chịu được sự đày đọa về cả thể xác lẫn tinh thần, đêm nào Mị cũng
khóc… Cô đã định tự kết thúc sinh mạng của mình không biết bao nhiêu lần bằng

Trang 5
 6 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

cách ăn lá ngón. Cô chấp nhận chết để được sống là mình, để không đánh mất giả
trị bản thân. Thế nhưng vì thương cha nên Mị lại bỏ đi ý nghĩ muốn chết của
mình, cô cũng không khóc nữa. Sự phản kháng trong Mị cũng không còn và cô
dần bắt đầu vô cảm “sống lùi lũi như một con rùa trong xó cửa’’ tăm tối.

MỊ TỪ KHI TRỞ THÀNH NÀNG DÂU GẠT NỢ

- Nguyên nhân trở thành nàng dâu gạt nợ
+ Món nợ truyền kiếp từ thời cha mẹ Mị
+ Tục cướp vợ của người Mông đem về cúng trình ma
➔ Số phận của người lao động không do chính họ tự định đoạt; mà chịu tác
động lớn bởi cường quyền, thần quyền và những hủ tục phong kiến
➔ Nhà văn ngầm tố cáo và phê phán hình thức cho vay nặng lãi của
bọn địa chủ phong kiến ở miền núi; đồng thời cũng bộc lộ sự không
đồng tình của mình với những hủ tục thiếu văn minh đã đẩy con
người vào hoàn cảnh không được làm chủ cuộc sống của chính
mình.

- Phân tích đoạn trích

Lần lần, mấy năm qua, mấy năm sau, bố Mị chết. Nhưng Mị cũng
không còn nghĩ đến Mị có thể ăn lá ngón tự tử.

Mị trước đây Mị khi về nhà thống lý

Lúc mới về:
- Hàng mấy tháng – đêm nào cũng
khóc
- Bỏ trốn về nhà
- Định ăn lá ngón tự tử - nhưng vì
thương cha nên gạt đi nước mắt,
vứt nắm lá ngón – vứt đi khát
vọng sống thực sự để chấp nhận
một cuộc sống bị giam cầm
Lần lần, mấy năm qua, mấy năm sau:
➔ Thời gian đã làm thay đổi mọi thứ, đã làm
lụi tàn khát vọng sống tưởng chừng vô
cùng mãnh liệt bên trong Mị
- Lúc này, bố mị đã mất → sợi dây duy nhất
gắn kết Mị với cuộc đời không còn nữa →
nhưng Mị không buồn nghĩ đến nắm lá
ngón, bởi với Mị - sống và chết lúc này đều
chẳng có gì khác biệt → Mị đã chấp nhận
cuộc sống tẻ nhạt, nhàm chán, lạnh lẽo nơi
nhà thống lý
➔ Mị không còn ý thức về giá trị tồn tại của
chính mình

Trang 6
7 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

 Bi kịch lớn nhất của Mị không phải là bị giam cầm về thể xác – mà
là bị tước đi khát vọng sống và tình yêu tự do, là bị giam cầm cả về
tinh thần.

Ở lâu trong cái khổ, Mị cũng quen khổ rồi. → cái quen khổ ấy như một
cái gật đầu chấp nhận của cô gái trẻ với những gì méo mó, gập ghềnh và
xấu xí mà cuộc đời đem đến. Thói quen là một điều rất đáng sợ, vì khi
thân thuộc với một điều gì đó, con người ta sẽ không còn động lực để
thoát ra khỏi nó dù điều ấy có tiêu cực đến ra sao.
Bây giờ Mị tưởng mình cũng là con trâu, mình cũng là con ngựa. → Mị
tự đánh giá thấp bản thân; Mị không còn tôn trọng và trân quý những gì
mà mình có
 Dường như, Mị đang dần đánh mất một trong những tài sản quý
giá nhất của con người, đó là tình yêu – là lòng tự tôn – là niềm kiêu
hãnh ta dành cho bản thân mình
Con ngựa chỉ biết ăn cỏ, biết đi làm mà thôi. Mị cúi mặt, không nghĩ
ngợi nữa, lúc nào cũng nhớ lại những việc giống nhau, mỗi năm một mùa,
mỗi tháng lại làm đi làm lại: Tết xong lên núi hái thuốc phiện; giữa năm
thì giặt đay; đến mùa đi nương bẻ bắp. Và dù đi hái củi, bung ngô, lúc nào
cũng gài một bó đay trong cánh tay để tước sợi. Bao giờ cũng thế, suốt
năm, suốt đời thế.
➔ Nhà văn đã sử dụng câu văn dài kết hợp thủ pháp liệt kê để khắc
họa cuộc sống tẻ nhạt, nhàm chán, vất vả, lặp đi lặp lại của cô Mị -
như một nô lệ trong nhà thống lý
➔ Tâm trí Mị hoàn toàn trống rỗng, chỉ còn những công việc giống
nhau “suốt năm”, “suốt đời” – như thể cuộc đời Mị đã bị mặc định,
không bao giờ thoát ra khỏi vòng lặp đó

Con ngựa, con trâu làm có lúc, đêm còn được đứng gãi chân, nhai cỏ,
đàn bà con gái nhà này vùi vào việc cả đêm cả ngày.
➔ Thân phận ng phụ nữ bị coi thường, bị rẻ rúng, chẳng bằng con trâu
con ngựa
Mỗi ngày Mị càng không nói, lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa.
➔ Mị đang dần đấnh mất tiếng nói cá nhân của mình – chấp nhận
cuộc sống như một nô lệ, như một trò mua vui cho nhà thống lý

