Bożena Kiljańska

Anna Konstantynowicz
Adam Konstantynowicz
Małgorzata Pająk
Grażyna Ukleja

Matematyka
Książka dla nauczyciela klasy 4
szkoły podstawowej

2017
Projekt okładki: Paweł Kwacz
Redaktor prowadzący: Monika Kawiak
Redakcja graficzna i skład: Maciej Laska
Redakcja językowa: Monika Turała
Korekta techniczna: Monika Turała

Zdjęcia: Shutterstock

© Copyright by Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o. & Elżbieta Maćkowska

Gdynia 2017
Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy
zabronione.
09–17/X2393

Wydawca:
Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o.
81-212 Gdynia, ul. Hutnicza 3
tel. centrali 58 679 00 00
e-mail: info@operon.pl
www.operon.pl
 spis treści

Od wydawcy 4
1 Odejmowanie w pamięci 6
2 Kalendarz i czas 9
3 Ćwiczenia w dodawaniu liczb sposobem pisemnym 13
4 Ćwiczenia w dzieleniu pisemnym liczb 16
5 Cechy podzielności liczb przez 3, 9 19
6 Wzajemne położenie prostych i odcinków 25
7 Obliczanie obwodu prostokąta 27
8 Ułamek jako część całości 30
9 Dodawanie ułamków o jednakowych mianownikach 34
10 Zamiana ułamka zwykłego na dziesiętny 37
11 Dodawanie i odejmowanie ułamków dziesiętnych pisemnie 42
12 Pole prostokąta 45
13 Rozwiązywanie zadań o treści związanej z polem kwadratu i prostokąta 48
14 Opis prostopadłościanu 51
15 Pole powierzchni prostopadłościanu 55
wstęp

Drodzy Nauczyciele!

Specjalnie dla Państwa udostępniamy skorelowaną z podręcznikiem „Książkę dla

nauczyciela”. Jest ona częścią obszernego zestawu pomocy dydaktycznych i doku-
mentacji metodycznej. Na zestaw, który można pobrać z Multiteki w postaci odręb-
nych plików, składają się: roczny plan pracy, plan wynikowy z wymaganiami na
każdą ocenę oraz program nauczania, a także niniejsza publikacja, która zawiera
scenariusze zajęć lekcyjnych wraz z kartami pracy i dodatkami, testy sprawdzają-
ce oraz odpowiedzi do testów. Kompletując wszystkie te materiały, kierowaliśmy
się wynikami badań oraz Państwa sugestiami zgłaszanymi podczas przeprowa-
dzanych przez nas spotkań.

W niniejszej publikacji znalazły się scenariusze lekcji (wraz z kartami pracy i opi-
sami zastosowanych w nich wybranych metod aktywizujących) oraz testy spraw-
dzające. Scenariusze najkorzystniej jest realizować, posiłkując się załącznikami
w postaci dodatków, które – obok nawiązań do podręcznika i kart pracy – regu-
larnie są przywoływane w odpowiednich fragmentach opisu przebiegu lekcji. Ze
względu na zawartość merytoryczną niektóre karty pracy powinny zostać wydru-
kowane w kolorze.

Zamieszczone materiały są oczywiście propozycją. Mogą Państwo czerpać z go-

towych rozwiązań lub modyfikować je według indywidualnych potrzeb, gdyż to
właśnie Państwo wiedzą najlepiej, jak prowadzić zajęcia ze swoimi uczniami, by
osiągnąć zamierzone cele.

odwołanie do podręcznika odwołanie do karty pracy

odwołanie do załącznika

4
 atrakcyjna lekcja

Scenariusz
1 scenariusz

Znamy prawa i obowiązki ucznia

Cele lekcji Dodatek 1. Łamanie praw ucznia – opisu przypadków
Uczeń: tów (każdy uczeń otrzymuje jeden tekst źródłowy, który ana-
lizuje, następnie przedstawia pozostałym członkom grupy). Grupa I
– definiuje prawa i obowiązki ucznia,
A następnie dopisali na karcie pracy zał. 5 dodatek 2 Andrzej S. uczeń trzeciej klasy Liceum postanowił sam usprawiedliwić swoją nieobecność na lekcji. Wychowawczyni
– omawia akty prawne mówiące o prawach i obowiąz-
kach uczniów, brakujące prawa. Uczniowie przedstawiają prawa ucznia za- odmówiła przyjęcia tego usprawiedliwienia, argumentując, że brak w tej sprawie postanowienia w statucie szkoły, a co
– omawia instytucje zajmujące się ochroną praw ucznia w RP warte w dokumentach i Statucie Szkoły. za tym idzie nie może przyjąć tego dokumentu. Andrzejowi nie usprawiedliwiono dnia nieobecności w szkole.
i Unii Europejskiej, 2. Prawa i obowiązki ucznia – wykład
Grupa II
– formułuje pisemnie i ustnie skargi do ww. instytucji. 3. Przypadki łamania praw ucznia – praca w grupach
Klasa III d została zaskoczona przez nauczyciela historii niezapowiedzianym sprawdzianem. Na argumenty przewodni-
Nauczyciel dzieli klasę na 4 grupy. Każda grupa otrzymuje
czącego klasy, że w tym tygodniu były już trzy sprawdziany, nauczyciel powiedział, że musi być sprawdzian, gdyż będzie
Metody pracy opis zał. 4 dodatek 1 jednego przypadku złamania
nieobecny przez najbliższy miesiąc w pracy, a uczniowie muszą mieć oceny do klasyfikacji semestralnej.
– burza mózgów, prawa ucznia. Uczniowie mają za zadanie określić, jakie pra-
– praca w grupach, wo zostało złamane, a następnie napisać skargę do Dyrek- Grupa III
– praca z podręcznikiem i tekstami źródłowymi, tora Szkoły, oraz określić dalszą drogę dochodzenia swoich Nauczyciel matematyki rozdał klasie II d klasówki, jednak odmówił uczniom wyjaśnienia otrzymanych ocen, gdyż
– praca indywidualna. praw w przypadku braku zgody decyzją Dyrektora. Ucznio- stwierdził, że każdy sam widzi, gdzie popełnił błędy na klasówce.

powtarzalna, przejrzysta
wie przedstawiają, jakie prawa zostały złamane oraz jaką
Środki dydaktyczne do samodzielnego drogą należy dochodzić swoich praw.
Grupa IV
przygotowania 4. Obowiązek szkolny i obowiązek nauk – wykład i pra-
Joanna K. została wezwana do odpowiedzi na języku polskim, jednak nie otrzymała informacji o ocenie jaką uzyskała.
– Statut szkoły, ca z podręcznikiem Polonista stwierdził, że poinformuje ją w stosownym czasie.

struktura scenariusza
– karta pracy. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, czym są obowiązek szkolny
i obowiązek nauki. str. 13 Uczniowie analizują treści
Tok lekcji z podręcznika.
Część wprowadzająca 5. Obowiązki ucznia – burza mózgów i uzupełnianie
Nauczyciel przypomina podstawowe dokumenty związane karty pracy
z ochroną praw zarówno dziecka, jak i ucznia oraz instytu-
cje powołane do ich ochrony. Następnie przeprowadza bu-
rzę mózgów. Uczniowie na polecenie nauczyciela wymienia-
ją prawa ucznia (te, które znają).
Burza mózgów na temat obowiązków ucznia odbywa się
w tych samych grupach, w których przeprowadzano pracę
nad prawami ucznia. Podstawowym dokumentem jest Statut
Szkoły. Uczniowie wymieniają wszystkie obowiązki ucznia
z odwołaniami do
konkretnych elementów
Część główna w szkole i zapisują je w kracie pracy. zał. 5 dodatek 2
1. Praw ucznia – analiza materiałów źródłowych i uzu- 6. Analiza materiałów źródłowych – praca z podręcz-
pełnianie karty pracy nikiem
Nauczyciel przeprowadza krótki wykład na temat praw Nauczyciel przedstawia wyniki badania OECD str. 15 na

pakietu edukacyjnego
i obowiązków ucznia oraz organów ochrony praw i ucznia. temat oświaty i polskiej szkoły. Uczniowie analizują wykres
str. 11–16
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy tak, aby w każdej gru-
pie były co najmniej 3 osoby. Każda grupa otrzymuje Statut
z podręcznika
Część podsumowująca
str. 16 wraz z ćwiczeniami do wykresu.

Nauczyciel podsumowuje lekcję, przedstawiając prawa

Karta pracy scenariusz 34
Szkoły, zał. 1 fragment Konstytucji zał. 2 , Ustawę i obowiązki ucznia w szkole.
o systemie oświaty (fragment). zał. 3 Zadanie domowe
Uczniowie otrzymują polecenie, aby znaleź wszystkie prawa Uczniowie dostają zadanie 3. z podręcznika, s. 17, jako pra-
Dodatki
zapisane na tablicy, w otrzymanych fragmentach dokumen- cę domową.
Karta pracy 1. Dowódcy Armii Krajowej
Fotografia Imię i nazwisko Pseudonim Okres dowodzenia
Torwid

III 1940 – VI 1940

10 Znamy prawa i obowiązki ucznia

gotowe karty Stefan Rowecki

pracy
Test sprawdzający dla uczniów
test sprawdzający Bór

Test sprawdzający 5
Paliwa – obecnie i w przyszłości

Grupa B

Imię i nazwisko .......................................................................... Klasa ............................. Data ...............................

Niedźwiadek
1. Podaj przykłady trzech surowców naturalnych wykorzystywanych do uzyskiwania energii po przetworze-
niu. (3 pkt)
a) ....................................

b) ....................................

c) ....................................

2. Wiedząc, że węglowodory spalają się do dwutlenku węgla i wody, dokończ równania reakcji i dobierz współ-
czynniki stechiometryczne. (2 pkt)
a) C6H12 + O2 $
b) C5H10 + O2 $

gotowe testy
Polska w konspiracji. Narodziny i funkcjonowanie Polskiego Państwa Podziemnego 53
3. W klasie przeprowadzono pokaz suchej destylacji węgla kamiennego na podstawie opisu doświadczenia
i jego schematu. Zapisz obserwacje i wnioski. (2 pkt)
a) Opis:

sprawdzające wiedzę
Do probówki umieszczonej w łapie statywu należy wsypać kilka kawałków węgla kopalnego. Następnie probówkę za-
tyka się szczelnie korkiem, w którym umieszczona jest rurka szklana do odprowadzania powstających gazów. Węgiel
należy ogrzewać, a wydobywający się z rurki gaz podpalić. W probówce można zaobserwować ciekłe i stałe produkty
rozkładu. Następnie należy ostrożnie wylać i powąchać ciecz.
b) Schemat:

gaz koksowniczy
z danego zakresu
węgiel kopalny

gaz
propan-butan

c) Obserwacje:
................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................
d) Wnioski:
................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

