ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Πρακτικό 1
Με διάταξη νόμου παρέχεται εξουσιοδότηση στις ΑΔΑ να ρυθμίζουν με
κανονιστική τους απόφαση οποιοδήποτε θέμα αρμοδιότητας τους. Προβλέπεται
επίσης ότι οι πράξεις αυτές προσβάλλονται με προσφυγή ουσίας στα διοικητικά
δικαστήρια. Περαιτέρω, το δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης πριν από την
επιβολή κυρώσεων περιορίζεται στις περιπτώσεις στις οποίες έχει σημασία η
υποκειμενική συμπεριφορά του διοικουμένου. Ερώτηση: Αναδείξετε τα
ζητήματα Διοικητικού Δικαίου που ανακύπτουν
Λύση:
α)Άρθρο 43 παρ. 2 Συντάγματος: Η νομοθετική εξουσιοδότηση πρέπει να είναι
ειδική και ορισμένη. Επομένως οι ΑΔΑ δεν μπορούν να εκδίδουν κανονιστικές
πράξεις για οποιοδήποτε θέμα αρμοδιότητας (αντισυνταγματικότητα)
β)Η κανονιστική πράξη δεν μπορεί να προσβληθεί με την προσφυγή ουσίας,
γιατί αν το δικαστήριο μεταρρύθμιζε την διοικητική πράξη, τότε το δικαστήριο
θα εξέδιδε κανόνα δικαίου. Παράβαση της αρχής των λειτουργιών. Άρα μόνο
αίτηση ακύρωσης.
γ)Το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης δεν μπορεί να περιοριστεί στη
συγκεκριμένη περίπτωση γιατί η υποκειμενική συμπεριφορά είναι προϋπόθεση
της προηγούμενης ακρόασης. Αντιθέτως σε αντικειμενικά δεδομένα και σε
περιπτώσεις δέσμιας αρμοδιότητας της διοίκησης δεν νοείται δικαίωμα
προηγούμενης ακρόασης.
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Πρακτικό 2
Με νόμο ανατίθεται ο έλεγχος των καφέ-μπαρ στον Γενικό Γραμματέα
αποκεντρωμένης διοίκησης, ο οποίος μπορεί να επιβάλλει πρόστιμο από 50.000
έως 100.000 ευρώ ύστερα από σύμφωνη γνώμη πενταμελούς επιτροπής
υπαλλήλων της αποκεντρωμένης διοίκησης. Ο Α λειτουργεί καφέ-μπαρ και
υποβάλλεται εναντίον του καταγγελία, η οποία εξετάζεται από την
προαναφερθείσα επιτροπή. Στη συνεδρίαση της επιτροπής παραστάθηκαν 5
μέλη εκ των οποίων το 1 αναπληρωματικό του τακτικού μέλους που
συνταξιοδοτήθηκε. Η επιτροπή εισηγήθηκε να μην επιβληθεί κύρωση. Ωστόσο
ο Γενικός Γραμματέας αποκεντρωμένης διοίκησης επέβαλε πρόστιμο 100.000
ευρώ. Αναδείξετε τα ζητήματα διοικητικού δικαίου που ανακύπτουν.
Λύση:
α) Επιτρέπεται η ανάθεση της σχετικής αρμοδιότητας στους Γενικούς
Γραμματείς; Η χορήγηση άδειας σε καφέ-μπαρ είναι τοπική υπόθεση. Άρα
αρμοδιότητα έχουν οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (δήμαρχος
συγκεκριμένα). Άρα δεν επιτρέπεται η συγκεκριμένη ανάθεση λόγω
αναρμοδιότητας. Ο Γενικός Γραμματέας δεν είναι όργανο των ΟΤΑ αλλά του
κράτους. Ανήκει στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση.
β) Συμμετείχε στη συνεδρίαση αναπληρωματικό μέλος τακτικού μέλους που
είχε συνταξιοδοτηθεί. Τα αναπληρωματικά μέλη αναπληρώνουν τακτικά μέλη
που υφίσταται. Με την απώλεια της ιδιότητας τακτικού μέλους υπάρχει απώλεια
της ιδιότητας και του αναπληρωματικού μέλους.
γ)Σύμφωνη γνώμη επιτροπής. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το αποφασίζουν
όργανο πράττει αντίθετα με τη σύμφωνη γνώμη. Η αρνητική σύμφωνη γνώμη
είναι εκτελεστή διοικητική πράξη.
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Πρακτικό 3
Σε νομοσχέδιο περιέχεται διάταξη η οποία χορηγεί οικοδομική άδεια σε
συγκεκριμένο ακίνητο της Αθήνας για την ανέγερση σταθμού αυτοκινήτων. Οι
περιβαλλοντικοί όροι είχαν ήδη εγκριθεί με ΠΝΠ, η οποία εκδόθηκε κάτ'
επίκληση της αντιμετώπισης του κυκλοφοριακού προβλήματος της Αθήνας. Οι
περίοικοι αντιδρούν και επιθυμούν να προσφύγουν δικαστικά, επειδή
κυκλοφορούν φήμες ότι ο αρμόδιος υπουργός που πρότεινε το νομοσχέδιο είναι
σύζυγος της ιδιοκτήτριας του ακινήτου που θα ανεγερθεί ο σταθμός
αυτοκινήτων, ζητούν πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης τού υπουργού.
Ο Δήμος αρνείται με το σκεπτικό ότι το πιστοποιητικό αφορά την οικογενειακή
ζωή του υπουργού. Αναδείξετε τα ζητήματα διοικητικού δικαίου που
ανακύπτουν.
Λύση:
α)Οικοδομική άδεια->ατομική διοικητική πράξη. Η άσκηση της εκτελεστικής
εξουσίας ανήκει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση. Εδώ πέρα
έχουμε παράβαση της αρχής της διάκρισης των εξουσιών.
