03/03/2016

CHƯƠNG 1: 1. KHÁI QUÁT CHUNG

MÁY BIẾN ÁP
(TRANSFORMER)

1.1 ĐỊNH NGHĨA 1.1 ĐỊNH NGHĨA

Máy biến áp là một thiết bị điện từ MBA dùng cho tàu thủy của hãng
tĩnh, làm việc theo nguyên lý cảm ứng ELHAND loại ET3SM, công suất từ 10 –
điện từ, dùng để biến đổi hệ thống điện 1600 kVA, vỏ bảo vệ IP23, chống rung
xoay chiều có thông số U1, I1, f1 thành hệ (shock-proof) (có thể lựa chọn đến IP54).
thống có thông số U2, I2, f1.
Đầu vào của máy biến áp nối với
nguồn điện gọi là sơ cấp (chỉ số 1). Đầu
ra nối với tải gọi là thứ cấp (chỉ số 2).

1.2 CÔNG DỤNG CỦA MBA 1.2 CÔNG DỤNG CỦA MBA
Để dẫn điện từ nhà máy phát điện đến Đường dây tải điện
Hộ tiêu
~ thụ điện
hộ tiêu thụ cần phải có đường dây tải Máy phát MBA MBA
điện (hình 2.1.1). Nếu khoảng cách từ nơi điện tăng áp hạ áp

sản xuất điện đến hộ tiêu thụ lớn, một Ngoài ra, MBA còn dùng trong thiết bị
vấn đề đặt ra là việc truyền tải điện năng lò nung, hàn điện, dùng biến đổi nguồn
đi xa làm sao cho kinh tế nhất. cho các mạch điện tử, …
Đường dây tải điện
Hộ tiêu
~ thụ điện

Máy phát MBA MBA

điện tăng áp hạ áp

1

1.2 CÔNG DỤNG CỦA MBA
Đối với tàu thuỷ: MBA dùng để cấp
điện áp phù hợp với các thiết bị điện.
Ngoài ra, chúng còn được dùng làm
nguồn chiếu sáng, hàn điện, đo lường, ...
Đối với MBA công suất dùng cho phân
phối, chiếu sáng tàu thủy thì cần phải
được các cơ quan Đăng kiểm phê duyệt
thiết kế, chế tạo.
1.3 THÔNG SỐ ĐỊNH MỨC
Các lượng định mức của MBA do nhà
máy quy định sao cho máy làm việc lâu
dài, gồm có:
 Điện áp định mức;
 Dòng điện định mức;
 Công suất định mức;
 Cấp bảo vệ IP;
 Ngoài ra, trên nhãn máy còn ghi các
thông số khác như: tần số định mức, số
pha, sơ đồ đấu nối đầu dây, …
2.1 CẤU TẠO
Lõi thép máy biến áp
Lõi thép dùng để dẫn từ thông chính,
thường bằng thép lá, và gồm hai phần:
trụ để đặt dây quấn và gông để khép kín
mạch từ giữa các trụ.
Lõi thép có hai dạng chính: loại trụ và
loại bọc.
03/03/2016
1.2 CÔNG DỤNG CỦA MBA
Một số cơ quan Đăng kiểm như:
Lloyd´s shipping register (LR),
Bureau Veritas (BV),
Det Norske Veritas (DNV),
Registro Italiano Navale (RINA),
American Bureau of Shipping (ABS),
Germanischer Lloyd (GL), … (GL hiện
sát nhập với DNV Norway thành DNV
GL).
Vietnam Register (VR)
2. CẤU TẠO-HOẠT ĐỘNG
2.1 CẤU TẠO
Lõi thép máy biến áp
Lõi thép làm bằng thép kỹ thuật điện
bề dày từ 0,35-0,5mm. Thành phần thép
có 97% sắt và 3% Silic. Silic làm tăng
điện trở, như vậy giảm tổn hao do dòng
điện xoáy sinh ra, nhưng làm thép dòn,
khó dập. Mặt lá thép được phủ một lớp
cách điện mỏng để cách điện các lá thép
với nhau.
2
 03/03/2016

2.1 CẤU TẠO 2.1 CẤU TẠO

Lõi thép máy biến áp Dây quấn máy biến áp
Dây quấn máy biến áp thường bằng
đồng hoặc nhôm, tiết diện tròn hay chữ
nhật; bên ngoài dây dẫn có bọc cách
điện. Dây quấn gồm nhiều vòng dây và
lồng vào trụ lõi thép. Giữa các vòng dây,
Lõi thép Lõi thép
f

f. f.
giữa các dây quấn và giữa dây quấn và
2. 2.

lõi thép đều có cách điện.

