TÜRKİYE’DE DOĞAL AFETLER

NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde Türkiye’de görülen doğal
afet türlerinin nedenlerini, dağılışını
ve sonuçlarını öğreneceksiniz.

Kazanım: 10.4.3. Türkiye’deki afetlerin

dağılışları ile etkilerini ilişkilendirir.
AFAD'ın
• Afetlerin (Afet ve Acil
görülme Durum
oranları ileYönetimi Başkanlığı) paralellik
afetzede oranlarının 50 yıllık verileri doğrultusunda
göstermemesini hazırlanan yukarıdaki
nasıl açıklayabilirsiniz?
•Cevap:
Tsunami,
grafikte tayfun, kasırga
Türkiye’de
Türkiye’de oransalvedoğal
yaşanan volkanik
olarak enpatlama
afetlerin gibi doğal
fazlagörülme
görülen afetlerin
sıklığı
doğalve afet ülkemizde
afetzede etkili
olansayısına
heyelan göre olmamasının
afetdağlık
olayı nedenleri
türlerinin
ve oranları
engebeli
neler olabilir?
verilmiştir.
bölgelerde sık Düşüncelerinizi
Buna göre aşağıdakiarkadaşlarınızla
görülmektedir. Busoruları paylaşınız.
cevaplayınız.
bölgelerde nüfus ve yerleşmenin az olması heyelandan etkilenen insan
Cevap:
sayısını Ülkemizin
• Türkiye'de oransalokyanusa
azaltmaktadır.bakımdan kıyısı olmadığı
en çok
Oransal görülen
olarak için tsunamidaha
ve insanları
heyelandan dalgalarının
en fazla boyuafetler
az etkileyen
görülen az olmaktadır.
deprem ise dahaÜlkemiz
hangileridir? orta
çok insanı
kuşakta
Cevap: yer aldığıÇünkü
Türkiye’de
etkilemektedir. için tayfun
oransal ve kasırga
olarak
Türkiye fazlagibi
ennüfusunun doğal
görülen afetlerafet
doğal
Yaklaşık görülmemektedir.
%45deprem
%70’i Ayrıca
ile heyelandır. ülkemizdeki
İnsanları
bakımından yanardağlar
en fazla
tehlikeli etkileyen
alanlarda
geçmiş dönemlerde
doğal afet
yaşamaktadır.ise %55 ilesoğuyup
Deprem katılaştığı
depremlerdir.
meydana geldiğiiçin volkanik
zaman can vepatlama
mal kaybıolmamaktadır.
daha fazla olmaktadır.
TÜRKİYE’DE DEPREMLER
Türkiye, Akdeniz-Himalaya Deprem
Kuşağı'nda yer aldığından ülkenin
hemen hemen her bölgesinde çok
sayıda fay hattı oluşmuştur. Bu
nedenle fay hatlarının bulunduğu
alanlarda çok sık depremler meydana
gelmektedir.
Türkiye'deki fay hatları;
 Kuzey Anadolu Fay Kuşağı (KAF)
 Batı Anadolu Fay Kuşağı (BAF)
 Doğu Anadolu Fay Kuşağı (DAF)
Türkiye Deprem Tehlike Haritası
Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF): Batıda Saros Körfezi'nden başlayarak Marmara Denizi, Düzce, Amasya ve
Erzincan üzerinden Van Gölü’nün kuzeyine kadar uzanır.
Batı Anadolu Fay Hattı (BAF): Batı Anadolu'daki horst ve grabenlere paralel uzanan çok sayıda faydan oluşur.
Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF): Doğu Afrika'dan başlayarak Amik Ovası, Kahramanmaraş, Bingöl, Van ve
Hakkâri’ye kadar uzanır.

Kuzey Anadolu Fay Hattı

Batı
Anadolu attı
y H
Fay Fa
ol u
Hattı a d
A n
ğu
Do
 Cumhuriyet tarihi boyunca en
büyük can kaybı Kahramanmaraş
depremlerinde yaşanmıştır. Erzincan
depremi ise can kaybının en yüksek
olduğu ikinci depremdir. Gölcük'te
(1999) meydana gelen depremde
Türkiye ekonomisi çok zarar
görmüştür. 2011 yılında Van’da
gerçekleşen deprem sonucu 604 kişi
hayatını kaybetmiştir.

