Analiza jakościowa III grupy anionów

SO32-, CO32-, C2O42-,

C4H4O62-, BO2-

Jon siarczanowy (IV)

Reakcje charakterystyczne jonu SO32-

1. Jony Ag+ wytrącają z roztworów zawierających jony SO32- biały

osad siarczanu (IV) srebra (I). Osad ten rozpuszcza się w nadmiarze
jonów SO32-.

2 Ag   SO32   Ag 2 SO3 
Ag 2 SO3  SO32   2 AgSO3
Ag 2 SO3  H 2O  2 Ag 0   H 2 SO4
Ag 2 SO3  H 2 SO4  Ag 2 SO4   H 2O  SO2 
2. Jony Ba2+ wytrącają z roztworów zawierających jony SO32- biały
osad siarczanu (IV) baru:

Ba 2   SO32   BaSO3 

3. Roztwór manganianu (VII) potasu KMnO4 w środowisku

kwasowym pod wpływem jonów SO32- natychmiast odbarwia się:

2 x MnO4  8H   5e  Mn 2  4 H 2O
5 x SO32  H 2O  SO42  2 H   2e

2MnO4  5SO32   6H   2Mn2   5SO42   3H 2O

4. Kwasy nieutleniające rozkładają siarczany (IV) z wydzieleniem
gazowego SO2. Gaz ten można wykryć po charakterystycznym
zapachu palonej siarki:

SO32   2H   SO2   H 2O

5. Jony Sr2+ wytrącają z roztworów zawierających SO32- biały osad

SrSO3 nierozpuszczalny w kwasie octowym:

Sr 2   SO32   SrSO3 
Jon węglanowy

Reakcje charakterystyczne jonu CO32-

1. Jony Ag+ wytrącają z roztworów zawierających jony CO32- biały

osad węglanu srebra (I). Osad ten rozkłada się po ogrzaniu z
wydzieleniem CO2 i brunatnego tlenku srebra (I) Ag2O:

2 Ag   CO32  Ag 2CO3 
Ag 2CO3  Ag 2O  CO2 
2. Jony Ba2+ wytrącają z roztworów zawierających jon CO32- biały
osad węglanu baru:
Ba 2  CO32  BaCO3 

3. Kwasy nieutleniające rozkładają

węglany z wydzieleniem gazowego CO2:

CO32  2 H   CO2   H 2O
CO2  Ca(OH ) 2  CaCO3   H 2O
Jon szczawianowy

Reakcje charakterystyczne jonu C2O42-

1. Jony Ag+ wytrącają z roztworów zawierających jony C2O42- biały,

serowaty osad szczawianu srebra (I). Osad ten rozpuszcza się
w rozcieńczonym HNO3 i w amoniaku.

2 Ag   C2O42   Ag 2C2O4 

2. Jony Ba2+ wytrącają z roztworów zawierających jony C2O42- biały

osad szczawianu baru:

Ba 2   C2O42   BaC2O4
3. Roztwór manganianu (VII) potasu KMnO4 pod wpływem
jonów C2O42- w środowisku kwasowym odbarwia się na gorąco:

2 x MnO4  8H   5e  Mn2   4 H 2O
5 x C2O42   2CO2  2e
2MnO4  5C2O4  16H   2Mn2   10CO2  8H 2O

4. Jony Ca2+ wytrącają z roztworów zawierających jony C2O42-

biały osad szczawianu wapnia, rozpuszczalny w kwasach
mineralnych, nierozpuszczalny w CH3COOH:

Ca 2   C2O42   CaC2O4 
Jon winianowy

Reakcje charakterystyczne jonu C4H4O62-

1. Jony Ag+ wytrącają z roztworów zawierających jony C4H4O62-

biały osad winianu srebra (I). Osad ten rozpuszcza się w rozc. HNO3,
w amoniaku i w nadmiarze winianu:

2 Ag   C4 H 4O62   Ag 2C4 H 4O6 

2. Jony Ba2+ wytrącają z roztworów zawierających jony C4H4O62-

biały osad winianu wapnia:

Ba 2   C4 H 4O62   BaC4 H 4O6 

3. Roztwór manganianu (VII) potasu KMnO4 pod wpływem
jonów C4H4O62- w środowisku kwasowym odbarwia się na gorąco:

2 x MnO4  8H   5e  Mn2   4 H 2O
C4 H 4O62   2 H 2O  4CO2  8H   10e

2MnO4  C4 H 4O62   8H   2Mn2   4CO2  6H 2O

4. Jony K+ po zakwaszeniu kwasem octowym wytrącają z roztworów

zawierających jony C4H4O62- biały krystaliczny osad wodorowinianu
potasu rozpuszczalny w kwasach mineralnych.

