Ünite 3

ALTERNATİF MALİYET
• Hatırlayalım:
Bedeli ödenerek sahip olunan her mal “kıt mal”dır.
Kıt mallara aynı zamanda “ekonomik mal” da denir. Ekonomik malların
değeri fiyatıyla ölçülür.
Bir bedel ödemeden sahip olunabilen mallara ise “serbest mallar” denir.
• Sınırlı kaynaklarla sınırsız gereksinimleri giderebilmek için bazı
gereksinimlerden özveride bulunmak gerekir. Hangi
gereksinimlerin giderileceği, hangilerinden özveride bulunacağı
konusunda verilen seçim kararında, yapılan her tercih, başka
tercihlerden vazgeçilmesi pahasına elde edilmektedir.
• Kıt kaynakların kullanılmasında alınan her kararda, seçilen
alternatifin maliyeti, seçiminden vazgeçilen alternatiftir.
1

• Karar verilen alternatifin maliyeti, söz konusu karar verilirken

vazgeçilmek zorunda kalınan alternatiftir.
• Buna boşa harcanan ya da kaçırılan fırsatlar anlamında fırsat
maliyeti ya da alternatif maliyet denir. “Her şeyin bir bedeli
vardır” sözünün ekonomideki karşılığı olarak söyleyebileceğimiz
fırsat maliyeti; başka bir deyişle iktisadi bir seçim yapılırken
vazgeçilmek zorunda kalınan ikinci en iyi alternatiftir.
Tüketim kararlarında alternatif maliyet;
• Tüketici ne kadar zengin olursa olsun, belirli bir bütçeye sahiptir.
Belirli bütçesi ile her istediğini alamayacak olan tüketicinin, satın
almaya karar verdiği mal ya da hizmetin alternatif maliyeti, o malı
almak için ödediği parayla satın alabileceği halde almaktan
vazgeçmiş olduğu mal yada hizmetlerdir. Vazgeçtikleri kararların
sağlayacağı getiriler seçtikleri kararın fırsat maliyetleri olur.
Örneğin Bir tiyatroya gidip birkaç saatinizi harcamak yerine evde
zaman geçirebilirsiniz. Tiyatroya giderek para ve zamandan
vazgeçmiş bulunuruz.
2

1
 Üretim kararlarında alternatif maliyet;
• Her ekonomide, kıt olan üretim faktörleriyle, çeşitli mal
ve hizmetler üretilmektedir. Bu nedenle üretilen her
malında alternatif bir maliyeti vardır.
• Üretim kararlarının alternatif maliyeti, üretime katılan
üretim faktörleriyle üretilmesi mümkün olduğu halde
üretilmemiş olan mal ve hizmetlerdir.
• Üretim kararlarında alternatif maliyeti, üretim olanakları
eğrisi yardımıyla daha belirgin şekilde ortaya koymak
olasıdır.
• Analizi basitleştirmek için bir toplumda üretim
faktörleriyle sadece iki mal, tank ve otomobil, üretildiğini
varsayalım.
3

• Kaynakların tümünün üretime en etkin şekilde katıldığı

varsayımı altında, bir yıl içinde, her iki maldan üretilmesi olası
mal bileşimleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Üretim Tank Otomobil
Alternatifleri (1000 adet) (1000 adet)
A 0 500
B 10 470
C 20 420
D 30 310
E 40 200
F 50 0

Tablodaki A,B,C,D,E ve F alternatiflerini, dikey eksende

otomobilin, yatay eksende tankın üretim imkanlarının yer aldığı bir
diyagram üzerinde işaretleyelim.
4

2
 Çeşitli üretim
bileşenlerini veren
bu noktaları
birleştirdiğimizde
bir eğri elde ederiz.

Toplumdaki
mevcut üretim
faktörleriyle
üretilmesi olası
mal ve hizmet
bileşimlerinin üst
sınırını veren bu
eğriye “üretim
imkânları
(olanakları)
Üretim Olanakları Eğrisi eğrisi” denir.

► Üretim olanakları eğrisi, ekonomideki tüm üretim faktörlerinin veri

teknoloji ile üretime koşulması, hiçbirinin atıl kalmaması varsayımı
altında, belirli bir dönemde, üretilmesi mümkün olan mal
bileşimlerini vermektedir.
► Şekilde yatay kenarları aynı olan dikdörtgenlerin dikey
kenarlarının giderek yükselmesi, üretilen tank miktarı arttıkça, her
ilave tank üretimi için özveride bulunulması gereken otomobil
miktarının arttığını yani tankın alternatif maliyetinin yükseldiğini
gösterir.
► Şekildeki “T” noktasına; veri teknoloji ve ekonomideki kaynaklarla
erişmek mümkün değildir. Çünkü eğri, erişilebilecek üst sınırdır.
“K” noktasında ise faktörlerin tümü üretime koşulmamıştır, bir
kısmı atıldır. Eğrinin T noktasına ulaşması ekonomik büyümeyi
gerektirir, K noktasından geçmesi ise küçülmeyi gösterir.
► Şekilde taralı dikdörtgenlerin dikey kenarları, her ilave 10 bin tank
üretimi için ne kadar otomobil üretiminden vazgeçilmesi
gerektiğini göstermektedir. 6

3
 Devletin harcama kararlarında alternatif maliyet;
Devletin aldığı her harcama ya da yatırım kararının da alternatif
maliyeti vardır. Her toplumda en önemli karar birimlerinden biri olan
devlet, son derece büyük rakamlarla ifade edilen belirli bir bütçe ile
harcamalarda bulunmaktadır.
Örneğin kamu bütçesi yapılırken, belirli bir parayı yeni bir üniversite
kurmak için harcayabileceği gibi, aynı parayla iki kent arasında
otoyol yapım kararı alabilir. Eğer yeni bir üniversite kurmak kararı
verilirse, bu üniversitenin alternatif maliyeti yapılma fırsatı kaçırılmış
olan otoyoldur. Yalnız, devletin her yatırım ya da harcama kararı,
toplumu ilgilendirdiğinden, burada alınan kararın "sosyal alternatif
maliyeti "nden söz edilir.