β) Αντισυνταγματική η έκδοση ΠΝΠ γιατί το κυκλοφοριακό πρόβλημα δεν είναι
εξαιρετικά επείγουσα ανάγκη.
γ)Παραβίαση αρχής της αμεροληψίας, αν η γυναίκα του υπουργού είναι όντως
η ιδιοκτήτρια του σταθμού αυτοκινήτων.
δ)Πάρα τη γραμματική διατύπωση του άρθρου 5 παράγραφος 3 ΚΔΔ/ΙΑΣ υπό
το πρίσμα της δικαστικής προστασίας και της αρχής της διαφάνειας κάμπτεται
το απόλυτο απόρρητο της ως άνω διάταξης, επειδή έχουμε να κάνουμε με
δημόσιο λειτουργό και η οικογενειακή του ζωή συνδέεται με την άσκηση των
καθηκόντων του.
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Πρακτικό 4
Με την από 20.7.2009 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, που εκδόθηκε μετά
την από 10.7.2009 γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου
(ΚΑΣ), καθορίσθηκε, σύμφωνα με το άρθρο 13 του Ν. 3028/2002, ζώνη Α, όπου
απαγορεύθηκε παντελώς η δόμηση, και οροθετήθηκε ζώνη Β με ειδικούς όρους
δόμησης και περιορισμούς στις χρήσεις γης, για την προστασία του
αρχαιολογικού χώρου του Ναού του Επικουρίου Απόλλωνα στην περιοχή της
Φιγαλείας του Δήμου Ζαχάρως του Νομού Ηλείας. Η απόφαση διαλαμβάνει ότι
«των νομίμως υφισταμένων κτισμάτων επιτρέπεται μόνον η συντήρηση,
απαγορευομένης οποιασδήποτε επεκτάσεως». Ο Α είναι κύριος εκτάσεως 1000
τ.μ. εντός της περιοχής που χαρακτηρίσθηκε ως ζώνη Α, στην οποία λειτουργεί
κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος (ταβέρνα) βάσει άδειας λειτουργίας
που του χορήγησε ο (τότε) Δήμος Φιγαλείας το 2003. Σημειώνεται ότι από το
από 10.7.2009 πρακτικό του ΚΑΣ προκύπτει ότι στην ως άνω συνεδρίαση του
εν λόγω οργάνου προσήλθε και κατέθεσε τις απόψεις και ο Α. Στις 2.9.2009ο Α
κατέθεσε ενώπιον του ΚΑΣ διοικητική προσφυγή κατά της από 20.7.2009
απόφασης του Υπουργού με αίτημα την τροποποίησή της, ώστε να ενταχθεί η
επίδικη ιδιοκτησία του σε τμήμα της Ζώνης Β, οπότε να έχει ο ίδιος μεγαλύτερες
δυνατότητες επέμβασης στο κατάστημά του. Προβάλλει συναφώς ότι η από
20.7.2009 απόφαση είναι παράνομη διότι: 1) ο Α δεν κλήθηκε να διατυπώσει τις
απόψεις του παρά την έκδοση δυσμενούς για τον ίδιο μέτρου, 2) στερείται
αιτιολογίας και 3) η γνώμη του ΚΑΣ, της οποίας γίνεται επίκληση στην
απόφαση, είναι πλημμελής διότι ο Γενικός Διευθυντής Αρχαιοτήτων του
Υπουργείου Πολιτισμού, μέλος του ΚΑΣ κατά το άρθρο 50 του Ν. 3028/2002,
δεν είχε τα προσόντα διορισμού στη θέση αυτή.
Ερωτάται:
α) Ποια η νομική φύση της από 20.7.2009 απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού;
β) Ποια η νομική φύση της προσφυγής του Α;
γ) Ευσταθούν οι ισχυρισμοί του Α;
δ) Κατατέθηκε αρμοδίως η προσφυγή του Α; Ποιες οι συνέπειες της σιωπής της
Διοίκησης επί της προσφυγής;
ε) Εάν έλλειπε από την απόφαση του Υπουργού η πρόνοια περί διατήρησης των
υφισταμένων στη ζώνη Α κτιρίων, θα όφειλε η Διοίκηση να ανακαλέσει την
άδεια οικοδομής και λειτουργίας της ταβέρνας του Α;
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Λύση:
α) Η από 20.7.2009 απόφαση του Υπουργού είναι κανονιστική πράξη και όχι
ατομική γενικού περιεχομένου: κατά πάγια νομολογία, η απόφαση καθορισμού
ζώνης Α΄ εντός αρχαιολογικού χώρου, όπου απαγορεύεται παντελώς η δόμηση,
έχει ως αποτέλεσμα τον καθορισμό για πρώτη φορά της διαβάθμισης της
προστασίας της έκτασης αυτής και συνεπάγεται έτσι τον προσδιορισμό, για
πρώτη επίσης φορά, της κατηγορίας των προσώπων που βαρύνονται με την
απόλυτη αυτή απαγόρευση, δηλαδή εκείνων που είναι η θα καταστούν κύριοι
ακινήτων εντός της ανωτέρω έκτασης. Συνεπώς η απόφαση αυτή έχει
κανονιστικό χαρακτήρα.
β) Δεδομένου ότι η απόφαση του Υπουργού είναι κανονιστική πράξη, κατά το
άρθρο 24 του ΚΔιΔιαδ, δεν μπορεί να ασκηθεί κατ’ αυτής αίτηση θεραπείας, η
οποία προϋποθέτει ατομική πράξη. Κατά συνέπεια, πρόκειται για αναφορά,
σύμφωνα με το άρθρο 27 του ΚΔιΔιαδ.