Cuộn dây
Cuộn dây

2.1 CẤU TẠO 2.1 CẤU TẠO

Dây quấn máy biến áp Dây quấn máy biến áp
Dạng vuông hoặc chữ nhật chỉ phù Lõi thép

Dây quấn
hợp với máy nhỏ vì lý do sau: khi bị sơ cấp Sơ cấp
Mạch từ
ngắn mạch, lực điện từ tỷ lệ với bình Dây quấn
thứ cấp

phương dòng ngắn mạch và làm cuộn Khung nhựa

cách điện
Thứ cấp
Đầu dây
dây vuông hoặc chữ nhật phình ra; còn sơ cấp Đâu dây
thứ cấp

dạng tròn khó biến dạng hơn.

2.1 CẤU TẠO 2.2 NGUYÊN LÝ LÀM VIỆC

Các bộ phận khác của máy biến áp Sơ đồ nguyên lý của máy biến áp một
Máy biến áp công suất nhỏ được làm pha hai dây quấn:
mát bằng không khí. Máy lớn được đặt i1
trong một thùng dầu, vỏ thùng có cánh
i2

tản nhiệt. Ngoài ra còn có sứ để nối các u1 e1

e2 Zt u2

đầu dây ra ngoài, bộ phận điều chỉnh

điện áp, rơle bảo vệ, …

3
 03/03/2016

2.2 NGUYÊN LÝ LÀM VIỆC 2.2 NGUYÊN LÝ LÀM VIỆC

Dòng điện sơ cấp i1 i2
Theo định luật i1 i2

i1 và thứ cấp i2 tổng u1 e1

e2 Zt u2
cảm ứng điện từ, u1 e1
e2 Zt u2

hợp lại để tạo ra từ các sức điện động

thông trong lõi thép. cảm ứng e1, e2 sinh
Gọi f là từ thông xoay chiều móc vòng ra trong cuộn sơ cấp
đồng thời cả hai dây quấn; gọi là từ và cuộn thứ cấp là:
thông chính, ta có:

2.2 NGUYÊN LÝ LÀM VIỆC 2.2 NGUYÊN LÝ LÀM VIỆC

Theo định luật i1 i2
Nếu bỏ qua sụt áp i1 i2

cảm ứng điện từ, u1 e1

e2 Zt u2
trên điện trở và từ u1 e1
e2 Zt u2

các sức điện động thông tản không

cảm ứng e1, e2 sinh móc vòng qua cả hai
ra trong cuộn sơ cấp cuộn dây thì E1 = U1
và cuộn thứ cấp là: và E2 = U2. Và ta có:

Với:

2.2 NGUYÊN LÝ LÀM VIỆC 2.2 NGUYÊN LÝ LÀM VIỆC

Nếu bỏ qua tổn i1 i2
Câu hỏi:
hao trong máy biến u1 e1
e2 Zt u2 - Độ biến thiên điện áp thứ cấp theo tải
áp thì trên máy biến áp thực tế?
U1.I1 = U2.I2
Vậy:

4
 03/03/2016

3. MÔ HÌNH TOÁN MBA 3.1 QUÁ TRÌNH ĐIỆN TỪ

f

i1 i2

e2
~ u1 e1 ft1 ft2 Zt u2

3.2 PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN 3.2 PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN

ÁP, DÒNG ĐIỆN ÁP, DÒNG ĐIỆN
PT điện áp sơ cấp: i1
f

i2
PT điện áp thứ cấp: i1
f

i2

e2 e2
~ u1 e1 ft1 ft2 Zt u2
~ u1 e1 ft1 ft2 Zt u2

Viết dưới dạng phức: Viết dưới dạng phức:

Với: Với:
Ta có: Ta có:

3.2 PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN 3.2 PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN

ÁP, DÒNG ĐIỆN ÁP, DÒNG ĐIỆN
f

PT sức từ động: i1 i2 PT sức từ động:

e2
ft1 ft2 Zt u2

Trong phương trình: Ở chế độ không tải, từ thông chính do

~ u1 e1

sức từ động của cuộn dây sơ cấp sinh ra,

sức từ động này là:
Thường thì điện áp rơi trên Z1.I1 là rất
nhỏ, nên có thể coi gần đúng là U1  E1.
Do đó, từ thông chính f cũng coi như
không đổi.

