Professional Documents
Culture Documents
Członkostwo W Organizacjach Międzynarodowych
Członkostwo W Organizacjach Międzynarodowych
III Rzeczpospolita jest członkiem wielu organizacji międzynarodowych. Polska jest jednym z
członków założycieli organizacji takich jak: ONZ, Środkowoeuropejskie Porozumienie o
Wolnym Handlu (opuszczone w 2004 r.), Rada Państw Morza Bałtyckiego, Grupa
Wyszehradzka, Trójkąt Weimarski czy Trójkąt Kaliningradzki. Polska należy do Unii
Europejskiej, NATO, Światowej Organizacji Handlu, Organizacji Współpracy Gospodarczej i
Rozwoju, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Międzynarodowej Agencji Energetycznej,
Rady Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Międzynarodowej
Agencji Energii Atomowej, Europejskiej Agencji Kosmicznej, Europejskie Obserwatorium
Południowe, G6, Wspólnoty Demokracji, Inicjatywy Środkowoeuropejskiej, Inicjatywy
Trójmorza, Komisji Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku oraz wszystkich organizacji
wyspecjalizowanych ONZ. Polska jest też obserwatorem przy Radzie Arktycznej,
Międzynarodowej Organizacji Frankofonii. Ponadto w związku z członkostwem w Unii
Europejskiej należy do układu z Schengen i rozważa integrację ze strefą euro.
Podstawowe cele polityki zagranicznej w latach 90. XX wieku pozostawały niezmienne mimo
zmian politycznych w parlamencie i rządzie. Były to: członkostwo w NATO oraz Unii
Europejskiej, współtworzenie stabilnego systemu bezpieczeństwa europejskiego opartego na
współdziałaniu NATO, UZE, OBWE oraz ONZ, utrzymywanie dobrosąsiedzkich stosunków
z państwami regionu, działanie na rzecz współpracy regionalnej, zrównoważona polityka
wobec Zachodu i Wschodu, popieranie procesów rozbrojeniowych, ochrona tożsamości
narodowej i dziedzictwa kulturowego, rozwinięte kontakty z Polonią[74].
Minister Radosław Sikorski w exposé 7 maja 2008 sformułował kierunki polskiej polityki
zagranicznej w pięciu obszarach[76]:
Siły zbrojne
Osobny artykuł: Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej.
Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej to główne określenie wojska polskiego, dzielącego się
na: Wojska Lądowe, Siły Powietrzne, Wojska Specjalne, Marynarkę Wojenną oraz Wojska
Obrony Terytorialnej. Ich głównym zadaniem jest obrona granic Polski przed atakami z
zewnątrz oraz współpraca z NATO. Polskie siły zbrojne liczą około 164 000 żołnierzy w
służbie czynnej (stan na rok 2023)[77].
Według rankingu Global Firepower (2020)[78] polskie siły zbrojne stanowią 21. siłę militarną
na świecie i 6. w Europie z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 12 mld dolarów
(USD)[79].
Głównym zadaniem Sił Powietrznych jest prowadzenie operacji mających na celu uzyskanie
przewagi w powietrzu i wspieranie oddziałów innych Rodzajów Sił Zbrojnych. Składają się z
Wojsk Lotniczych, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i Wojsk Radiotechnicznych. Ich
prekursorem były siły powietrzne Błękitnej Armii podczas I wojny światowej. Do 2004 nosiły
nazwę: Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej.
Marynarka Wojenna odpowiada za obronę wybrzeża i wód terytorialnych. Pod względem
organizacyjnym jest związkiem operacyjnym – flotą. Początek wojenno-morskiej obecności
Polski na Bałtyku datuje się na XV wiek, natomiast współczesne polskie siły morskie
powstały w 1918 po odzyskaniu niepodległości.
W ramach sojuszu NATO wojska USA stacjonują w Polsce w Orzyszu, Powidzu, Poznaniu,
Świętoszowie, Żaganiu[80][81].
Podział administracyjny
Osobny artykuł: Podział administracyjny Polski.
Polska jest państwem unitarnym[82], a ustrój jej władzy lokalnej opiera się na dualizmie, gdyż
poza agendami administracji rządowej istnieje samorząd terytorialny[83], powołany do zadań
publicznych niezastrzeżonych dla innych organów władzy[84]. Jego podstawową jednostkę
stanowi gmina[85].
Od 1 stycznia 1999 obowiązuje trzystopniowy podział administracyjny kraju na
Samorząd terytorialny
samorząd gminny
samorząd powiatowy
samorząd województwa.
Geografia
Osobny artykuł: Geografia Polski.
Warszawa
Katowice
Poznań
Gliwice
Bydgoszcz
Gdańsk
Wrocław
Kołobrzeg
Szczecin
Świnoujście
WIELKOPOLSKA
MAŁOPOLSKA
Odra
Wisła
Rysy
AUSTRIA
SŁOWACJA
UKRA-
INA
N
I
E
M
C
Y
BIAŁO-
RUŚ
ŚLĄSK
Kraków
Rzeszów
Radom
Morze
Bałtyckie
MAZOWSZE
POMORZE
KUJAWY
CZECHY
LITWA
ROSJA
Lublin
Białystok
Gdynia
Częstochowa
Łódź
Ustka
MAZURY
Raczki
Elbląskie
Bornholm
(Obwód królewiecki)
(DANIA)
od zachodu:
o Niemcy (467 km)
od południa:
o Czechy (796 km)
o Słowacja (541 km)
od wschodu:
o Ukraina (535 km)
o Białoruś (418 km)
od północy:
o Litwa (104 km)
o Rosja (z obwodem królewieckim, 210 km).