90

Materiały multimedialne
Generator prezentacji

wszystkie niezbędne
pomoce na jedno
kliknięcie

5
1 scenariusz

Odejmowanie w pamięci
Cele lekcji dają swoje rozwiązania. Przykłady uwzględniają przypadek,
Uczeń: gdy odjemnik lub różnica jest równa zero. Nauczyciel krótko
– wskazuje elementy odejmowania: odjemna, odjemnik, róż- je omawia.
nica; Następnie nauczyciel proponuje wspólne zapoznanie się
– odejmuje liczbę jednocyfrową od dowolnej liczby natural- z zadaniem 3 z podręcznika str. 15 . Po rozwiązaniu zada-
nej; nia nauczyciel zwraca uwagę uczniów na fakt, że odejmowa-
– odejmuje w pamięci liczby naturalne dwucyfrowe. nie jest działaniem odwrotnym do dodawania.
Uczniowie otrzymują karty pracy nr 2 dodatek 3
Metody pracy zał. 3 . Każdy pracuje sam i rozwiązuje zadania, a następ-
– pogadanka – przypomnienie potrzebnych wiadomości; nie uczniowie wymieniają się w parach swoimi kartkami
– praca z podręcznikiem; i sprawdzają swoje obliczenia.
– „Dopełnianka” – zabawa;
– g ra „Znajdź różnicę”. Część podsumowująca
Prowadzący lekcję proponuje grę podsumowującą lekcję
Tok lekcji „Znajdź różnicę” dodatek 4 zał. 4 .
Część wprowadzająca Nauczyciel dzieli klasę na czteroosobowe grupy. Pierwszy
Nauczyciel sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji: uczeń rzuca kostką do gry dwa razy. Z wyrzuconych oczek
prezentuje plansze z grafami. Uczniowie przypominają po- tworzy liczby dwucyfrowe, które wpisuje jako odjemne na
jęcia: „odjemna”, „odjemnik”, „różnica”(przykład planszy planszy. Drugi uczeń musi wpisać w miejsce odjemników
w dodatek 1 zał. 1 ). takie liczby, aby różnica była liczbą umieszczoną na środku
Następnie uczniowie bawią się w zabawę nazwaną „Dopeł- planszy w kole. Wygrywa ta grupa, która bezbłędnie wypeł-
nianka”. Zabawa ma ćwiczyć rachunek pamięciowy i może ni swoją planszę, to znaczy zdobędzie najwięcej punktów.
trwać dwie lub trzy minuty. Polega ona na podaniu dowol- Zasady przyznawania punktów:
nej liczby dwucyfrowej przez jednego z uczniów. Następny • 3 punkty za poprawną odpowiedź;
uczeń dopełnia do drugiej jej cyfry taką liczbę, aby otrzy- • 1 punkt odjęty za każdy błąd;
mać wcześniej ustaloną. Na przykład uczniowie ustalają, że • dodatkowe 5 punktów dla grupy, która wykona ćwicze-
dopełniają do 8: nie najszybszej.
• uczeń mówi liczbę 14, następny uczeń dodaje do niej 4, aby Po grze nauczyciel zbiera plansze i ocenia uczniów.
otrzymać 18; Zadanie domowe
• uczeń mówi liczbę 23, a następny uczeń dodaje do niej 5 Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań
aby otrzymać 28. sprawdzających 1 i 2 ze strony 15 str. 15 ćwiczenie 3 z ze-
Nauczyciel formułuje temat lekcji. szytu ćwiczeń str. 7 .
Zadanie domowe dla chętnych
Część główna Ułóż treść zadania do działania:
Nauczyciel rozdaje każdemu uczniowi karty pracy nr 1 45 − (12 + 13) =
dodatek 2 zał. 2 . Uczniowie wykonują zadania i po-

6 Odejmowanie w pamięci
 scenariusz 1

Dodatki

Dodatek 1: przykładowa plansza z grafami do przygotowania przez nauczyciela

14 6 8
– =

odejma odjemnik różnica

19 10 9
– =

odejma odjemnik różnica

Dodatek 2: karta pracy nr 1

Wpisz brakujące liczby.
– 7 = 12 8 – = 8 9 – = 0

20 – = 4 – 5 = 0 – = 0

Dodatek 3: karta pracy nr 2

Zadanie 1.
W klasie IV na początku roku było 19 chłopców. Dziewczynek było o 7 mniej. Oblicz, ilu uczniów było w tej klasie?

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 2.
Suma trzech liczb jest równa 100. Pierwszy składnik jest równy 33. Drugi jest o 9 mniejszy. Oblicz trzeci składnik.

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................

Odejmowanie w pamięci 7
1 scenariusz

Dodatek 4: plansza do gry

–
–

–
–

–
–

8 Odejmowanie w pamięci

Kalendarz i czas
Cele lekcji
Uczeń:
− zna jednostki miary czasu, nazwy miesięcy;
− omawia budowę kalendarza i wykonuje obliczenia
z nim związane;
– odczytuje, w jaki dzień tygodnia wypada określona data;
− podaję aktualną datę i godzinę;
− wykonuje obliczenia związane z upływem czasu;
− określa termin rozpoczęcia i zakończenia pewnych czyn-
ności oraz czas ich trwania;
− zapisuje różnymi sposobami daty z kartki kalendarza, go-
dziny na zegarze.
Metody pracy
− pogadanka;
− prezentacja;
– burza mózgów;
− ćwiczeniowa, poszukująca z elementami dyskusji.
Środki dydaktyczne do samodzielnego
przygotowania
− kalendarze;
− zegar;
− karteczki z figurami geometrycznymi (trójkąty, koła, kwa-
draty) do losowania.
Tok lekcji
Część wprowadzająca
Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od podziału uczniów na czte-
ry grupy. W tym celu każdy uczeń losuje jedną z kart, na
których przedstawiono figury geometryczne (trójkąty, koła,
kwadraty). Wylosowana figura wskazuje przydział do grupy.
Stoliki należy ustawić w taki sposób, aby każda grupa mia-
ła oddzielne miejsce pracy. Następnie uczniowie w grupach
pracują metodą burzy mózgów nad następującymi zagadnie-
niami:
• grupa pierwsza: jak kiedyś ludzie mierzyli czas?
• g rupa druga: jak nazywają się najstarsze urządzenia służą-
ce do odmierzania czasu?
• g rupa trzecia: w jaki sposób dziś odmierzamy upływ czasu?
scenariusz 2
Przedstawiciel każdej z grup odczytuje efekty ich pracy. Z tej
rozmowy powstaje notatka na tablicy w postaci diagramu
słoneczka z umieszczonym w środku hasłem: CZAS. Ucznio-
wie wspólnie zapisują notatkę na tablicy, a następnie przepi-
sują ją do zeszytu.
Część główna
Nauczyciel przedstawia planszę z przykładowymi rodzajami
zegarów: słonecznym, kwarcowym, dotykowym, kartko-
wym umieszczanym na dworcach. Informuje o różnym po-
dziale zegarów dodatek 1 zał. 1 . Uczniowie porów-
nują różne urządzenia służące do mierzenia czasu, próbują
określić ich precyzyjność i wskazać przeznaczenie.
Następnie nauczyciel prezentuje zegar tarczowy i przypo-
mina o dwóch możliwościach odczytywania godzin: w za-
pisie dwunastogodzinnym i dwudziestoczterogodzinnym.
Nauczyciel kilkakrotnie zmienia ustawienia wskazówek na
zegarze – rekwizycie, a wskazani uczniowie odczytują wła-
ściwą godzinę.
Prowadzący lekcję prezentuje klasie różne rodzaje kalenda-
rzy przyniesione przez siebie i uczniów (kartkowy, ścienny,
w telefonie, biurowy). Wspólnie omawiają ich budowę, przy-
pominają pojęcie: kalendarz gregoriański oraz wskazują róż-
nice między rokiem zwykłym a rokiem przestępnym.
Następnie nauczyciel przechodzi do obliczeń zegarowych
i kalendarzowych. Uczniowie samodzielnie rozwiązują za-
dania na karcie pracy nr 1 dodatek 2 zał. 2 , przy-
pominając w ten sposób zapisywanie różnymi sposobami
dat z kartki kalendarza oraz godzin. Na polecenie nauczy-
ciela uczniowie wykonują ćwiczenie 1 z zeszytu ćwiczeń
str. 20 .Nauczyciel proponuje klasie wspólne rozwiąza-
nie zadania 4 ze strony 42 z podręcznika str. 42 .
Część podsumowująca
Każda uczeń otrzymuje kartę pracy nr 2 dodatek 3
zał. 3 . Uczniowie ćwiczą obliczanie upływu czasu po-
między dniami i godzinami.
Zadanie domowe
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań 1,
2, 3 ze strony 42 z podręcznika str. 42 .
Kalendarz i czas 9
2 scenariusz

Dodatki

Dodatek 1: materiał dla nauczyciela – rodzaje zegarów

Ze względu na metodę pomiaru czasu, zegary można podzielić na:
1. oparte na zjawiskach naturalnych i prostych zjawiskach fizycznych:
– zegary słoneczne;
– zegary księżycowe;
– zegary wodne;
– zegary piaskowe (klepsydra);
– zegary ogniowe (świeca).
2. skomplikowanych mechanizmach i zjawiskach fizycznych:
– zegary mechaniczne;
– zegary elektryczne i elektroniczne;
– zegary kwarcowe;
– zegary atomowe.
Podział ze względu na sposób wskazywania czasu:
– tarczowy (tarcza 12-godzinowa wskazówkowa, ewentualnie z sekundnikiem, rzadziej 24-godzinowa, wielotarczowa
o zmiennym układzie różnych elementów);
– diodowy (wyświetlacz z diodami LED);
– ciekłokrystaliczny (wyświetlacz ciekłokrystaliczny);
– kartkowy (posiada zazwyczaj plastikowe kartki, stosowany jest np. na dworcach);
– dźwiękowy (po naciśnięciu przycisku godzina oznajmiana jest przez system dźwięków repetiera lub wypowiadana
z głośnika);
– dotykowy (np. naręczny zegarek wskazówkowy dla niewidomych).

10 Kalendarz i czas
 scenariusz 2

Dodatek 2: karta pracy nr 1

Zadanie 1.
Zapisz różnymi sposobami datę z kalendarza.

2009
2010
GRUDZIEŃ
17
kwietnia 31
CZWARTEK
sobota

Zadanie 2.
Odczytaj godziny na zegarach. Zrób to na kilka sposobów.

11 12 1
10 2
9 3
8 4
7 6 5

Kalendarz i czas 11
2 scenariusz

Dodatek 3: karta pracy nr 2

Odpowiedz na pytania:
1. Autobus wyruszył o 13:40 i dotarł na miejsce o 17:25. Ile czasu trwała podróż ?

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................

2. Film zaczął się kwadrans po dziesiątej i trwał 2 godziny i 10 minut. O której godzinie się zakończył?

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................

3. Państwo Mili wyjechali na wakacje 13 lipca i wrócili 17 sierpnia. Ile dni spędzili poza domem?

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................

4. Klasa IVa we wtorek miała 6 lekcji po 45 minut każda. Ile czasu uczniowie przebywali w szkole, jeśli jedna
przerwa była 15-minutowa, a pozostałe 10-minutowe?

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................