γ) 1. Η απόφαση του Υπουργού είναι κανονιστική πράξη και όχι ατομικό μέτρο
που θα εκδοθεί εις βάρος του Α λόγω υποκειμενικής συμπεριφοράς του. Δεν
συντρέχουν, επομένως, οι προϋποθέσεις εφαρμογής των άρθρων 20 παρ. 2 Σ και
6 ΚΔιΔιαδ που αφορούν το δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης. Σε κάθε
περίπτωση, ο Α είχε τη δυνατότητα να εκθέσει τις απόψεις του ενώπιον του
ΚΑΣ, το οποίο γνωμοδότησε συναφώς.
2. Η απόφαση του Υπουργού, ως κανονιστική πράξη δεν χρήζει αιτιολογίας
εκ μέρους της Διοίκησης και δεν ελέγχεται εξ επόψεως αιτιολογίας αλλά μόνον
εξ επόψεως συνδρομής των όρων της εξουσιοδότησης, επί τη βάσει της οποίας
εκδίδεται, καθώς και της τυχόν υπέρβασης των ορίων της. Μεταξύ των
διαδικαστικών προϋποθέσεων του εξουσιοδοτικού νόμου είναι και η
γνωμοδότηση του ΚΑΣ, η οποία και δόθηκε.
3. Ο Β είναι ex officio μέλος του οργάνου, οπότε πλημμέλεια του διορισμού
του στην υπηρεσιακή του θέση δεν επηρεάζει τη νομιμότητα της συγκρότησης
του οργάνου στο οποίο μετέχει, κατά το άρθρο 13 παρ. 4 ΚΔιΔιαδ.
δ) Η προσφυγή του Α που στρέφεται κατά της απόφασης του Υπουργού
Πολιτισμού έπρεπε να υποβληθεί στον Υπουργό. Το ΚΑΣ όμως υποχρεούται να
τη διαβιβάσει στον Υπουργό, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 4 παρ. 1 του ΚΔιΔιαδ.
Η παρατεταμένη (υπερβαίνουσα τις 30 ημέρες) σιωπή της Διοίκησης επί της
προσφυγής αποτελεί σιωπηρή άρνηση και δεν συνιστά εκτελεστή πράξη.
ε) Η νομιμότητα μιας πράξης κρίνεται από το νομικό και πραγματικό καθεστώς
που ίσχυε κατά τον χρόνο έκδοσής της. Μεταβολή του νομοθετικού καθεστώτος
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

δεν καθιστά την πράξη επιγενομένως παράνομη, εκτός αν ο νέος κανόνας

δικαίου έχει αναδρομική ισχύ. Κατά γενική αρχή του διοικητικού δικαίου,
πάντως, η Διοίκηση, πλην ρητής και ανενδοίαστης διάταξης νόμου, δεν
υποχρεούται να ανακαλέσει τις παράνομες πράξεις της.
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Πρακτικό 5
Κατά τη διάρκεια επεισοδίων της αστυνομίας με διαδηλωτές τραυματίζεται ο Α
από αστυνομικούς και δακρυγόνα καταστρέφουν τις βιτρίνες των Β, Γ. Οι
ζημιωθέντες ζητούν την αποζημίωση από το δημόσιο. Το δημόσιο αρνείται
διότι: α) η ρίψη δακρυγόνων και οι ξυλοδαρμοί δεν αποτελούν εκτελεστές
διοικητικές πράξεις β)δεν υπάρχει παράνομη πράξη η παράλειψη γ) οι διατάξεις
που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια των επεισοδίων έχουν τεθεί αποκλειστικά
χάριν του δημοσίου συμφέροντος δ)η αστυνομία έχει διακριτική ευχέρεια να
χρησιμοποιεί σωματική βία. Οι αστυνομικοί ισχυρίζονται ότι ενήργησαν
κατόπιν εντολών των ανωτέρων τους και ότι ευθύνεται μόνο το δημόσιο και όχι
οι ίδιοι προσωπικά. Αναδειξατε τα ζητήματα διοικητικού δικαίου που
ανακύπτουν.
Λύση:
α)Η αγωγή αποζημίωσης δεν στρέφεται μόνο κατά διοικητικής πράξης, αλλά
αποκαθίσταται η ζημία του πολίτη ακόμη και από υλικές ενέργειες
β) Άρθρο 17 Σ, προστασία ιδιοκτησίας και Αρχή της Αναλογικότητας.
γ)Δεν έχουν τεθεί αποκλειστικά για χάρη του δημοσίου συμφέροντος. Τίθενται
και για την προστασία ατομικών δικαιωμάτων. Η διάταξη εδώ για την αστική
ευθύνη βρίσκει εφαρμογή.
δ)Ακόμη και όταν ένα διοικητικό όργανο έχει διακριτική ευχέρεια πρέπει να
ελέγχεται η υπέρβαση των άκρων ορίων της διακριτικής ευχέρειας.
Παραβιάζεται εδώ η αρχή της αναλογικότητας. Άρθρο 25 Υπαλληλικού
Κώδικα: ο Υπάλληλος οφείλει να υπακούει στις εντολές του προϊσταμένου του,
όταν όμως τίθεται παράνομη διαταγή, αν αυτή είναι προδήλως
αντισυνταγματική ή παράνομη οφείλει ο υπάλληλος να μην την εκτελέσει!
Άρθρο 38 Υπ. Κώδικα: ο υπάλληλος ευθύνεται για δόλο και βαριά αμέλεια μόνο
αναγωγικά!
