Członkostwo w organizacjach międzynarodowych

Osobny artykuł: Polska w organizacjach międzynarodowych.

III Rzeczpospolita jest członkiem wielu organizacji międzynarodowych. Polska jest jednym z
członków założycieli organizacji takich jak: ONZ, Środkowoeuropejskie Porozumienie o
Wolnym Handlu (opuszczone w 2004 r.), Rada Państw Morza Bałtyckiego, Grupa
Wyszehradzka, Trójkąt Weimarski czy Trójkąt Kaliningradzki. Polska należy do Unii
Europejskiej, NATO, Światowej Organizacji Handlu, Organizacji Współpracy Gospodarczej i
Rozwoju, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Międzynarodowej Agencji Energetycznej,
Rady Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Międzynarodowej
Agencji Energii Atomowej, Europejskiej Agencji Kosmicznej, Europejskie Obserwatorium
Południowe, G6, Wspólnoty Demokracji, Inicjatywy Środkowoeuropejskiej, Inicjatywy
Trójmorza, Komisji Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku oraz wszystkich organizacji
wyspecjalizowanych ONZ. Polska jest też obserwatorem przy Radzie Arktycznej,
Międzynarodowej Organizacji Frankofonii. Ponadto w związku z członkostwem w Unii
Europejskiej należy do układu z Schengen i rozważa integrację ze strefą euro.

Cele polityki zagranicznej Polski

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Podstawowe cele polityki zagranicznej w latach 90. XX wieku pozostawały niezmienne mimo
zmian politycznych w parlamencie i rządzie. Były to: członkostwo w NATO oraz Unii
Europejskiej, współtworzenie stabilnego systemu bezpieczeństwa europejskiego opartego na
współdziałaniu NATO, UZE, OBWE oraz ONZ, utrzymywanie dobrosąsiedzkich stosunków
z państwami regionu, działanie na rzecz współpracy regionalnej, zrównoważona polityka
wobec Zachodu i Wschodu, popieranie procesów rozbrojeniowych, ochrona tożsamości
narodowej i dziedzictwa kulturowego, rozwinięte kontakty z Polonią[74].

W początkach XXI wieku polityka zagraniczna Polski koncentrowała się na czterech

priorytetach: osiągnięciu członkostwa w UE, umacnianiu bezpieczeństwa państwa, poprawie
stosunków ekonomicznych z zagranicą oraz umacnianie stabilności regionalnej i pozycji
Polski w Europie Środkowo-Wschodniej[75].

Minister Radosław Sikorski w exposé 7 maja 2008 sformułował kierunki polskiej polityki
zagranicznej w pięciu obszarach[76]:

 „Polska silna mocą solidarnej Unii Europejskiej” (pełniejsze wykorzystywanie

możliwości wynikających z uczestnictwa w UE)
 „rola Polski w światowym systemie bezpieczeństwa” (bezpieczeństwo energetyczne,
dywersyfikacja źródeł i szlaków dostaw surowców, zaangażowanie w działania
 stabilizacyjne NATO, modernizacja NATO, ulokowanie elementów infrastruktury
wojskowej Sojuszu w Polsce, rozszerzenie NATO o Ukrainę i Gruzję);
 „wzmocnienie wizerunku Polski na świecie”;
 „Polonia” (zwiększenie liczby urzędów konsularnych, reforma polskiego systemu
edukacyjnego, która pozwoli obywatelom na stałe mieszkającym za granicą na
kontynuację nauki w języku polskim oraz reedukację tych, którzy będą chcieli wrócić,
głosowanie korespondencyjne bądź przez Internet);
 „nowoczesna służba dyplomatyczna”.

Zobacz też: Polska w Unii Europejskiej.

Siły zbrojne
Osobny artykuł: Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej.

Polski K2 Black Panther

Jeden z 48 polskich F-16 ORP Kormoran (601) –

niszczyciel min typu Kormoran II

Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej to główne określenie wojska polskiego, dzielącego się
na: Wojska Lądowe, Siły Powietrzne, Wojska Specjalne, Marynarkę Wojenną oraz Wojska
Obrony Terytorialnej. Ich głównym zadaniem jest obrona granic Polski przed atakami z
zewnątrz oraz współpraca z NATO. Polskie siły zbrojne liczą około 164 000 żołnierzy w
służbie czynnej (stan na rok 2023)[77].