Trang 7
8 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

Ở cái buồng Mị nằm, kín mít, có một chiếc cửa sổ một lỗ vuông bằng
bàn tay. Lúc nào trông ra cũng chỉ thấy trăng trắng, không biết là sương
hay là nắng. → Mị đánh mất cả ý thức về không gian và thời gian
Mị nghĩ rằng mình cứ chỉ ngồi trong cái lỗ vuông ấy mà trông ra,
đến bao giờ chết thì thôi. → chờ chết – không quan tâm vì sống hay chết
cũng đều là như vậy → buông xuôi, phó mặc cho cuộc đời đẩy mình đến
đâu thì đến

 Giá trị nhân đạo trong ngòi bút của nhà văn Tô Hoài được thể hiện
vô cùng sâu sắc, chân thực đến day dứt.
- Tố cáo, phê phán hiện thực (cường quyền, thần quyền, những hủ
tục của xã hội phong kiến đã đẩy con người đến đường cùng)
- Đồng cảm với số phận bất hạnh của con người (bi kịch lớn nhất của
Mị: bi kịch tinh thần) → ờ thời điểm này, Mị cúi đầu chịu thua trước
số phận – Mị không còn khát vọng phản kháng.

ĐÁNH GIÁ ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT:

- Lối trần thuật tự nhiên, giản dị, đời thường
- Ngôn ngữ mộc mạc, gần gũi
- Ngòi bút xây dựng nhân vật và diễn tả tâm lý nhân vật cực kì xuất
sắc, chân thực và tỉ mỉ → khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và tìm
thấy chính mình trong nhân vật
- Sử dụng những thủ pháp nghệ thuật quen thuộc như so sánh, liệt
kê → khắc họa sự thay đổi trong tâm trạng của nhân vật
- Cách sử dụng các chi tiết nghệ thuật đắt giá (“nắm lá ngón” trở đi
trở lại trong tác phẩm, đánh dấu những sự thay đổi trong tâm lý
của Mị)
- …

CẢNH MÙA XUÂN Ở HỒNG NGÀI VÀ TÂM TRẠNG CỦA MỊ KHI

XUÂN VỀ
ĐỀ THƯỜNG GẶP:
PHÂN TÍCH CHẤT THƠ TRONG ĐOẠN TRÍCH VỀ CẢNH MÙA XUÂN
Ở HỒNG NGÀI
Chất thơ:

Trang 8
9 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

+ Xuất phát từ bản chất của thơ ca là nói lên cảm xúc của người viết → vẻ
đẹp lãng mạn được tạo nên từ sự hòa quyện giữa vẻ đẹp của cảm xúc và
cách biểu hiện nó; từ đó khơi gợi những rung động thẩm mỹ nơi người
đọc
+ Chất thơ là vẻ đẹp bay bổng, thơ mộng được khắc họa từ đời sống hiện
thực
- Chất thơ trong truyện ngắn:
+ Những cảm xúc, tâm trạng của nhân vật
+ Những rung động của chính người viết

1. Chất thơ trong khung cảnh rừng núi Tây Bắc

Trên đầu núi, các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa đã xếp yên đầy các
nhà kho.
➔ Khung cảnh của ngày thu hoạch – đây có lẽ là thời điểm vui nhất trong
năm, bởi người dân được gặt hái thành quả lao động của mình, đồng
thời được nghỉ ngơi để chuẩn bị dịp Tết sắp tới
➔ Mùa xuân là mùa đầu tiên trong năm, là mùa khởi đầu cho mọi hành
trình mới – là thời điểm người ta thường nhìn nhận lại những gì đã
qua và lên kế hoạch cho những điều đang tới → Một thời điểm thật
tinh tế cho sự thay đổi – dù chỉ ở những bước đầu tiên
Trẻ em đi hái bí đỏ, tinh nghịch, đã đốt những lều quanh nương để sưởi lửa.
Ở Hồng Ngài, người ta thành lệ cứ ăn Tết thì gặt hái vừa xong, không kể
ngày, tháng nào. Ăn Tết như thế cho kịp mưa xuân xuống thì đi vỡ nương
mới. Hồng Ngài năm ấy ăn Tết giữa lúc gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió
và rét rất dữ dội.
- Niềm vui hồn nhiên của lũ trẻ
- Tục lệ ăn Tết của người Hồng Ngài → thể hiện sự hiểu biết về văn hóa
người dân miền núi của nhà văn Tô Hoài
- Dẫu thời tiết rét mướt nhưng không thể ngăn cản được niềm vui tinh
khôi của con người khi một năm mới sắp tới. Cái ấm áp trong cõi lòng
sẽ sưởi ấm ta đi qua những ngày giá rét nhất.

Trang 9
10 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

Nhưng trong các làng Mèo Đỏ, những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên mỏm
đá xòe như con bướm sặc sỡ. (…)
➔ Thể hiện sự chuẩn bị của những cô gái trẻ cho đêm tình mùa xuân –
những đêm nồng nàn, tha thiết, mang nét riêng của mùa xuân Tây Bắc
Đám trẻ đợi Tết, chơi quay, cười ầm trên sân chơi trước nhà. Ngoài đầu núi
lấp ló đã có tiếng ai thổi sáo rủ bạn đi chơi.
→ sự xuất hiện của những thanh âm trong trẻo mùa lễ hội
→ tiếng sáo là dấu hiệu cho thấy những đêm tình mùa xuân đã tới – tiếng
sáo như thay con người nói lên nỗi lòng mình → đây cũng là một trong
những kỉ niệm gắn bó với Mị ngày còn trẻ, ngày còn tự do

2. Chất thơ trong sự khắc khoải nơi tâm hồn Mị

Mị nghe tiếng sáo vọng lại, thiết tha bổi hổi. Mị ngồi nhẩm thầm bài hát của
người đang thổi.
"Mày có con trai con gái rồi
Mày đi làm nương
Ta không có con trai con gái
Ta đi tìm người yêu".
➔ Ta những tưởng Mị đã hoàn toàn lãng quên quá khứ, Mị đã đánh mất
chính mình của những ngày xưa ấy. Thế nhưng, có những hoài niệm
sẽ in sâu mãi trong trái tim, có những câu chuyện chỉ cần một tác nhân
nhỏ để gọi dậy
➔ Dường như, trong vô thức, Mị vẫn ghi giữ tất cả những gì sôi nổi nhất
trong những năm tháng đã qua; Mị vẫn khao khát sự tự do để đc làm
chủ cuộc sống của mình