Po roku 1945 dokonano drobnych korekt granic Polski. Ostatnia korekta granic miała miejsce
w 2005 roku, ze Słowacją.
W wymiarze północ-południe Polska rozciąga się na długości 649 km, to jest 5°50′. Powoduje
to różnicę w długości trwania dnia między północną i południową częścią Polski. Latem na
północy dzień jest dłuższy o ponad godzinę niż na południu, zimą – odwrotnie. W wymiarze
wschód-zachód rozpiętość Polski wynosi 689 km, co w mierze kątowej daje 10°02′.
Powoduje to, że w dniach równonocy na zachodnim krańcu Polski Słońce zachodzi o 40
minut później niż na wschodnim.
Polska leży w strefie czasu środkowoeuropejskiego, jest to czas słoneczny południka 15°
przebiegającego m.in. na zachód od Jeleniej Góry, Zielonej Góry i Gorzowa Wielkopolskiego
oraz na wschód od Szczecina. Zimą obowiązuje czas środkowoeuropejski (UTC+01:00),
natomiast latem (od ostatniej niedzieli marca do ostatniej niedzieli października) – czas
środkowoeuropejski letni (UTC+02:00).
Geometryczny środek Polski znajduje się w Piątku koło Łęczycy. Najstarszy (1775)
obliczony geometryczny środek Europy znajduje się w Suchowoli koło Sokółki, w
województwie podlaskim. Przez Polskę przebiega również granica pomiędzy kontynentalnym
blokiem Europy Wschodniej a rozczłonkowaną przez morza wewnętrzne Europą Zachodnią.
Ukształtowanie powierzchni
Osobne artykuły: Krainy geograficzne w Polsce, Góry w Polsce i Lista najwyższych
szczytów górskich w Polsce.
Przeważającą część obszaru kraju zajmują tereny nizinne wschodniej części Niżu
Środkowoeuropejskiego, a średnia wysokość wynosi 173 m n.p.m., mediana wysokości 149
m n.p.m. Krainy geograficzne w Polsce ułożone są równoleżnikowo (pasowo), przechodząc
od terenów nizinnych na północy i w Polsce centralnej do terenów wyżynnych i górskich na
południu. Polska ma 70 szczytów powyżej 2000 metrów wysokości, wszystkie w Tatrach.
Najwyższym punktem kraju jest północno-zachodni wierzchołek Rysów w Tatrach Wysokich
(2499,1 m n.p.m.), najniżej położonym punktem jest depresja we wsi Marzęcino na Żuławach
Wiślanych (–2,2 m n.p.m.)[95].
Wody śródlądowe
Zlewiska Polski
Terytorium Polski prawie w całości znajduje się w zlewisku Morza Bałtyckiego (99,7%), z
czego zdecydowana większość przypada na dorzecza Wisły i Odry. Tylko z niewielkich
terenów wody powierzchniowe odprowadzane są do Morza Czarnego (górny bieg Orawy i
Strwiąża w Karpatach) oraz do Morza Północnego (krótkie odcinki Izery i Dzikiej Orlicy oraz
potok Szkło w tzw. Worku Okrzeszyna w Sudetach)[96]. Najdłuższe rzeki w Polsce to Wisła (o
długości 1047 km), Odra (854 km, w granicach Polski 742 km), Warta (808 km), Bug
(772 km; w granicach Polski 224 km plus odcinek graniczny 363 km), Narew (484 km; w
granicach Polski 448 km; odcinek graniczny 1 km) i San (443 km, w tym odcinek graniczny
55 km).
Największe jeziora w Polsce to Śniardwy (113,8 km²) i Mamry (104 km²) na Mazurach. Są to
stosunkowo płytkie jeziora morenowe. Najgłębszym polskim jeziorem jest jezioro Hańcza
(108,5 m), nieco bardziej na wschód, na Pojezierzu Wschodniosuwalskim. Są to głównie
jeziora pochodzenia lodowcowego i są położone przede wszystkim w północnej części kraju,
zgrupowane na obszarach zwanych pojezierzami. Na terenie Polski występuje 7081 jezior o
powierzchni większej niż 1 ha[97] (ich łączna powierzchnia to 281 377 ha). W stosunku do
roku 1954 liczba jezior zmniejszyła się aż o 2215, czyli ponad 11%. Spowodowane to było
szybkim zanikaniem najmniejszych jezior. Jeziorność Polski wynosi tylko 0,9% powierzchni
kraju[98]. Dla porównania w Szwecji jeziora zajmują ponad 8,5% powierzchni, a jezior o
powierzchni powyżej 2 akrów (ok. 0,81 ha) jest tam ponad 97,5 tysiąca[99].
Gleby