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Πρακτικό 6
Νόμος Ν ορίζει, μεταξύ άλλων, το εξής: «Η οικοδομική άδεια χορηγείται με
απόφαση της αρμόδιας πολεοδομικής αρχής, μετά από γνώμη του Συμβουλίου
Πολεοδομικών Θεμάτων. Κατά των απορριπτικών αποφάσεων της
πολεοδομικής αρχής, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ασκήσει διοικητική
προσφυγή ενώπιον της Επιτροπής Πολεοδομικών Αμφισβητήσεων μέσα σε
προθεσμία 30 ημερών από την κοινοποίηση της απόφασης της πολεοδομικής
αρχής, η οποία επανεξετάζει την υπόθεση στο σύνολο της». Στις 15.2.2015 η
πολεοδομική αρχή χορηγεί στον Α μια οικοδομική άδεια για να ανεγείρει
οικοδομή σ’ ένα ακίνητο που του ανήκει. Ωστόσο, στις 20.3.21, ανακαλεί την
οικοδομική άδεια, με την αιτιολογία, ότι το ακίνητο βρίσκεται μέσα στα όρια
μιας περιοχής που έχει κηρυχθεί αναδασωτέα. Ο Α θεωρεί ότι η ανάκληση της
οικοδομικής άδειας είναι παράνομη, επειδή: α) η πράξη κήρυξης ως
αναδασωτέας της έκτασης στην οποία βρίσκεται το ακίνητό του είναι παράνομη,
διότι δεν τηρήθηκε η προβλεπόμενη από τον νόμο διαδικασία και, συνεπώς, η
πολεοδομική αρχή δεν μπορούσε να στηρίξει σε αυτήν την ανάκληση της
οικοδομικής άδειας, β) η ανάκληση της οικοδομικής άδειας έγινε μετά την
πάροδο εύλογου χρόνου, γ) πριν από την έκδοση της πράξης ανάκλησης της
οικοδομικής άδειας, δεν ζητήθηκε η γνώμη του Συμβουλίου Πολεοδομικών
Θεμάτων. Με σκοπό να ασκήσει την προβλεπόμενη από τον νόμο διοικητική
προσφυγή ενώπιον της Επιτροπής Πολεοδομικών Αμφισβητήσεων, ο Α ζητά
από την πολεοδομική αρχή να του χορηγήσει αντίγραφα τν αεροφωτογραφιών
της έκτασης που έχει κηρυχθεί αναδασωτέα, η τελευταία όμως αρνείται, με την
αιτιολογία ότι: α) οι αεροφωτογραφίες δεν αποτελούν έγγραφα κατά την έννοια
του άρθρου 5 του ΚΔΔιαδ, β) και αν ακόμη αποτελούν έγγραφα, δεν είναι
δημόσια έγγραφα, διότι έχουν ληφθεί από ιδιώτες φωτογράφους, γ) σε κάθε
περίπτωση, δεν υπάρχουν αεροφωτογραφίες της επίμαχης έκτασης στο αρχείο
της. Τελικά, ο Α ασκεί τη διοικητική προσφυγή ενώπιον της Επιτροπής
Πολεοδομικών Αμφισβητήσεων στις 10.5.2021 και, την ίδια μέρα, με αίτησή
του στην πολεοδομική αρχή, της ζητά να ανακαλέσει την πράξη ανάκλησης της
οικοδομικής άδειας.
Ερωτάται:
1)Οι ισχυρισμοί του Α ως προς την νομιμότητα της πράξης ανάκλησης της
οικοδομικής άδειας ευσταθούν;
2)Οι αιτιολογίες της πολεοδομικής αρχής με τις οποίες αρνήθηκε να χορηγήσει
στον Α αντίγραφα των αεροφωτογραφιών είναι νόμιμες;
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

3)Τι θα αποφασίσει η Επιτροπή Πολεοδομικών Αμφισβητήσεων επί της

διοικητικής προσφυγής του Α;
4)Η πολεοδομική αρχή μπορεί να ανακαλέσει την πράξη ανάκλησης της
οικοδομικής άδειας; Σε καταφατική περίπτωση, θα πρέπει προηγουμένως να
ζητήσει την γνώμη του Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων;
5)Αν, τελικά, οι προσπάθειες του Α για διοικητική επίλυση της διαφοράς που
έχει με την πολεοδομική αρχή αποβούν άκαρπες, με ποιον άλλο τρόπο μπορεί
να επιδιώξει την ικανοποίηση των δικαιωμάτων του;
Λύση:
1)α)Η πράξη κήρυξης μίας έκτασης αναδασωτέας είναι γενική ατομική
διοικητική πράξη, καθώς απευθύνεται σε έναν αόριστο αριθμό προσώπων, τα
οποία δεν προσδιορίζονται με στοιχεία προσδιοριστικά της ταυτότητάς τους,
όμως μπορούν να προσδιορισθούν με βάση το δεσμό τους με την πραγματική
κατάσταση (την αναδασωτέα περιοχή) που αποτελεί το αντικείμενο της
ρύθμισης που τίθεται με την πράξη (είναι οι ιδιοκτήτες των ακινήτων που
βρίσκονται στην αναδασωτέα περιοχή ). ¨Όπως οι ατομικές, έτσι και οι γενικές
ατομικές πράξεις, έχουν πλήρες τεκμήριο νομιμότητας, πράγμα που σημαίνει ότι
η νομιμότητά τους δεν μπορεί να ελεγχθεί παρεμπιπτόντως, ούτε από κάποιο
διοικητικό δικαστήριο ενώπιον του οποίου έχει ασκηθεί ένδικο βοήθημα με
αίτημα την ακύρωση μίας άλλης ατομικής ή γενικής ατομικής διοικητικής
πράξης, ούτε από κάποιο διοικητικό όργανο. Επομένως, η πολεοδομική πράξη
δεν μπορεί να ελέγξει τη νομιμότητα της πράξης κήρυξης της επίμαχης έκτασης
ως αναδασωτέας και ο πρώτος ισχυρισμός του Α δεν ευσταθεί.