5
 03/03/2016

3.2 PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN 3.2 PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN

ÁP, DÒNG ĐIỆN ÁP, DÒNG ĐIỆN
PT sức từ động: PT sức từ động:
Trong chế độ tải, từ thông chính do Từ thông chính f là không đổi, do đó:
sức từ động của cả hai cuộn dây sinh ra.
Sức từ động này là: Hay:

Dạng phức:

3.3 MÔ HÌNH TOÁN MBA 4. SƠ ĐỒ THAY THẾ

Hệ ba phương trình gồm: phương
trình điện áp sơ cấp, phương trình điện
áp thứ cấp và phương trình sức từ động
là mô hình toán của 1 pha:

4.1 QUY ĐỔI THỨ CẤP VỀ SƠ CẤP
Đề thiết lập sơ đồ thay thế, trước hết
cần quy đổi các đại lượng thứ cấp về bên
phía sơ cấp.
Trong quy đổi, quy ước các đại lượng
thứ cấp quy đổi có dấu phẩy ở trên. Khi
quy đổi, ta xác định đại lượng quy đổi
theo đại lượng được quy đổi.
4.1 QUY ĐỔI THỨ CẤP VỀ SƠ CẤP
Quy đổi sức điện động
Để nối phía thứ cấp về được bên sơ
cấp thì sức điện động trong cuộn thứ cấp
phải quy đổi sao cho bằng sức điện động
sơ cấp, nghĩa là:
Mà:
Do đó:

6

4.1 QUY ĐỔI THỨ CẤP VỀ SƠ CẤP
Quy đổi điện áp
Tương tự như quy đổi sức điện động,
đại lượng điện áp quy đổi là:
4.1 QUY ĐỔI THỨ CẤP VỀ SƠ CẤP
Quy đổi điện trở cuộn dây thứ cấp:
Trong quy đổi, vì công suất mạch thứ
cấp không đổi nên tổn hao đồng trên
cuộn dây thứ cấp trước và sau quy đổi là
không đổi, nghĩa là:
Tương tự:
4.2 THIẾT LẬP SƠ ĐỒ THAY THẾ
Xét phương trình:
 Thành phần Z1.I1 là điện áp rơi trên
tổng trở dây quấn sơ cấp;
 Thành phần (-E1) chính là điện áp
trên tổng trở đặc trưng cho từ thông
chính và tổn hao sắt từ của lõi thép.
03/03/2016
4.1 QUY ĐỔI THỨ CẤP VỀ SƠ CẤP
Quy đổi sức dòng điện
Trong quy đổi, phải đảm bảo điều kiện
là công suất mạch thứ cấp trước và sau
quy đổi được bảo toàn, nghĩa là:
4.1 QUY ĐỔI THỨ CẤP VỀ SƠ CẤP
Mô hình toán sau khi quy đổi:
4.2 THIẾT LẬP SƠ ĐỒ THAY THẾ
Ta coi tổn hao không đáng kể (tổn hao
dòng xoáy và từ thông tản móc vòng qua
không khí); nên từ thông chính do dòng
không tải sinh ra, do đó, ta có thể viết:
Trong đó:
:tổng trở từ hoá đặc
trưng cho mạch từ
:điện trở từ hoá đặc trưng cho tổn
hao sắt từ
7
 03/03/2016

4.2 THIẾT LẬP SƠ ĐỒ THAY THẾ 4.2 THIẾT LẬP SƠ ĐỒ THAY THẾ
Phương trình trên trở thành: Mô hình toán được viết lại thành:

Chuyển phương trình

sang các đại lượng đã thay thế và thay
đại lượng vào, ta được: Từ mô hình toán như trên, ta thiết lập
được mạch điện tương ứng như hình:
. .
I1 R1 X1 R‘2 X‘2 I2‘
.
Io

Rth
. . .
U1 -E1 -U‘2 Z‘T

Xth

5. CÂU HỎI VỀ MBA 6. CÁC MBA ĐẶC BIỆT

Câu hỏi:
- Thiết lập sơ đồ thay thế đơn giản
MBA?
- Các chế độ hoạt động của MBA?
- Giản đồ năng lượng của MBA?
- Hiệu suất MBA?