12 Kalendarz i czas

Ćwiczenia w dodawaniu liczb sposobem pisemnym
Cele lekcji
Uczeń:
– doskonali umiejętność pisemnego dodawania liczb;
– dodaje liczby wielocyfrowe za pomocą kalkulatora;
– stosuje zasadę przemienności dodawania;
– posługuje się terminami matematycznymi: „składnik”,
„suma”;
– rozwiązuje zadania na porównywanie różnicowe liczb na-
turalnych;
– stosuje wygodne dla niego sposoby ułatwiające pisem-
ne dodawanie.
Metody pracy
– metoda aktywizująca;
– praca równym frontem;
– ć wiczenia indywidualne;
– praca z podręcznikiem;
– praca z zeszytem ćwiczeń.
Środki dydaktyczne do samodzielnego
przygotowania
– plansza demonstracyjna;
– koperty z zadaniami dla grup;
– kostka do gry;
– proste kalkulatory (jeden dla dwóch uczniów).
Tok lekcji
Część wprowadzająca
Nauczyciel informuje klasę o sposobie oceny aktywności
uczniów na lekcji. Za każdą poprawną odpowiedź uczniowie
otrzymują plakietkę „Rachmistrz”. Uczniowie, którzy pod-
czas lekcji zebrali pięć plakietek otrzymują ocenę 5 (bdb),
a ci, którzy zebrali cztery plakietki otrzymują ocenę 4 (db).
Nauczyciel sprawdza pracę domową (zadanie 1 strona 49
z zadań sprawdzających z podręcznika) str. 49 . Następ-
nie prowadzi z klasą rozmowę, której celem jest przypo-
mnienie zasad dodawania pisemnego liczb. Na tablicy przy-
czepia planszę pokazującą podpisanie liczb w dodawaniu
pisemnym. Uczniowie umieszczają na niej numery przesta-
wiające kolejność dodawania cyfr dodatek 1 zał. 1.
Część główna
Nauczyciel poleca uczniom samodzielne rozwiązanie zada-
nia 4 z zeszytu ćwiczeń str. 22 . Uczniowie wykonują ob-
liczenia i podają swoje rozwiązania. Prawidłowe wykonanie
zadania prowadzi do hasła „SUMA”.
Następnie nauczyciel podejmuje rozmowę prowadzącą do
nazwania liczb występujących w dodawaniu. Na tablicy
nauczyciel zapisuje działanie 2352 + 3100 = 5452, właściwie
Ćwiczenia w dodawaniu liczb sposobem pisemnym
scenariusz 3
podpisuje pod sobą liczby i zaprasza chętną osobę do zapi-
sania w odpowiednich miejscach nazw: „suma”, „składnik”,
„składnik”. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Przypo-
mina zasady pracy zespołowej. Każda z grup otrzymuje ko-
perty z obliczeniami do wykonania dodatek 2 zał. 2 .
Koperty są podpisane w następujący sposób:
• koperta I – liczba miejsc w salach A i B;
• koperta II – liczba miejsc w salach C i D;
• koperta III – liczba miejsc w salach 3D1 i 3D2;
• koperta IV – liczba wszystkich miejsc w kinopleksie.
Uczniowie wykonują zadania, a następnie ochotnik z każ-
dej grupy wykonuje obliczenia na tablicy. W obliczeniach
IV grupy ważne jest, aby uczniowie zauważyli, że można
zmienić kolejność liczb w dodawaniu, a wtedy będzie ono
łatwiejsze. Następnie nauczyciel pyta, czy liczbę miejsc w ki-
nopleksie można obliczyć tylko tak, jak zrobiła to grupa IV.
Uczniowie zauważają, że można to również zrobić, dodając
wyniki otrzymane przez grupy I, II i III. Formułują wniosek:
„Pisemnie można dodawać kilka liczb jednocześnie, zmie-
niać kolejność liczb w dodawaniu oraz stosować łączność do-
dawania”.
Nauczyciel proponuje doskonalenie umiejętności pisemne-
go dodawania liczb. Poleca wykonanie zadania 8 i 9 ze stro-
ny 49 z podręcznika str. 49 . Po rozwiązaniu uczniowie
sprawdzają poprawność wyników poprzez głośne odczyta-
nie ich. W zależności od indywidualnych potrzeb uczniów,
nauczyciel może rozdać dodatkową kartę pracy, która po-
może im rozwiązać zadanie 3 ze strony 59 dodatek 3
zał. 3 .
W następnej części lekcji uczniowie zostają podzieleni na
pary (jedna ławka – para). Każda para otrzymuje kalkulator.
Nauczyciel wyjaśnia sposób dodawania na kalkulatorze. Na-
stępnie uczniowie rozwiązują w parach zadanie 11 strona 49
z podręcznika str. 49 . Ochotnicy odczytują odpowiedzi.
Część podsumowująca
Nauczyciel proponuje uczniom na zakończenie zajęć zabawę
i wręcza parze uczniów w ławce kostkę do gry. Każdy uczeń
rzuca nią trzykrotnie – zapisuje powstałą z tych rzutów liczbę
trzycyfrową i dodaje pisemnie do liczby trzycyfrowej wyrzu-
conej przez sąsiada. Zabawę można powtórzyć kilkakrotnie.
Nauczyciel dokonuje oceny aktywności uczniów na lekcji
zgodnie z podanymi wcześniej kryteriami.
Zadanie domowe
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadania
10 ze strony 49 z podręcznika str. 49 i 3 z zeszytu ćwi-
czeń str. 22 .
Zadanie domowe dla chętnych
Rozwiąż zadanie 12 ze strony 49 z podręcznika str. 49 .
13
3 scenariusz

Dodatki

Dodatek 1: plansza 1

S D J
3 2 1
+ S D J

Dodatek 2: koperty z zadaniami dla uczniów

Liczba miejsc
Koperta 1. w salach:
W nowym kinopleksie jest sześć sal kinowych. W salach A i B
wyświetlane są tylko filmy animowane, a w salach C i D kome- Sala A 150
die i thrillery. Są jeszcze dwie sale do projekcji filmów w 3D. Na
Sala B 320
plakacie w holu kinopleksu można odczytać następujące infor-
macje: Sala C 130

Sala D 380
Polecenie: Oblicz liczbę miejsc w salach, w których wyświetla-
ne są filmy animowane. Sala 3D-A 140

Sala 3D-A 470

Liczba miejsc
Koperta 2. w salach:
W nowym kinopleksie jest sześć sal kinowych. W salach A i B
wyświetlane są tylko filmy animowane, a w salach C i D kome- Sala A 150
die i thrillery. Są jeszcze dwie sale do projekcji filmów w 3D. Na
Sala B 320
plakacie w holu kinopleksu można odczytać następujące infor-
macje: Sala C 130
Liczba miejsc w salach:
Sala D 380

Polecenie: Oblicz liczbę miejsc w salach, w których wyświetla- Sala 3D-A 140
ne są komedie i thrillery.
Sala 3D-A 470

14 Ćwiczenia w dodawaniu liczb sposobem pisemnym

 scenariusz 3

Liczba miejsc
Koperta 3. w salach:
W nowym kinopleksie jest sześć sal kinowych. W salach A i B
wyświetlane są tylko filmy animowane, a w salach C i D kome- Sala A 150
die i thrillery. Są jeszcze dwie sale do projekcji filmów w 3D. Na
plakacie w holu kinopleksu można odczytać następujące infor- Sala B 320
macje: Sala C 130

Sala D 380
Polecenie: Oblicz liczbę miejsc w salach do projekcji filmów
w 3D. Sala 3D-A 140

Sala 3D-A 470

Liczba miejsc
Koperta 4. w salach:
W nowym kinopleksie jest sześć sal kinowych. W salach A i B
wyświetlane są tylko filmy animowane, a w salach C i D kome- Sala A 150
die i thrillery. Są jeszcze dwie sale do projekcji filmów w 3D. Na
Sala B 320
plakacie w holu kinopleksu można odczytać następujące infor-
macje: Sala C 130
Liczba miejsc w salach:
Sala D 380

Polecenie: Oblicz liczbę miejsc w tym kinopleksie. Sala 3D-A 140

Sala 3D-A 470

Dodatek 3: karta pracy nr 1

Wskazówki
Etap I: 215

Etap II: 215 + =

Etap III: + 97 =

Etapy razem:215 + + =

Ćwiczenia w dodawaniu liczb sposobem pisemnym 15

4 scenariusz
Ćwiczenia w dzieleniu pisemnym liczb
Cele lekcji
Uczeń:
– doskonali umiejętność dzielenia pisemnego liczby przez
liczby naturalne wielocyfrowe;
– posługuje się terminami matematycznymi: „dzielna”,
„dzielnik”, „iloraz”;
– porównuje ilorazowo liczby naturalne;
– stosuje wygodne dla niego sposoby ułatwiające obliczenia;
– sprawdza poprawność wykonania dzielenia.
Metody pracy
– metoda aktywizująca;
– ć wiczenia przedmiotowe;
– praca z podręcznikiem;
– praca z zeszytem ćwiczeń;
– praca równym frontem;
– ć wiczenia indywidualne.
Środki dydaktyczne do samodzielnego
przygotowania
– trzy dwustronne tabliczki;
– magnesy do zawieszenia tabliczek;
– kartki samoprzylepne.
Tok lekcji
Część wprowadzająca
Nauczyciel zapisuje na tablicy działanie 24 : 3 = 8 oraz roz-
wiesza trzy tabliczki: 120 : 40, 120 : 5, 120 : 15. Na odwrocie
pierwszej kryje się wyraz: dzielnik, drugiej – dzielna, a trze-
ciej – iloraz. Następnie informuje uczniów, że po wykonaniu
obliczeń w zeszytach otrzymają liczbę 24, 3 oraz 8. Ich za-
daniem jest jak najszybsze przyporządkowanie obliczeń do
tych wyników. Uczniowie, którzy najszybciej wykonają po-
lecenie, mają prawo podejść do tablicy i odwrócić tabliczki.
W ten sposób uczeń dowie się, jak nazywają się liczby w dzie-
leniu i będzie je mógł przyporządkować działaniu 24 : 3 = 8.
16 Ćwiczenia w dzieleniu pisemnym liczb
Część główna
Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy (na przykład rzędy).
Przypomina zasady pracy zespołowej. Każdej z grup pole-
ca wykonać jedno z zadań ze strony 67 z podręcznika (gru-
pa I – zadanie 7, grupa II – zadanie 8, grupa III – zadanie 9)
str. 67 . Uczniowie wykonują zadania, a następnie przed-
stawiciele każdej grupy zapisują obliczenia na tablicy.
Następnie uczniowie otrzymują kartę pracy nr 1 z ćwicze-
niami na porównywanie ilorazowe dodatek 1 zał. 1
i rozwiązują zadania. Ochotnicy odczytują odpowiedzi.
W ramach doskonalenia umiejętności dzielenia liczby przez
liczby naturalne wielocyfrowe uczniowie wykonują zadania
polegające na uzupełnianiu cyfr w działaniach pisemnych.
Najpierw, wspólnie z nauczycielem wykonują zadanie 6 ze
strony 67 z podręcznika, a następnie sami zadanie 10 ze
strony 67 str. 67 . Uczniowie, którzy wykonają te zadania
przechodzą do pracy nad ćwiczeniem 4 z zeszytu ćwiczeń
str. 31 . Nauczyciel na bieżąco sprawdza wykonanie ko-
lejnych zadań.
Część podsumowująca
Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy i każdej z nich roz-
daje karty pracy numer 3 zawierające po cztery hasła krzy-
żówki dodatek 2 zał. 2 . Uczniowie wykonują obli-
czenia, a ochotnicy wpisują wyniki w odpowiednie miejsca
krzyżówki . Nauczyciel nagradza ucznia, który jako pierw-
szy prawidłowo wykonał obliczenie, np. plakietką „Sprawny
rachmistrz”, a pozostałych plakietką „Rachmistrz”. Za pięć
zebranych plakietek stawiamy ocenę 5 (bdb), a za cztery oce-
nę 4 (db).
Zadanie domowe
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań 2
i 3 ze strony 67 z podręcznika str. 67 .
Zadanie domowe dla chętnych
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań
12 ze strony 67 z podręcznika str. 67 .
 scenariusz 4

Dodatki

Dodatek 1: karta pracy nr 1

Pomóż zwierzętom odpowiedzieć na pytania, wykonując odpowiednie obliczenia.

Rozpiętość moich skrzydeł wynosi

154 cm. Am
oich
14 c m.

Ile razy roz

piętość mo
skrzydeł je ich
od rozpięto s t w ię k s z a
ści jego skrz
ydeł?

Rozpiętość skrzydeł nietoperza jest razy większa

od rozpiętości skrzydeł motyla.

A ja mam ty
lko 118 cm.

Ja mam 472 cm wzrostu.

Wobec tego
ile razy
jestem od n
iej niższy?

Gepard jest razy niższy od żyrafy.

Ja ważę 180
0 kg.

A ja ważę 45 g.
Ile to razy mniej niż ty?

Żaba waży razy mniej niż hipopotam.

Ćwiczenia w dzieleniu pisemnym liczb 17

4 scenariusz

Dodatek 2: krzyżówka

Grupa A 1 2 3 4

W poszczególne pola krzyżówki wpisz wyniki działań.

1. 132 : 11 5

2. 3045 : 15
12 11
3. 6622 : 22
4. 162 : 9 7 6

10

9 8

Grupa B 1 2 3 4

W poszczególne pola krzyżówki wpisz wyniki działań.