Cumhuriyet sonrası Türkiye'de meydana gelen bazı büyük depremler

Nüfusumuzun büyük bölümünün aktif deprem kuşağında yer alması, yerleşmelerin alüvyal ova ve vadi
tabanları gibi zayıf zeminlere kurulması, bina yapım tekniklerinin yetersiz kalması ve deprem bilincinin
yeterince gelişmemiş olmasından dolayı depremlerde can ve mal kaybı fazla olmaktadır.
VAN DEPREMİ
 Merkez üssü Elazığ'ın Sivrice ilçesi olan 6,8 büyüklüğünde bir

ELAZIĞ DEPREMİ deprem meydana geldi. 24.01.2020 Cuma günü akşam saatlerinde
meydana gelen depremde, 35'i Elazığ'da, dördü Malatya'da olmak
üzere toplam 41 kişi hayatını kaybetti, 1.607 kişi de yaralandı.
Ege Denizi Depremi: 30.10.2020 günü, merkez üssü Yunanistan'ın Sisam Adası açıklarında Türkiye'nin İzmir ilinin
Seferihisar ilçesine 23 km mesafede, yerin 16,5 km altında 6,9 büyüklüğünde yaklaşık 16 saniye süren depremdir.
Türkiye ve Yunanistan'da toplam 116 kişinin ölümüne ve 1053 kişinin ise yaralanmasına neden olan deprem, 2020
yılında yeryüzünde meydana gelen depremler arasında en ölümcül deprem olarak kayıtlara geçmiştir.
 KAHRAMANMARAŞ DEPREMİ
06.02.2023 tarihinde Kahramanmaraş ili Pazarcık merkezli 7.7 büyüklüğünde ve Elbistan Merkezli 7.6
büyüklüğünde iki deprem meydana gelmiştir. Deprem; Kahramanmaraş, Hatay, Osmaniye, Adıyaman,
Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Malatya ve Adana başta olmak üzere çevre illerde yoğun şekilde
hissedilmiştir. Depremde 50 bin 783 kişi hayatını kaybetmiştir.

Video
 TÜRKİYE’DE TSUNAMİ
Yapılan çalışmalar, Türkiye'de son
3000 yıllık süreçte 90’dan fazla
tsunami meydana geldiğini
göstermektedir. Buna bağlı olarak
başta Marmara olmak üzere ülkemizi
çevreleyen bütün denizlerde
yaşanabilecek şiddetli bir depremin
3-6 metre yüksekliğinde dalgalar
oluşturacağı tahmin edilmektedir.
MÖ 1500-2000 yıllara arasında Türkiye ve Türkiye'nin yakın çevresinde
tsunami meydana gelmiş bölgeler (Altınok Y., Ersoy Ş., 2000)
TÜRKİYE’DE VOLKANİK FAALİYETLER
Ağrı, Tendürek, Süphan, Nemrut, Erciyes, Hasandağı , Melendiz, Karacadağ ve Karadağ ülkemizdeki volkanik dağların
başlıcalarıdır. Ülkemizdeki volkanik dağların sönmüş olduğu kabul edilmektedir. Ancak ülkemiz, tektonik bakımdan
hareketli bir alanda bulunmaktadır. Bu nedenle bilim insanları, büyük ölçekli bir depremin ülkemizdeki bazı volkanik
dağları harekete geçirebileceğini dile getirmektedirler. Ülkemizde Nemrut Dağı 1692 yılında faaliyet göstermiştir. En
son volkanik aktivite 1840’ta Ağrı Dağı’nda meydana gelmiş ve tahminî olarak 1.900 kişi yaşamını yitirmiştir.