β) Η οικοδομική άδεια είναι μία ευμενής πράξη, επειδή χορηγεί ένα δικαίωμα
στον Α, η οποία είναι παράνομη, καθώς χορηγήθηκε για ένα ακίνητο που
περιλαμβάνεται σε μία έκταση που είχε κηρυχθεί ως αναδασωτέα και στο οποίο,
επομένως, δεν είναι δυνατή η οικοδόμηση. Σύμφωνα με τη νομολογία, η
ανάκληση των παράνομων ευμενών πράξεων γίνεται μέσα σε εύλογο χρόνο,
ενώ, σύμφωνα με το ν.δ. 261/1968, χρόνος μικρότερος από τα 5 χρόνια από την
έκδοση της πράξης δεν θεωρείται ως μη εύλογος, δηλαδή η διάταξη αυτή θέτει
το minimum του εύλογου χρόνου. Ποιο όμως είναι το ανώτατο όριο του εύλογου
χρόνου κρίνεται κατά περίπτωση, με βάση τις περιστάσεις της, όπως, ο χρόνος
που έχει περάσει από την έκδοση της πράξης, ο βαθμός της παρανομίας, τα
συμφέροντα του ιδιώτη που θίγονται, η έκταση της έρευνας που έπρεπε να
διενεργήσει η Διοίκηση για τη διαπίστωση της παρανομίας κ.α. Στο πρακτικό,
κατά την ανάκληση της πράξης, έχουν περάσει 6 χρόνια από την έκδοσή της και
θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι, λόγω της βαρύτητας της παρανομίας της
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

πράξης (εκδόθηκε σε περιοχή που απαγορευόταν η οικοδόμηση) και λόγω των

διακυβευόμενων συμφερόντων του Α, που είναι απλώς περιουσιακά, δεν έχει
παρέλθει ο εύλογος χρόνος. Ωστόσο, ακόμη και αν θεωρηθεί ότι έχει παρέλθει
ο εύλογος χρόνος, υπάρχει λόγος δημοσίου συμφέροντος (προστασία των
δασών) που δικαιολογεί την υπέρβαση του εύλογου χρόνου, με συνέπεια και ο
δεύτερος ισχυρισμός του Α να μην ευσταθεί.
γ) Σύμφωνα με το άρθρο 21, παρ. 2 ΚΔΔιαδ, «για την ανάκληση μίας
διοικητικής πράξης δεν είναι απαραίτητο να τηρείται η διαδικασία που
προβλέπεται για την έκδοση της, εκτός αν ανακαλείται πράξη νόμιμη ή πράξη
παράνομη ύστερα από εκτίμηση πραγματικών περιστατικών». Εν προκειμένω,
ανακαλείται μία παράνομη διοικητική πράξη, η ανάκληση δεν γίνεται όμως
μετά από εκτίμηση πραγματικών περιστατικών, αλλά στηρίζεται στο
αντικειμενικό γεγονός της ύπαρξης της πράξης κήρυξης της επίμαχης περιοχής
ως αναδασωτέας. Επομένως, η πολεοδομική αρχή δεν ήταν υποχρεωμένη να
ζητήσει τη γνώμη του Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων, με συνέπεια, ούτε
ο τρίτος ισχυρισμός του Α να ευσταθεί.
2)α) Ο όρος έγγραφα κατά την έννοια του άρθρου 5 ΚΔΔιαδ εκλαμβάνεται με
ευρύτητα, έτσι που να περιλαμβάνει κάθε πληροφορία που κατέχει η Διοίκηση,
ανεξάρτητα από το υλικό αποτύπωσής της, αν δηλαδή αυτή είναι σε οπτική,
ακουστική, ηλεκτρονική ή κάποια άλλη μορφή. Επομένως, στην έννοια του
εγγράφου υπάγονται και οι αεροφωτογραφίες, με συνέπεια το πρώτο σκέλος της
αιτιολογίας της πολεοδομικής αρχής να μην είναι νόμιμο.
β)Κατά την έννοια του άρθρου 5 ΚΔΔιαδ, ως ιδιωτικά έγγραφα νοούνται
έγγραφα που έχουν συνταχθεί από ιδιώτες, ενώ, ως διοικητικά έγγραφα,
θεωρούνται έγγραφα τα οποία έχουν συνταχθεί από το προσωπικό της
Διοίκησης. Οι αεροφωτογραφίες λήφθηκαν μεν από ιδιώτες φωτογράφους, οι
τελευταίοι όμως ενήργησαν μετά από σχετική εντολή της δασικής υπηρεσίας,
έτσι ώστε να θεωρούνται διοικητικά όργανα, και όχι ιδιώτες. Επιπλέον, εφόσον
οι αεροφωτογραφίες αποτέλεσαν τη βάση για την έκδοση, στη συνέχεια, της
πράξης κήρυξης της έκτασης αναδασωτέας, ενσωματώθηκαν σε αυτήν, με
συνέπεια να θεωρούνται διοικητικά έγγραφα. Τέλος, σε κάθε περίπτωση, ο Α
έχει ειδικό έννομο συμφέρον να λάβει γνώση των αεροφωτογραφιών, καθώς του
χρειάζονται προκειμένου να ασκήσει διοικητική προσφυγή κατά της πράξης
ανάκλησης της οικοδομικής του άδειας, ενώ, εξάλλου, καθώς αποτέλεσαν το
έρεισμα της πράξης κήρυξης ως αναδασωτέας της έκτασης στην οποία
βρίσκεται το ακίνητό του, στην οποία στηρίχτηκε η ανάκληση της οικοδομικής
του άδειας, αυτές αφορούν υπόθεσή του που έχει διεκπεραιωθεί από την
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

πολεοδομική αρχή. Επομένως, ούτε το δεύτερο σκέλος της αιτιολογίας της

πολεοδομικής αρχής είναι βάσιμο.