5
5. 4812 : 6
6. 552 : 23
12 11
7. 2891 : 7
8. 4015 : 11 7 6

10

9 8

Grupa C 1 2 3 4
W poszczególne pola krzyżówki wpisz wyniki działań.
9. 416 : 8 5

10. 2814 : 14
12 11
11. 2074 : 17
12. 1446 : 6
7 6

10

9 8

18 Ćwiczenia w dzieleniu pisemnym liczb


Cechy podzielności liczb przez 3, 9
Cele lekcji
Uczeń:
– zna pojęcie dzielnika i wielokrotności liczby naturalnej;
– zna cechy podzielności przez 3, 9;
– w pisuje brakujące cyfry w liczbie tak, aby była podzielna
przez 3, 9;
– stosuje poznane cechy w zadaniach;
– potrafi wyodrębnić z danego zbioru liczby naturalne po-
dzielne przez 3, 9.
Metody pracy
– elementy metody czynnościowej;
– metoda problemowa;
– rozmowa.
Środki dydaktyczne do samodzielnego
przygotowania
– kartki z figurami geometrycznymi (trójkąty, koła, kwadra-
ty, prostokąty)
Tok lekcji
Część wprowadzająca
Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od podziału uczniów na
cztery grupy. W tym celu każdy losuje jedną z karteczek, na
których przedstawiono figury geometryczne (trójkąty, koła,
kwadraty, prostokąty). Wylosowana figura wskazuje przy-
dział do grupy. Nauczyciel ustawia stoliki w taki sposób, aby
każda grupa miała oddzielne miejsce pracy i rozdaje każdej
z grup kartę pracy nr 1 dodatek 1 zał. 1 . Na jej pod-
stawie uczniowie przypominają sobie cechy podzielności.
Lider każdej grupy odczytuje rozwiązanie.
Część główna
Nauczyciel pozostawia uczniów w grupach i zapoznaje
ich z celem lekcji: rozpoznawanie liczb podzielnych przez
3 i przez 9. Wszystkie grupy otrzymują kartę pracy nr 2
scenariusz 5
dodatek 2 zał. 2 , grupa I i II rozwiązuje zadania na
rozpoznawanie liczb podzielnych przez 3, a grupa III i IV –
liczb podzielnych przez 9.
Efektem prac grup jest sformułowanie pod kierunkiem
nauczyciela cech podzielności liczb przez 3 (grupa I i II).
Wszyscy zapisują je w zeszycie i porównują z zapisem w pod-
ręczniku na stronie 85 str. 85 . Czynności te zostają po-
wtórzone z grupą II i IV, czyli pod kierunkiem nauczyciela
formułują cechę podzielności liczb przez 9. Wszyscy zapi-
sują ją w zeszycie i porównują z zapisem w podręczniku na
stronie 86 str. 86 .
Kolejną cześć lekcji nauczyciel poświęca na utrwalanie
poznanego zagadnienia. Nauczyciel wspólnie z ucznia-
mi rozwiązuje zadanie 1 i 2 ze strony 86 z podręcznika
str. 86 . Uczniowie samodzielnie rozwiązują zadanie 3
z tej samej strony.
Część podsumowująca
Nauczyciel proponuje parom uczniów zagranie w grę kółko
i krzyżyk dodatek 3 zał. 3 . Każdy zawodnik dąży do
tego, aby otrzymać trzy kółka lub trzy krzyżyki pionowo, po-
ziomo lub po przekątnej na planszy 3x3. Jedna z osób stawia
kółka, druga krzyżyki. Aby można było postawić symbol,
należy rozwiązać zadanie ukryte pod numerem odpowied-
niego pola. Jeśli osoba nie da poprawnego rozwiązania, nie
może w tym miejscu postawić swojego symbolu. Traci wów-
czas kolejkę. Następnie wybiera pole osoba przeciwna i tak
na zmianę. Uzyskanie trzech kółek czy krzyżyków w linii
prostej lub ukośnej oznacza wygraną i kończy grę.
Zadanie domowe
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań
sprawdzających: 1, 2 i 3 ze strony 86 i 87 z podręcznika
str. 86,87 .
Zadanie domowe dla chętnych
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadania
6* ze strony 86 z podręcznika str. 86 .
Cechy podzielności liczb przez 3, 9 19
5 scenariusz

Dodatki

Dodatek 1: karta pracy nr 1

Grupa I
Czy liczba 47660 jest podzielna przez:
a) 2:

b) 5:

c) 10:

d) 100:

Każdą odpowiedź uzasadnij.

Grupa II
Czy liczba 57605 jest podzielna przez:
a) 2:

b) 5:

c) 10:

d) 100:

Każdą odpowiedź uzasadnij.

20 Cechy podzielności liczb przez 3, 9 Cechy podzielności liczb przez 3, 9

 scenariusz 5

Grupa III
Czy liczba 7766 jest podzielna przez:
a) 2:

b) 5:

c) 10:

d) 100:

Każdą odpowiedź uzasadnij.

Grupa IV
Czy liczba 3300 jest podzielna przez:
a) 2:

b) 5:

c) 10:

d) 100:

Każdą odpowiedź uzasadnij.

Cechy podzielności liczb przez 3, 9 21

5 scenariusz

Dodatek 2: karta pracy nr 2

Dla grupy I i II
Zadanie 1. Oblicz sumę cyfr w podanych liczbach. Po- Zadanie 2. Sprawdź za pomocą dzielenia, czy liczby
dziel w pamięci sumę cyfr przez 3. Jeśli suma dzieli się dzielą się przez 3. Uzupełnij tabelę, wpisując „+”, jeże-
przez 3 bez reszty postaw w tabeli „+” , jeśli w wyniku li liczba podzieliła się bez reszty, a „–”, jeśli w wyniku
dzielenia otrzymałeś resztę postaw znak „–”. dzielenia otrzymałeś resztę.
LICZBA SUMA JEJ CYFR „+” LUB „–” LICZBA CZY DZIELI SIĘ PRZEZ 3
6 858 6 858
2 973 2 973
784 784
823 823
7 600 7 600
81 81
207 207
192 192

Dla grupy III i IV

Zadanie 1. Oblicz sumę cyfr w podanych liczbach. Po- Zadanie 2. Sprawdź za pomocą dzielenia, czy liczby
dziel w pamięci sumę cyfr przez 9. Jeśli suma dzieli się dzielą się przez 9. Uzupełnij tabelę, wpisując „+”, jeże-
przez 9 bez reszty, postaw w tabeli „+” , jeśli w wyniku li liczba podzieliła się bez reszty, a „–”, jeśli w wyniku
dzielenia otrzymałeś resztę postaw znak „–”. dzielenia otrzymałeś resztę.
LICZBA SUMA JEJ CYFR „+” LUB „–” LICZBA CZY DZIELI SIĘ PRZEZ 9
684 684
22 973 22 973
774 774
8 236 8 236
6003 6 003
709 709
2 079 2 079
1 929 1 929

22 Cechy podzielności liczb przez 3, 9

 1. Odszukaj i podkreśl
2. Za pomocą cyfr 8, 5, 2,
liczbę, która „nie pasuje 3. Wpisz w miejsce *
3 ułóż jak najwięcej liczb
do pozostałych”: 12; 681; taką cyfrę, aby liczba
podzielnych przez 9.
102; 3004; 873; 516; 525. 321* była podzielna
Uzasadnij swój wybór. przez 3 i 9.

6. Wpisz w miejsce *
4. Wpisz w miejsce * 5. Wpisz w miejsce *
taką cyfrę, aby liczba
taką cyfrę, aby liczba taką cyfrę, aby liczba
804*1 była podzielna
221* była podzielna 777*1 była podzielna
Dodatek 3: plansza do gry w „Kółko i krzyżyk”

przez 3, ale nie dzieliła

przez 3. przez 9.
się przez 9.

8. Odszukaj i podkreśl
7. W liczbie 2379 zmień liczbę, która „nie pasuje 9. Nie wykonując dzie-
cyfrę setek, aby otrzy- do pozostałych”: 36; 153; lenia, odpowiedz czy 53
mać liczbę podzielną 27 243; 741; 999; 6516; uczniów można podzie-
przez 9. 2007. Uzasadnij swój lić na pełne trzyosobo-
wybór. we grupy?

Cechy podzielności liczb przez 3, 9

scenariusz 5

23
5 scenariusz

3
8

2
7

24 Cechy podzielności liczb przez 3, 9


Wzajemne położenie prostych i odcinków
Cele lekcji
Uczeń:
– rozpoznaje odcinki, proste prostopadłe i równoległe;
– r ysuje pary odcinków prostopadłych i równoległych.
Metody pracy
– metoda aktywizująca – pogadanka połączona z obserwacją
przez ucznia wzajemnego położenia prostych i odcinków;
– ć wiczenia przedmiotowe.
Środki dydaktyczne do samodzielnego
przygotowania
– patyczki.
Tok lekcji
Część wprowadzająca
Nauczyciel rozdaje uczniom kartki z planem miasta
dodatek 1 zał. 1 i poleca kolorem zielonym zazna-
czyć ulice, które tworzą kąt ostry, niebieskim – kąt prosty,
żółtym – kąt rozwarty. Kolorem czerwonym uczniowie mają
zaznaczyć te, które nie przetną się nawet wtedy, gdybyśmy
przedłużyli je bardzo daleko.
Część główna
Nauczyciel rysuje na tablicy proste równoległe i przecinające
się (w tym prostopadłe). Nawiązując do różnych wzajemnych
położeń prostych, wprowadza pojęcia: „proste równoległe”,
„proste prostopadłe”. Nauczyciel rysuje na kratkowanej ta-
blicy proste prostopadłe oraz poleca wykonanie podobnego
rysunku uczniom w zeszytach (ewentualnie z pomocą na-
uczyciela). Nauczyciel rysuje na kratkowanej tablicy proste
równoległe oraz poleca wykonanie podobnego rysunku
uczniom w zeszytach (ewentualnie z pomocą nauczyciela).
Uczniowie wykorzystują do rysunku kratki w zeszycie. Na-
stępnie na podstawie tych rysunków omawiają wspólnie ich
właściwości. Korzystając z ekierki i linijki, nauczyciel rysuje
na tablicy proste prostopadłe oraz poleca wykonanie podob-
Wzajemne położenie prostych i odcinków
scenariusz 6
nego rysunku uczniom w zeszytach (ewentualnie z pomocą
nauczyciela). To samo powtarza z prostymi równoległymi.
Po przeanalizowaniu par odcinków z ćwiczeń 2 ze strony
108 i 3 ze strony 109 w podręczniku str. 108,109 ucznio-
wie odpowiadają na pytania:
• Czy przedstawione na rysunkach pary odcinków są pro-
stopadłe?
• Czy przedstawione na rysunkach pary odcinków są rów-
noległe?
Nauczyciel rysuje na tablicy pary odcinków prostopadłych
i równoległych. Chętni uczniowie podchodzą do tablicy
i przedłużają odcinki tak, by można stwierdzić wzajem-
ne położenie otrzymanych prostych. Uczniowie wyciągają
wnioski dotyczące wzajemnego położenia odcinków.
Pozostałą część lekcji prowadzący poświęca na rozwiązywa-
nie zadań dotyczących wzajemnego położenia prostych i od-
cinków. Nauczyciel poleca uczniom wykonać samodzielnie
ćwiczenie 4 z zeszytu ćwiczeń str. 49 oraz zadania 1, 2,
4 ze strony 110 z podręcznika str. 110 . Następnie nauczy-
ciel rozdaje uczniom patyczki i poleca wykonać zadanie 3 ze
strony 110 z podręcznika str. 110 .
Część podsumowująca
Te same patyczki uczniowie wykorzystują do zabawy w pa-
rach (ławkach). Jeden z uczniów na swojej ławce układa do-
wolną konstrukcję z patyczków, a kolega sprawdza, gdzie
znajdują się proste prostopadłe, a gdzie proste równoległe
(nauczyciel zwraca uwagę, że w przypadku linii równole-
głych wystarczy zmierzyć odległość między prostymi). Moż-
na zaproponować uczniom konkurencję: wygrywa osoba,
która ułoży z patyczków konstrukcję mającą najwięcej linii
prostopadłych lub równoległych.
Zadanie domowe
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadania
sprawdzającego 2 ze strony 110 z podręcznika str. 110
oraz ćwiczenia 1 i 2 z zeszytu ćwiczeń str. 48, 49 .
25
6 scenariusz