Tiếng chó sủa xa xa. Những đêm tình mùa xuân đã tới. Ở mỗi đầu làng đều
có một mỏm đất phẳng làm sân chơi chung ngày tết. Trai gái, trẻ con ra sân
ấy tụ tập đánh pao, đánh quay, thổi sáo, thổi kèn và nhảy. → đan xen kể và
tả để khắc họa văn hóa người dân miền cao

Trang 10
11 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

Cả nhà thống lý ăn xong bữa cơm tết cúng ma. Xung quanh chiêng đánh ầm
ĩ, người ốp đồng vẫn nhảy lên xuống, run bần bật. Vừa hết bữa cơm tiếp ngay
cuộc rượu bên bếp lửa. → Mị lạc lõng trong niềm vui của ngày xuân Hồng
Ngài, Mị bơ vơ trong căn nhà thống lý lạnh lẽo và tàn ác; Mị dường như
chênh vênh khi không có một điểm tựa nào bên cạnh
Ngày tết, Mị cũng uống rượu. Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ực từng bát.
➔ Dường như, Mị đang tìm đến rượu để quên đi cái thực tại xấu xí trước
mắt
Rồi say, Mị lịm mặt ngồi đấy nhìn người nhảy đồng, người hát, nhưng lòng
Mị đang sống về ngày trước.
 Nhờ tiếng sáo lấp ló và men rượu say, Mị đã quay trở về quá khứ mà
Mị đã từng quên lãng, Mị đã gọi dậy cô Mị của ngày xưa – một cô Mị
trẻ trung, yêu đời, khao khát được sống và được yêu tự do theo cách
của mình
Tai Mị văng vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng. Ngày trước, Mị thổi sáo giỏi.
Mùa xuân này, Mị uống rượu bên bếp và thổi sáo. Mị uốn chiếc lá trên môi,
thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, cứ ngày đêm thổi
sáo đi theo Mị.”
➔ Quá khứ đã quay trở về trong cõi lòng của nàng dâu gạt nợ - Mị dần
nhận ra sự bất công của thực tại

3. Chất thơ trong ngòi bút tinh tế của nhà văn Tô Hoài
(đánh giá đặc sắc nghệ thuật)
- Cách miêu tả thiên nhiên tinh tế, đặc sắc – với những nét chấm phá
uyển chuyển tạo nên một bức tranh núi rừng Tây Bắc rực rỡ, giàu sức
sống
- Ngòi bút khắc họa tâm lý nhân vật tài tình, tỉ mỉ, với trọn vẹn sự trân
trọng và thấu hiểu mà ông dành cho Mị nói riêng và những người lao
động nghèo miền núi nói chung

Trang 11
12 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

- Sử dụng những từ ngữ giàu sức liên tưởng; kết hợp với những câu văn
có nhịp điệu riêng – trong áng văn như có chất nhạc, như có tiết tấu
cho cả khung cảnh và lòng người

ĐÊM TÌNH MÙA XUÂN

(1) DIỄN BIẾN TÂM LÝ CỦA MỊ SAU KHI NGHE TIẾNG SÁO
GỌI BẠN TÌNH – SAU KHI NHỮNG THÁNG NĂM CŨ
TRONG HỒI ỨC BẮT ĐẦU QUAY TRỞ LẠI:

Rượu đã tan lúc nào.

➔ Rượu là một tác nhân, cùng tiếng sáo gọi dậy những khát vọng đã
cũ trong lòng nhân vật. Ta tưởng chừng khi rượu tan, khát khao về
kí ức cũng sẽ lụi tàn nơi Mị; thế nhưng có lẽ không phải như vậy.

Người về, người đi chơi đã vãn cả.

➔ Khung cảnh mùa xuân Hồng Ngài cũng đã thưa thớt, vắng vẻ,
không còn sôi nổi và nhộn nhịp

Mị không biết, Mị vẫn ngồi trơ một mình giữa nhà. Mãi sau Mị mới đứng
dậy, nhưng Mị không bước ra đường chơi, mà từ từ bước vào buồng.

➔ Ta thấy sự phân vân của nhân vật.

• Đường: tượng trưng cho không gian tự do, cho thế giới của những
xúc cảm chân thành nhất trong trái tim Mị, cho những kí ức tươi
đẹp của những năm tháng cũ
• Buồng: (“căn buồng có ô cửa sổ trăng trắng, nhìn ra không biết là
sương hay là nắng…”) → tượng trưng cho ngục thất tinh thần đã
giam cầm khát vọng sống của Mị
 Mị đã quay trở về với thực tại, “từ từ bước vào buồng”.

Chẳng năm nào A Sử cho Mị đi chơi Tết. Mị cũng chẳng buồn đi.

Trang 12
13 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

➔ Mị nhận thức về hiện tại, Mị nhớ lại về những tháng năm dài dằng
dặc, cô đơn và buồn tủi nhà thống lý – khoảng thời gian mà Mị đã
chấp nhận những bất công như một thói quen

Bấy giờ Mị ngồi xuống giường, trông ra cái cửa sổ lỗ vuông mờ mờ trăng
trắng. Đã từ nãy, Mị thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng
như những đêm Tết ngày trước. Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi
chơi. Bao nhiêu người có chồng cũng đi chơi ngày Tết.