6.1 MÁY BIẾN ÁP BA PHA 6.1 MÁY BIẾN ÁP BA PHA

Để biến đổi điện áp của một nguồn áp MBA 3 pha hạ áp và cao áp
3 pha, ta có thể dùng hai cách:
- Tổ máy biến áp ba pha, gồm ba máy
một pha; hoặc
- Máy biến áp ba pha, với lõi thép ba
trụ;
A a B b C c A B C
X Y Z
a b c
x y z
X x Y y Z z

(a) (b)

8
 03/03/2016

6.1 MÁY BIẾN ÁP BA PHA 6.2 MÁY BIẾN ÁP HÀN

Đấu dây MBA 3 pha: Là loại máy biến áp đặc biệt dùng để hàn
Up1 Up2 Up1 Up2
bằng phương pháp hồ quang điện. Người
Ud1 Ud2 Ud1 Ud2 ta chế tạo máy biến áp hàn có điện kháng
tải lớn, và thêm cuộn điện kháng ngoài. Vì
(a) Y – Y (b) Y – D
thế điện áp ra của máy biến áp hàn sụt áp
Up1 Up2 Up1
Up2 rất nhanh theo dòng điện, thích hợp với
Ud1 Ud2 Ud1 Ud2 yêu cầu hàn điện.

U1
(c) D – D (d) D – Y
K

6.2 MÁY BIẾN ÁP HÀN 6.2 MÁY BIẾN ÁP HÀN

Cuộn dây sơ cấp nối với nguồn điện. Khi dí que hàn vào tấm kim loại sẽ có
Cuộn dây thứ cấp có một đầu nối với cuộn dòng điện lớn chạy qua làm nóng chỗ tiếp
điện kháng và kim loại cần hàn, đầu kia xúc. Khi nhấc que hàn cách tấm kim loại
nối với que hàn. một khoảng cách nhỏ, vì cường độ điện
trường lớn làm ion hoá chất khí, sinh hồ
quang và toả ra nhiệt lượng lớn làm nóng
chảy chỗ hàn.

6.2 MÁY BIẾN ÁP HÀN 6.3 MÁY BIẾN ÁP TỰ NGẪU

Muốn điều chỉnh dòng điện hàn có thể Trong trường hợp điện áp sơ cấp và điện
thay đổi số vòng dây quấn thứ cấp hoặc áp thứ cấp khác nhau không nhiều, để kinh
thay đổi điện kháng cuộn K bằng cách thay tế về vấn đề chế tạo và vận hành, người ta
đổi khe hở không khí của lõi thép. Chế độ sử dụng MBA tự ngẫu thay cho MBA cách
làm việc của máy biến áp hàn là ngắn ly 2 cuộn dây. Hoặc những ứng dụng cần
mạch thứ cấp. Điện áp thứ cấp định mức là điện áp đầu ra thay đổi được thì ta cũng
từ 60V đến 70V. dùng MBA tự ngẫu; chẳng hạn như trong
phòng thí nghiệm, trong điều chỉnh điện áp
để mở máy động cơ dị bộ, …