Według rankingu Global Firepower (2020)[78] polskie siły zbrojne stanowią 21. siłę militarną
na świecie i 6. w Europie z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 12 mld dolarów
(USD)[79].

Głównym zadaniem Sił Powietrznych jest prowadzenie operacji mających na celu uzyskanie
przewagi w powietrzu i wspieranie oddziałów innych Rodzajów Sił Zbrojnych. Składają się z
Wojsk Lotniczych, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i Wojsk Radiotechnicznych. Ich
prekursorem były siły powietrzne Błękitnej Armii podczas I wojny światowej. Do 2004 nosiły
nazwę: Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej.
Marynarka Wojenna odpowiada za obronę wybrzeża i wód terytorialnych. Pod względem
organizacyjnym jest związkiem operacyjnym – flotą. Początek wojenno-morskiej obecności
Polski na Bałtyku datuje się na XV wiek, natomiast współczesne polskie siły morskie
powstały w 1918 po odzyskaniu niepodległości.

W ramach sojuszu NATO wojska USA stacjonują w Polsce w Orzyszu, Powidzu, Poznaniu,
Świętoszowie, Żaganiu[80][81].

Zobacz też: Polska w NATO, Współpraca wojskowa Polski i Stanów Zjednoczonych

i Wojsko Polskie w operacjach pokojowych.

Podział administracyjny
Osobny artykuł: Podział administracyjny Polski.

Mapa administracyjna Polski

Polska jest państwem unitarnym[82], a ustrój jej władzy lokalnej opiera się na dualizmie, gdyż
poza agendami administracji rządowej istnieje samorząd terytorialny[83], powołany do zadań
publicznych niezastrzeżonych dla innych organów władzy[84]. Jego podstawową jednostkę
stanowi gmina[85].
Od 1 stycznia 1999 obowiązuje trzystopniowy podział administracyjny kraju na

 jednostki I stopnia – 16 województw

 jednostki II stopnia – 380 powiatów, w tym:
o 66 miast na prawach powiatu – gminy o statusie miasta, wykonujące zadania
powiatu, potocznie zwane „powiatami grodzkimi”,
o 314 powiatów – skupiają od kilku do kilkunastu sąsiadujących ze sobą gmin,
potocznie zwane „powiatami ziemskimi”; mogą mieć siedzibę w mieście na
prawach powiatu, które nie leży na ich obszarze
 jednostki III stopnia – 2477 gmin, w tym:
o 302 miejskie – gminy, które zawierają się w administracyjnych granicach
miasta (w tym 66 gmin będących jednocześnie miastami na prawach powiatu),
o 677 miejsko-wiejskich – gminy, w skład których wchodzi miasto oraz kilka
wsi,
 o 1498 wiejskich – gminy, które na swoim terytorium nie zawierają miasta (z
tego 158 takich gmin ma siedzibę w mieście poza swoim obszarem, tzw.
gmina obwarzankowa).

(według stanu z 1 stycznia 2023[86])

Samorząd terytorialny

Osobny artykuł: Samorząd terytorialny w Polsce.

W Polsce wyróżnia się trójszczeblowy samorząd[87]:

 samorząd gminny
 samorząd powiatowy
 samorząd województwa.

Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty i województwa) mają osobowość

prawną[88] i zapewniony udział w dochodach publicznych[89]. Wybory do organów
stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i przeprowadzane w głosowaniu
tajnym[90].

Geografia
Osobny artykuł: Geografia Polski.