➔ Mị bắt đầu không chấp nhận hiện tại vô tình, Mị dường như bắt đầu
muốn thoát ra khỏi cái căn phòng lạnh lẽo đã giam cầm mình bấy
lâu. Niềm vui trong Mị quay trở lại – “phơi phới” – một cảm giác
thực sự xa xỉ với Mị trong những năm tháng qua, khi cô luôn tự cho
mình là con trâu con ngựa nhà thống lí, cô tự xem mình như con
rùa lùi lũi nuôi nơi xó cửa.

“trong lòng đột nhiên…ngày trước” → thủ pháp so sánh làm bật lên tâm
trạng của Mị lúc này, đồng thời cho ta thấy rằng khát vọng sống của cô
Mị qúa khứ vẫn còn nơi Mị → Dường như, từng bước một, Mị đang đưa
tâm tưởng mình quay trở về những năm tháng cũ

“Mị còn trẻ….” → Mị bắt đầu nhận thức lại về giá trị của bản thân mình
– đây chính là một trong những niềm tin quan trọng, tạo nền tảng cho
những suy ngẫm và hành động đầy quyết liệt của Mị sau này

Huống chi A Sử với Mị, không có lòng với nhau mà vẫn phải ở với nhau!
→ Mị nhận thức rõ ràng hơn về sự bất công của thực tại Nếu có nắm lá
ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ lại
nữa. Nhớ lại, chỉ thấy nước mắt ứa ra.

➔ Một lần nữa, chi tiết nắm lá ngón lại quay trở lại – đánh dấu khát
vọng sống đã thổi bùng lên trong trái tim tưởng chừng đã nguội
lạnh của cô Mị

Trang 13
14 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

Mà tiếng sáo gọi bạn yêu cũng lửng lơ bay ngoài đường.

Anh ném pao, em không bắt

Em không yêu, quả pao rơi rồi…

➔ Đây có thể là tiếng sáo thực tế mang những niềm khao khát về tình
yêu lứa đôi – đây cũng có thể là tiếng sáo trong tâm tưởng mà Mị
tự tạo nên cho chính bản thân mình.
 KHÁT VỌNG SỐNG LUÔN TIỀM TÀNG MÃNH LIỆT BÊN
TRONG MỊ

(2) PHẢN ỨNG CỦA A SỬ TRƯỚC VIỆC MỊ SỬA SOẠN ĐI

CHƠI

Lúc ấy, A Sử vừa ở đâu về, lại đang sửa soạn đi chơi. A Sử thay áo mới,
khoác thêm hai vòng bạc vào cổ rồi bịt cái khăn trắng lên đầu. Có khi nó
đi mấy ngày mấy đêm, nó còn muốn rình bắt mấy người con gái nữa về
làm vợ. Cũng chẳng bao giờ Mị nói gì.

➔ Những câu văn phác họa về chân dung nhân vật A Sử - một trong
những hiện thân sống động nhất của tội ác, là kẻ đã đẩy Mị vào số
phận trớ trêu không có sự lựa chọn.

Hành động: Sửa soạn đi chơi → hưởng thụ

Chăm chút cho ngoại hình của bản thân

Mục đích: rình bắt mấy người con gái nữa về làm vợ → mục đích xấu xa,
coi thường phụ nữ và muốn làm khổ họ

➔ Thái độ của Mị bình thường là chấp nhận, là không quan tâm, bởi
Mị đã từng buông xuôi với cuộc sống, Mị chỉ là đang chờ chết mà
thôi

Trang 14
15 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

Bây giờ Mị cũng không nói. Mị đến góc nhà, lấy ống mỡ, xắn một miếng
bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng.

➔ Mị dùng hành động để thể hiện thái độ và suy nghĩ của mình

Tô Hoài đã liệt kê các hành động của Mị một cách vô cùng dứt khoát: đến
góc nhà, lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng → Mị muốn
thắp sáng không gian, có lẽ cũng là để thắp lên cái ngọn lửa trong tâm
hồn vừa mới được đánh thức. Cả một phần đời của mình, Mị đã chấp
nhận sống trong bóng tối – bóng tối của tội ác nhà thống lý, bóng tối của
hủ tục trong xã hội phong kiến, bóng tối trong chính tâm hồn và tâm trí
của Mị. Thế nhưng giờ đây, Mị không còn gật đầu chấp nhận điều đó nữa.

Gợi ý: Liên hệ: “Hai đứa trẻ” (Thạch Lam); “Chữ người tử tù” (Nguyễn
Tuân) – đều là những tác phẩm khắc họa sự vận động của bóng tối và ánh sáng.
Các nhân vật dù chìm trong đêm tối ngoại cảnh (hoàn cảnh sống: phố huyện
nghèo nàn, tẻ nhạt; ngục tù tăm tối, tuyệt vọng) nhưng vẫn luôn vươn lên và có
một niềm tin mãnh liệt vào ánh sáng của hy vọng, của những điều tốt đẹp đang
đợi chờ.

Trong đầu Mị đang rập rờn tiếng sáo. → Tiếng sáo không phải từ ngoại
cảnh mà là trong tâm cảnh

Mị muốn đi chơi, Mị cũng sắp đi chơi. → Nhà văn đã đan xen những câu
trần thuật ở góc nhìn ngôi kể thứ ba – với những câu văn miêu tả thế giới
nội tâm bên trong Mị

Mị quấn lại tóc, Mị với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách.

➔ Ta thấy có sự tương xứng trong hành động của hai nhân vật khi cả
hai đều đang sửa soạn để chuẩn bị đi chơi – dường như nhà văn
muốn bộc lộ khao khát về sự công bằng được thể hiện ở một chi tiết
rất nhỏ bé, đời thường (A Sử đi chơi thì Mị cũng phải được đi chơi)

Trang 15
16 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

A Sử đang sắp bước ra bỗng quay lại lấy làm lạ. Nó nhìn quanh, thấy Mị
rút thêm cái áo. A Sử hỏi:

- Mày muốn đi chơi à?