9

6.3 MÁY BIẾN ÁP TỰ NGẪU
MBA tự ngẫu 3 pha
6.4 MÁY BIẾN ĐIỆN ĐO LƯỜNG
Chức năng chính của Máy biến điện
đo lường (instrument transformers) là:
 Biến đổi dòng điện, điện áp từ giá trị
lớn xuống giá trị nhỏ để cung cấp cho
các rơ-le hoặc các thiết bị khác.
 Cách ly mạch đo lường với hệ thống
cao áp phía sơ cấp.
 Chuẩn hóa giá trị định mức của các
thiết bị, rơ-le.
6.4 MÁY BIẾN ĐIỆN ĐO LƯỜNG
Hình dạng CT và VT
03/03/2016
6.3 MÁY BIẾN ÁP TỰ NGẪU
Về cấu tạo, MBA tự ngẫu khác MBA
cách ly ở chỗ cuộn dây quấn thứ cấp là một
phần của cuộn dây quấn sơ cấp, nên ngoài
việc liên hệ về từ thì chúng còn liên hệ trực
tiếp về điện.
Sơ đồ nguyên lý như sau:
u1 N1
N2 u2
6.4 MÁY BIẾN ĐIỆN ĐO LƯỜNG
Khi cần đo điện áp hoặc dòng điện rất
lớn, người ta dùng các máy biến điện có
tỷ số chính xác kết hợp bởi các dụng cụ
đo chuẩn, thang đo thấp. Có hai loại:
máy biến áp đo lường và máy biến dòng
đo lường.
I
150 V 5A
Cao áp V K A
(a) (b)
6.4 MÁY BIẾN ĐIỆN ĐO LƯỜNG
Nguyên lý cấu tạo và sơ đồ thay thế
máy biến điện đo lường:
Từ thông rò (leakage flux) đặc trưng
bởi điện kháng X. Tổng trở đặc trưng
cho điện áp rơi trên máy biến điện. Với
máy biến điện áp, thì phải được tính
toán thiết kế sao cho đạt được tổng trở
này càng bé càng tốt.
Tổn hao dòng điện trong
máy biến điện áp phụ thuộc
vào dòng điện chạy qua nhánh
kích thích, Zm và Ra. Biến dòng
thì được thiết kế đặc biệt để
đạt được tổng trở kích thích
này càng lớn càng tốt.
10
 03/03/2016

6.4 MÁY BIẾN ĐIỆN ĐO LƯỜNG 6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG

Giản đồ vec-tơ máy biến điện áp: Đó là các máy giảm áp mà phía cao áp
Ep: sức điện động cảm ứng trên cuộn sơ cấp;
Es: sức điện động cảm ứng trên cuộn sơ cấp;
đấu vào điện áp cần đo; phía hạ áp đấu
Ip/n: dòng thứ cấp tính theo dòng sơ cấp; vào vôn kế điện áp thấp, thường là 100V
Ie: dòng kích thích (dòng qua mạch sơ cấp khi
MBA không tải; hoặc 110V. Vì lý do an toàn, cuộn thứ
Im: dòng mạch từ đặc trưng cho việc chuyển
năng lượng giữa các cuộn dây;
cấp phải được nối đất và cách điện rất kỹ
Ia: dòng tổn hao mạch từ (mất mát do dòng Fu- đối với cuộn sơ cấp.
cô và hiện tượng từ trễ);
R1, R2: nội trở cuộn sơ cấp và thứ cấp, gây sụt
áp trên MBA;
: góc từ trễ;
1: góc lệch giữa điện áp và dòng điện sơ cấp;
2: góc lệch giữa điện áp và dòng điện thứ cấp;

6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG 6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG

Thông số cơ bản và các định nghĩa Thông số cơ bản và các định nghĩa
- Hệ số điện áp định mức kT (Rated Tiêu chuẩn về hệ số điện áp định mức
voltage factor): là hệ số nhân với điện áp như bảng sau.
sơ cấp định mức để xác định điện áp lớn
nhất mà máy biến áp vẫn đảm bảo nhiệt
độ và độ chính xác quy định.
Tùy thuộc vào điều kiện nối đất của hệ thống,
điện áp của máy biến áp phải chịu đựng được điện
áp lớn nhất trong một khoảng thời gian yêu cầu để
xử lý và xóa lỗi hệ thống.

6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG 6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG

Thông số cơ bản và các định nghĩa
- Điện áp sơ cấp định mức (Rated
primary voltage): tùy theo thiết kế, máy
biến điện áp có thể được nối giữa dây
pha-đất hoặc giữa pha-pha.
Thông số cơ bản và các định nghĩa
- Điện áp thứ cấp định mức (Rated
secondary voltage): thường là 100 hoặc
110V đối với VT nối giữa pha-pha.
Nhưng với biến điện áp 1 pha được thiết
kế để nối giữa pha-đất thì điện áp thứ
cấp định mức phải chia cho .