Dodatki

Dodatek 1: kartka z planem miasta

Zaznacz kolorem zielonym te ulice, które tworzą ze sobą kąt ostry, niebieskim – kąt prosty, żółtym – kąt rozwarty. Kolo-
rem czerwonym zaznaczyć te ulice, które nie przetną się nawet po przedłużeniu i nie utworzą kątów.
N

go
ie

a
zn
s k

c
ew

ze
pr
o ni

Po
Br
a
aw
a

sł
ow

dy
rg

ła
Sło Ta

W
nec
zna
a
zni
Przejazd

tyc

lna
19 S

ó
Wsp sk
a
w
r sza
Wa
15 Sierpnia

oła
Plac

s
We
Grun
ek

wald
zka
ł
Zau

Przech
odnia
icza

a k

a
ńs

ock
drzejow

o
u

kieg
Zd

Pł

ws
utko R
Jana
Ję

i
ośc ln
Wo

1 Maja
wa
rto
Spo

26 Wzajemne położenie prostych i odcinków

 scenariusz 7

Obliczanie obwodu prostokąta

Cele lekcji Uczniowie z grupy, która ułożyła domino najszybciej, odczy-
Uczeń: tują dane ze swoich kostek domina i omawiają sposób, w jaki
– zamienia jednostki długości; dokonali obliczeń.
– oblicza obwód prostokąta i kwadratu o danych długo- Następnie pracują w grupach dwuosobowych. Otrzymują
ściach boków; kolorowe wstążki długości 28 cm. Ich zadaniem jest ułożenie
– rozwiązuje zadania tekstowe związane z obliczaniem ob- ze wstążki kwadratu (tzn. obwód kwadratu ma być równy 28
wodu prostokąta i kwadratu; cm) oraz rachunkowe wyznaczanie długości boku tego kwa-
– r ysuje prostokąty o danym obwodzie; dratu.
– oblicza bok kwadratu przy podanym obwodzie; Drugą część lecji uczniowe poświęcają na rozwiązanie zada-
– oblicza bok prostokąta przy danym obwodzie i dru- nia 9 ze strony 117 z podręcznika str. 117 oraz ćwiczenie
gim boku. 3 - druga tabela z zeszytu ćwiczeń str. 52 . Rozwiązania
zadań zapisują w zeszycie. Uczniowie z grupy, która najszyb-
Metody pracy ciej podała rozwiązania, przedstawiają swoje zapisy na tabli-
– metoda aktywizująca; cy. Kolejnym zadaniem do wykonania w grupie jest ułożenie
– praca równym frontem; ze wstążki, którą mają na ławce, prostokąta, którego dłuższy
– praca z podręcznikiem; bok wynosi 10 cm. Uczniowie muszą podać długość drugie-
– praca z zeszytem ćwiczeń. go boku tego prostokąta. Ważne jest, aby uczniowie nie tylko
zmierzyli długość tego boku, ale odkryli zasadę wyznacze-
Środki dydaktyczne do samodzielnego nia jego długości.
przygotowania Pozostałą część lekcji uczniowie poświęcają na rozwiązanie
– wstążki długości 28 cm (jedna dla dwuosobowej grupy);
zadania 8 ze strony 117 z podręcznika str. 117 oraz ćwi-
– plansza, kartki samoprzylepne.
czenie 3 - pierwsza tabela z zeszytu ćwiczeń str. 52 . Roz-
wiązania zadań uczniowie zapisują w zeszytach. Nauczyciel
Tok lekcji
powinien zwrócić uwagę na to, aby uczniowie przedstawili
Część wprowadzająca zasadę wyznaczenia długości boku prostokąta, którą pozna-
Nauczyciel dzieli klasę na czteroosobowe grupy. Przypomina li podczas wykonywania tych zadań.
zasady pracy w zespole. Każdej grupie rozdaje koperty z trój-
kątnym dominem. Zadaniem uczniów jest ułożenie z wszyst- Część podsumowująca
kich małych trójkątów trzech dużych trójkątów tak, aby za- Nauczyciel poleca rozwiązać zadanie 10 ze strony 118 z pod-
pisane na nich wielkości były sobie równe. dodatek 1 ręcznika str. 118 . Na tablicy narysowane są prostokąty
zał. 1 . Uczniowie odczytują, z jakich elementów ułożyli z tego zadania. Dodatkowo są trzy karteczki samoprzylepne
trójkąty. W ten sposób przypominają sobie zamianę jedno- z liczbami (są to długości boków prostokątów): 4 cm 5 mm,
stek długości. 4 cm 5 mm, 5 cm 5 mm. Po rozwiązaniu uczniowie przykleja-
ją karteczki w odpowiednie miejsca oraz przedstawiają swój
Część główna tok rozumowania. Nauczyciel ocenia aktywność uczniów.
Uczniowie pracują w tych samych czteroosobowych gru- Zadanie domowe
pach. Ich zadaniem jest ułożenie domina dotyczącego ob- Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań
liczania obwodów prostokątów dodatek 2 zał. 2 . sprawdzających 1,2 i 3 ze strony 118 z podręcznika str. 118 .

Obliczanie obwodu prostokąta 27

7 scenariusz

Dodatki

Dodatek 1: trójkątne domino

m
m
1d

1m

d
c
m

10

10
100 mm 100 cm

m
1k

00
m

10

100 000 cm

28 Obliczanie obwodu prostokąta

 scenariusz 7

Dodatek 2: domino

7 dm
3 cm
START 14 cm
4 cm
7 dm

b = 2 cm 5 mm
28 dm 7 cm

a = 1 cm a = 3 dm 5 cm
4m

14 dm 18 m META

5m

Dodatek 2: domino

7 dm
3 cm

START 14 cm
4 cm
7 dm
b = 2 cm 5 mm

28 dm 7 cm

a = 1 cm a = 3 dm 5 cm
4m

14 dm 18 m META

5m

Obliczanie obwodu prostokąta 29

8 scenariusz

Ułamek jako część całości

Cele lekcji • Ile części pozostało niezamalowane?
Uczeń: Nauczyciel prezentuje planszę dodatek 1 zał. 1 , na
– opisuje część danej całości za pomocą ułamka; której narysowane jest koło podzielone na osiem części,
– odczytuje ułamek, który jest zaznaczony na rysunku; z których pięć jest zamalowane. Zadaje uczniom pytania:
– zapisuje słownie ułamek zwykły; • Na ile części podzielono koła?
– zapisuje ułamek podany słownie; • Ile części jest zamalowane i z ilu istniejących?
– rozumie pojęcia: „licznik”, „mianownik”. Po odpowiedziach uczniów, nauczyciel zwraca uwagę, że je-
żeli zamalowane jest pięć części z ośmiu, to można zapisać
Metody pracy to za pomocą ułamka. Zapisuje ten ułamek na tablicy. Przed-
– ć wiczenia praktyczne; stawia również poszczególne jego części.
– poglądowa;
5 licznik
kreska ułamkowa
– poszukująca.
8 mianownik
Środki dydaktyczne do samodzielnego Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że ułamek jest liczbą odpo-
przygotowania wiadającą na pytanie: „Jaka część?”. Uczniowie zapisują
– nożyczki; to w zeszycie. Nauczyciel mówi uczniom, jak odczytuje się
– k redki; słownie ułamek.
– k lej; 5
• Ułamek czytamy: „pięć ósmych”.
– białe kartki. 8
Uczniowie zapisują w zeszytach ułamek i jego zapis słowny.
Tok lekcji Ćwiczą zapisywanie i nazywanie jego części. Losują kostkę
domina dodatek 2 zał. 2 i na podstawie znajdującej
Część wprowadzająca
się na niej liczby kropek, które wypadły, odczytują ułamek
Nauczyciel prosi uczniów, aby przygotowane w domu poje-
i omawiają jego części. Cała klasa wspólnie rozwiązuje po
dyncze białe kartki (np. papier ksero) zgięli na pół, następnie
trzy pierwsze przykłady zadań 2 i 3 z podręcznika ze strony
rozłożyli i pomalowali jedną z tych części. Następnie prosi
134 str. 134 . Pozostałe przykłady wykonują samodziel-
o odpowiedź na pytania:
nie.
• Ile jest równych części kartki?
• Ile części kartki zamalowano? Część podsumowująca
• Ile części pozostało niezamalowane? Uczniowie rozwiązują w parach zadanie z karty pracy nr 1
dodatek 3 zał. 3 . Następnie wspólnie z nauczycie-
Część główna lem sprawdzają i oceniają karty pracy.
Nauczyciel podaje temat lekcji. Prosi o wklejenie kartki do Zadanie domowe
zeszytu i zapisanie pod nią odpowiedzi na pytania z czę- Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu ćwiczeń
ści wprowadzającej. Następnie poleca uczniom powtórzyć 1, 2 i 4 z zeszytu ćwiczeń str. 57 .
te same czynności ze złożeniem kartki na cztery części. Zadanie domowe dla chętnych
Uczniowie wykonują polecenie samodzielnie i odpowiadają Narysuj na kartonie dowolną figurę geometryczną i podziel
pisemnie na te same pytania: ją na dowolną liczbę równych części. Zamaluj różnymi ko-
• Ile jest równych części kartki? lorami taką część figury, jaką chcesz i zapisz, jaki ułamek
• Ile części kartki zamalowano? zilustrowałeś/zilustrowałaś.

30 Ułamek jako część całości

 scenariusz 8

Dodatki

Dodatek 1: koło

Ułamek jako część całości 31

8 scenariusz

Dodatek 2: domino

32 Ułamek jako część całości

 scenariusz 8

Dodatek 3: karta pracy nr 1

Dopasuj do rysunku odpowiedni ułamek i jego zapis słowny.

6
dwie czwarte —
16

4
jedna trzecia —
10

1
cztery dziesiąte —
2

1
sześć szesnastych —
3

2
pięć szesnastych —
4

3
jedna druga —
8

5
trzy ósme —
16

Ułamek jako część całości 33

9 scenariusz

Dodawanie ułamków o jednakowych

mianownikach
Cele lekcji • Ile osób w waszej klasie stanowią dziewczynki, a ile chłop-
Uczeń: cy? Podaj te liczby w ułamkach. Ile osób razem jest w klasie?
– dodaje ułamki zwykłe o mianownikach jednocyfrowych • Ile rozdziałów podręcznika z matematyki już poznaliście,
lub dwucyfrowych; a ile jeszcze zostało? Podaj te liczby w ułamkach. Ile jest
– dodaje liczby mieszane. wszystkich rozdziałów w całej książce?
• Ile dziewczynek w twojej klasie ćwiczyło na wychowaniu
Metody pracy fizycznym? Podaj wynik za pomocą ułamka.
– pogadanka; Chętni uczniowie zgłaszają się do odpowiedzi. Następnie na-
– praca z podręcznikiem; uczyciel poleca samodzielnie wykonać zadanie 1 ze strony
– ć wiczenia poglądowe. 146 z podręcznika str. 146 .
Każdy uczeń otrzymuje kartę pracy nr 2 dodatek 2
Tok lekcji zał. 2 . Wspólnie z klasą i nauczycielem rozwiązuje zada-
Część wprowadzająca
nie tekstowe 1. Zadanie 2 uczniowie rozwiązują samodziel-
Nauczyciel rysuje na tablicy koło podzielone na sześć części.
nie. Po rozwiązaniu zadania uczniowie formułują i zapisują
Prosi chętnego ucznia o podejście do tablicy i zakreskowa-
w zeszycie wniosek:
nie zielonym kolorem jego 1/6 część, a żółtym kolorem 3/6.
• Aby dodać liczby mieszane, najpierw dodajemy całości,
Następnie pyta, jaka część koła została zamalowana. Ucznio-
a następnie ułamki.
wie podają swoje propozycje. Nauczyciel zapisuje działanie
Nauczyciel poleca samodzielne wykonanie zadania 2 ze stro-
ilustrujące wykonane czynności. Prosi uczniów o zapisanie
ny 146 z podręcznika str. 146 .
tematu lekcji w zeszycie i o przerysowanie koła wraz z dzia-
Część podsumowująca
łaniem.
Uczniowie rozwiązują w parach zadania nr 3 dodatek 3
Część główna
zał. 3 . Ich zadaniem jest sprawdzenie, czy pierwsza z fi-
Nauczyciel rozdaje każdemu uczniowi kartę pracy nr 1 z za-
gur jest magiczna, czyli czy sumy liczb położonych na jednej
daniem tekstowym dodatek 1 zał. 1 . Rozwiązuje je
linii są takie same. Drugą uzupełniają tak, aby była magicz-
wspólnie z uczniami. Następnie klasa przy wsparciu nauczy-
ną. Nauczyciel ocenia aktywność uczniów na lekcji.
ciela formułuje i zapisuje wniosek:
Zadanie domowe
• Aby dodać ułamki o jednakowych mianownikach, dodaje-
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań 1
my liczniki, a mianownik pozostawiamy bez zmian.
i 2 z zadań sprawdzających z podręcznika str. 147 .
Prowadzący lekcję głośno przytacza uczniom sytuacje mate-
matyczne mające na celu przećwiczenie zapisania ułamków,
a następnie prawidłowe wykonanie działania na tych ułam-
kach:

34 Dodawanie ułamków o jednakowych mianownikach

 scenariusz 9

Dodatki

Dodatek 1: karta pracy nr 1

3 2
Zamaluj kolorem zielonym kwadratu, a kolorem żółtym . Oblicz, jaka część kwadratu została zamalowana. Zapisz
8 8
odpowiednie działanie.