Mị không nói. A Sử cũng không hỏi thêm nữa.

➔ Phải chăng Mị đang chủ động thách thức A Sử?

Mị lúc này không còn là cô Mị lầm lũi của hiện tại, mà đã trở thành cô Mị
của ngày xưa. Mị đang sống trong những tháng ngày rực rỡ của tuổi trẻ.
Mị như rơi vào vô thức trên hành trình tìm về hồi ức xưa cũ. Trong mắt
Mị khi ấy không có A Sử, vì thế, Mị không phản ứng với bất cứ sự tác
động nào từ người chồng ấy. Thân thể Mị vẫn đang bị giam cầm, nhưng
tâm trí của cô đã vượt ra ngoài ngục thất

Rất có thể, đó cũng là một dụng ý trong ngòi bút của nhà văn Tô Hoài. Tô
Hoài không muốn nhân vật phải lén lút chuẩn bị đi chơi, bởi như vậy khát
vọng chính đáng của cô sẽ phần nào bị giảm đi giá trị. Tô Hoài muốn để
những điều ấy được diễn ra một cách đàng hoàng, trong ánh sáng, tự
nhiên và kiêu hãnh – bởi những điều đúng đắn thì không phải luồn cúi
trước bất cứ thế lực nào!

A Sử bước lại, nắm Mị, lấy thắt lưng trói hai tay Mị. Nó xách cả một
thúng sợi đay ra trói đứng Mị vào cột nhà. Tóc Mị xoã xuống, A Sử quấn
luôn tóc lên cột làm cho Mị không cúi, không nghiêng đầu được nữa. Trói
xong vợ, A Sử thắt nốt cái thắt lưng xanh ra ngoài áo rồi A Sử tắt đèn, đi
ra, khép cửa buồng lại.

➔ NHẬN XÉT VỀ HÀNH ĐỘNG CỦA A SỬ?

• Hành động diễn ra một cách thành thục, theo trình tự các bước –
dứt khoát, nhịp nhàng, dồn dập – không do dự

Trang 16
17 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

• A Sử không một giây phân vân, chần chừ - mà liên tiếp hành động
như một thói quen – như bản năng đã ăn sâu trong con người hắn

• Cho thấy bản chất tàn độc của nhân vật

➔ A Sử tượng trưng cho tội ác trong xã hội phong kiến ngang nhiên
chà đạp lên quyền sống của con người

➔ Hành trình tìm lại chính bản thân mình là một hành trình gian nan,
vất vả; Mị sẽ còn phải vượt qua rất nhiều thách thức để được sống
là mình, sống cho mình, sống một cách chính đáng.

Gợi ý: Liên hệ: hành động bạo lực gia đình của người chồng trong
“Chiếc thuyền ngoài xa” (Nguyễn Minh Châu) -cũng là những hành động
nhanh đã thành thói quen. Nhưng với người đàn ông hàng chài, ta cảm nhận
đâu đó sự phẫn uất sâu kín, cảm giác hổ thẹn với người phụ nữ của cuộc đời
mình qua những cử chỉ rất nhỏ. Còn A Sử, hoàn toàn thản nhiên, không hề suy
nghĩ hay cảm nhận điều gì khi đánh vợ.

(3) TÂM LÝ MỊ SAU KHI BỊ A SỬ TRÓI

“Trong bóng tối, → trước đó, Mị đã ý thức và nỗ lực thắp lên ánh sáng –
nhưng giờ đây bóng tối lại tiếp tục bao trùm, như “nuối chửng” những
hy vọng le lói vừa mới được gọi dậy. Mị lại một lần nữa chìm trong bóng
tối của không gian, của tội ác

Mị đứng im lặng, như không biết mình đang bị trói. → Mị dường như vẫn
chưa quay trở về đối diện với thực tại; cô vẫn sống trong quá khứ rực rỡ
mà mình vừa mới tìm về

Hơi rượu còn nồng nàn, Mị vẫn nghe tiếng sáo đưa Mị đi theo những cuộc
chơi, những đám chơi. “Em không yêu, quả pao rơi rồi. Em yêu người nào,
em bắt pao nào…”.

Trang 17
18 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

➔ Những tác nhân không đến từ ngoại cảnh, mà được tạo nên từ sức
mạnh nội tại lớn lao trong nhân vật. Mị không cần những điều bên
ngoài tạo điều kiện để khát khao sống nữa, mà Mị tự tạo nên những
động lực ấy cho chính mình
➔ Mị vẫn sống trong những ngày xưa cũ

Mị vùng bước đi.

➔ Nếu là cô Mị trước đây, Mị sẽ chỉ chấp nhận thực tại mà không hề

phản kháng; nhưng giờ đây, cô đã “vùng bước đi”. Cái động tác
tưởng chừng bản năng này của Mị là kết quả của một quá trình đấu
tranh tâm lý mãnh liệt, của một cô Mị trên hành trình tìm về với
chính bản thân mình

Nhưng tay chân đau không cựa được.

➔ Sợi dây trói, hành động tàn ác của A Sử, đã kéo Mị về thực tại.

Mị không nghe tiếng sáo nữa. Chỉ nghe tiếng chân ngựa đạp vào vách.
Ngựa vẫn đứng yên, gãi chân, nhai cỏ.

➔ Mị không còn sống trong quá khứ - Mị đã quay trở về với thực tại
tức tưởi, tàn nhẫn, bất công.

Mị thổn thức nghĩ mình không bằng con ngựa”.