γ) Η υποχρέωση της Διοίκησης, σύμφωνα με το άρθρο 5 ΚΔΔιαδ, να χορηγήσει
πρόσβαση σε έγγραφα αφορά μόνο έγγραφα τα οποία αυτή κατέχει. Και
φαίνεται εύλογο, η πολεοδομική αρχή να μην έχει στην κατοχή της τις
αεροφωτογραφίες με βάση τις οποίες κηρύχτηκε η επίμαχη έκταση ως
αναδασωτέα, εφόσον δεν αφορούν τις αρμοδιότητές της. Στην περίπτωση, όμως,
αυτή, σύμφωνα, με το άρθρο 4, παρ. 1 του ΚΔΔιαδ, θα πρέπει να διαβιβάσει το
αίτημα του Α στην υπηρεσία που έχει στην κατοχή της τις αεροφωτογραφίες,
που είναι η δασική αρχή.
3)Η διοικητική προσφυγή που προβλέπει ο νόμος ενώπιον της Επιτροπής
Πολεοδομικών Αμφισβητήσεων έχει το χαρακτήρα ενδικοφανούς προσφυγής,
καθώς οδηγεί στον έλεγχο της πράξης, τόσο από άποψη νομιμότητας, όσο και
από άποψη ουσίας. Σύμφωνα με το νόμο, η προσφυγή αυτή μπορεί να ασκηθεί
κατά των απορριπτικών αποφάσεων της πολεοδομικής αρχής, ως απορριπτική
θα πρέπει όμως να θεωρηθεί και η απόφαση που ανακαλεί προηγούμενη
απόφαση που έκανε δεκτό το αίτημα χορήγησης οικοδομικής άδειας. Εν
προκειμένω, ο Α άσκησε την ενδικοφανή προσφυγή εκπρόθεσμα, ωστόσο,
σύμφωνα με το άρθρο 16 ΚΔΔιαδ, αν η πολεοδομική αρχή δεν τον ενημέρωσε,
τόσο ως προς την υποχρέωση άσκησης της ενδικοφανούς προσφυγής, όσο και
για το αρμόδιο για την εξέτασή της όργανο, την προθεσμία, καθώς και για τις
συνέπειες της παράλειψης άσκησής της, η εκπρόθεσμη άσκησή της δεν μπορεί
να έχει δυσμενείς συνέπειες σε βάρος του. Είναι αδιάφορο δε αν ο Α γνώριζε
την υποχρέωση άσκησης της ενδικοφανούς προσφυγής, όπως συνάγεται από το
πρακτικό. Επομένως, η Επιτροπή Πολεοδομικών Αμφισβητήσεων δεν θα
πρέπει να απορρίψει ως εκπρόθεσμη την προσφυγή του Α, θα την απορρίψει
όμως ως αβάσιμη, καθώς, όπως αναφέρθηκε στην απάντηση του 1 ου
ερωτήματος, οι ισχυρισμοί του δεν ευσταθούν.
4) Εδώ ο Α ασκεί αίτηση θεραπείας, η οποία είναι μία μορφή απλής διοικητικής
προσφυγής, ενώπιον της πολεοδομικής αρχής. Όμως, η απλή διοικητική
προσφυγή έχει επικουρικό χαρακτήρα απέναντι στην ενδικοφανή (όπως και
απέναντι στην ειδική διοικητική) προσφυγή, πράγμα που σημαίνει ότι δεν
μπορεί να ασκηθεί σε περίπτωση που ο νόμος προβλέπει την τελευταία. Ωστόσο,
η πολεοδομική αρχή μπορεί, με δική της πρωτοβουλία, να ανακαλέσει την
ανακλητική πράξη, μέχρι να ασκηθεί η ενδικοφανής προσφυγή, οπότε η
υπόθεση μεταβιβάζεται στην αρχή που είναι αρμόδια να την κρίνει και η
πολεοδομική αρχή δεν μπορεί πλέον να επιληφθεί της υπόθεσης. Καθώς η
ανάκληση της οικοδομικής άδειας είναι νόμιμη, θα πρόκειται για ανάκληση μίας
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

νόμιμης διοικητικής πράξης και, επομένως, σύμφωνα με το άρθρο 21 παρ. 2

ΚΔΔιαδ, η πολεοδομική αρχή θα πρέπει να ζητήσει τη γνώμη του Συμβουλίου
Πολεοδομικών Θεμάτων.