Ağrı Dağı

Türkiye ve Türkiye'nin yakın çevresinde bulunan volkanlar

TÜRKİYE’DE HEYELAN
Türkiye’nin iklim özelliklerinin yanı sıra
jeolojik ve jeomorfolojik özellikleri, kütle
hareketlerinin özellikle de heyelanların
oluşumunu artırmaktadır. Ülkemizin büyük
bölümünde yarı kurak iklim koşulları
yaşandığından dolayı yağışların mevsimlere
dağılışı farklılık gösterir. Bu durum, yıl
içerisinde yaşanabilecek heyelan olaylarının
dağılışında düzensizliğe neden olur.
Türkiye'de heyelanların mevsimlere göre dağılışı
Türkiye'de heyelanlar; çoğunlukla arazi yapısı ve yağış koşullarına bağlı olarak Kuzey
Anadolu'da özellikle de Trabzon, Rize, Artvin, Erzurum ve Kastamonu gibi illerde
görülmektedir. Özellikle bu bölgelerde arazinin beşerî müdahalelerle (yol yapımı, maden
arama vb.) bozulması heyelan riskini daha da artırmaktadır.

Trabzon’un Of İlçesi’nde Heyelan Türkiye'de iller bazında gerçekleşen heyelan sayıları ve bu

heyelanlarda yaşanan yaklaşık can kaybı (AFAD, 1900-2020)
 TÜRKİYE’DE EROZYON
Türkiye, erozyona maruz kalma konusunda hassas bir bölgede bulunmaktadır. Arazinin engebeli
olması, yağışların genelde az ve sağanak şeklinde görülmesi, bitki örtüsünün tahrip edilmesi ve
toprağın yanlış kullanımı ülkemizde erozyonu artıran başlıca nedenlerdir. Bu durum, ülke
topraklarının yaklaşık %86'lık kısmının erozyon tehlikesi altında olduğunu göstermektedir. Bu açıdan
bakıldığında İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve Toros Dağları ülkemizde erozyonun
en şiddetli görüldüğü yerlerdir. Erozyon bu hızla devam ettiği ve gerekli önlemler alınmadığı takdirde
topraklarımızın büyük bir bölümü, 55 yıllık bir süreçte çölleşme tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır.
TÜRKİYE’DE RÜZGARLAR
Orta kuşakta görülen şiddetli
rüzgârlar (cephesel fırtınalar, oraj,
hortum vb.), coğrafi konum
özelliklerinden dolayı Türkiye'de de
etkili olmaktadır. Bunların dışında
yerel rüzgârlar (lodos, poyraz, fön
vb.), çeşitli zamanlarda ve farklı
bölgelerimizde kuvvetli fırtınalara
dönüşebilmektedir.
TÜRKİYE’DE SEL ve TAŞKIN
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de sel ve
taşkınlar, en sık görülen ve en çok zarara yol
açan afetlerin başında gelmektedir. Sel ve
taşkın olaylarının afete dönüşmesi, doğal
etkenler (iklim, bitki örtüsü, topoğrafya vb.) ve
insanların birtakım faaliyetleriyle yakından
ilişkilidir. Yanlış arazi kullanımı, bitki örtüsünün
tahribi, altyapı yetersizliği, hızlı nüfus artışı ve
gerekli önlemlerin alınmaması gibi faktörler bu
durumun başlıca sebepleridir.
Türkiye’de sel ve taşkın olayları; yağışların artması ve kar erimelerine bağlı olarak en fazla
nisan, mayıs ve haziran aylarında görülmektedir. Hemen hemen her bölgemizde görülen bu
olaylar, daha çok akarsu yataklarına yakın olan yerleşmelerde meydana gelmektedir.

Türkiye'de iller bazında meydana gelen su baskınları ve bu afetlerde yaşanan yaklaşık can kaybı (AFAD, 1900-2020)
 TÜRKİYE’DE ÇIĞ
Türkiye'de başta Doğu Anadolu
olmak üzere Kuzey Anadolu, İç
Anadolu’nun doğusu ve Orta
Toroslar çığ riskinin yüksek olduğu
alanlardır. Bu riskli alanların yanı sıra
Bayburt, Artvin, Ağrı, Hakkâri ve
Tunceli de çığ olayının afete
dönüştüğü iller olarak dikkat
çekmektedir. Genellikle ocak, şubat
ve mart aylarında gerçekleşmektedir.
Türkiye'de iller bazında gerçekleşen çığ sayıları ve bu çığlarda yaşanan
yaklaşık can kaybı (AFAD, 1900-2020)
TÜRKİYE’DE ORMAN YANGINLARI
Türkiye orman yangınları için çok
uygun koşulların bulunduğu bir alanda
yer almaktadır. Dolayısıyla bu
yangınlar, birçok ülkede olduğu gibi
ülkemizde de çok büyük can ve mal
kayıplarına neden olmaktadır. Orman
yangınlarının büyük bir kısmı, yaz
kuraklığının yaşandığı haziran-kasım
ayları arasında özellikle Batı ve
Güneybatı Anadolu'da görülmektedir.