Warszawa
Katowice
Poznań
Gliwice
Bydgoszcz
Gdańsk
Wrocław
Kołobrzeg
Szczecin
Świnoujście
WIELKOPOLSKA
MAŁOPOLSKA
Odra
Wisła
Rysy
AUSTRIA
SŁOWACJA
UKRA-
INA
N
I
E
M
C
Y
BIAŁO-
RUŚ
ŚLĄSK
Kraków
Rzeszów
Radom
Morze
Bałtyckie
MAZOWSZE
POMORZE
KUJAWY
CZECHY
LITWA
ROSJA
Lublin
Białystok
Gdynia
Częstochowa
Łódź
Ustka
MAZURY
Raczki
Elbląskie
Bornholm
(Obwód królewiecki)
(DANIA)

Mapa regionów fizycznogeograficznych Polski

Mapa hipsometryczna Polski

Polska zajmuje 9. miejsce w Europie pod względem powierzchni oraz 8. pod względem
liczby ludności. Na świecie Polska zajmuje 70. miejsce pod względem powierzchni i 35.
miejsce pod względem liczby ludności[91][92]. Długość granic Polski wynosi 3511 km, w tym
440 km przypada na granicę morską (linia wybrzeża Morza Bałtyckiego, która nie jest linią
granicy państwa, wynosi 770 km). Do obszaru kraju wlicza się także morze terytorialne, a
specjalne prawa przysługują Polsce w tzw. strefie przyległej[93].

Graniczy z następującymi państwami[94]:

 od zachodu:
o Niemcy (467 km)
 od południa:
o Czechy (796 km)
o Słowacja (541 km)
 od wschodu:
o Ukraina (535 km)
o Białoruś (418 km)
 od północy:
o Litwa (104 km)
o Rosja (z obwodem królewieckim, 210 km).

Po roku 1945 dokonano drobnych korekt granic Polski. Ostatnia korekta granic miała miejsce
w 2005 roku, ze Słowacją.

W wymiarze północ-południe Polska rozciąga się na długości 649 km, to jest 5°50′. Powoduje
to różnicę w długości trwania dnia między północną i południową częścią Polski. Latem na
północy dzień jest dłuższy o ponad godzinę niż na południu, zimą – odwrotnie. W wymiarze
wschód-zachód rozpiętość Polski wynosi 689 km, co w mierze kątowej daje 10°02′.
Powoduje to, że w dniach równonocy na zachodnim krańcu Polski Słońce zachodzi o 40
minut później niż na wschodnim.

Polska leży w strefie czasu środkowoeuropejskiego, jest to czas słoneczny południka 15°
przebiegającego m.in. na zachód od Jeleniej Góry, Zielonej Góry i Gorzowa Wielkopolskiego
oraz na wschód od Szczecina. Zimą obowiązuje czas środkowoeuropejski (UTC+01:00),
natomiast latem (od ostatniej niedzieli marca do ostatniej niedzieli października) – czas
środkowoeuropejski letni (UTC+02:00).

Geometryczny środek Polski znajduje się w Piątku koło Łęczycy. Najstarszy (1775)
obliczony geometryczny środek Europy znajduje się w Suchowoli koło Sokółki, w
województwie podlaskim. Przez Polskę przebiega również granica pomiędzy kontynentalnym
blokiem Europy Wschodniej a rozczłonkowaną przez morza wewnętrzne Europą Zachodnią.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów Polski:

 49°00′ szer. geogr. N – szczyt Opołonek,

 54°50′ szer. geogr. N – Jastrzębia Góra[i] w gminie Władysławowo,
 14°07′ dług. geogr. E – zakole Odry koło Osinowa Dolnego,
 24°09′ dług. geogr. E – zakole Bugu koło Zosina.

Ukształtowanie powierzchni
 Osobne artykuły: Krainy geograficzne w Polsce, Góry w Polsce i Lista najwyższych
szczytów górskich w Polsce.

Mezoregiony fizycznogeograficzne na tle podziału

administracyjnego

Przeważającą część obszaru kraju zajmują tereny nizinne wschodniej części Niżu
Środkowoeuropejskiego, a średnia wysokość wynosi 173 m n.p.m., mediana wysokości 149
m n.p.m. Krainy geograficzne w Polsce ułożone są równoleżnikowo (pasowo), przechodząc
od terenów nizinnych na północy i w Polsce centralnej do terenów wyżynnych i górskich na
południu. Polska ma 70 szczytów powyżej 2000 metrów wysokości, wszystkie w Tatrach.
Najwyższym punktem kraju jest północno-zachodni wierzchołek Rysów w Tatrach Wysokich
(2499,1 m n.p.m.), najniżej położonym punktem jest depresja we wsi Marzęcino na Żuławach
Wiślanych (–2,2 m n.p.m.)[95].