➔ Trước đó, Mị cũng từng nghĩ mình không bằng con trâu, con
ngựa – nhưng ở thời điểm đó, suy nghĩ này không đi kèm với
bất cứ từ ngữ nào mang tính chất cảm thán; bởi Mị chấp nhận
thực tại đó. Còn giờ đây, Mị “thổn thức” – cái thổn thức đầy
đau đớn của sự thức tỉnh. Nó cho thấy, tuy Mị không còn ở
trong quá khứ nữa, nhưng cô Mị của hiện tại đã nhận thức
được về sự bất công của cuộc sống và bắt đầu có khao khát về
một cuộc sống của chính mình.

Trang 18
19 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

(4) THẾ NHƯNG, TÂM HỒN MỊ DƯỜNG NHƯ VẪN LAY LẮT
ÁNH SÁNG VÀ LÒNG HAM SỐNG

Chó sủa xa xa. Chừng đã khuya. Lúc này, lúc trai đang đến gõ vách làm
hiệu, rủ người yêu dỡ vách ra rừng chơi. Mị nín khóc, Mị lại bồi hồi.

➔ Những xúc cảm trong trẻo và mạnh mẽ ngày nào đã quay trở lại
với Mị. Sợi dây trói khiến Mị không thể bỏ chạy, nhưng không trói
buộc được tâm hồn của Mị nữa. Mị vẫn nhớ về quá khứ, Mị vẫn bồi
hồi về những ngày tháng tự do. Mị đã biết rơi nước mắt cho thân
phận của mình.

Cả đêm Mị phải trói đứng như thế. Lúc thì khắp người bị dây trói thít lại,
đau nhức. Lúc lại tràn trề tha thiết nhớ. Hơi rượu tỏa. Tiếng sáo. Tiếng
chó sủa xa xa. Mị lúc mê, lúc tỉnh.

➔ Đêm ấy, Mị cứ sống chấp chới giữa làn ranh giới của quá khứ và
hiện tại. Mị đau đớn khi bị trói, nhưng vẫn tha thiết nhớ về ngày
xưa.

Cho tới khi trời tang tảng rồi không biết sáng từ bao giờ. Mị bàng hoàng
tỉnh. Buổi sáng âm âm trong cái nhà gỗ rộng. Vách bên cũng im ắng.
Không nghe tiếng lửa réo trong lò nấu lợn. Không một tiếng động.

→ Mị thực sự đối mặt với thực tại – cái thực tại cũ kĩ, nhàm chán, độc ác,
im ắng – cái thực tại khiến Mị bàng hoàng mà từ trước đến giờ Mị cứ cúi
đầu chấp nhận

Không biết bên buồng quanh đấy, các chị vợ anh, vợ chú của A Sử có còn
ở nhà, không biết tất cả những người đàn bà khốn khổ sa vào nhà quan
đã được đi chơi hay cũng đang phải trói như Mị. Mị không thể biết. Đời
người đàn bà lấy chồng nhà giàu ở Hồng Ngài, một đời người chỉ biết đi
theo đuôi con ngựa của chồng.

Trang 19
20 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

➔ Mị nghĩ về những người phụ nữ khác – Mị không phải là nạn nhân

duy nhất của cường quyền, thần quyền và những hủ tục trong xã
hội cũ. Mị thương cảm cho bản thân, và thương thay cho những
người phụ nữ khác. Suy nghĩ của Mị dường như đã khái quát về số
phận bất hạnh và bất công của những người phụ nữ miền núi thời
phong kiến

Mị chợt nhớ lại câu chuyện người ta vẫn kể: đời trước, ở nhà thống lý Pá
Tra có người trói vợ trong nhà ba ngày rồi đi chơi, khi về nhìn đến, vợ chết
rồi. Mị sợ quá, Mị cựa quậy. Xem mình còn sống hay chết. Cổ tay, đầu,
bắp chân bị dây trói xiết lại, đau dứt từng mảnh thịt.

➔ Cô Mị sợ chết; chứng tỏ lòng ham sống của Mị đã trỗi dậy. Chính

sự nhen nhóm lại của tinh thần sống đã trở thành nền tảng cho một
cô Mị quyết đoán, mạnh mẽ, giàu tình thương và khát vọng trong
đêm mùa đông.

ĐÊM ĐÔNG CỨU A PHỦ

Những đêm mùa đông trên núi cao dài và buồn. Nếu không có bếp
lửa sưởi kia thì Mị cũng đến chết héo. Mỗi đêm, Mị dậy ra thổi lửa hơ tay,
hơ lưng, không biết bao nhiêu lần.
+ Nhà văn không khắc họa về mùa đông với những từ ngữ khách quan
thường thấy (rét, lạnh, buốt,...) – mà miêu tả về mùa đông trong góc nhìn
chủ quan của nhân vật Mị
“dài và buồn” → khắc họa tâm trạng Mị khi phải chấp nhận cuộc sống tẻ
nhạt, nhàm chán, lặp đi lặp lại. Ta cũng nhận ra rằng ở thời điểm này, Mị
không còn vô cảm và buông xuôi, phó mặc cuộc đời như trước – Mị đã
bắt đầu có những nhận thức về thực tại (cho thấy dư vị từ đêm tình mùa
xuân không hề mất đi, nó phần nào đã thay đổi và thức tỉnh cô Mị)
+ Thói quen của Mị: hơ tay thổi lửa → Mị sợ chết héo về tinh thần → Hành
động này ko chỉ để sưởi ấm cơ thể, mà còn để giữ gìn ngọn lửa nhiệt huyết

Trang 20
21 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

của tình yêu, của khát vọng sống. Ngọn lửa ko chỉ mang tới hơi ấm mà
còn mang tới ánh sáng – thể hiện Mị không muốn chìm trong bóng tối

