DEMOKRACIA

Demokracia nënkupton qeverisjen nga populli. Demokracia dshtë njii sistem qeverisjeje ne te cilin
piirfaqësuesit zgjedhen nga populli dhe veprojnë në emër të tij. Këta përfaqësues publikë në mënyrë
periodike marrin aprovimin e elektoratit të tyre.

Gjurmët e fillimeve të demokracisë gjenden në Athinë, kryeqytet i "Greqisë që në shekullin e pestë

para eres së re.

Demokracia nënkupton që pushteti buron nga populli dhe çdo person është i barabartë. I gjithë
autoriteti në një demokraci vjcn nga populli. Populli është ai që bie dakord që autoritetet e zgjedhura
prej tij ta udhëheqin atë.

Qytetarët e një demokracie marrin pjesë në qevcrisje në mënyrë të drejtpërdrcjtë ose jo të

drejtpërdrcjtë. Në një demokraci të drejtpërdrejtë njerëzit bëjnë ligje për komunitetin e tyre. Kjo
është formë e vjctër e demokracisë, e përdorur në kohët c lashta. Shumica c dcmokracivc moderne
janë dcmokraci përfaqësuese. Kjo nënkupton që qytetarët zgjedhin një numër njerëzish që i
përfaqëson ata. Në komunitete të gjera, qytete, vende është e mundur për të gjiUië njerëzit që të
grupuar së bashku të vcndosin për politikat. Kjo është demokracia jo e drejtpërdrejtë.

Në marrëveshjcn e përgjithshme ekzistojnë një sërë treguesish që përcaktojnë nëse sistcmi është
demokratik ose jo. Këtu përfshihet e drejta e të gjithë qytetarëve për lirinë e fjalës, lirinë e votës dhe
të drejtën për të formuar shoqata ose bashkime të ndryshme njerëzish.

Kosova është demokraci parlamentare. Karakteristikat e demokracisë janë:

.Ndikinii i fuqishëm i popullit

.Marrëveshja me popullin është baza e pushtetit

.Përdorimi i metodave paqësore per zgjidhjen e konflikteve

.Vlera e çdo individi si qytetar aktiv

.Secili trajtohet në mënyrë të barabartë

.Liriu e shprehjes

.Zgjedhje të lira
 QEVERISJA NE JETEN E PERDITSHME
Të qeverisesh do te thot te vendosesh dhe të zbatosh rregulla te caktuara. Qevcria eshte nje
organizëm që vendos dhe kerkon zbatimin e rregullave. Secili prej nesh jeton nën tri lloj qeverisjesh
të ndryshme. Qyteti apo fshati ku banojmë ka një qeverisje. Ajo bën dhe kerkon zbatimin e
rregullave për njerëzit qe jetojni brenda këtij komuniteti. Qeverisja shteterore bën dhe kërkon
zbatimin e rregullave brenda shtetit. Qeverisja ndërkombiftare ben dhe kerkon zbatimin e rregullave
për te gjithë njerezit qe banojn ne vendin ton dhe jashtë tij.

Pse na duhet qeverisja?

A eshte e mundur qif të gjithif të jetojnë sipas zgjedhjes së tyre? A mund ne të drejtojmë punift tona
pa një qeverisje? A munden njerëzit tii shkojnif inirë mc njcri tjctrin pa vcndosur së pari njif paketë
rregullash? Per t’ju pifrgjigjur ketyre pyetjcve, ifshtif e rtindësishme tif kuptohcn qifllimct bazë tif
qevcrisjes.

Qcverisja mundëson që njcrëzit tc jetojnë së bashku

Pasi grupe të gjera njerëzish kanif jetuar së bashku, ata shohin sc ifshtif e domosdoshme të kcnif një
qeverisje. Në format e hershme të qevcrisjcs, personi më i forte ishtc shpesh udhëheqësi i popullit të
tij. Ky pcrson bënte më të mirën që njerëzit të mbronin veten nga armiqtë e tyre. Kur mungonte
ushqimi, gjahtari më i mirë bëhej udhëheqësi i grupit pasi ai mund t’i ndihmonte njerëzit të fitonin
ushqimin c nevojshëm. Në rastet kur njerëzit duhet të lëviznin në një tokë më të mirë ishin njerëzit e
moshuar dhe të mençur ata që udhëhiqnin grupin për manjen e vendimit.