Dominujący w krajobrazie Niż Polski zawiera następujące części Niżu

Środkowoeuropejskiego: Pobrzeża Południowobałtyckie, Pojezierza Południowobałtyckie,
Niziny Sasko-Łużyckie i Niziny Środkowopolskie. Północno-wschodnia część kraju zajmuje
Pobrzeża Wschodniobałtyckie, Pojezierza Wschodniobałtyckie oraz Wysoczyzny Podlasko-
Białoruskie. Nadbużańskie krańce wschodnie znajdują się na terenie Polesia i Wyżyny
Wołyńsko-Podolskiej. Polesie wchodzi w skład Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego a
Wyżyna Wołyńsko-Podolska stanowi zachodnią część Wyżyn Ukraińskich. Pas wyżyn,
starych gór i towarzyszących im obniżeń tworzą Masyw Czeski, tj. polska część Sudetów z
Przedgórzem Sudeckim, oraz Wyżyny Polskie, na które składają się Wyżyna Śląsko-
Krakowska, Wyżyna Małopolska i Wyżyna Lubelsko-Lwowska. Podział Karpat na terenie
Polski obejmuje Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym (Kotlina
Ostrawska, Kotlina Oświęcimska, Brama Krakowska i Kotlina Sandomierska) oraz Karpaty
Wschodnie z Podkarpaciem Wschodnim (Płaskowyż Sańsko-Dniestrzański). Karpaty
Zachodnie dzielą się na Zewnętrzne Karpaty Zachodnie i Centralne Karpaty Zachodnie a
Karpaty Wschodnie to Zewnętrzne Karpaty Wschodnie nazywane również Beskidami
Wschodnimi (regionalizacja fizycznogeograficzna Polski wg Jerzego Kondrackiego).

Wody śródlądowe

Osobne artykuły: Wody śródlądowe, Rzeki w Polsce i Jeziora w Polsce.

 Sieć hydrograficzna Polski

Zlewiska Polski

Terytorium Polski prawie w całości znajduje się w zlewisku Morza Bałtyckiego (99,7%), z
czego zdecydowana większość przypada na dorzecza Wisły i Odry. Tylko z niewielkich
terenów wody powierzchniowe odprowadzane są do Morza Czarnego (górny bieg Orawy i
Strwiąża w Karpatach) oraz do Morza Północnego (krótkie odcinki Izery i Dzikiej Orlicy oraz
potok Szkło w tzw. Worku Okrzeszyna w Sudetach)[96]. Najdłuższe rzeki w Polsce to Wisła (o
długości 1047 km), Odra (854 km, w granicach Polski 742 km), Warta (808 km), Bug
(772 km; w granicach Polski 224 km plus odcinek graniczny 363 km), Narew (484 km; w
granicach Polski 448 km; odcinek graniczny 1 km) i San (443 km, w tym odcinek graniczny
55 km).

Największe jeziora w Polsce to Śniardwy (113,8 km²) i Mamry (104 km²) na Mazurach. Są to
stosunkowo płytkie jeziora morenowe. Najgłębszym polskim jeziorem jest jezioro Hańcza
(108,5 m), nieco bardziej na wschód, na Pojezierzu Wschodniosuwalskim. Są to głównie
jeziora pochodzenia lodowcowego i są położone przede wszystkim w północnej części kraju,
zgrupowane na obszarach zwanych pojezierzami. Na terenie Polski występuje 7081 jezior o
powierzchni większej niż 1 ha[97] (ich łączna powierzchnia to 281 377 ha). W stosunku do
roku 1954 liczba jezior zmniejszyła się aż o 2215, czyli ponad 11%. Spowodowane to było
szybkim zanikaniem najmniejszych jezior. Jeziorność Polski wynosi tylko 0,9% powierzchni
kraju[98]. Dla porównania w Szwecji jeziora zajmują ponad 8,5% powierzchni, a jezior o
powierzchni powyżej 2 akrów (ok. 0,81 ha) jest tam ponad 97,5 tysiąca[99].

Gleby