5)Ο Α μπορεί να επιδιώξει την ακύρωση της πράξης ανάκλησης της οικοδομικής
του άδειας, ωστόσο, καθώς αυτή είναι νόμιμη, η προσπάθειά του δεν θα
ευοδωθεί. Αντίθετα, μπορεί να προσπαθήσει με επιτυχία να ζητήσει την
αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη από την ανάκληση της οικοδομικής
άδειας με βάση τις διατάξεις για την αστική ευθύνη του Δημοσίου (άρθρο 105
ΕισΝΑΚ). Η ιδιαιτερότητα της περίπτωσής του είναι ότι την ζημία δεν την
προκάλεσε η παράνομη πράξη ( που είναι η οικοδομική άδεια), αλλά μία
διαφορετική πράξη (η πράξη που την ανακάλεσε). Ωστόσο, λόγω της στενής
σχέσης των δύο αυτών πράξεων, θεωρείται ότι πληρούται η προϋπόθεση της
πρόκλησης ζημίας από μία παράνομη πράξη. Περαιτέρω, πληρούται και η
προϋπόθεση του αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης και της
ζημίας, αφού, με βάση τα διδάγματα της κοινής πείρας και σύμφωνα με τη
συνήθη πορεία των πραγμάτων, εάν δεν είχε εκδοθεί η παράνομη οικοδομική
άδεια, ο Α δεν θα υφίστατο ζημία από την ανάκλησή της, ενώ η διάταξη που
παραβιάστηκε (προστασία των δασών) δεν έχει τεθεί αποκλειστικά χάριν του
δημοσίου συμφέροντος, αλλά και χάριν ιδιωτικών συμφερόντων. Κατά
συνέπεια, ο Α μπορεί να ζητήσει την αποκατάσταση, τόσο της θετικής ζημίας
που υπέστη, όσο και, ενδεχομένως, του διαφυγόντος κέρδους που δεν
αποκόμισε, λόγω της ανάκλησης της παράνομης οικοδομικής άδειας, ενώ δεν
φαίνεται να υπάρχει συντρέχον πταίσμα του ως προς την πρόκληση ή την έκταση
της ζημίας, έτσι ώστε το ποσό της αποζημίωσης να μπορεί να μειωθεί.
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Πρακτικό 7
Το Υπουργικό Συμβούλιο αποφασίζει και προτείνει στη Βουλή την διεξαγωγή
δημοψηφίσματος για κρίσιμο εθνικό θέμα σύμφωνα με το άρθρο 44.2 του Σ. Η
ολομέλεια της Βουλής αποφασίζει την προκήρυξη του δημοψηφίσματος και
προκηρύσσεται το δημοψήφισμα με προεδρικό διάταγμα. Ο Α ασκεί αίτηση
ακύρωσης α) κατά της απόφασης της απόφασης της ολομέλειας της Βουλής και
β)κατά του ΠΔ προκήρυξης του δημοψηφίσματος. Ο Α ισχυρίζεται ότι το ΠΔ
έπρεπε να τύχει της επεξεργασίας του ΣτΕ. Το δημόσιο ισχυρίζεται ότι οι εν
λόγω πράξεις δεν προσβάλλονται παραδεκτώς και επιπλέον δεν απαιτείτο
προηγούμενη επεξεργασία από το ΣτΕ. Ο Α ασκεί και αγωγή αποζημίωσης λόγω
της παράνομης προκήρυξης του δημοψηφίσματος. Αναδειξατε τα ζητήματα
διοικητικού δικαίου που ανακύπτουν.
Λύσεις:
α)Η απόφαση της ολομέλειας της Βουλής δεν προσβάλλεται γιατί είναι πράξη
οργάνου της νομοθετικής εξουσίας. Στα Διοικητικά Δικαστήρια προσβάλλονται
οι πράξεις οργάνων της εκτελεστικής και όχι της νομοθετικής εξουσίας.
β)Το ΠΔ προκήρυξης του δημοψηφίσματος αποτελεί κυβερνητική πράξη, με
έντονη πολιτική σημασία (πράξεις που αφορούν την ρύθμιση του πολιτεύματος:
δημοψήφισμα, διορισμός πρωθυπουργού, διάλυση της Βουλής, πράξεις που
αφορούν τις διεθνείς σχέσεις της χώρας) ΔΕΝ προσβάλλονται με αίτηση
ακύρωσης. Το ΣτΕ οφείλει να ελέγχει τα κανονιστικά διατάγματα. Οι
κυβερνητικές πράξεις εξαιρούνται από τον ακυρωτικό έλεγχο, μπορούν όμως να
θεμελιώσουν αστική αποζημίωση. Δεν νοείται αστική αποζημίωση όταν η
διάταξη που παραβιάζεται έχει τεθεί για χάρη του δημοσίου συμφέροντος.
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Πρακτικό 8
Ο Α παραπονείται προς τον Δήμο για την λειτουργία ενός καφέ - μπάρ από τη
λειτουργία του οποίου δημιουργεί όχληση στους περίοικους, και ζητεί την
ανάκληση της άδειας του καταστήματος, που εκδόθηκε παράνομα το 1995,
χωρίς να πληροί τους νόμιμους όρους. Με άλλη αίτηση του ο Α ζητάει από τον
Δήμο πρόσβαση στον Φάκελο της άδειας του καταστήματος. Ο Δήμος αρνείται
την πρόσβαση ισχυριζόμενος ότι ο Α δεν έχει έννομο συμφέρον και ουδέποτε
απαντά στην αίτηση ανάκλησης της άδειας του καταστήματος. Ο Α ασκεί
ένδικο βοήθημα κατά: 1.της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του
δήμου που συνίσταται στην μη ανάκληση της άδειας του καταστήματος και 2.
Κατά της άρνησης του δήμου να χορηγήσει πρόσβαση στο φάκελο του
καταστήματος. Θα ευδοκιμήσει το ένδικο βοήθημα του Α;
Λύση:
Η διοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια ανάκλησης παράνομων διοικητικών
πράξεων. Η αρχή της ασφάλειας του δικαίου θα πλήττονταν αν η διοίκηση
υποχρεούνταν να ανακαλέσει κάθε παράνομη πράξη. Άρα η άρνηση της
διοίκησης δεν συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας. Ο Δήμος
πρέπει να δώσει πρόσβαση του Α στο διοικητικό έγγραφο του φακέλου του
καταστήματος.
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Πρακτικό 9
Σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις το επίδομα τετραπληγίας χορηγείται με
απόφαση του Δημάρχου ύστερα από γνωμάτευση υγειονομικής επιτροπής.
