KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ

DOĞA BİLİMLERİ VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

CE 456 BULANIK MANTIK DERSİ

2021-2022 BAHAR DÖNEMİ FİNAL PROJESİ

TİP-1 DİYABET HASTALARI İÇİN BULANIK MANTIK TABANLI

KONTROL EDİCİ KULLANARAK UYGUN İNSULİN DOZLARININ
ÖNERİLMESİ

Öğrenci: 21600557 Fatih ÇELİKEL

Danışman: Prof. Dr. Novruz ALLAHVERDİ

KONYA 2021-2022 BAHAR DÖNEMİ

 TİP-1 DİYABET HASTALARI İÇİN BULANIK MANTIK TABANLI
KONTROL EDİCİ KULLANARAK UYGUN İNSULİN DOZLARININ
ÖNERİLMESİ

Bu çalışmada, Tip 1 diyabet hastaları için insülin dozları öneren ve kan şekeri düzeylerindeki
değişikliklere uyum sağlayabilen kapalı döngü bir kontrol sistemi önerilmektedir. Önerilen bu
sistem, hastaya ait, art arda alınmış üç kan şekeri ölçüm değerini karşılaştırarak, hastaya kan
şekeri düzeyini normal sınırlarda tutmaya yardımcı olacak insülin dozlarını hesaplar.
Böylelikle hastanın normal tedavisinde kullandığı insülin miktarları ile sistem tarafından
önerilen insülin miktarları karşılaştırılmıştır. Hedef olarak, sistem farklı kan şekeri
değerlerinin, uygulamaya uyum sağlayarak tutarlı sonuçlara yönlendirmesi amaçlanmıştır.
Böyle bir kontrol sisteminin tasarımı için en yaygın yapay zekâ tekniklerinden olan Bulanık
Mantık tekniği kullanılmıştır. Bu amaçla, tasarlanan kontrol sistemi, MATLAB programlama
dili ortamında gerçekleştirilmiştir.

1.Adım: Sistemin giriş ve çıkışlarının belirlenmesi

Önce girişler ve çıkışlar belirlenir.

Bu çalışmanın ilk adımı olarak, hastanın yaşı ve vücut kitle indeks değerleri alınır.

İnsülin ihtiyacı hastadan hastaya farklılık gösterir. Çünkü her insanın vücudunun insüline
verdiği tepki farklıdır. Bu bulanık sistem saatlik hesaplanan insülin miktarını bize sağlar.
Hasta bilgilerini ve hastanın kullandığı insülin miktarını saklamak için kullanılan sistem her
hasta için hesaplanmış ve önerilmiştir.

İlk adımda hastanın yaşı ve vücut kitle indeksi alınarak günlük toplam insülin miktarını elde
etmek için ana değişken bulunur.

Sonraki adımlarda ise açlık ve tokluk kan şekeri ölçümleri alınır.

Sistemin Giriş ve Çıkışları
Tasarladığımız bulanık sistem 4 girişten oluşup bunlar sırasıyla yaş, vücut kitle indeksi, açlık

kan şekeri, tokluk kan şekeri değerleridir.Sonuçta hastaya, bu değerlere bağlı bir insülin

dozajı önerilmektedir.(Şekil1.1.)

Girişler Bulanık Kurallar Tabanı Çıkış

Yaş

Vücut Kitle İndeksi Tip 1 Diyabet Çıkarım Beklenen İnsülin Değeri

Mekanizması
Açlık Kan Şekeri

Tokluk Kan Şekeri

Şekil 1.1.Tip 1 Diyabette Beklenen İnsülin Değerinin BUS ile alınması

2.Adım : Sistemin giriş ve çıkışlarının bulanıklaştırılması

Toplam verilmesi gereken insülin miktarı = (TDIA)

TDIA = Hastanın ağırlığı.k.(0.8) (Birim) Denklem 2.1.

Denklem 2.1'de görülebileceği gibi, TDIA doğrudan k ve hastanın ağırlığı ile ilgili bir çıktıdır.

Ayrıca, k hastadan hastaya değişiklik gösterdiğinden, TDAI da ilk algoritmanın çıkışına göre

değişir. İnsülinin bazal oranı şu şekilde hesaplanır:

Bazal Oran = TDIA.(0.5)/24 Birim/Saat Denklem 2.2.

Denklem (2.2) kullanılarak. Bu formül, bir kişi için saatteki ortalama bazal insülin oranını

verir.