Një nga lcksionet më të hcrshme që morën njerëzit ishtc dobia c bashkëpunimit. Ishte më e lchtë të
vrisjc një kafshë të madhe për ushqim, në rast se grupi punonte së bashku. Njcrëzit mund të
mbroheshin më mirë prej armiqve, në rast sc ishin të bashkuar. Çdo formë e thjeshtë e qeverisjcs i
ndihmonte ata ta bënin jctën më të sigurt, më të lehtë dhe më të kënaqshme.

Qeverisja siguron shumë shërbime

Gjatë kohëve qeverisja ështtl zhvilluar dhe ëshiii bërë shumë më e ndërlikuar. Por, qfillimet bazë të
saj kan« mbetur të njfijta. Ajo u jep mundësi njerëzve tii punojnë dhe te jetojnë së bashku. Ajo
aftfcson grupe te mëdha njerëzish te bejnë gjërat që duhen. Ajo mundëson që çdo person në grup të
bëjë disa nga këto gjëra edhc vetëm. Megjithatë, zakonisht vihet re se është më e vështirë dhe
kushton më shtrenjtë për çdo person që të veprojë kështu.

P.sh., çfarëdo të ndodhë nëse çdo familje e një komuniteti të caktuar do t’i edukojë fëmijët c saj
vetë? Në qoftë se prindërit do të kishin kohë mjaftueshëm për ta bërë një gjë të tillfi, a do të arrinin
ata t’i mësonin mirë ‘t e tyre? Si do t’ua mësonin ata fëmijëve lëndët dhe konceptet që i liarruar apo
që nuk i kanë studiuar kurrë në shkollë? Me ngritjen e sistemit shkollor, qevcrisja bën të mundur që
të gjithë ftfmijët të pëifitojnë një edukim të mrrë.

Qcverisja jcp gjithashtu shërbime që do të ishin të pamundura për t’u dhtfnë nga qytctarë
individualë. Qeverisja mbron popullin nga armiqtë e kombit. Ajo gjithashtu siguron shërbimin policor
për të mbrojtur jetën dhe pronën e qytctarëvc. Shtëpitë tona mbrohen nga shërbimet e zjarrfikësve.
Qevcrisja siguron udhëtimin e njerëzve nga një kufi në kufirin tjetër, përdorimin e parasë,
shitblerjen, zbatimin e ligjeve të një jete të shëndctshmc ctj. Kfito jane disa prej shërbimeve që
qeverisja i siguron popullit të vet.

Qeversja bën rregulla dhe ligje

Grupeve me te medha të njerëzve u duhen rrcgulla që i ndihmojnë ata per të jetuar së bashku në
paqe. Kur ekzistojnë rrcgulla, të gjithë njerëzit e dinë sc çfarë duhct të bëjnë ose jo. Pa rrcgulla, çdo
mosmarrëveshje do lë përfundonte në favor te anëtarëve më të fortë të grupit dhe jo në favor e te
së drejtës.

Krijimi dhe zbatimi i rrcgullave të manaxhimit të grupit është arsyeja më e rëndësishme për
vendosjen c qeverisjes. Këto rregulla njihen mc tcrmin ligje. Ato janë të shkruara, në mënyrë që
njcrëzi t’i njohin ato dhc t’u bindcn atyre. Ligjet janë të shkruara nga qeverisja jonë si për të na
udhëhequr, ashtu dhe për lë na mbrojtur të gjithe ne.

Shumë prej ligjev cenën të cilat ne jetojmë bëjnë pjcsë në kushtetutë, ose janë të shkruara në planet
e qeverisë. Shumica e vcndcve kanë përdorur kushtetutën për të vcndosur detyrat e qeverisjcs në
plan shtetëror dhe vendor. Kushtetuta ka në përmbajtjen c saj qëllimet e qeverisjes. Ajo përshkruan
sesi duhet të organizohet qeveria, si duhet të funksionojë.
 SI MARRIN PJESE QYTETARET NE QEVERISJE
Qytetari do te thote antarsi e plotë në një shtet. Fjal qytetare vjen nga fjala latine “civitas” që
nënkupton “qytetarë të njëjtë në një komunitet".

Një person që mban një pozicion ligjor të tillë është quajtur qytetar. Një Shtet pranon sigurisht të
drejtat e qytctarëve dhe kërkon sigurimin nga qytetarët e saj të detyrave dhe të përgjegjësive të
duhura. Një shtet ofron edhe privilegje prej qytetarvet te saj si brenda vendit që kanë të bëjnë me
strehimin, por dhe kujdeset për qytetarët e tij që jetojnë jashtë vendit.