Türkiye'de iller bazında gerçekleşen orman yangınları ve bu yangınlarda

tahrip olan yaklaşık alan (AFAD, 1900-2020)
TÜRKİYE’DE SALGIN HASTALIKLAR
Türkiye, coğrafi konumundan dolayı salgın hastalıkların yaygın olarak görülebileceği riskli bir bölgede
yer almaktadır. Bu bağlamda geçmiş dönemlerde başta sıtma olmak üzere çok farklı salgın
hastalıklarla karşılaşılmıştır. Cumhuriyet Dönemi'nde özellikle de 1950'den sonra bulaşıcı
hastalıklarla mücadele kapsamında yapılan çalışmalarla önemli mesafeler kat edilmiştir. Ülkemiz
günümüzde hepatit B, kızamık ve Kırım Kongo kanamalı ateşi gibi bulaşıcı hastalıkların önlenmesine
yönelik millî aşı üretiminde önemli aşama kaydetmiştir.
 TÜRKİYE’DE
KORONAVİRÜS
SALGINI
Dünya geneline yayılan COVID-19
salgınının Türkiye'deki ilk tespit edilen
vaka 10 Mart 2020’de görüldü. Ülkemizde
virüse bağlı ilk ölüm ise 15 Mart 2020'de
gerçekleşti. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 1
Nisan 2020'de yaptığı açıklamada TÜRKİYE’NİN
koronavirüs vakalarının tüm Türkiye'ye
yayıldığını açıkladı. Türkiye'de koronavirüs KORONAVİRÜS TABLOSU
sonucu yaklaşık 102 bin kişi hayatını
TOPLAM VAKA SAYISI 17 milyon
kaybetmiştir. Toplam vaka sayısı ise 17
milyonu geçmiştir. TOPLAM VEFAT SAYISI 102 bin
4. Çığ
1. Kaçbakımından
numaralı yerlertehlikeli
deprem
yerler
bakımından
hangi numaralarla
yüksek tehlikeli
gösterilmiştir?
alanlarda bulunmaktadır?
Cevap: VI,
I, II,VII,
III, VIII,
IV, VI,
IX,VII,
X IX
2. Kaç numaralı yerler orman
5. heyelanyangınları
bakımındanbakımından
tehlikeli alanlarda
tehlikeli yerlerdir?
bulunmaktadır?
Cevap: II,
I, VI,
III,VII,
IV VIII, IX, X
3. Kaç
6. Su baskını
numaralı bakımından
yerler erozyon
tehlikeli
bakımından
yerler hangi
tehlikeli
numaralarla
yerlerdendir?
gösterilmiştir?
Cevap: I, V,
III,VI,
VIIIVII, VIII, IX, X
 2011-LYS

‘’Şiddetli ve yıkıcı bir atmosfer olayı olan tayfun Türkiye’de

görülmez.’’ diyen bir araştırmacı bu tezini savunmak içim Türkiye
ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisini kanıt olarak gösterebilir?
A) Orta Kuşak’ta ve okyanuslardan uzakta olmasını
B) Kuzey Yarım Küre’de yer almasını
C) Topraklarının büyük kısmının Asya Kıtası’nda bulunmasını
D) Yüksek ve engebeli olmasını
E) İç kesimlerde nem oranının düşük olmasını
 Aşağıdaki haritada bazı yerler numaralandırılarak gösterilmiştir.