Bazal oran hesaplaması hastanın kan şekeri düzeyine bağlı değildir

Giriş değişkenlerinin üyelik fonksiyonları ve tanımlı aralıkları

Bir endokrinoloji uzmanından elde edilen tüm bilgiler

ve metabolizma. Şekil 2.2. ilk algoritmanın çıktısını göstermektedir. Bu nedenle “k” sayısı 0.2

- 0.7 arasında değişir.

Ayrıca “k” katsayı faktörünün de önemli bir rolü vardır.2.algoritmanın çıkış üyelik

fonksiyonunu değiştirerek TDIA yı değiştirmiş oluruz.

Bu nedenle, bir hastanın VKİ'si veya yaşı yükseldiğinde, beklenen insülin

artırılmış olur. Ancak 11-20 yaş arası bazal gereksinim görece olarak diğer yaş gruplarına

göre daha yüksek sonuç verecektir.

Daha sonra giriş ve çıkışlar bulanıklaştırılır.Tasarlanan sistemde hastalardan alınan önce

vücut kitle indeksi (kilo/boy oranı) değerleri sonra da yaş değerleri bulanıklaştırılmıştır.(Şekil
2.1.)(Şekil 2.2.)

Vücut Kitle İndeksi nasıl hesaplanır:

Vücut kitle indeksi, kişinin kilosunun ağırlığına oranla ölçülmesi olarak tanımlanabilir. Farklı
bir deyişle kişinin kilogram cinsinden ağırlığının, metre cinsinden uzunluğunun karesine
bölünmesiyle elde edilir.

Şekil 2.1.Vücut kitle indexi bulanık küme grafiği(kg/m2)

 Şekil 2.2. Yaş değerlerinin bulanık küme grafiği

Hastalardan alınan Vücut kitle indeksi ve yaş değerlerine göre hesaplanan değerlerin
bulanıklaştırılması(Şekil 2.3.)

Şekil 2.3.Vücut kitle indeksi ve yaş değerleri bulanık küme grafiği

2.Algoritmada kan glikoz değerlerini temsil eden giriş değişken üyelik fonksiyonu grafikleri
aşağıda verilmiştir. Girdilerimiz, kan şekerini temsil eden kan glikoz değeri1,kan glikoz
değeri 2 ve kan glikoz değeri 3 olarak adlandırılan kan şekeri değerleridir. Sensörden rastgele
glikoz değerleri okunur. Şekildeki 1 saat önceki kan şekeri ve Kan glikoz değeri 2 saat önceki
kan şekeridir. Şekil 2.4.'de belirtildiği gibi 2.algoritma giriş kümelerinde 5 çeşit üyelik
fonksiyonları ve aralıkları tanımlanmıştır.
Aradaki farkları karşılaştırarak girdiler, çıktılar uzmanın önerdiği kurallara göre hesaplanır

2.algoritmayı kullanarak sistem kendini farklı durumlara uyarlayabilir

sensörden gelen okumaların karşılaştırılması. Çıktı seti altı tanımlanarak oluşturulur.

Farklı üyelik fonksiyonları bu işlevler beklenen insülin miktarlarını temsil eder.

Şekil 2.4.Kan Glikoz Değerleri(mg/dl)

Çıktı değerleri üyelik fonksiyonundan geçirilip, 2.algoritmaya göre gerekli insülin miktarları
önerilir.(Şekil 2.5.)

Şekil 2.5. Beklenen İnsülin Miktarı (Ünite)

3.Adım Bulanık Kurallar:

Oluşturulan bulanık sistemin kural tablosunda 4 giriş var ve her giriş için 4 bulanık küme
oluşturulmuştur. Bu durumda kural tabanında 4*4*4*4 = 256 kural oluşturulmuştur. Tip 1

Diyabetli bir hastanın alması gereken insülin miktarı hesaplanması bulanık sistemimizde
bütün ihtimaller göze alınarak 256 kural oluşturulmuştur. Bu kuralların bir kısmı tablo 2.6.da
gösterilmektedir.