Shteti garanton për qytetarët e saj të kenë të drejta të plota të tilla, si: vota për zgjcdhjet,
pjesëmarrja në politikë ose në shërbimin ushtarak. Qytetorët kanë përgjcgjësitë e tyre për
pjesëmanjet në diskutimet mbi çështjet publike, për shërbimet në gjykata, për partitë politike. Secili
shtet kërkon për qytetarët e saj të krijojnë një vendqëndrim dhe adresë të përhershme, që
lidhet ,me pjesëmarrjen e tyre në volime. Një qytetar bëhet qytetar i një shteti tjetër ose nga lindja
në të ose dhe nga natyralizimi. Njerëzit që dëshirojnë të pranojnë qytctarinë e një shteti tjetër
shpesh ofrojnë ta marrin këtë qytetari duke bërë betimin e besnikërisë në një cercmoni zyrtare. Ky
proces është quajtur natyralizimi.

Këto forma përmbledhin dhe përfshijnë:

• Votimi në zgedhje

• Anëtarësimi në një parti politike

• Anëtarësimi në një organizatë të interesuar për politikë

• Pjesëmarrja në mitingje dhe takime publike

• Interesa të përgjithshme në politikë

• Krijimi i zyrave të partive politike

 PARLAMENTI
Kushtetutat e vendeve demokratike parashikohet që asnje person ose grup njerëzish, as një pjestar i
qeverisjes të mos kete në duart e veta shumë fuqi.

Ndarja e pushtetit ne tri degë kryesore njihet me termin ndarja e pushteteve. Kjo ndarje siguron që
asnjë degë e qeverisjes te mos behet shumë e fuqishme. Tri deget e qeverisjes jane legjislativi,
ekzekutvi dhe gjyqësori.

Dega legjislative

Qytetarit i duhet ti paguaj taksa të ndryshme. P.sh., tek vozisni automjetin tuaj, ju duhet te shihni
kufirin e shpejtësisë. Ju duhet gjithshtu te keni licencien edrejtimit te automjetit. Po kush i vendos
keto gjëra? Jane legjislatortivi ata qe vendosin për rregullat dhe ligjet qe permirësojne jeten e
qytetarëvc l te nji vendi. Janë burra dhe gra qe marrin pjesf ne trupin legjislativit, ne Parlament.

Dega ekzekutive

Çdo vend ka të nevojshëm një degë si atë të ekzekutivit. Dega ekzekutivit është pjesë e zbatimit dhe
e përforcimit të ligjit në qeverisje. Kryeministri është shefi i ekzekutivit. Kështu, kryeministri i një
vendi ka fuqinë që të vërë në zbatim ligjet që kalojnë nga Parlamenti. Dega ekzckutive ka në
përbërjen e vet dhe ministrat. Në kushtetutë jepen fuqitë dhe detyrat e degës ekzekutive, fuqi që
lidhen me zhvilliinin e ekonomisë së vendit, mbrojtjen dhe sigurinë e tij, marrëdhëniet me vendet e
tjera etj.

Dega e gjyqësorit

Kushtetuta përshkruan sistemin e drejtësisë së një vendi. Ajo i jep fuqi Parlamentit të krijojë
Gjykatën Kushtetuese dhe nivelin e gjykatave më të ulëta, të cilat ndihmojnë të punojë dega e
gjyqësorit. Kushtetuta tregon se cilat janë llojet e fuqisë së sistemit të drejtësisë dhe përshkruan
llojet e rasteve që duhet të dëgjohen në Gjykatën Kushtetuese.
 Presidenti
Ne Republikën e Kosoves, sipas Kushtetutes, Presidenti zgjidhet një herë në 5 vjet.
Ai zgjidhee me vota të fshehta me më së paku nga 2/3 e anëtarëve të Parlamentit. Në vende të
ndryshme mandati i presidentit ndryshon, prej katër deri në gjashtë vjet, siç ndryshon edhe mënyra
e zgjedhjes së tij. Në shumicën e shteteve presidenti zgjedhet me votën e lirë të drejtpërdrejtë të
gjithë votuesve.

Funksionet dhe fuqitë e presidentit përshkruhen në Kushtetutën e çdo vendi. Funksioni themelor i
presidentit është të veprojë si kryetari i shtetit dhe si ruajtës i të drejtave të njerëzve të detajuara në
Kushtetutë.

