TRANSPORT U BRODOGRADILIŠTU

Podjela transporta po zonama:

Vanjski: predstavlja vezu brodogradilišta sa isporučiocima materijala, opreme…

Ovisno o lokaciji isporučioca (dobavljača), i postojećoj transportnoj vezi može biti:

- kopneni (željeznica, cestovna vozila, tegljači)
- vodni (brod, barža)

Unutrašnji: (osigurava transportnu vezu među pojedinim fazama proizvodnog procesa, radionicama, radnim
površinama, skladištima ....), a dijeli se na: među-radionički i radionički. Obavlja se različitim parternim i zračnim
(dizalice) transportnim sredstvima ovisno o vrsti tereta (masa, količina, dimenzije), rastojanju objekata,
kofiguraciji terena. Radionički transport pored općih zahtjeva prvenstveno ovisi o potrebama proizvodnog
procesa (prenos, pozicioniranje, preokretanje, itd.).

R R
VT S

R MS GM

VT – vanjski transport
S – glavno skladište
R – radionica
MS – međuskladište
GM – građevno mjesto
UNUTRAŠNJI TRANSPORT

U brodograđevnoj industriji svaki organizirani rad sastoji se od tri osnovna postupka:

- obrade materijala (izrade građevnih dijelova)
- montaže (sastavljanja) građevnih dijelova u cjelinu
- transporta materijala, građevnih dijelova, sklopova i sekcija, te opreme u toku procesa gradnje broda

Transport povezuje postupke obrade i montaže u jedan manje ili više neprekidan tok. Stoga se transport
materijala u procesu proizvodnje ne može promatrati kao zasebna funkcija već kao sastavni dio proizvodnog
procesa. S obzirom na svoju funkciju u procesu proizvodnje transport posredno i neposredno utječe na razinu
troškova proizvodnje. U nekim segmentima proizvodnog procesa, transport u ukupnim troškovima proizvodnje
iznosi i do 50%.

Projektirati transport znači izabrati odgovarajući način transporta polazeći od sljedećeg: način transporta je
prijenos i uskladištenje tereta uz najmanje troškove izborom optimalnog (funkcionalnog i racionalnog) načina
prenošenja i uskladištenja odgovarajućim sredstvom transporta
Projektirati transport između pojedinih objekata (transportnih punktova) brodogradilišta znači definirati
transportna sredstva i način transportiranja između pojedinih objekata brodogradilišta odnosno pogona, a u
krugu jednog objekta (radionice), način prenošenja između pojedinih dijelova radionice, faza procesa ili radnih
mjesta.

Osnovni principi pri detaljnom projektiranju su:

- da se pri analizi svakog toka procesa po mogućnosti isključi postupak transporta
- da se svaki transportni postupak mehanizira
- da se prije konačne odluke izradi detaljna analiza dali su izabrani načini transporta i transportnih sredstva
odgovarajući i ekonomični
- da se osim o ekonomičnosti sredstava transporta uzme u obzir i univerzalnost njihove primjene
Pri izboru načina transporta treba definirati:
- vrstu tereta, težinu i dimenzije pojedinih jedinica tereta
- ukupnu količinu tereta i intenzitet prenošenja
- duljinu puta prenošenja po horizontali i vertikali
- gabaritne potrebe transpotnih puteva i opreme
- vrstu uređaja za utovar i istovar
- potrebe tehnološkog procesa (pozicioniranje, preokretanje, i slč.)

Podloge za projektiranje:
(za međuradionički)
- opća šema proizvodnog procesa (međusobna veza)
- situacioni plana objekata (dispozicija) brodogradilišta
- obrt tereta između objekata (radionica; rad. površina)
(za unutar-radionički)
- tehnološka šema procesa, tj. plan prostornog razmještaja faza i radnih mjesta procesa u objektu (radionici)
- šema i intenzitet tokova tereta u objektu

Metode projektiranja:

Ovisno o raspoloživim podlogama i podacima kao i potrebnog nivoa točnosti, projektiranje može biti provedeno:
1) na bazi okvirnih pokazatelja
2) točnim postupkom

