NA POCZĄTEK

Jakie problemy pojawiają się w wieku dorastania? Które z nich - Twoim zdaniem
są największe?

WAŻNA
¡m
Wl ADOMOS«

Narracją nazywamy sposób przedstawienia wydarzeń w utworach epickich, np. w powie­

ściach, opowiadaniach. Narracja zazwyczaj informuje o tym, co już minęło, i ukazuje
zdarzenia w określonym porządku czasowym.
Osoba opowiadająca o wydarzeniach w utworze to narrator. Kiedy wypowiada się on
w osobie pierwszej, mówimy o narracji pierwszoosobowej. Przykład: Wzięłam pieniądze,
włożyłam oddzielnie do koperty , a tę do kasetki w kuchni.
Najczęściej jednak w literaturze spotykamy się z narracją trzecioosobową, czyli prowadzo­
ną w trzeciej osobie. Narrator prezentuje wydarzenia i bohaterów, jakby znajdował się
na zewnątrz opisywanego świata. Przykład: Przepłynęli całe Morze Egejskie, gdy nagle zerwał
się wicher i zaniósł statki Odyseusza ku nieznanym wybrzeżom.

Andrzej Klawitter

TO SIĘ CZYTA! Jedynaczka (fragmenty)

Dom , dom, dom... a tu jeszcze nauka. [...]
Tego dnia w szkole spotyka mnie nieprzyjemne zdarzenie z nauczycielką
historii, Anną Biernacką, miłą, sympatyczną brunetką pod czterdziestkę,
która pracuje w naszej szkole od września. Nazywam y ją Heleną Trojańską1.
Złapała mnie na drzemce (siedzę pośrodku rzędu pod oknami). To jednak,
jak można przypuszczać, nie nuda tego przedmiotu przym knęła mi powieki.
Przyczyną drzemki było wyłącznie przemęczenie.
Wczorajszego wieczoru robiłam pranie, któ­
re przez tatę i awarię pralki przeciągnęło się do 1Helena Trojańska - według
mitologii greckiej najpiękniejsza
później nocy. Tata wrócił przed pierwszą nieco
kobieta na świecie. Została porw,
pijany (nawiasem mówiąc, poprzedniej nocy przez Parysa, syna króla Troi.
wrócił jeszcze później - o trzeciej). Choć trzy­ Doprowadziło to do wybuchu
wojny trojańskiej.
mał się prosto, poznałam, w jakim jest stanie,
 po jego błyszczących oczach i przejęzyczeniach. Tłum aczył mi, że wygrał
w t^aketa i te ^ a k n ^ ie Tajętaci ijLerwsz^ taJtą manka? ^kióte a a d m m
wisi, nic nie ujmując z pensji. Tak się na ten temat rozgadał, że nie mogłam
gopowstrzymać. Co więcej, kazał miprzerwaćpracę i wysłuchaćgo. Wtedy
wyciągnął z kieszeni plik banknotów i rozm arzył się, bredząc, że wszystko,
cafe r n u k o w ^oketa i te nie m m . cz^m t^ e ^ o w a Ł D at rai te
czterysta złotych i powiedział, abym je przechowała. W zięłam pieniądze,
włożyłam oddzielnie do koperty, a tę do kasetki w kuchni. Jeszcze dobre pół
godziny tata rozwodził sięJ na ten temat, nim poszedł spać. Chyba pierwszy
raz się zdarzyło, że nie ukrywał swojego stanu, a wręcz go manifestował. Z a ­
zwyczaj wsuwał się do domu cicho jak kot i szybko kładł się spać [...].
Teraz stoję przed nauczycielką i bezczelnie patrzę jej w oczy, wszyscy ga­
pią się na nas, a ona się nade mną wytrząsa: co sobie myślę?, jak śmiem spać
na lekcji?, a to nie pierwszy raz mi się zdarza, powie dyrektorowi, wezwie
moich rodziców na rozmowę. Na koniec dodaje, że mój
stosunek do tak ważnego przedmiotu jak historia to zw y­
czajne kpiny. Nie wiem, jak się odciąć, a właściwie wiem
i poradziłabym sobie z nią, ale brakuje mi na to odwagi, nie W Związku Radzieckim w latach
1918-1956 istniał system obozów
chcę wszczynać awantury, która pewnie szybko by się roz­
pracy przymusowej, czyli łagrów.
niosła poza szkolne mury. Niepotrzebna mi taka reklama, Zsyłano do nich m.in. wrogów
nie jestem Kasandrą, dla której coś podobnego byłoby jak politycznych i osoby przeciwstawiają­
ce się zmianom wprowadzanym przez
woda na młyn. Od czego jest jednak właśnie ona, Kasan- komunistów. W obozach nie liczono
dra, siedząca ze mną w jednej ławce? się ze zdrowiem i z życiem więźniów.
Musieli oni wykonywać pracę ponad
- Basia robi sobie kpiny z tak ważnego przedmiotu, pani
ich siły, często w bardzo trudnych
profesorko? - odzywa się z tupetem 4 moja przyjaciółka, warunkach, np. przy mrozie sięgają­
nawet nie wstając. cym kilkudziesięciu stopni. W łagrach
zginęło kilkadziesiąt milionów ludzi.
- Słucham?! - Nauczycielka jest zaskoczona, że niepyta- Prawdę o tym systemie poznano na
na uczennica się odzywa i to nie we własnej sprawie. świecie dopiero w latach 70. XX w.
Ujawnił ją Aleksander Sołżenicyn
- A co sobie robili ci bardzo znam ienici 5 historycy - cią­
w trzytomowym dziele Archipelag
gnie bez żenady Kasandra - autorzy podręczników sprzed Gułag 1918-1956.
lat, w których ważniejsze daty i treści nie zgadzały się z fak­
tami, a których trzeba było wkuwać na blachę?
Nauczycielka nie wie, co powiedzieć, tylko otwiera sze­ 2 Manko - tu: dług.
roko oczy i jakby w panicznym lęku rzuca spojrzenie na 3Rozwodzić się - tu: długo o czymś
mówić.
klasę. Czuję na plecach, że wszyscy siedzący za nami
4Tupet - zbytnia pewność siebie,
wstrzymują oddech, zaś ci z przodu odwracają się od nas.
bezczelność, zuchwałość.
- Kiedy mój tata chodził do podstawówki, właśnie przez 3Znam ienity - ceniony ze względu
historię powtarzał siódmą klasę, bo mu się daty nie zga­ na swoje zalety i zasługi.

