The Century of The Self

"The Century of the Self"(Benliğin Yüzyılı). Bu belgesel insan psikolojisi, toplumsal dinamikler
ve politikadaki karmaşıklıkları inceliyor. Belgesel hikayemizin de merkez noktasını belirleyen
Freud’un teorisi olan “Zihnin derinliklerinde saklı cinsel ve saldırgan güçler.” olduğunu
söylemesiyle başlıyor. Belgesel 1. Bölümünde 20. yüzyılın başlarından itibaren Sigmund Freud'un
psikanaliz teorilerinin ve yeğeni Edward Bernays’ın propaganda ve halkla ilişkiler çalışmalarının
etkisini inceliyor. Belgeselin ilk saati, bu etkilerin özellikle tüketim kültürü ve siyaset üzerinde
nasıl belirleyici olduğunu ele alıyor.
Sigmund Freud'un insan davranışlarına ve psikolojisine dair keşifleri, toplumun derinliklerindeki
bilinçdışı güçlerin ve isteklerin etkisini ortaya koymuştur. Belgesel, Freud'un tezlerinin temel
aldığı bilinçdışı dürtülerin insan davranışları üzerindeki etkisini vurgulayarak, insanların bilinçli
olarak karar vermedikleri ve manipüle edilebileceklerini gösteriyor. Bu noktada, Edward
Bernays’ın devreye girmesiyle birlikte, Freud'un keşifleri tüketim kültürü ve siyaset alanlarında
devrim niteliğinde bir etkiye dönüşüyor.
Bernays, Freud'un psikanaliz teorilerini kullanarak, insanların bilinçaltını hedef alarak tüketim
toplumu ve politik propaganda alanlarında devrim niteliğinde adımlar atıyor. İnsanların isteklerini
ve korkularını manipüle etmek suretiyle, tüketici davranışlarını ve seçimleri yönlendirebileceğini
fark ediyor ve böylece modern tüketim kültürünün temellerini atıyor.
26 yaşında dönemin Amerikan Başkanı ile barış konferansına giden Bernays , savaştan sonra
Amerika’ya döndüğünde savaş için propaganda yapılabildiğine göre barış için de
kullanabileceğine kanaat getiriyor. Fakat Almanlar’ın çok kullanması sebebiyle olumsuz haline
gelen propaganda kelimesini “Halkla İlişkiler Konseyi” lafına getirmesi Bernays’ın işinde ne
kadar zeki olduğunu gösteriyor.
Bernays’ın en çarpıcı deneyi ise kadınları sigara içmeye ikna edebilmesidir. Kadınlar sigara içmez
tabusunu bir törende birkaç zengin sosyete kadınının bu törende aynı anda gösterişli bir şekilde
sigara yakmaları sonucu basına da haber salmasıyla birlikte sigarayı özgürlük meşalesi olarak
gösteriyor ve erkek egemen iktidarına bir başkaldırı ve sigara içmenin kadınları daha özgür
kaldığı fikrinde başarılı oluyor. Sonunda da kadınların sigara içme oranı artıyor.
Bernays’ın bir başka deneyi ise tüketiciliktir. Amerikalı şirketler sadece ihtiyaç için alışveriş
yapan kitleyi görüyorlar ve arzunun ihtiyacın önüne geçmesini düşünüyorlar. Bunun için
Bernays’e başvuruyorlar ve irrasyonel olan duygulara hitap etmeyi çok iyi bilen Barneys “Satın
aldığınız şeyleri sadece ihtiyaçtan almadıkları, kendilerini nasıl gördüğünüzü başkalarına
göstermek için de aldınız.” Fikrini inandırabilmesiyle başarılı oluyor.
Bernays 1924 yılında ülkede espri konusu haline gelen Amerikan Başkanı Coolidge’ın imajını
Beyaz Saray’da dönemin ünlü oyuncularını başkana ağırlatma fikrini gerçekleştirerek bir nebze de
olsa düzeltebiliyor.
Duygulara hitap etmeyi çok iyi bilen Bernays bu konularda yazılı ve görsel medyayı çok iyi
kullanıyor.
Hitler’in propaganda bakanı olan Joseph Goebbels bir konuşmasında en çok Bernays’ten
etkilendiğini söylüyor.
Bernays maddi olarak zor durumda kalan Freud’un kitaplarını Amerika’da pazarlıyor ve
Amerika’da popüler olan Freud böylece çok fazla para kazanıyor.
1929 da baş gösteren büyük ekonomik kriz sonrası aşırı tüketime karşı olan kitlelerle savaşmak
için büyük şirketler Bernays’ın tekniklerini kullanıyor. Bernays ve teknikleri demokrasi ile
kapitalizmin ayrılmaz bir bütün olduğunu kitlelerle inandırabililiyor.
Bernays'in bu manipülasyonlarını çarpıcı bir şekilde göstererek, insanların ne kadar kolaylıkla
yönlendirilebileceğini ve nasıl bilinçaltı mesajlarla etkilendiklerini eleştirir.
The Century of The Self (Benliğin Yüzyılı), film yapımcısı Adam Curtis’in 2002 BBC yapımı
İngiliz televizyon belgesel dizisidir.
Bu metni yazan kişi olarak belgeseli çok beğendim. Verdiği bilgiler, akıcılık ve izlenebilirliği
konusunda da çok başarılı buldum.