Ad.1: ovaj način zadovoljava kada se traže načelna (okvirna) rješenja transporta.
Ad.2: sastoji se u razmatranju tehničkih i ekonomskih aspekata, u cilju definiranja optimalnog načina transporta
Okvirni način proračuna i izbor transportnih sredstava

Osnovne postavke:

1) prikladnost sredstava teretu (masa, dimenzije, oblik, fizikalna svojstva)

2) maksimalna produktivnost
3) minimalni investicijski i eksploatacijski troškovi

Ns = (Gg x Tc x ki x kt) / (g x Fs x kn)

Gg - godišnji obim tereta (tona, komada)

Tc - trajanje transportnog ciklusa (sati; min)
kt - koeficijent vremenskog iskorištenja (1,1 ÷ 1,2; 1/ki ⇒ 0,8 ÷ 0,9)
g - nosivost transportnog sredstva (tona, komada)
Fs - raspoloživi fond vremena t. sredstva (sati; min)
kn - koeficijent iskoristivosti nosivosti transportnog sredstva (0,6 ÷0,8)
ki - koeficijent neujednačenosti toka treta (1,3 ÷ 1,5 za međuradionički)
Detaljan proračun i izbor transportnih sredstava

Određivanje karakterisičnih veličina:

Obrt tereta – količina tereta kojeg treba prenijeti sa jednog na drugo mjesto u jedinici vremena. Obrt tereta ovisi
o ukupnom obrtu tereta u godini i neujednačenosti (neravnomjernosti) transporta

Qn = (Qg / Tt) x kn

Qn - nominalni obrt (količina) tereta u određenoj vremenskoj jedinici

Qg - godišnji obrt tereta (tona, komada)
Tt - vremenska jedinica za koju se utvrđuje obrt tereta
kn - koeficijent neujednačenosti (odnos između maksimalno mogućeg i srednjeg obrta u vremenskoj jedinici
za koju se računa obrt tereta)

Proračun broja(jedinica) transportnih sredstava:

Nn = Qn / Q1

Qn – obrt tereta u vremenskoj jedinici (obračunskom periodu)

Q1 – količina tereta koja se može prevesti u obračunskom periodu jednim transportnim sredstvom

Q1 = q x kt x (Tt / to)

q – granična nosivost transportnog sredstva

kt – koeficijent iskoristivosti nosivosti transportnog sredstva
Tt – vremenski period u kojem se obavlja transport tereta
t – vrijeme jednog obrta (transportnog ciklusa)
t o = t1 + t 2 + t 3 + t 4

t1 - vrijeme utovara
t2 - vrijeme prijenosa (t2 = l1 / v1)
t3 - vrijeme istovara
t4 - vrijeme povratka (t4 = l2 / v2)
l1; l2 - duljina puta (u prenosu, u povratku)
v1; v2 - brzina kretanja transportnog sredstva

kt = T1 / (T1+ T2 + T3) (koeficijent vremenske iskoristivosti t. s.)

T1 - nominalno vrijeme rada transportnog sredstva za obračunski period

T2 - vrijeme planiranog remonta u tom periodu
T3 - vrijeme neplaniranog mirovanja u tom periodu

Stvarno potreban broj transportnih sredstava:

Ns = Nn / kt ( kt < 1)
Izbor sredstava transporta:

Obavlja se ovisno o:
- vrsti i obliku materijala (tereta)
- količini tereta
- načinu transporta obzirom na način utovara i istovara
- načinu pripreme i odlaganja (uskladištenja- komadno, palete, kontejneri i slč.)

Transportna sredstva mogu se podijeliti:

- na fiksna (valjčane staze, konvejeri i slč.)
- pokretna (dizalice, parterna t. sredstva na tračnicama ili kotačima, transporteri, smohodna i ručna kolica,
viljuškari itd.)
- kombinirana (npr.: poprečni transporteri, itd.)
Dizalično-transportna oprema brodogradilišta

Predstavlja jedan od osnovnih vidova dizalično-transportne opreme u brodogradnji. Koristi se u gotovo svim
fazama brodograđevnog procesa za: ukrcaj, iskrcaj, prenos raznih vrsta tereta, preokretanje, pozicioniranje i
pridržavanje građevnih djelova pri montaži.