11

6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Thông số cơ bản và các định nghĩa
- Đầu ra định mức hoặc tải định mức
(Rated output or the rated burden): được
tính theo VA. Đó là công suất biểu kiến
mà VT có thể cung cấp cho mạch thứ cấp
khi nó được nối với điện áp sơ cấp định
mức và tải chính xác. Thông thường VT
được chế tạo với các giá trị: 10-15-25-30-
50-75-100-150-200-300-400-500VA.
6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Thông số cơ bản và các định nghĩa
- Sai số độ dịch pha hay sai số pha
(Phase displacement error or phase error)
là sai lệch giữa dòng điện sơ cấp và dòng
điện thứ cấp. Góc lệch này thường tính
bằng đơn vị phút (minute).
Và các thông số khác như: sai số điện
áp, giới hạn nhiệt độ ngõ ra định mức, …
6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Cấp chính xác: Với mạch đo lường
Cấp chính xác của VT đảm bảo khi
điện áp nằm trong khoảng 80 và 120%
điện áp định mức của sơ cấp tương ứng
với bất kỳ tải cảm hệ số công suất 0.8
trong khoảng 25 và 100% công suất định
mức chính xác.
03/03/2016
6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Thông số cơ bản và các định nghĩa
- Cấp chính xác (Accuracy class): được
xác định bởi giới hạn của sai số điện áp
và sai lệch pha dưới điều kiện của tải và
điện áp xác định.
6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Cấp chính xác
Cấp chính xác của VT phụ thuộc vào
ứng dụng của VT: với mạch đo lường
hay với mạch bảo vệ.
6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Cấp chính xác: Với mạch đo lường
Theo tiêu chuẩn IEC, cấp chính xác
gồm: 0.1 – 0.2 – 0.5 – 1 – 3. Trong đó:
- Cấp 0.1 và 0.2 thường dùng trong
thiết bị phòng thí nghiệm;
- Cấp chính xác 0.5 và 1.0 thường
được sử dụng trong công nghiệp;
- Cấp 3.0 rất ít khi sử dụng;
12

6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Cấp chính xác: Với mạch đo lường
6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Cấp chính xác: Với mạch bảo vệ
Theo IEC, cấp chính xác cho bảo vệ
bao gồm 3P và 6P. Trong thực tế thì chỉ
có cấp 3P được sử dụng.
6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Cấp chính xác: Với mạch bảo vệ
Xét VT có thông số:
Có nghĩa là: sai lệch điện áp lớn nhất là 3% và độ
dịch pha lớn nhất là 120 phút. Nếu tải nằm trong
khoảng từ 25% x 100 = 25VA đến 100VA với tải cảm hệ
số công suất 0.8 thì điện áp tối đa VT chịu được là:
03/03/2016
6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Cấp chính xác: Với mạch đo lường
Xét VT có thông số:
Ví dụ: với tải nằm trong khoảng từ 100 x
25% = 25VA đến 100VA và điện áp trong
khoảng từ 20000 x 0.8 = 16000V đến 20000
x 1.2 = 24000V thì sai số điện áp sẽ là 1%
và độ dịch pha không quá 10 phút.
6.4.1 MÁY BIẾN ÁP ĐO LƯỜNG
Cấp chính xác: Với mạch bảo vệ
Cấp chính xác đảm bảo cho:
- Giá trị điện áp trong khoảng từ 5%
điện áp sơ cấp đến điện áp cực đại (là
giá trị điện áp sơ cấp nhân với hệ số
điện áp định mức kT x Un);
- Tải sơ cấp trong khoảng 25% đến
100% tải chính xác với hệ số công suất
tải cảm 0.8;
6.4.2 MÁY BIẾN DÒNG Đ. LƯỜNG
Máy biến dòng đo lường ký hiệu như
hình vẽ:
Trong trường hợp ngắn mạch biến
dòng, ta có phương trình sau:
13