dzały - dokłada Kasandra z pasją. - C o innego wiedział 6Katorga - tu: cierpienie, męka,
sytuacja trudna do zniesienia.
od swojego ojca, któremu podczas wojny jakimś cudem
7Łagier - obóz pracy przymusowej
udało się przeżyć katorgę 6 łagru' na W schodzie, a co inne­ w Związku Radzieckim.
go wbijano mu do głowy. Mój tata wierzył swojemu ojcu, 4
 - Hm, wiesz, niby mam zaufanie do siebie, ale, istotnie, zdarza mi się nie kontrolować
własnych emocji.
- N igdy potem nie żałujesz? [...]
- A co da ci żal? Jeśli zrobiłaś coś źle, trudno. Zła nie naprawisz tak do końca. Jedyne,
co możesz, to nie popełniać go dalej.
- O to mi właśnie chodzi.
- Ale żal nie jest tu potrzebny.
- Sama nie wiem...

~ «w. — <>t ^ ^ _______________________________________________________________________________________________ %

PO PRZECZYTANIU

Czytanie ze zrozumieniem
U a k ie kłopoty domowe miała Basia?
2 , Co było powodem zdenerwowania nauczycielki?
3. Co powstrzymywało Basię od kłótni z panią od historii?
4 , W jaki sposób Ela i Alina dokuczyły Basi?

Ukryte w tekście
5, Dlaczego Kasandra ostro zareagowała na słowa nauczycielki skierowane do Basi?
6. Czy Kasandra była dobrą przyjaciółką? Uzasadnij swoją odpowiedź.
7. Jakie problemy wieku dorastania zostały ukazane w tekście? Które z nich są
dla bohaterów największe?