Osnovne vrste dizalica su:

mostne, portalne, toranjske, okretne, konzolne, samohodne na tračnicama, gusjenicama ili gumenim kotačima,
te plovne dizalice, najčešće korištene u remontnim brodogradilištima.

Po načinu zahvata:

dizalice s kukom, magnetnim ili vakumskim zahvatom.

Izbor tipa i parametara dizalica:

- potrebe tehnološkog procesa (dizalično-transportne operacije)

- ponuda (katalozi i prospekti proizvođača)
- specijalne – naručba uz detaljnu speifikaciju zahtjeva
Proračun i izbor dizalične opreme u brodogradilištu

Pravilan izbor i proračun dizalica ima velik tehnološki i ekonomski značaj zbog velikog udjela dizalica u
proizvodnom procesu.

Podjela tereta po težini (t):

grupe: 321-500, 201-320, 126-200, 81-125, 51-80, 33-50, 21-32, 11-20,
6-10 i do 5 t

Proračun broja dizalica (približnom metodom):

Nd = (Nt x Nb x Nc x Tc) / (Fd x Kd)

Nt - količina tereta po brodu,

Nb - broj brodova prema godišnjem proizvodnom programu
Nc - prosječni broj ciklusa po jedinici tereta
Tc - trajanje ciklusa dizalične operacije, sati ili min.
Fd - stvarni godišnji fond sati rada dizalice, sati
Kd - koeficijent vremenskog iskorištenja dizalice

Koeficijent vremenskog iskorištenja dizalice Kd:

- za dizalice s mognetnim zahvatom → 0,80 - 0,90
- za dizalice sa kukom → 0,65-0,85
- za dizalice u radionici izrade građevnih djelova → 0,75 - 0,85
- za dizalice na predmontaži → 0,70 - 0,80
- za dizalice na građevnom mjestu → 0,65 - 0,75
Trajanje ciklusa dizalične operacije Tc, na predmontaži ili montaži (građevno mjesto) sastoji se iz vremena
″obrade″ tereta tt

tt = (2,5 x hp) / vo + 2 x (lsr /v1 + ld/v2 + no/v3 + tg)

hp - visina dizanja (spuštanja), m

vo - brzina dizanja (spuštanja), m/min
lsr - prosječni put kolica, pri promjeni dohvata, m
ld - prosječni put dizalice
no - prosječni broj okreta dizalice
v1 - brzina premještanja kolica ili krana (pri promjeni dohvata), m/min
v2 - brzina premještanja dizalice
v3 - brzina okreta dizalice, o/min
tg - gubitak vremena na dodatne operacije (privez, odvez, učvršćenje posebnog podmetka i slč.)

(Brzine → prema tehničkim karakteristikama dizalica (katalog, prospekt))

i vremena tm za postavljanje i montažu

tm - na osnovu analize tehnološkog procesa montaže

Orjentacioni podaci o trajanju transportnog ciklusa u predmontažnoj radionici brodogradilišta (sati)

Masa jedinice «obrada» Postavljanje i Ukupno

tereta, t tereta montaža
do 5 0,15 0,3 0,45
6 - 15 0,17 1,2 1,37
16 - 30 0,18 1,8 1,98
31 - 50 0,25 2,0 2,25
51 - 75 0,50 2,0 2,50
76 - 120 0,80 2,0 2,80
121 - 150 1,00 2,0 2,00

Detaljan proračun provodi se samo za značajnije radionice (građevno mjesto, predmontaža i slč.). Za ostale
radionice – broj dizalica se određuje približnom metodom (okvirno) na osnovu podataka ranije izvedenih
projekata. Uzima se da je potrebno uzeti 2 dizalice na svakih 60 - 70 m, duljine radionice ili građevnog mjesta.
Nosivost dizalica određuje se ovisno o masi jediničnog tereta (npr. sekcija), pri čemu se u pojedinim slučajevima
prakticira udruženi rad dviju dizalica.