Presidenti është kryetari i shtetit. Ky është një rol më shumë ceremonial dhe pa fuqi vendimmarrëse
në punën e përditshme të qeverisë. Në shumicën e vendeve demokratike, kryeministri është kryetari
i qeverisë dhe presidenti, kryetar i shtetit.

Puna kryesore e presidentit të një vendi demokratik është të kujdeset për ligjet që kalojnë në
parlament. Por, krahas kësaj, kushtetuta i jep presidentit fuqinë:

• të jetë komandant i forcave të armatosura;

• të vendosë lidhje me vendet e tjcra (këto lidhje duhet të kenë miratimin e parlamentit) •

• të caktojë kryeministrin, kryetarin e gjykatës kushtetuese. ambasadorët dhc disa nga zyrtarët
e lartë të vendit (këto, gjithashtu duhet të kenë miratimin e parlamentit)

• të falë ose të ulë vitet e burgimit të të dënuarve etj.

Fuqitë e presidentit në shtetet demokratike janë:

1. Udhëheqës i politikës së jashtme; ai u kushton shumë vemendje marrëdhënieve miqësore

me qeveritë e tjera. Presidenti takon udhëheqës të vendeve të tjera dhe përfaqësuesit e tyre
ambasadorë në vend. Në raste të veçanta ai punon për krijimin e aleancave që do të mbështesnin
sigurinë kombëtare.

2. Komandant i forcave të armatosura; presidenti qëndron në krye të ushtrisë, flotës detare

(atje ku ka) dhe asaj ajrore.

3. Udhëhcqës i pushtetit ekzekutiv; Presidcnti është përgjegjës për zbatimin e ligjeve që kalojnë
nga Parlamenti. Për ta bërë këtë ai cakton kryeministrin si shef ekzekutiv të qeverisë.

4. Udhëheqës i pushtetit legjislativ. Çdo president ka një program legjislativ. Këto janë ligjet e
reja që ai dëshiron të kalojnë nga parlamenti. Presidenli mban tjalime që të gjejë mbështetje dhe
nga populli për këtë qëllim. Ai takohet shpesh me parlamentarët dhe përpiqet që nëpërmjet
argumentave dhe fakteve t’i ndërgjegjësojë ata të mbështcsin ligjet e propozuara.

5. Udhëheqës i shtetit. Si kryetar i shtetit Presidenti mban lidhje dhe takohet me udhëheqësit
më të lartë të shteteve të tjera. Dekoron njerëzit më të nderuar, uron popullin në ditët e festave
kombëtare etj
 JETA NE KOMUNITET
Komuniteti është termi që i referohet nje numuri njerëzish te bashkuar ne nje grup; një familje,
fqinje, nje zonë e caktuar, një fshat, nje qytet, nje vend. Komuniteti mund te jetë i bazuar në
njerëze, njësi gjeografike - rruge, fshat, bashksi lokale ose qyteze - me interesa te përbashkëta dhe
identitet të perbashkët.

Ne kohet modeme komunitetet mund te lidhen më shumë përmes teknologjisë sesa prej gjeografisë.
Komunitetet mund të lidhen përmes rrjetit telefonik, kompjuterik dhe intemetit. Interneti ka krijuar
një komunitet të ri përdoruesish në të gjithë globin. Në këtë mënyrë është krijuar fshati global

Intemeti ka krijuar një formë të re të koiqunitetit.

Secili prej nesh i përket disa komunitcteve në të njëjtën kohë. Marrim p.sh., një letër të postuar
dikujt. Secila linjë e adresës identifikon komunitete të ndryshme të cilave u përket Dritan Shkëmbi:

Z. Dritan Shkëmbit dhe familjes së tij (komuniteti familje)

Rruga 3 (fqinjësia)

Fshati Shkabaj (komuniteti i fshatit)

Qyteti Prishtinë (komunitcti i qytetit)

Kosovë (komuniteti shtetëror)

Çdo komunitet është pjesë e një komuniteti më të gjerë. Çdo komunitet i madh është i përbërë nga
shumë komunitete të vogla. Anëtarët e një komuniteti i njohin dhe i kuptojnë këndvështrimet dhe
interesat e njën-tjetrit. Ideja e komunitetit është më e përparuar se ideja e shoqërisë, pra si thjesht
mbledhje e individëve dhe forcon interesin e përbashkët të një grupi njerëzish të cilët kanë një sens
të ndarjes së identitetit dhe qëllimit të përbashkët. Identiteti dhe sensi i përkatësisë në një
komunitet është vital për këdo.