Dodatek 2: karta pracy nr 2

1 2
Zadanie 1. Kuba wydał w sklepie 5 zł, a Mateusz 7 zł. Ile pieniędzy wydali obaj chłopcy razem. Zapisz odpo-
4 4
wiednie działanie.

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................
1 3
Zadanie 2. Turysta poszedł na wycieczkę. Pierwszego dnia przeszedł 12 km trasy, drugiego dnia 8 km. Ob-
5 5
licz, jaką trasę pokonał turysta w ciągu dwóch dni. Zapisz obliczenia.

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................

Dodawanie ułamków o jednakowych mianownikach 35

9 scenariusz

Dodatek 3: karta pracy nr 3

a) Zbadaj, czy narysowana figura jest magiczna b) Uzupełnij puste kratki tak, aby figura była magiczna.
Zapisz potrzebne obliczenia.

3 2
— 5—
9 8

5 4
— — 3 1 2
9 9 2— 1— 4—
8 8 8

4 4
1 6 2 3— 5—
— — — 8 8
9 9 9

Dodatek 3: karta pracy nr 3

a) Zbadaj, czy narysowana figura jest magiczna b) Uzupełnij puste kratki tak, aby figura była magiczna.
Zapisz potrzebne obliczenia.

3 2
— 5—
9 8

5 4
— — 3 1 2
9 9 2— 1— 4—
8 8 8

4 4
1 6 2 3— 5—
— — — 8 8
9 9 9

36 Dodawanie ułamków o jednakowych mianownikach

 scenariusz 10

Zamiana ułamka zwykłego na dziesiętny

Cele lekcji daniem jest rozszerzenie ułamka zwykłego do mianownika
Uczeń: 10, 100 lub 1000, a następnie zapisanie tego ułamka w posta-
– zapisuje ułamki zwykłe o mianownikach 10, 100, 1000 ci dziesiętnej. Uczniowie, którzy wykonają zadanie najszyb-
w postaci dziesiętnej; ciej, zapisują na tablicy nazwę produktu i jego cenę.
– zapisuje ułamki dziesiętne w postaci ułamków zwykłych; Następnie nauczyciel rozpoczyna pracę z całą klasą w formie
– rozszerza ułamki zwykłe do mianownika 10, 100, 1000; 2 9 651
sterowanej dyskusji. Zapisuje na tablicy ułamki: , , .
– zamienia ułamki zwykłe na dziesiętne, wykonując dziele- 5 20 500
nie pisemne; Pyta uczniów, jakim działaniem można zastąpić kreskę
– zamienia ułamki zwykłe na dziesiętne, stosując obliczenia ułamkową. Poleca wykonać dzielenie na kalkulatorze.
na kalkulatorze. Ochotnicy odczytują odpowiedzi i zapisują je na tablicy. Po
wykonaniu tego polecenia uczniowie w parach rozwiązują
Metody pracy zadanie 6 ze strony 163 z podręcznika str. 163 .
– metoda aktywizująca: gra dydaktyczna domino, puzzle W następnej części uczniowie pracują w czteroosobowych
i prawda-fałsz; grupach. Otrzymują puzzle dodatek 3 zał. 3 . Zada-
– praca równym frontem; niem uczniów jest połączenie ułamków (zwykłych i dziesięt-
– praca z podręcznikiem. nych) o tej samej wartości. Uczniowie mogą zamieniać ułam-
ki dziesiętne na zwykłe lub zwykłe na dziesiętne poprzez
Środki dydaktyczne do samodzielnego rozszerzanie do mianownika 10, 100, 1000 lub poprzez dzie-
przygotowania lenie. Po wykonaniu ćwiczenia chętni uczniowie odczytują
– kalkulatory (jeden dla dwóch uczniów).
pary ułamków.
Część podsumowująca
Tok lekcji Uczniowie pracują w grupach czteroosobowych. Otrzymu-
Część wprowadzająca
ją grę składającą się z planszy z trzema polami: „PRAWDA”,
Nauczyciel dzieli klasę na grupy czteroosobowe. Proponu-
„FAŁSZ”, „BRAK DECYZJI” oraz karty do gry. Po rozwiązaniu
je zabawę dydaktyczną w domino. Każda z grup otrzymu-
zadania zamieszczonego na karcie, kładą ją na odpowiednie
je kostki do ułożenia dodatek 1 zał. 1 . Zadaniem
pole na planszy dodatek 4 zał. 4 . Ochotnicy odczy-
uczniów jest dobranie do danego ułamka dziesiętnego (za-
tują, które karty znalazły się na tablicy „PRAWDA”, a które
pisanego w postaci dziesiętnej) równego mu ułamka zwykłe-
na tablicy „FAŁSZ”.
go. Uczniowie, którzy wykonają zadanie najszybciej, odczy-
Zadanie domowe
tują swoje rozwiązanie.
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań
Część główna
sprawdzających 1 i 2 z z podręcznika ze strony 163 str. 163 .
Uczniowie nadal pracują w tych samych grupach. Każdy
Zadanie domowe dla chętnych
otrzymuje kartę pracy nr 1 dodatek 2 zał. 2 . Ich za-
Rozwiąż zadanie 3 z zeszytu ćwiczeń str. 69 .

Zamiana ułamka zwykłego na dziesiętny 37

10 scenariusz

Dodatki

Dodatek 1: domino

51 3
START 0,51 — 1,3 1— 4,27
100 10

27 303 27
4— 3,303 3— 5,027 5— META
100 1000 1000

Dodatek 1: domino

51 3
START 0,51 — 1,3 1— 4,27
100 10

27 303 27
4— 3,303 3— 5,027 5— META
100 1000 1000

38 Zamiana ułamka zwykłego na dziesiętny

 scenariusz 10

Dodatek 2: karta pracy nr 1

Kasia poszła do sklepu, ale ceny produktów w tym sklepie były zapisane w postaci ułamków zwykłych. Rozszerz ułamek
zwykły do mianownika 10, 100 lub 1000. Następnie zapisz ceny produktów w postaci dziesiętnej:

3
— =—= 0,6
5 10

7
— = —= ..............
25 100

1
— = —= ..............
4 100

19
— = —= ..............
50 100

13
— = —= ..............
20 100

26
— = —= ..............
25 100

1 = 6— =
6— 10 ..............
2

19
1— = 1— = ..............
20 100

31
3— = 3— = ..............
50 100

Zamiana ułamka zwykłego na dziesiętny 39

10 scenariusz

Dodatek 3: puzzle
Połączcie ułamki o tej samej wartości. Możecie zamieniać ułamki dziesiętne na zwykłe lub zwykłe na dziesiętne poprzez
rozszerzanie do mianownika 10, 100, 1000 lub poprzez dzielenie.

11
— 101
2,2 50 —
500 0,202

2,222

1111
—
500
101
11 —
— 2,02 50
0,22 5

Dodatek 3: puzzle
Połączcie ułamki o tej samej wartości. Możecie zamieniać ułamki dziesiętne na zwykłe lub zwykłe na dziesiętne poprzez
rozszerzanie do mianownika 10, 100, 1000 lub poprzez dzielenie.

11
— 101
2,2 50 —
500 0,202

2,222

1111
—
500
101
11 —
— 2,02 50
0,22 5

40 Zamiana ułamka zwykłego na dziesiętny

 scenariusz 10

Dodatek 4: gra „Prawda–fałsz”

Rozwiąż zadania na kartach, a następnie umieść karty w odpowiednich miejscach na planszy.
Plansza:

PRAWDA BRAK DECYZJI FAŁSZ

PRAWDA BRAK DECYZJI FAŁSZ

Karty do gry:

Aby zamienić ułamek zwykły

1 na dziesiętny, należy
1,25 = —
25 rozszerzyć go do
Aby zamienić mianownika
ułamek zwykły
1 na10, 100 lub 1000.
dziesiętny, należy
1,25 = —
25 rozszerzyć go do mianownika
10, 100 lub 1000.

9 27
Z dwóch liczb — i — Aby zamienić ułamek zwykły Liczbę siedem i siedemset
4 10 na dziesiętny, należy podzielić siedem tysięcznych
9 9 27
większą
Z dwóch jest—
liczb —i . — licznik
Aby przezułamek
zamienić mianownik.
zwykły zapisujemy:
Liczbę 7,77.
siedem i siedemset
44 10 na dziesiętny, należy podzielić siedem tysięcznych
9
większą jest — . licznik przez mianownik. zapisujemy: 7,77.
4

Liczbę 1,042 odczytujemy:

3 2
4,03 = 4 — — = 2,5 jeden i czterdzieści dwie
100 5
setne.
Liczbę 1,042 odczytujemy:
3 2
4,03 = 4 — — = 2,5 jeden i czterdzieści dwie
100 5
setne.

Zamiana ułamka zwykłego na dziesiętny 41

11 scenariusz
Dodawanie i odejmowanie ułamków dziesiętnych
pisemnie
Cele lekcji
Uczeń:
– dodaje i odejmuje ułamki dziesiętne w pamięci (w najprost-
szych przykładach);
– dodaje i odejmuje ułamki dziesiętne pisemnie;
– dodaje i odejmuje ułamki dziesiętne za pomocą kalkulatora
(w trudniejszych przykładach).
Metody pracy
– ć wiczenia przedmiotowe;
– metoda aktywizująca: ćwiczenia z zastosowaniem doda-
wania i odejmowania ułamków dziesiętnych;
– ć wiczenia indywidualne;
– praca równym frontem.
Tok lekcji
Część wprowadzająca
Nauczyciel rozdaje każdemu uczniowi kartę pracy nr 1
dodatek 1 zał. 1 . Poleca uczniom wykonać pamię-
ciowe obliczenia oraz uzupełnić tabelę.
Część główna
Nauczyciel, nawiązując do zadania z lekcji wstępnej, infor-
muje, że za chwilę poprosi o wykonanie kilku poleceń. Za-
daniem uczniów jest uważne ich słuchanie i wykonywanie
działań pisemnych do nich w ciszy. Po zakończeniu odczy-
tywania poleceń wybrani uczniowie odczytują wyniki. Przy-
kładowe polecenia nauczyciela:
• Dodaj liczby z trzeciego i czwartego wersu tabeli.
• Od liczby z wersu piątego odejmij liczbę drugą z tabeli.
• Oblicz różnicę liczb z pierwszego i piątego wersu tabeli.
• Oblicz sumę liczb z czwartego i drugiego wersu.
W ten sposób uczniowie ćwiczą pisemne dodawanie i odej-
42 Dodawanie i odejmowanie ułamków
mowanie ułamków dziesiętnych oraz umiejętność odczy-
tywania danych z tabeli. Następnie uczniowie wykonują
zadanie 1 ze strony 172 z podręcznika str. 172 . Przed
przejściem do wykonywania kolejnego zadania prowadzą-
cy prosi o przypomnienie kolejności wykonywania działań.
Klasa wspólnie wykonuje zadanie 2a ze strony 172 z podręcz-
nika str. 172 . Kolejne przykłady chętni uczniowie wyko-
nują na tablicy.
Następnie, na prośbę nauczyciela, uczniowie dobierają się
w pary (może być para z ławki) i wykonują zadanie 3 ze
strony 172 z podręcznika str. 172 . Uczniowie pozosta-
ją w tych samych parach, a nauczyciel rozdaje każdej pa-
rze kartę pracy nr 2 dodatek 2 zał. 2 . Zadaniem
uczniów jest wykonanie obliczeń i odczytanie hasła. Zostają
poinformowani, że za prawidłowe i najszybsze rozwiązanie
będzie nagroda w postaci oceny. W zależności od tempa pra-
cy uczniów, mogą oni jeszcze wykonać zadania 6 i 7 ze stro-
ny 172 i 173 z podręcznika str. 172, 173 . Uczniowie, którzy
prawidłowo wykonali obliczenia, odczytują swoje wyniki
Część podsumowująca
Nauczyciel zapisuje na tablicy wyrażenie: 28,1 + (3,26 – 0,9),
a osoby chętne ustalają kolejności wykonywania działań. Na-
uczyciel podaje uczniom polecenie:
• Przygotuj kartoniki z cyframi 2, 3, 4 dodatek 3
zał. 3 . Układaj i zapisuj z nich liczby dwucyfrowe takie,
aby pierwsza cyfra była cyfrą jedności, a druga cyfrą dziesią-
tych. Dobierz je później w pary (w każdej parze liczby są róż-
ne i zapisane za pomocą tych samych cyfr) i oblicz ich sumy.
Zadanie domowe
Nauczyciel poleca uczniom wykonać zadania sprawdzające
1, 2 ze strony 173 z podręcznika str. 173 .
 scenariusz 11