Δικαιούχοι είναι όσοι εμφανίζουν ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 67%. Ο Α
υποβάλει αίτηση με όλα τα νόμιμα δικαιολογητικά και εξετάζεται από
υγειονομική επιτροπή στην οποία συμμετέχουν οι γιατροί Γ, Δ και Ε (ο Ε
Πρόεδρος) και η διοικητική υπάλληλος Ζ ως γραμματέας. Στον Α κοινοποιείται
έγγραφο με το οποίο ενημερώνεται για την αρνητική γνωμοδότηση της
επιτροπής, με το σκεπτικό ότι το ποσοστό αναπηρίας του είναι 50%. Ο Α
λαμβάνει επίσης έγγραφο του δημάρχου με το οποίο του γνωστοποιείται ότι
απορρίφθηκε το αίτημα του.
Ερωτάται:
1.Ποιες είναι οι εκτελεστές διοικητικές πράξεις;
2.Δημιουργειται παρανομία επειδή ο Γ είχε παλαιότερα ασκήσει μήνυση κατά
του Α για εξύβριση;
3.Δημιουργειται παρανομία επειδή το πρακτικό της υγειονομικής επιτροπής
υπογράφεται μόνον από τους Ε και Ζ και όχι από τους Γ και Δ;
4.Θα υπήρχε πρόβλημα νομιμότητας αν στην συνεδρίαση της υγειονομικής
επιτροπής συμμετείχαν μόνο οι Γ και Ε;
5.Θα υπήρχε ζήτημα νομιμότητας εάν ο Γ είχε διοριστεί ως μέλος της
υγειονομικής επιτροπής λόγω της ιδιότητας του ως Γενικού Διευθυντή Υγείας
και ο ορισμός του ήταν παράνομος;
6.Αν κατά της απόφασης του Δημάρχου προβλέπεται η δυνατότητα ειδικής
διοικητικής προσφυγής, θα μπορούσε να αμφισβητήσει ο Α το ποσοστό
αναπηρίας;
Λύση: (H απάντηση προκύπτει κατά βάση από τον Κώδικα Διοικητικής
Διαδικασίας)
1.Το έγγραφο του Δημάρχου που αναφέρει ότι απορρίπτεται το αίτημα είναι
εκτελεστή διοικητική πράξη. Το πρώτο έγγραφο είναι απλά πληροφοριακό
έγγραφο. Η γνωμοδότηση είναι απλή επομένως είναι μη εκτελεστή διοικητική
πράξη.
2.Αρθρο 7.2 κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, το μέλος του διοικητικού
οργάνου θα έπρεπε να αυτό εξαιρεθεί.
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

3.Αρθρο 15.7, 15.8

4.Αρθρο 14.1
5.Αρθρο 13.4
6.Η τεχνική κρίση της διοίκησης δεν ελέγχεται όταν έχουμε μόνο έλεγχο
νομιμότητας.
 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α ΚΛΙΜΑΚΙΟ 2022

Πρακτικό 10
Διεξάγεται διαγωνισμός για την πρόσληψη δικηγόρου σε δήμο. Η διαδικασία
ολοκληρώνεται με απόφαση πενταμελούς επιτροπής επιλογής και απόφαση
διορισμού του Δημάρχου. Διεξάγεται συνέντευξη των υποψηφίων με
βαθμολόγηση τούς χωρίς να τηρούνται πρακτικά για την συνέντευξη. Η
επιτροπή του διαγωνισμού ορίζει συντελεστές βαρύτητας για τα κριτήρια που
προβλέπει ο νόμος. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας επιλογής ο 2ος στην
κατάταξη πληροφορείται πως μέλος της επιτροπής ήταν και είναι μέλος
δικηγορικής εταιρείας στην οποία εργαζόταν ο 1ος στην κατάταξη έως και 5
μέρες πριν από την υποψηφιότητα του.
Ερωτάται:
1.Ποια πράξη πρέπει να προσβληθεί ενώπιον του δικαστηρίου;
2.Ειναι νόμιμη η επιλογή του 1ου στην κατάταξη;
3.Μπορει να ελεγχθεί η νομιμότητα της προκήρυξης του διαγωνισμού;
Λύση:
1.Συνθετη Διοικητική Ενέργεια (περισσότερες εκτελεστές διοικητικές πράξεις,
κάθε μία ενσωματώνεται στην νέα και χάνει την εκτελεστότητα της, τελικώς
προσβαλλόμενη πράξη είναι η πράξη διορισμού από τον Δήμαρχο) ο Πολίτης
μπορεί να προσβάλει όμως οποιαδήποτε πράξη. Θεωρείται συμπροσβαλλομενη
και η επόμενη.
2.ΚΔΔ/ασιας άρθρο 7, παραβίαση της αρχής της αμεροληψίας
3.Η κανονιστική πράξη ελέγχεται και παρεμπιπτόντως (προκήρυξη διαγωνισμού
= κανονιστική διοικητική πράξη). Η επιτροπή ορίζει κριτήρια, θέτει κανόνα
δικαίου, αυτό παραβιάζει την αρχή της διαφάνειας και αμεροληψίας. Έπρεπε να
αναγραφόταν στην προκήρυξη. Δεν επιτρέπεται εκ των υστέρων να τίθενται
κριτήρια επιλογής γνωρίζοντας τους υποψηφίους, γιατί έτσι θα μπορούσε η
επιτροπή να προδιαγράψει τα αποτελέσματα του διαγωνισμού. Δεν τηρήθηκαν
πρακτικά, παραβιάζεται η αρχή της διαφάνειας. Δεν αιτιολογείται έτσι η
βαθμολογία. Οι ατομικές διοικητικές πράξεις (επιλογή υποψηφίου) θέλουν
αιτιολογία. Το ΣτΕ έχει ακυρώσει επιλογές που στηρίζονται σε συνεντεύξεις για
τις οποίες δεν έχουν τηρηθεί πρακτικά.