H   C4 H 4O62  HC4 H 4O6

HC4 H 4O6  K   KHC4 H 4O6 
Jon boranowy

Reakcje charakterystyczne jonu BO2-

1. Jony Ag+ wytrącają z roztworów zawierających jony BO2- biały

osad metaboranu srebra (I), rozpuszczalny w HNO3 i w amoniaku:

B4O72   3H 2O  2 BO2  2 H 3 BO3

Ag   BO2  AgBO2 
2 AgBO2  3H 2O  Ag 2O  3H 3 BO3
2. Jony Ba2+ wytrącają z roztworów zawierających jony BO2- biały
osad metaboranu baru, rozpuszczalny w rozcieńczonych kwasach
mineralnych:

B4O72   3H 2O  2 BO2  2 H 3 BO3

Ba 2   2 BO2  Ba ( BO2 ) 2 

3. Lotne sole boru zabarwiają płomień na kolor zielony.

W przypadku soli nielotnych należy przeprowadzić je w kwas
ortoborowy, a następnie w ester metylowy lub etylowy.

Na2 B4O7  H 2 SO4  5H 2O  4H3 BO3  Na2 SO4

 Analiza jakościowa IV grupy anionów
S2O32-, CrO42-, Cr2O72-, PO43-,
AsO43-, AsO33-

Jon tiosiarczanowy (VI)

H 2 S2O3  H 2O  SO2  S

Reakcje charakterystyczne jonu S2O32-

1. Jony Ag+ wytrącają biały osad tiosiarczanu (VI) srebra (I)

Ag2S2O3, łatwo rozpuszczalny w nadmiarze tiosiarczanu (VI):

S 2O32   2 Ag   Ag 2 S2O3 
Ag 2 S 2O3  3S 2O32   2[ Ag ( S2O3 ) 2 ]3
Ag 2 S 2O3  H 2O  Ag 2 S   H 2 SO4
2. Jony Ba2+ wytrącają biały, krystaliczny osad tiosiarczanu (VI) baru
BaS2O3, łatwo rozpuszczalny w gorącej wodzie i rozcieńczonych kwasach
HCl i HNO3. Podczas rozpuszczania w kwasach wydziela się siarka:

Ba 2   S2O32   BaS 2O3 

3. Manganian (VII) potasu KMnO4 utlenia jony S2O32- w środowisku
kwasowym do jonu SO42-, a w środowisku zasadowym do jonuS4O62-:

5 x S2O32   5H 2 O  2SO42   10 H   8e
8 x MnO4  8H   5e  Mn2   4 H 2O
5S2O32   8MnO4  14H   10SO42   8Mn2   7 H 2O

1x 2S2O32   S4O62   2e
2 x MnO4  1e  MnO42 
2  OH 
3  S4O62   MnO42 
2S2O  2MnO  4
4. Chlor i brom utleniają tiosiarczany (VI) do siarczanów (VI):

S2O32   4Cl2  5H 2O  2SO42   10H   8Cl 

5. Jod utlenia tiosiarczany (VI) do tetrationianu:

I 2  2S2O32   2I   S4O62 
6. Jony Fe3+ tworzą z jonami tiosiarczanowymi (VI) związek o barwie
fioletowej, który szybko rozkłada się z utworzeniem tetrationianu:

Fe 3  2S2O32   Fe( S2O3 )2

Fe( S2O3 )2  Fe 3  2 Fe 2   S4O62 

7. Kwasy rozkładają tiosiarczany (VI) z wydzieleniem wolnej

siarki i SO2:

S2O32   2 H   H 2 S2O3  S 0   H 2 SO4

H 2 SO3  SO3  SO2   H 2O
Jon dichromianowy (VI)

2CrO42   2 H   Cr2O72   H 2O
Cr2O72   2OH   2CrO42   H 2O

Reakcje charakterystyczne jonów CrO42-, Cr2O72-

1. Jony Ag+ wytrącają z roztworów zawierających jony CrO42-

brunatnoczerwony osad chromianu (VI) srebra (I) łatwo
rozpuszczalny w rozcieńczonym HNO3, NH3∙H2O, a nierozpuszczalny
w CH3COOH:

2 Ag   CrO42   Ag 2CrO4 
2 Ag   Cr2O72   Ag 2Cr2O7 
Ag 2Cr2O7  H 2O  Ag 2CrO4   H 2CrO4
 2. Jony Ba+ wytrącają z roztworów CrO42-
lub Cr2O72- żółty osad BaCrO4,
rozpuszczalny w rozcieńczonym HNO3,
HCl, a nierozpuszczalny w CH3COOH:

Ba 2   CrO42   BaCrO4 
2 Ba 2   Cr2O72   H 2O  2 BaCrO4  2 H 

3. Jony Pb2+ wytrącają z roztworów CrO42- lub Cr2O72- żółty osad PbCrO4:

Pb 2   CrO42   PbCrO4 
2 Pb 2   Cr2O72   H 2O  2 PbCrO4  2 H 
2 PbCrO4  4 H   2 Pb 2   H 2Cr2O7  H 2O
PbCrO4  4OH   Pb (OH ) 24   CrO42 
4. Jony Hg22+ wytrącają brunatny, bezpostaciowy osad chromianu
(VI) dirtęci (I), przechodzący podczas gotowania w krystaliczny
jaskrawoczerwony:

Hg22   CrO42   Hg2CrO4 

5. Reduktory, np. SO32- w środowisku kwasowym redukują CrO42-

i Cr2O72- do jonów Cr3+, czemu towarzyszy zmiana barwy roztworu
z żółtej lub pomarańczowej na fioletową lub zieloną:

Cr2O72   3so32   8H   2Cr 3  3SO43  4H 2O

 Jon fosforanowy (V)

Reakcje charakterystyczne jonu PO43-

1. Jony Ag+ wytrącają z obojętnych roztworów żółty osad
fosforanu (V) srebra (I) Ag3PO4 łatwo rozpuszczalny w HNO3,
CH3COOH i w amoniaku:
3 Ag  HPO4  Ag 3 PO4   H 
 2

2. Jony Ba2+ wytrącają biały

bezpostaciowy osad
wodorofosforanu (V) baru BaHPO4:

Ba 2   HPO42   BaHPO4 
HPO42   NH 3  H 2O  PO43  NH 4  H 2O
2 PO43  3Ba 2   Ba3 ( PO4 ) 2 
3. Molibdenian (VI) amonu, (NH4)2MoO4 w nadmiarze stężonego
HNO3 wytrąca na zimno jasnożółty drobnokrystaliczny osad
[trimolibdeniano(VI)] fosforanu (V) triamonu:

Na2 HPO4  12( NH 4 ) 2 MoO4  23HNO3  21NH 4 NO3 

 ( NH 4 )3[ P( Mo3O10 ) 4 ]  2 NaNO3  12 H 2O

4. Mieszanina magnezowa (MgCl2+NH3∙H2O+NH4Cl) wytrąca

biały krystaliczny osad fosforanu (V) amonu magnezu MgNH4PO4,
rozpuszczalny w kwasach:

PO43  Mg 2   NH 4  MgNH 4 PO4 

Jon arsenianowy (V)

Reakcje charakterystyczne jonu AsO43-

1. Jony Ag+ wytrącają z obojętnych roztworów czekoladowobrunatny

osad arsenianu (V) srebra (I) Ag3AsO4, łatwo rozpuszczalny w HNO3,
CH3COOH i w amoniaku:

3 Ag   AsO43  Ag 3 AsO4 

2. Jony Ba2+ wytrącają biały bezpostaciowy osad wodoroarsenianu

(V) baru BaAsO4 lub arsenianu baru Ba3(AsO4)2 o właściwościach
analogicznych do fosforanu (V) baru:

2 AsO43  3Ba 2   Ba3 ( AsO4 )2 

3. Molibdenian (VI) amonu (NH4)2MoO4 w nadmiarze stężonego
HNO3 wytrąca na gorąco jasnożółty drobnokrystaliczny osad
tetrekis[trimolibdeniano(VI)] arsenianu (V) triamonu, podobny do
(NH4)3[P(Mo3O10)4]:

Na3 AsO4  12( NH 4 ) 2 MoO4  24 HNO3  21NH 4 NO3 

 ( NH 4 )3[ As ( Mo3O10 ) 4 ]  3NaNO3  12 H 2O

4. Mieszanina magnezowa (MgCl2+NH3H2O+NH4Cl) wytrąca

biały krystaliczny osad arsenianu (V) amonu magnezu MgNH4AsO4
rozpuszczalny w kwasach:

AsO43  Mg 2   NH 4  MgMH4 AsO4 

5. Jodek potasu KI redukuje arseniany (V) w środowisku
kwasowym do arsenianów (III). Reakcji towarzyszy zmiana
zabarwienia na brunatne wskutek wydzielenia I2:

AsO43  2I   2H   AsO33  I 2  H 2O
Jon arsenianowy (III)

H3 AsO3  HAsO2  H 2O

Reakcje charakterystyczne jonu AsO33-

1. Jony Ag+ wytrącają z obojętnych roztworów żółty osad

arsenianu (III) srebra (I) Ag3AsO3 łatwo rozpuszczalny w HNO3,
CH3COOH i w amoniaku:

3 Ag   AsO33  Ag 3 AsO3 

2. Jony Ba2+ z obojętnych roztworów nie wytrącają osadu. Dodatek

amoniaku powoduje wytrącenie białego osadu metaarsenianu (III)
baruBa(AsO2)2. Osad łatwo rozpuszcza się w rozcieńczonych kwasach
mineralnych i CH3COOH.

2 AsO2  Ba 2   Ba ( AsO2 )2 
3. I2, Br2, Cl2 utleniają asreniany (III) do arsenianów (V):

AsO2  I 2  2H 2O  AsO43  2I   4H 

4. Manganian (VII) potasu KMnO4 utlenia arseniany (III) do

arsenianów (V), czemu towarzyszy odbarwienie roztworu:

2MnO4  5 AsO2  2H 2O  2Mn2   5 AsO43  4H 

 Analiza jakościowa V grupy anionów
NO3-, ClO3-, ClO4-, MnO4-

Jon azotanowy (V)

Reakcje charakterystyczne jonu NO3-
1. Stężony H2SO4 rozkłada azotany (V) z wydzieleniem brunatnego
gazu (NO2) o gryzącym zapachu:

2 NaNO3  H 2 SO4  2 HNO3  Na2 SO4

4 HNO3  2 H 2O  4 NO2  O2 
2. Sole żelaza (II), FeSO4 ulegają utlenieniu przez jony NO3-
w środowisku kwasowym powstający tlenek azotu (II) NO reaguje
z nadmiarem FeSO4 tworząc nietrwałe ciemnobrunatne połączenie
kompleksowe:

3Fe 2   NO3  4 H   3Fe 3  NO 

Fe 2   NO  Fe( NO) 2 
Jon chloranowy

HClO3  H 2O  HClO4  ClO2 

2ClO2  Cl2  2O2 
2 KClO3  2 KCl  3O2 

Reakcje charakterystyczne jonu ClO3-

1. Reduktory w roztworze kwasowym lub zasadowym redukują

chlorany (V) do chlorków. Po zakwaszeniu roztworu 3 mol l-1 lub
6 mol l–1 HNO3 i dodaniu paru kropel AgNO3 wytrąca się biały osad
AgCl.
3Zn0  ClO3  6 H   3Zn2   Cl   3H 2O
3Zn0  ClO3  6OH   3H 2O  3Zn(OH ) 24   Cl 
3SO32   ClO3  3SO42   Cl 
6 I   ClO3  6 H   3I 2  Cl   3H 2O
2. Stężony kwas siarkowy (VI) H2SO4 wydziela z chloranów (V)
ditlenek chloru – gaz żółtozielony, silnie wybuchowy nawet przy
lekkim ogrzaniu:

3KClO3  3H 2 SO4  3HClO3  3KHSO4

3HClO3  HClO4  2ClO2   H 2O

3KClO3  3H 2 SO4  2ClO2   HClO4  3KHSO4  H 2O

2ClO2  Cl2  2O2 

3. Stężony kwas solny HCl rozkłada wszystkie chlorany (V)

z wydzieleniem chloru.

KClO3  6 HCl  KCl  3H 2O  3Cl2 

ClO3  6 H   5Cl   3H 2O  3Cl2 
Jon chloranowy (VII)

Reakcje charakterystyczne jonu ClO4-

1. Jony K+, NH4+ wytrącają biały osad chloranu (VII) potasu lub
amonu słabo rozpuszczalny w wodzie:

ClO4  K   KClO4 

2. Chlorany (VII) prażone rozkładają się z wydzieleniem tlenu

(reakcja może być gwałtowna):

KClO4  KCl  2O2 

Jon manganowy (VII)

środowisko kwasowe  redukcja do Mn2+

 odbarwienie

środowisko obojętne  MnO2 

MnO4- powstaje brunatny osad z możliwością
powstania przejściowej barwy

środowisko zasadowe  (MnO42-) 

powstanie zielonej barwy

Odbarwienie fioletowej barwy roztworu jest najważniejszą

reakcją analityczną, szczególnie z udziałem reduktorów:
H2O2 (wydzielenie O2), S2- (powstanie wolnej siarki),
szczawianów (wydzielenie CO2).
 Analiza jakościowa VI grupy anionów
SO42-, F-, SiF62-