Dodatki

Dodatek 1: karta pracy nr 1

Uzupełnij tabelę.
całości części Zapis dziesiętny

s d j dz s t

1 0 0 7 5

6 3 4

1 5 2 7

3 2 3

7 2 6 5

Dodatek 2: karta pracy nr 2

Wpisz pod wynikami działań odpowiednie litery. Odczytaj hasło.

0,7 2 1,8 8,01 9,9

START META

5,52 30,05 17,48 13,32 1,25 1,8 0,375

8,01 1,11 1,1 0,81

A = 21,9 + 8,15 I = 3,7 – 1,9 N = 0,3 + 0,075 U = 5 – 4,3

D = 12,7 + 0,62 K = 4,23 – 3,12 S = 6,5 – 5,25 Y = 3,251 + 6,649
E = 0,7 + 7,31 Ł = 4,08 + 1,44 T = 0,15 + 0,66 Z = 7,3 – 5,3
Ę = 2,3 – 1,2 M = 7,08 + 10,4

Dodawanie i odejmowanie ułamków 43

11 scenariusz

Dodatek 3: kartoniki

2 3 4

Dodatek 3: kartoniki

2 3 4

44 Dodawanie i odejmowanie ułamków

 scenariusz 12

Pole prostokąta
Cele lekcji Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela formułują wniosek:
Uczeń: • Pole prostokąta można obliczyć, mnożąc jego długość
– oblicza pola prostokątów; przez szerokość, co wyraża wzór P = a ∙ b.
– oblicza długość boku prostokąta, gdy dane jest jego pole; Nauczyciel w tych samych grupach rozdaje po dwa prosto-
– porównuje pole prostokątów w różnych jednostkach. kąty wycięte z kolorowego brystolu o różnych wymiarach.
Grupa 1 otrzymuje prostokąty o wymiarach 7 cm x 6 cm oraz
Metody pracy 2 dm x 1 dm.
– integracja metod z przewagą metody ćwiczeniowej; Grupa 2 otrzymuje prostokąty o wymiarach 50 mm x 90 mm
– praca równym frontem. oraz 100 mm x 110 mm.
Grupa 3 otrzymuje prostokąty o wymiarach 3 cm x 11 cm
Środki dydaktyczne do samodzielnego oraz 15 cm x 5 cm.
przygotowania Uczniowie uzupełniają na karcie pracy nr 2 zadanie a)
– przybory do geometrii; dodatek 2 zał. 2 i ćwiczą obliczanie pola prostokąta
– kalka zakratkowana w całości kwadratami o boku 1 cm (do na podstawie wzoru. Następnie nauczyciel proponuje pracę
samodzielnego przygotowania przez uczniów). równym frontem. Klasa wspólnie porównuje pola prostoką-
tów wyrażone w różnych jednostkach. Efektem tej pracy jest
Tok lekcji uzupełnienie zadania 2b na karcie pracy nr 2. Każdy uczeń
Część wprowadzająca samodzielnie rozwiązuje zadanie 3 ze strony 188 z podręcz-
Nauczyciel rozdaje uczniom kartę pracy nr 1 z poleceniem, nika str. 188 . Chętni uczniowie odczytują swoje rozwią-
które jest przypomnieniem poprzedniego tematu lekcji: zania.
„Jednostki pola” dodatek 1 zał. 1 . Uczniowie wypeł- Następnie każdy z rzędów wykonuje jeden z podpunktów za-
niają kartę pracy i odczytują hasło, które jest tematem lek- dania 6 z podręcznika ze strony 188 str. 188 .
cji. Po sprawdzeniu kart pracy przez nauczyciela uczniowie Grupa I wykonuje zadanie 6a ze strony 188 z podręcznika
wpisują temat do zeszytu: „Pole prostokąta”. str. 188 .
Część główna Grupa II wykonuje zadanie 6b ze strony 188 z podręcznika
Nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy (rzędy). Przypomina zasa- str. 188 .
dy pracy zespołowej. Uczniowie otrzymują polecenia, które Grupa III wykonuje zadanie 6c ze strony 188 z podręcznika
służą ćwiczeniu obliczeń pól prostokątów poprzez wypeł- str. 188 .
nianie ich kwadratami jednostkowymi: Na zakończenie tej części lekcji uczniowie rozwiązują na ta-
Grupa 1 rysuje w zeszycie prostokąt o bokach 3 cm i 7 cm. blicy zadanie 4 ze strony 188 z podręcznika str. 188 .
Grupa 2 rysuje w zeszycie prostokąt o bokach 2 cm i 5 cm. Część podsumowująca
Grupa 3 rysuje w zeszycie prostokąt o bokach 4 cm i 3 cm. Uczniowie obliczają pole prostokąta, zapisując wcześniej
Następnie uczniowie przykładają do narysowanej figury długość i szerokość w tych samych jednostkach – karta pracy
przygotowaną dzień wcześniej w domu kalkę (np. papier nr 3 dodatek 3 zał. 3 .
śniadaniowy) zakratkowaną w całości kwadratami o boku Zadanie pracy domowej
1 cm. Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań 1
Przedstawiciel każdej grupy uzupełnia tabelę narysowaną i 2 z podręcznika ze strony 188 str. 188 .
na tablicy.
Prostokąt a = 3 cm, a = 2 cm, a = 4 cm,
b = 7 cm b = 5 cm b = 3 cm
Ilość
kwadratów
jednostkowych
Pole

Pole prostokąta 45
12 scenariusz

Dodatki

Dodatek: karta pracy nr 1

Uzupełnij zapisy i odczytaj hasło, a dowiesz się jaki jest temat dzisiejszej lekcji.

2300 dm2
16 cm² = 75 ha
O
23 m² = P
100 cm2
3,5 ha =
Ą 0,16 dm2
2,5 cm² = P 100 mm2
7500 a = 3500 a
T
500 mm² = T 20000 m2
230 dm2
23 m² = K
500 mm² =
O
200 m2
35 ha = O 10000 cm2
0,5 cm2
2 a= A S
2 ha =
5 cm2
1 dm² =
R 250 mm2
1 cm² = E
1 m² =
350 a
L

Dodatek 2: karta pracy nr 2

a) Zmierz długości boków prostokątów i oblicz ich pola. Wyniki wpisz do tabelki. Pamiętaj o jednostkach.
Prostokąt
I II III IV V VI
a 7 cm 100 mm 2 dm 3 cm 50 mm 15 cm
b 6 cm 110 mm 1 dm 11 cm 90 mm 5 cm
P

b) Uszereguj pola prostokątów z tabeli od najmniejszego do największego.

46 Pole prostokąta
 scenariusz 12

Dodatek 3: karta pracy nr 3

Na rysunku podane są wymiary prostokątów. Pomaluj je zgodnie z informacją podaną w tabelce.

Pole 72 mm2 16 dm2 5000 cm2 100 cm2 900 mm2

Kolor niebieski czarny zielony czerwony brązowy

5 cm
4 dm
2 dm

30 mm

9 mm
50 cm
40 cm 3 cm
8 mm

10 dm
Obliczenia:

Pole prostokąta 47
13 scenariusz

Rozwiązywanie zadań o treści związanej z polem

kwadratu i prostokąta
Cele lekcji oraz kwadrat 6 dm na 600 mm. Prosi wszystkich o przyjrze-
Uczeń: nie się rysunkom poglądowym i wskazanie, jaką czynność
– oblicza pole prostokąta i kwadratu przedstawionych na ry- trzeba wykonać, aby przystąpić do obliczania pola figur.
sunku; Uczniowie zwracają uwagę na długość boków wyrażoną
– zna jednostki pola; w różnych jednostkach. Chętni uczniowie podchodzą do
– korzysta z nieskomplikowanych wzorów, w których wystę- tablicy i obliczają pole każdej z figur. Pozostała część klasy
pują oznaczenia literowe; wykonuje to samo w zeszytach.
– w yciąga wnioski z przeprowadzonych obliczeń, dokonu- Następnie prowadzący rozdaje każdemu uczniowi kartę pra-
je porównań; cy nr 2 dodatek 2 zał. 2 . Uczniowie wspólnie w kla-
– rozpoznaje oraz nazywa kwadraty i prostokąty wśród in- sie podają propozycję wymiarów kojca dla psa, po czym sa-
nych figur. modzielnie obliczają jego pole.
Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy (najlepiej odpowiadają-
Metody pracy ce rzędom). Przypomina zasady pracy zespołowej i wręcza li-
– dyskusja; derowi każdej z grup kartę pracy nr 3 z figurą dodatek 3
– ć wiczenia praktyczne. zał. 3 . Każda z grup oblicza pole otrzymanej figury.
Kolejnym etapem pracy na lekcji jest indywidualne rozwią-
Środki dydaktyczne zywanie przez uczniów zadania 2 ze strony 191 z podręcz-
– k wadraty jednostkowe; nika str. 191 oraz ćwiczenia 2 str. 80 . Nauczyciel
– przybory do geometrii. rozdaje na każdą ławkę komplet dwudziestu kwadratów jed-
nostkowych (1cm²). Zadaniem uczniów jest ułożenie z nich
Tok lekcji prostokąta o podanych w karcie pracy nr 4 wymiarach
Część wprowadzająca dodatek 4 zał. 4 . Po wykonaniu zadania lider grupy
Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy nr 1 dodatek 1 prezentuje rozwiązanie.
zał. 1 . Prosi, aby przyjrzeli się figurom, a następnie wry- Część podsumowująca
sowali linie tak, aby w każdej był kwadrat lub prostokąt. Na- Uczniowie odpowiadają na pytania nauczyciela:
stępnie mają zakreskować jego pole. • W jakich jednostkach obliczamy pole prostokąta i kwadratu?
Po sprawdzeniu przez nauczyciela wyróżnionych kwadra- • O czym musimy pamiętać, obliczając pole prostokąta
tów i prostokątów prosi on o przypomnienie wzoru na pole lub kwadratu?
i obwód tych figur. Następnie prowadzący poleca, aby każ- Jeżeli czas na to pozwoli, uczniowie mogą jeszcze indywi-
dy uczeń wybrał jedną z zakreskowanych figur i obliczył jej dualnie wykonać polecenie dla chętnych z karty pracy nr 4.
pole. Po wykonaniu polecenia nauczyciel pyta, kto wybrał Chętny uczeń odczytuje odpowiedzi, pozostali uczniowie
pierwszą, drugą lub trzecią figurę i o otrzymany wynik. sprawdzają wykonane zadanie.
Część główna Zadanie domowe
Nauczyciel rysuje na tablicy trzy różne figury i wpisuje ich Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań
wymiary: prostokąt 1 m na 50 cm, prostokąt 20 cm na 5 dm sprawdzających 1 i 2 ze strony 192 i 193 str. 192, 193 .