6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Trong thực tế, lõi thép tất cả các biến
dòng là loại đặc biệt, tương thích với
từng ứng dụng cụ thể.
Khi sử dụng cần lưu ý, không nên lựa
chọn thiết bị có đặc tính cao hơn mức
cần thiết.
Tín hiệu ra từ một CT phụ thuộc vào
ứng dụng và loại tải được nối với nó.
6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Lõi thép CT dùng cho đo lường
(metering core):
 Để bảo vệ cho thiết bị và thiết bị đo
lường khỏi hư hỏng do dòng lớn khi hệ
thống xảy ra sự cố, lõi thép đo lường phải
bão hòa ở khoảng 5 đến 20 lần dòng định
mức.
 Thông thường, các thiết bị đo năng
lượng phải có khả năng chịu được ít nhất
là 5-20 lần dòng định mức.
6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Cấp chính xác (Accuracy class) theo IEC
62053-11:
Bảng 1-Cấp chính xác theo tiêu chuẩn
IEC 62053-11.
03/03/2016
6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
1. Các thiết bị đo lường, chẳng hạn như
các đồng hồ kW, kVAr, A hoặc kWh,
kVAr hoạt động dưới điều kiện tải bình
thường. Lõi thép đo lường (metering core)
yêu cầu độ chính xác cao, tải thấp và điện
áp bão hòa thấp. Chúng hoạt động ở mức
tải trong phạm vi 5-120% dòng định mức
với cấp chính xác là: 0.2 hoặc 0.5 theo
IEC / 0.15; 0.3 hoặc 0.6 theo IEEE
6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Cấp chính xác (Accuracy class) theo IEC
62053-11:
Cấp chính xác 0.5 (Class 0.5) nghĩa là
độ chính xác là 0.5% giá trị đọc được ở
trạng thái toàn tải (Full load) với hệ số
công suất là đơn vị.
6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Cấp chính xác (Accuracy class) theo IEC
62053-11:
Xét một CT có thông số 500/1A 15VA cl
0.5: đây là một CT đo lường; dòng sơ cấp
định mức là 500A; dòng thứ cấp định mức
là 1A; cấp chính xác 0.5; tải định mức
15VA.
Nghĩa là: với mức tải từ 5%-120% dưới
điều kiện dòng thứ cấp là 1A, hệ số công
suất là 1 thì sai số dòng điện là 0.5%.
14

6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Để cung cấp thêm thông tin chính xác,
IEC phát hành tiêu chuẩn IEC 62053-22
để xác định cấp chính xác Class 0.5S như
bảng 2 sau:
6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Lõi thép CT dùng BVRL (relay core):
 CT bảo vệ hoạt động với dải trên
dòng định mức nhiều lần.
 Đặc điểm chính của CT này là:
+ Độ chính xác thấp (cho phép sai
số lớn hơn metering core);
+ Điện áp bão hòa lớn;
6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Xét một CT có thông số 100/1A 15VA
10P5: đây là 1 CT bảo vệ; dòng định mức
sơ cấp là 100A; dòng thứ cấp định mức
là 1A; tải định mức 15VA; cấp chính xác
(accuracy class) 10P; hệ số giới hạn chính
xác (ALF-Accuracy Limit Factor) là 5.
03/03/2016
6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
2. Với rơ-le bảo vệ và các thiết bị ghi
nhận nhiễu của mạch sơ cấp thì CT hoạt
động tại ở trạng thái quá dòng; yêu cầu
độ chính xác thấp nhưng khả năng biến
đổi dòng lớn cho phép rơ-le bảo vệ đo
được dòng sự cố và cắt được bảo vệ.
Cấp chính xác tiêu chuẩn là: 5P, 10P,
PR, PX hoặc TP (IEC).
6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Yêu cầu độ chính xác của CT bảo vệ
theo tiêu chuẩn IEC 60044-1:
6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Nghĩa là: khi cung cấp một công suất
15VA dưới dòng 1A, giá trị sai số lớn nhất
trên dòng sơ cấp sẽ là:
- Thấp hơn 3% tới (Ipn = 100A), và tại thứ
cấp là Isn x 3% = 1A x 3% = 0.03A;
- Thấp hơn 10% tới (Ipn x ALF) = 500A,
tương ứng tại thứ cấp là Isnx 5 x 10%= 0.5A;
Dòng điện thứ cấp do đó giữa 4,5 đến
5,5A ứng với dòng sơ cấp là 500A (5 x Ipn).
15
 03/03/2016

6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT 6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT
Tổng hợp cấp chính xác của CT theo Tổng hợp cấp chính xác của CT theo
IEC 60044-1. IEC 60044-1.

6.4.3 TẢI VÀ ĐỘ CHÍNH XÁC CỦA CT 6.4.4 SO SÁNH ĐƯỜNG CONG TỪ HÓA

Tổng hợp cấp chính xác của CT theo

IEC 60044-1.

16