Jon siarczanowy (VI)

Reakcje charakterystyczne jonu SO42-

1. Jony Ba2+ wytracają z roztworów

zawierających jony MnO4- biały, krystaliczny
osad siarczanu (VI) baru, nierozpuszczalny
w rozcieńczonym 6mol l-1 HCl i HNO3:

Ba 2   SO42   BaSO4 
2. Jony Pb2+ wytrącają z roztworów zawierających jony SO42- biały,
krystaliczny osad PbSO4, rozpuszczalny w roztworze KOH lub NaOH (1
lub 3mol l-1 roztwory), w stężonym H2SO4, octanie amonu i winianie
amonu.

Pb 2  SO42  PbSO4 
PbSO4  H 2 SO4  Pb ( HSO4 ) 2
PbSO4  4OH   Pb (OH ) 24  SO42

3. Siarczany (VI) mogą być

zredukowane węglem do siarczków.
Reakcja polega na prażeniu suchej
(odparowanej) próbki z węglanem
sodu i węglem (reakcja heparowa).

BaSO4  Na2CO3  4C  BaCO3  4CO   Na2 S

Jon fluorkowy

Reakcje charakterystyczne jonu F-

1. Reakcja “trawienia” szkła może być przedstawiona za pomocą

równania:

SiO2  2 H 2 F2  2 H 2O  SiF4   ( gaz )

CaF2  H 2 SO4  CaSO4  H 2 F2 
SiO2  3H 2 F2  H 2 SiF6  2 H 2O
H 2 SiF6  SiF4   H 2 F2 
2. Jony Ba2+ wytrącają z roztworów fluorków biały osad fluorku baru,
trudno rozpuszczalny w kwasach mineralnych, ale rozpuszczalny na
gorąco w stężonym kwasie solnym i azotowym (V):

Ba 2   2F   BaF2 

3. Jony Ca2+ (także Sr2+) wytrącają białe, śluzowate osady

rozpuszczalne w kwasach mineralnych:

Ca 2   2F   CaF2 

4. Jony fluorkowe całkowicie odbarwiają czerwony kompleks

Fe(SCN)63- (smoczą krew):

Fe(SCN )36  6F   FeF63  6SCN 

Jon heksafluorokrzemianowy

Reakcje charakterystyczne jonu SiF62-

1. Jony Ba2+ wytrącają z roztworów zawierających jony SiF62-

biały osad, trudno rozpuszczalny w wodzie:

Ba 2   SiF62   BaSiF6 
2. Stężony H2SO4 rozkłada wszystkie heksafluorokrzemiany
z wydzieleniem tetrafluorku krzemu i fluorowodoru:

Na2 SiF6  H 2 SO4  Na2 SO4  SiF4   H 2 F2 

3. Amoniak NH3H2O rozkłada fluorokrzemiany z wydzieleniem

galaretowatego kwasu ortokrzemowego:

Na2 SiF6  NH3  H 2O  H 4 SiO4   NaF  4 NH 4 F

 Analiza jakościowa VII grupy anionów
SiO32-

Jon krzemianowy

Reakcje charakterystyczne jonu SiO32-

1. Jony Ba2+ wytrącają z roztworów zawierających jony SiO32- biały

osad:

2 2
SiO  Ba
3  BaSiO3 
2. Jony Ag+ wytrącają z roztworów zawierających jony SiO32- żółty
osad Ag2SiO3, rozpuszczalny w HNO3 i amoniaku:

SiO32   2 Ag  Ag 2 SiO3 
SiO32   2 H   H 2 SiO3 
3. Sole amonu wytrącają z roztworów krzemianów galaretowaty
osad kwasów polikrzemowych – żel krzemionkowy (SiO2∙H2O)x.
Reakcja jest wynikiem zakłócenia równowagi hydrolizy i przesunięcia
jej w kierunku tworzenia kwasów krzemowych:

SiO32   2 H 2O  H 2 SiO3  2OH 

NH 4  OH   NH 3  H 2O

4. Działanie rozcieńczonych kwasów mineralnych i usuwanie

krzemianów. Rozcieńczone kwasy mineralne powodują wytrącenie
galaretowatego osadu kwasów krzemowych:

Na2 SiO3  2HCl  H 2 SiO3  2 NaCl