Tablo 2.6.Oluşturulan Bulanık Sistemin Kural Tablosu

No Eğe r A çlık K an Ş e k e ri Ve To k lu k K an Ş e k e ri Ve2 V ki Ve 3 Y aş O H ald e B e k le n e n İn s ü lin D e ğ e ri
1 Eğe r d üşü k Ve d üşü k Ve d üşü k Ve ço cu k O H a ld e d üşü k
2 Eğe r d üşü k Ve d üşü k Ve d üşü k Ve ge nç O H a ld e d üşü k
3 Eğe r d üşü k Ve d üşü k Ve d üşü k Ve o rta y a ş lı O H a ld e d üşü k
4 Eğe r d üşü k Ve d üşü k Ve d üşü k Ve y a ş lı O H a ld e d üşü k
5 Eğe r d üşü k Ve d üşü k Ve n o rm a l Ve ço cu k O H a ld e d üşü k
6 Eğe r d üşü k Ve d üşü k Ve n o rm a l Ve ge nç O H a ld e d üşü k
7 Eğe r d üşü k Ve d üşü k Ve n o rm a l Ve o rta y a ş lı O H a ld e d üşü k
8 Eğe r d üşü k Ve d üşü k Ve n o rm a l Ve y a ş lı O H a ld e d üşü k
9 Eğe r d üşü k Ve d üşü k Ve yü kse k Ve ço cu k O H a ld e n o rm a l
10 Eğe r d üşü k Ve d üşü k Ve yü kse k Ve ge nç O H a ld e n o rm a l
… … … … … … … … … … …
65 Eğe r n o rm a l Ve d üşü k Ve d üşü k Ve ço cu k O H a ld e d üşü k
66 Eğe r n o rm a l Ve d üşü k Ve d üşü k Ve ge nç O H a ld e d üşü k
67 Eğe r n o rm a l Ve d üşü k Ve d üşü k Ve o rta y a ş lı O H a ld e d üşü k
68 Eğe r n o rm a l Ve d üşü k Ve d üşü k Ve y a ş lı O H a ld e d üşü k
69 Eğe r n o rm a l Ve d üşü k Ve n o rm a l Ve ço cu k O H a ld e n o rm a l
70 Eğe r n o rm a l Ve d üşü k Ve n o rm a l Ve ge nç O H a ld e n o rm a l
71 Eğe r n o rm a l Ve d üşü k Ve n o rm a l Ve o rta y a ş lı O H a ld e n o rm a l
72 Eğe r n o rm a l Ve d üşü k Ve n o rm a l Ve y a ş lı O H a ld e n o rm a l
73 Eğe r n o rm a l Ve d üşü k Ve yü kse k Ve ço cu k O H a ld e yü kse k
74 Eğe r n o rm a l Ve d üşü k Ve yü kse k Ve ge nç O H a ld e yü kse k
… … … … … … … … … … …
135 Eğe r yü kse k Ve d üşü k Ve n o rm a l Ve ço cu k O H a ld e yü kse k
136 Eğe r yü kse k Ve d üşü k Ve n o rm a l Ve ge nç O H a ld e yü kse k
137 Eğe r yü kse k Ve d üşü k Ve yü kse k Ve o rta y a ş lı O H a ld e yü kse k
138 Eğe r yü kse k Ve d üşü k Ve yü kse k Ve y a ş lı O H a ld e yü kse k
… … … … … … … … … … …
180 Eğe r ço k y ü k s e k Ve n o rm a l Ve yü kse k Ve ço cu k O H a ld e yü kse k
181 Eğe r ço k y ü k s e k Ve n o rm a l Ve yü kse k Ve ge nç O H a ld e yü kse k
182 Eğe r ço k y ü k s e k Ve n o rm a l Ve yü kse k Ve o rta y a ş lı O H a ld e yü kse k
183 Eğe r ço k y ü k s e k Ve n o rm a l Ve obez Ve ço cu k O H a ld e ço k y ü k s e k
184 Eğe r ço k y ü k s e k Ve n o rm a l Ve obez Ve ge nç O H a ld e ço k y ü k s e k
185 Eğe r ço k y ü k s e k Ve n o rm a l Ve obez Ve o rta y a ş lı O H a ld e ço k y ü k s e k
186 Eğe r ço k y ü k s e k Ve n o rm a l Ve obez Ve ço cu k O H a ld e ço k y ü k s e k
… … … … … … … … … … …
252 Eğe r ço k y ü k s e k Ve ço k y ü k s e k Ve yü kse k Ve y a ş lı O H a ld e ço k y ü k s e k
253 Eğe r ço k y ü k s e k Ve ço k y ü k s e k Ve obez Ve ço cu k O H a ld e ço k y ü k s e k
254 Eğe r ço k y ü k s e k Ve ço k y ü k s e k Ve obez Ve ge nç O H a ld e ço k y ü k s e k
255 Eğe r ço k y ü k s e k Ve ço k y ü k s e k Ve obez Ve o rta y a ş lı O H a ld e ço k y ü k s e k
256 Eğe r ço k y ü k s e k Ve ço k y ü k s e k Ve obez Ve y a ş lı O H a ld e ço k y ü k s e k