48 Rozwiązywanie zadań o treści związanej z polem kwadratu i prostokąta

 scenariusz 13

Dodatki

Dodatek 1: karta pracy nr 1

Dodatek 2: karta pracy nr 2

Pan Miły planuje wybudować prostokątny kojec dla swojego psa o możliwie największej powierzchni. Zakupił w tym
celu 24 m siatki. Jakie wymiary może mieć ten kojec?
długość szerokość obwód pole
24 m
24 m
24 m
24 m

W którym projekcie powierzchnia kojca jest największa?

Dodatek 3: karta pracy nr 3

Zmierz długości odpowiednich boków i oblicz w milimetrach kwadratowych pole figury.

Grupa 1 Grupa 2

Grupa 3

Rozwiązywanie zadań o treści związanej z polem kwadratu i prostokąta 49

13 scenariusz

Dodatek 4: karta pracy nr 4

Wyjmijcie z koperty kwadraty jednostkowe. Ułóżcie z nich prostokąt, którego pole jest równe 18,
a obwód jest największy.
Obwód prostokąta wynosi........................................
Porównajcie obliczony obwód z obwodem obliczonym przez inne grupy.
Dla chętnych
Narysuj kwadrat, którego obwód wynosi 28 cm.
Uzupełnij zdania.
Bok kwadratu ma długość ...............................

Pole kwadratu wynosi ..................................

Aby obliczyć pole figury, muszę ........................

Dodatek 4: karta pracy nr 4

Wyjmijcie z koperty kwadraty jednostkowe. Ułóżcie z nich prostokąt, którego pole jest równe 18,
a obwód jest największy.
Obwód prostokąta wynosi........................................
Porównajcie obliczony obwód z obwodem obliczonym przez inne grupy.
Dla chętnych
Narysuj kwadrat, którego obwód wynosi 28 cm.
Uzupełnij zdania.
Bok kwadratu ma długość ...............................

Pole kwadratu wynosi ..................................

Aby obliczyć pole figury, muszę ........................

Dodatek 4: karta pracy nr 4

Wyjmijcie z koperty kwadraty jednostkowe. Ułóżcie z nich prostokąt, którego pole jest równe 18,
a obwód jest największy.
Obwód prostokąta wynosi........................................
Porównajcie obliczony obwód z obwodem obliczonym przez inne grupy.
Dla chętnych
Narysuj kwadrat, którego obwód wynosi 28 cm.
Uzupełnij zdania.
Bok kwadratu ma długość ...............................

Pole kwadratu wynosi ..................................

Aby obliczyć pole figury, muszę ........................

50 Rozwiązywanie zadań o treści związanej z polem kwadratu i prostokąta


Opis prostopadłościanu
Cele lekcji
Uczeń:
– rozpoznaje prostopadłościany w sytuacjach praktycznych
i wskazuje te bryły wśród innych modeli brył;
– wskazuje prostopadłościany wśród graniastosłupów i uza-
sadnia swój wybór.
Metody pracy
– pokaz;
– ć wiczenia praktyczne z wykorzystaniem modeli;
– działania praktyczne.
Środki dydaktyczne do samodzielnego
przygotowania
– modele brył
Tok lekcji
Część wprowadzająca
Nauczyciel za pomocą magnesów zawiesza na tablicy rysun-
ki różnych figur geometrycznych przestrzennych i płaskich
dodatek 1 zał. 1 . Uczniowie dzielą figury na dwie
grupy, uzasadniając swój wybór.
Część główna
Nauczyciel na każdej ławce stawia jeden model bryły. Na-
stępnie prosi, aby uczniowie obejrzeli dokładnie bryłę. Chęt-
ne osoby opisują wygląd swojego modelu, np.
• Moja bryła jest długa i wąska, na końcu ma koła.
Spośród figur przestrzennych, nauczyciel poleca wskazać
te, w których z każdej strony widać prostokąt. Nauczyciel
podaje uczniom nazwę prostopadłościanu i omawia jego
właściwości. Uczniowie wskazują na modelach ściany, kra-
wędzie i wierzchołki prostopadłościanu. Następnie nauczy-
ciel prezentuje na tablicy, jak narysować prostopadłościan,
scenariusz 14
a uczniowie przerysowują go do zeszytów. Prowadzący pole-
ca, aby uczniowie podali w zeszycie pięć przykładów przed-
miotów, które mają kształt prostopadłościanu
Następnie każdy uczeń otrzymuje kartę pracy nr 1
dodatek 2 zał. 2 . Klasa pracuje jeszcze wspólnie
z nauczycielem i ćwiczy wskazywanie wierzchołków, kra-
wędzi podstawy, krawędzi bocznych, podstaw, ścian bocz-
nych oraz oznaczania prostopadłościanu. Uczniowie roz-
wiązują samodzielnie zadanie 4 ze strony 197 z podręcznika
str. 197 . Następnie otrzymują od nauczyciela kartę pra-
cy nr 3 dodatek 3 zał. 3 . Wspólnie z nauczycielem
rozwiązują zadanie 1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania
pomocnicze:
• Ile jest krawędzi o długości 3 cm, ile o długości 4 cm, a ile
o długości 7 cm?
• Jak obliczyć sumę długości tych krawędzi?
Następnie uczniowie samodzielnie rozwiązują zadanie 2
z karty pracy nr 2. Ci, którzy najszybciej i poprawnie rozwią-
żą zadanie otrzymują „plusy”.
Część podsumowująca
Na podsumowanie lekcji nauczyciel proponuje zabawę
opierającą się na zadaniu 2 ze strony 197 z podręcznika
str. 197 . Uczniowie traktują klasę lekcyjną jak prosto-
padłościan. Wskazują ściany i krawędzie prostopadłe, rów-
noległe, skośne do wskazanych. Następnie, jeżeli czas na
to pozwoli, uczniowie uzupełniają ćwiczenie 1 ze strony 82
z zeszytu ćwiczeń str. 82 .
Zadanie domowe
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań
sprawdzających 1 i 2 ze strony 197 z podręcznika str. 197 .
Zadanie domowe dla chętnych
Wykonaj rysunek prostopadłościanu, który ma wszystkie
krawędzie równej długości.
Opis prostopadłościanu 51
14 scenariusz

Dodatki

Dodatek 1: karty z figurami

52 Opis prostopadłościanu
 scenariusz 14

Dodatek 2: karta pracy nr 1

Zadanie 1. Na rysunku przedstawiono prostopadłościan. Oznacz go ABCDEFGH i zaznacz na nim: kolorem żół-
tym wierzchołki, kolorem niebieskim krawędzie podstawy, kolorem zielonym krawędzie boczne, podstawy,
kolorem fioletowym ściany boczne.

Dodatek 2: karta pracy nr 1

Zadanie 1. Na rysunku przedstawiono prostopadłościan. Oznacz go ABCDEFGH i zaznacz na nim: kolorem żół-
tym wierzchołki, kolorem niebieskim krawędzie podstawy, kolorem zielonym krawędzie boczne, podstawy,
kolorem fioletowym ściany boczne.

Opis prostopadłościanu 53
14 scenariusz

Dodatek 3: karta pracy nr 2

Zadanie 1. Prostopadłościan ma długość 3 cm, szerokość 4 cm i wysokość 7 cm. Oblicz sumę długości krawędzi
tego prostopadłościanu.

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 2. Oblicz łączną długość wszystkich krawędzi narysowanych prostopadłościanów:

a) b)

8 cm

5 cm

4 cm 3 cm

5 cm 1 dm
Obliczenia:

54 Opis prostopadłościanu

Pole powierzchni prostopadłościanu
Cele lekcji
Uczeń:
– oblicza pole powierzchni prostopadłościanu przy danych
długościach krawędzi;
– korzysta z nieskomplikowanych wzorów, w których wystę-
pują oznaczenia literowe.
Metody pracy
– aktywizująca,
– ć wiczenia przedmiotowe.
Środki dydaktyczne do samodzielnego
przygotowania
– pudełka tekturowe po kremie, mleku i inne;
– modele prostopadłościanów.
Tok lekcji
Część wprowadzająca
Uczniowie przypominają wiadomości o prostopadłościa-
nie, korzystając z planszy zał. 1 . Uczniowie nazywają
poszczególne elementy prostopadłościanu: ściana boczna,
podstawa, krawędź podstawy, krawędź boczna, wierzcho-
łek, długość, wysokość, szerokość.
Nauczyciel przynosi kilka pudełek w kształcie prostopadło-
ścianu i sześcianu, np. opakowania po kremie, żarówce.
Zadaniem uczniów jest wskazać te, które mają kształt pro-
stopadłościanu. Następnie nauczyciel chętnemu uczniowi
wręcza nożyczki i prosi go o to, żeby rozciął wybrane pudeł-
ko w kształcie prostopadłościanu wzdłuż krawędzi tak, aby
można je było płasko rozłożyć na biurku. Pozostali ucznio-
wie liczą, ilu cięć uczeń dokonał. Prowadzący wyjaśnia, że
takie „rozłożone pudełka” nazywamy siatkami.
Część główna
Nauczyciel rysuje na tablicy siatkę prostopadłościanu o wy-
scenariusz 15
miarach: długość 4 cm, szerokość 3 cm i wysokość 5 cm.
Poleca uczniom przerysowanie siatki do zeszytu. Następnie
prosi, aby uczniowie pomalowali tymi samymi kolorami
kredek te pola siatki, które mają taką samą wielkość. Na-
stępnie chętny uczeń na tablicy oblicza pole każdej ze ścian.
Sprawdza, czy pokolorowane pola mają takie samo pole po-
wierzchni. Następnie nauczyciel wyjaśnia, że suma wszyst-
kich pól z siatki prostopadłościanu daje pole powierzchni
całego prostopadłościanu. Uczniowie formułują i zapisują
w zeszycie wniosek:
• Pole prostopadłościanu to suma pól powierzchni wszyst-
kich jego ścian.
Następnie prowadzący rozdaje każdemu uczniowi kartę
pracy nr 1 dodatek 1 zał. 2 . Uczniowie rozwiązują
zadanie 1 wspólnie z nauczycielem, a zdania 2 i 3 samodziel-
nie. Po wykonaniu zadania 3 z karty nauczyciel wprowadza
i objaśnia wzór na pole prostopadłościanu:
P = 2 · a · b + 2 · a · c + 2 · b · c = 2 · (a · b + a · c + b · c)
Uczniowie w parach rozwiązują zadanie 3 ze strony 204
z podręcznika str. 204 .
Część podsumowująca
Uczniowie uzupełniają ćwiczenie 2 z zeszytu ćwiczeń
str. 85 . Nauczyciel rozdaje uczniom modele prostopadło-
ścianów i poleca w parach zmierzyć potrzebne odcinki i obli-
czyć pole danego prostopadłościanu. Para, która najszybciej
poprawnie wykona zadanie, otrzymuje „plusy”.
Zadanie domowe
Uczniowie otrzymują polecenie wykonania w domu zadań 1
i 2 z podręcznika ze strony 204 str. 204 oraz zadanie 3
z zeszytu ćwiczeń str. 86 .
Zadanie domowe dla chętnych
Znajdź w domu przedmiot w kształcie prostopadłościanu
i oblicz jego pole powierzchni.
Pole powierzchni prostopadłościanu 55
15 scenariusz

Dodatki

Dodatek 1: karta pracy nr 1

Zadanie 1. Uzupełnij brakujące ściany siatek prostopadłościanów, a następnie oblicz ich pola.

Pola ścian:

nr 1 cm2

nr 2 cm2

nr 3 cm2

nr 4 cm2

nr 5 cm2

nr 6 cm2

pole cm2

56 Pole powierzchni prostopadłościanu

 scenariusz 15

Zadanie 2. Oblicz pole prostopadłościanu.

Obliczenia:

8 cm

4 cm

5 cm

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 3. Oblicz pole prostopadłościanu.

Obliczenia:

Odpowiedź:......................................................................................................................................................................................................................................

Pole powierzchni prostopadłościanu 57