Thường khi đến gà gáy, Mị dậy ra bếp sưởi một lúc thật lâu, các chị
em trong nhà mới bắt đầu ra dóm lò bung ngô, nấu cháo lợn. Mỗi đêm,
nghe tiếng phù phù thổi bếp, A Phủ lại mở mắt. Ngọn lửa bùng lên, cùng
lúc ấy Mị cũng nhìn sang, thấy mắt A Phủ trừng trừng. Mới biết nó còn
sống. Mấy đêm nay như thế. Nhưng Mị vẫn thản nhiên thổi lửa, hơ tay.
Nếu A Phủ là cái xác chết đứng chết đấy, cũng thế thôi. Mị vẫn trở dậy,
vẫn sưởi, Mị chỉ biết, chỉ còn ở với ngọn lửa. Có đêm A Sử chợt về thấy
Mị ngồi đấy, A Sử ngứa tay đánh Mị ngã xuống cửa bếp. Nhưng đêm sau
Mị vẫn ra sưởi như đêm trước.
+ Mị tha thiết giữ thói quen với bếp lửa – như một sự nỗ lực để bảo vệ
khát vọng sống khó khăn lắm mới có thể thắp lên
➔ Mị chỉ cần ngọn lửa đó là đủ rồi
+ Thái độ của Mị với A Phủ: thản nhiên, thờ ơ, không quan tâm → sự sống
và cái chết của A Phủ lúc đầu không phải là mối ưu tiên của Mị
• Mị đang phải tranh đấu với nỗi khổ của chính mình
• Mị dường như cũng coi cái ác là một điều hiển nhiên trong căn nhà
đấy
Lúc ấy đã khuya. Trong nhà ngủ yên. Mị trở dậy thổi lửa, ngọn lửa
bập bùng sáng lên. Mị trông sang thấy hai mắt A Phủ cũng vừa mở. Dòng
nước mắt lấp lánh bò xuống hai hóm má đã xám đen. Thấy tình cảnh thế,
Mị chợt nhớ đêm năm trước, A Sử trói Mị, Mị cũng phải trói đứng thế kia.
➔ Sự đồng cảm
➔ Mị soi chiếu chính nỗi đau của bản thân mình trong giọt nước mắt
của người đàn ông xa lạ -
Nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được. Trời
ơi nó bắt trói đứng người ta đến chết. Nó bắt mình chết cũng thôi. Nó đã
bắt trói đến chết người đàn bà ngày trước ở cái nhà này. Chúng nó thật
độc ác.
➔ Mị nhận thức về tội ác và sự bất công trong căn nhà thống lí

Trang 21
22 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

Chỉ đêm mai là người ta chết, chết đau, chết đối, chết rét, phải chết.
Ta là thân phận đàn bà, nó đã bắt về trình ma rồi, chỉ còn biết đợi ngày
rũ xương ở đây thôi... Người kia việc gì mà phải chết. A Phủ ... Mị phảng
phất nghĩ như vậy.
+ Suy nghĩ về cái chết
+ sự giam cầm tâm trí – Mị tin vào những hủ tục của xã hội phong kiến
+ Mị thương A Phủ và nhận ra A Phủ không đáng phải chết trong căn nhà
này
Ðám than đã vạc hẳn lửa. Mị không thổi cũng không đứng lên.
➔ Ở đoạn đầu, Mị cần đến ngọn lửa của ngoại cảnh để giữ gìn ngọn
lửa trong tâm cảnh. Mị không rời được bếp lửa vì sợ sẽ đánh mất
khát vọng sống một lần nữa. Nhưng khi sự đồng cảm được nhen
nhóm trong trái tim, dường như Mị không còn cần đến bếp lửa bên
ngoài nữa

Mị nhớ lại đời mình. Mị tưởng tượng như có thể một lúc nào, biết đâu
A Phủ chẳng trốn được rồi, lúc đó bố con thống lý sẽ đổ là Mị đã cởi
trói cho nó, Mị liền phải trói thay vào đấy. Mị chết trên cái cọc ấy.
Nghĩ thế, nhưng làm sao Mị cũng không thấy sợ... → Mị nghĩ tới hậu
quả nếu mình cứu A Phủ - nhưng Mị không sợ, bởi sức mạnh của tình
yêu thương và của lòng trắc ẩn còn lớn hơn cả những nỗi sợ vô hình
ấy
Trong nhà tối bưng, Mị rón rén bước lại, A Phủ vẫn nhắm mắt.
Nhưng Mị tưởng như A Phủ biết có người bước lại... Mị rút con dao nhỏ
cắt lúa, cắt nút dây mây. → nút dây mây ấy chính là ẩn dụ cho những tội
ác đã kìm kẹp và giam cầm Mị cũng như bao người bất hạnh khác → Mị
cắt nút dây mây – Mị đã cởi bỏ được sợi dây trói vô tình, tàn độc ấy
Mị đứng lặng trong bóng tối. → Một phần đời Mị chìm trong bóng
tối – cả bóng tối của tội ác và cả bóng tối trong tâm trí mình; và dường
như đây là thời điểm Mị phải đối diện với cơ hội duy nhất để tìm về ánh
sáng

Trang 22
23 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

➔ Câu văn được tách riêng thành một đoạn, như thể hiện khoảng lặng
trong suy tư của nhân vật; như một bản lề của cuộc đời Mị - từ đây,
Mị sẽ lựa chọn ở mãi nơi bóng tối – hay vùng lên, cởi bỏ sợi dây trói
vô hình và tiến về phía ánh sáng?
Trời tối lắm. Mị vẫn băng đi. → Bóng tối lúc này chỉ là bóng tối của
ngoại cảnh; còn trái tim Mị đã có ánh sáng – Mị có thể “băng đi” dù không
nhìn thấy rõ ràng sự vật bởi nhận thức trong tâm hồn đã dẫn lối cô
Mị đuổi kịp A Phủ, đã lăn, chạy xuống tới lưng dốc. Mị thở trong
hơi gió thốc lạnh buốt:
- A Phủ cho tôi đi.
A Phủ chưa kịp nói, Mị lại nói:

- Ở đây thì chết mất. → Mị lần đầu nói ra thành lời về nỗi sợ chết, cho
thấy khát vọng sống đã trỗi dậy mãnh liệt hơn bao giờ hết

A Phủ chợt hiểu.