2016-LYS

Bu yerlerde meydana gelen doğal afetlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) I numaralı yerde, iklim özelliklerine bağlı olarak özellikle yaz döneminde şiddetli
kuraklık yaşanmaktadır.
B) II numaralı yerden geçen fay hattına bağlı olarak büyük depremler oluşmaktadır.
C) III numaralı yerde, arazi koşulları ve yağış özelliklerine bağlı olarak heyelanların
oluştuğu görülmektedir.
D) IV numaralı yerde, özellikle kış aylarındaki aşırı yağışların etkisiyle taşkın riski yüksektir.
E) V numaralı yerde, iklim ve bitki örtüsü özelliklerine bağlı olarak orman yangınları
çıkmaktadır.
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
 BOŞLUK DOLDURMA
Türkiye’de orman yangınlarının büyük bir kısmı, kuraklığa bağlı olarak
yaz
…...............……...... mevsiminde görülmektedir.

depremlerdir.
Ülkemizde can ve mal kaybının en fazla yaşandığı doğal afet ………………….…………

Erzincan
Ülkemizde yaşanan en büyük deprem 1939 yılında …………………….………. ilimizde
gerçekleşmiştir.

ilkbahar
Türkiye’de heyelan olayı en fazla ………………………..…. mevsiminde görülür.

Akdeniz-Himalaya
Türkiye, ………………………………….. Deprem Kuşağı'nda yer aldığından ülkenin
hemen hemen her bölgesinde çok sayıda fay hattı oluşmuştur.
 DOĞRU-YANLIŞ
Kuzey Anadolu Fay Hattı; doğu Afrika'dan başlayarak Amik Ovası,
Kahramanmaraş, Bingöl, Van ve Hakkâri’ye kadar uzanır.
Türkiye’de günümüze en yakın volkanik aktivite 1840 yılında Ağrı
Dağı’nda meydana gelmiştir.

Ülkemizde en fazla görülen doğal afet depremlerdir.

Türkiye'de başta Doğu Anadolu olmak üzere Kuzey Anadolu, İç

Anadolu’nun doğusu ve Orta Toroslar çığ riskinin yüksek olduğu alanlardır.

Ülkemizde tayfun ve kasırga gibi doğal afetler görülmez.

1) Aşağıda verilen yerlerin hangisinde heyelan olaylarının görülme ihtimali
diğerlerine göre daha yüksektir?
A) Konya ve çevresi
B) Mardin ve çevresi
C) Edirne ve çevresi
D) Trabzon ve çevresi
E) Adana ve çevresi
2) Türkiye’de can ve mal kayıplarına neden olan depremler genellikle
Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde meydana gelmiştir.
Bu hat üzerinde meydana gelen depremler arasında:
I. 1 Ekim 1995 Dinar Depremi
II. 26 Aralık 1939 Erzincan Depremi
III. 27 Haziran 1998 Ceyhan Depremi
IV. 17 Ağustos 1999 İzmit Depremi
verilenlerden hangileri gösterilir?
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve III
D) II ve IV
E) III ve IV
3) Türkiye’de meydana gelen doğal afetlerden hangisi daha çok can ve mal
kayıplarına neden olmaktadır?
A) Deprem
B) Heyelan
C) Sel ve taşkın
D) Orman yangını
E) Kaya düşmesi
4) Harita üzerinde verilen yerlerin hangisinde tektonik deprem
görülme ihtimali diğerlerine göre daha azdır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
5) Türkiye’de orman yangınları sıcaklığın yüksek ve bağıl nemin düşük
olduğu dönemde artış göstermektedir. Bu bilgiye göre aşağıda verilen
yerlerin hangisinde orman yangınlarının görülme ihtimali diğerlerine göre
daha azdır?
A) Muğla ve çevresi
B) Antalya ve çevresi
C) Ordu ve çevresi
D) Aydın ve çevresi
E) Balıkesir ve çevresi
 KAYNAKLAR
MEB Coğrafya 10
Ders Kitabı, 2021 YILDIRIM Yayınları
Coğrafya 10, 2022
Yazarlar
Kenan TÜRKEZ
Mutlu KARAKOÇ Yazar
Nurullah BALŞEN Hüseyin Samet ARABACI
Tolga PEKTAŞ
İsmail ÖZDOĞAN