Người đàn bà chê chồng đó vừa cứu sống mình.

A Phủ nói: “Đi với tôi”. Và hai người lẳng lặng đỡ nhau lao chạy xuống
dốc núi.
 HÀNH ĐỘNG CỦA MỊ VỪA TỰ PHÁT (bởi vì Mị không có sự
chuẩn bị trước – hoàn toàn là diễn biến tự nhiên) – VỪA TỰ GIÁC
(là kết quả tất yếu của một quá trình tranh đấu nội tâm sâu sắc,
mạnh mẽ, khao khát tìm về những giá trị của bản thân mình)
 HÀNH TRÌNH ĐI TỪ BÓNG TỐI RA ÁNH SÁNG
Tô Hoài thật vô cùng tinh tế và giàu sự thấu hiểu, khi đã để Mị là người
tự nhận thức và tự mình hành động, chứ không để A Phủ là người chủ
động kéo Mị đi. Những ám ảnh bên trong Mị đến từ bi kịch bị giam cầm
về tinh thần, nên chỉ có Mị có thể tự cứu lấy chính mình. Duy nhất Mị có
thể cắt bỏ sợi dây trói vô hình đã kìm hãm cô biết bao lâu nay…

NHÂN VẬT A PHỦ

Trang 23
24 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

- Hoàn cảnh:
+ đứa trẻ mồ côi → một người thiếu thốn về tình yêu thương
+ nhận được tình yêu thương, sự chở che bao bọc của những người dân
làng → A Phủ có xu hướng sẵn sàng bảo vệ ngôi làng của mình, bởi đó là
những người thân yêu nhất
+ Là một chàng trai dũng cảm, bản lĩnh, khỏe mạnh, yêu lao động, giàu
lòng yêu thương

- Là nạn nhân của nhà thống lí Pá Tra- trở thành một người ở để gạt
nợ
+ Nguyên nhân: Đánh A Sử - con trai thống lý
+ A Phủ phải chịu đựng sự đày đọa cả về thể xác lẫn tinh thần
+ A Phủ chỉ bị giam cầm về thể xác – không bị giam cầm về tinh thần ➔
luôn đứng về phía chính nghĩa; không cúi đầu trước cường quyền và thần
quyền
+ Có khát vọng sống và tình yêu tự do mãnh liệt

Ý nghĩa của nhân vật A Phủ với nhân vật Mị?

+ Là tác nhân chính khơi dậy lòng trắc ẩn tưởng chừng đã ngủ quên trong
trái tim cô Mị
+ Khơi dậy khát vọng sống tiềm tang mãnh liệt của Mị
+ A Phủ tạo nên một tấm gương để Mị soi chiếu:
• Mị nhìn thấy nỗi đau, nhìn thấy hoàn cảnh bất hạnh của chính mình trong
giọt nước mắt của A Phủ
• Mị còn tìm thấy khát vọng sống tự do của chính mình trong hành động
quyết liệt của người đàn ông xa lạ
➔ A Phủ là nguồn động lực lớn lao để từ suy nghĩ, ý thức; Mị quyết
tâm hành động
+ Cùng Mị đi từ bóng tối ra ánh sáng

➔ Thể hiện sâu sắc niềm tin của người cầm bút vào sức mạnh của tình
yêu thương ở đời. Nếu như ta chỉ cô đơn, bơ vơ, một mình giữa
dòng đời – hẳn ta sẽ vô cùng lạc lõng và yếu đuối. Nhưng khi ta tìm
được một người đồng hành, một bờ vai để nương tựa – ta sẽ thêm
mạnh mẽ để tạo nên những ánh sáng rực rỡ nhất mà ta luôn trông
đợi.

Trang 24
25 |HỌC VĂN CÔ SƯƠNG MAI

➔ NGÒI BÚT NHÂN ĐẠO SÂU SẮC CÒN ĐƯỢC THỂ HIỆN RÕ Ở
VIỆC ĐỒNG TÌNH VỚI KHÁT VỌNG GIẢI PHÓNG CỦA CON
NGƯỜI

Đoạn xử kiện: (Đoạn này thường ít khi hỏi vào, học sinh đọc để hiểu
thêm về bối cảnh và nhân vật)
+ Thành phần tham dự: Bọn chức việc cả vùng hồng ngài → như thể hiện
trách nhiệm của mình đối với người dân; nhưng thực chất chỉ để ra oai,
để hưởng thụ (hút thuốc phiện, ăn cỗ)
+ Đáng lẽ ra, buổi xử kiện phải có ý nghĩa để đòi lại sự công bằng – để
đấu tranh cho lẽ phải ➔ thực chất, đây chỉ là một vỏ bọc của một buổi ăn
chơi trác táng
+ Thời gian dài: suốt từ trưa cho đến hết đêm
“Cứ như thế, suốt chiều, suốt đêm, càng hút, càng tỉnh, càng đánh, càng chửi,
càng hút.” (liệt kê; điệp từ; tăng tiến) → Chúng hưởng thụ, coi đánh người như
một thú vui!
➔ Một tội ác ngang nhiên, lặp đi lặp lại, những điều vô lý bất công nhưng
không ai có thể ngăn cản
+ Kết quả của “buổi xử kiện”: A Phủ nợ thống lí một trăm đồng bạc, trở
thành con trâu – con ngựa nhà thống lí, bị cúng trình ma nhận mặt kẻ vay
nợ
 NHÀ VĂN THỂ HIỆN NGÒI BÚT TỐ CÁO, PHÊ PHÁN
NHỮNG MỤC RỮA, NHỮNG BẤT CÔNG TRONG XÃ HỘI
PHONG KIẾN

Trang 25