Jak pracować z pacjentem z

atakami paniki?
dr Andrzej Śliwerski
certy ikowany psychoterapeuta
poznawczo-behawioralny (PTTPB, nr 267)

www.instytutschemat.pl
f
 Harmonogram

• Diagnoza napadów paniki

• Model napadów paniki
• Psychoedukacja
• Reinterpretacja katastro icznych myśli
• Uważność w pracy z paniką
f
 Napad paniki
• Nagły przypływ intensywnego lęku lub
dyskomfortu, który osiąga kulminację
w ciągu minut i podczas którego
mogą wystąpić:
• Uczucie silnego, nierównego lub
przyspieszonego bicia serca
• Pocenie się
• Drżenie lub trzęsienie się
• Uczucie spłyconego oddechu lub
duszności
• Wrażenie dławienia się
• Ból lub dyskomfort w klatce
piersiowej
• Nudności lub ból brzucha
• Zawroty głowy, niepewność,
poczucie zbliżającego się omdlenia,
zasłabnięcia
• Dreszcze lub uczucie gorąca
• Poczucie odrętwienia lub mrowienia
• Depersonalizacje lub derealizacje
• Obawa przed utratą kontroli,
„szaleństwem”
• Poczucie nadchodzącej śmierci
 Zaburzenie lękowe z paniką (6B01)
ICD-11

• Nawracające napady paniki.

• Przynajmniej niektóre z nich są nieoczekiwane (bez wyraźnego
wyzwalacza)
• Po napadach paniki następuje uporczywe zaniepokojenie lub zmartwienie
o ich nawrót lub postrzegane negatywne znaczenie (np. o zawał serca) lub
zachowania mające na celu uniknięcie ich nawrotu (np. wychodzenie z
domu z zaufaną osobą)
• Ataki paniki nie ograniczają się do sytuacji wywołujących niepokój w
kontekście innego zaburzenia psychicznego.
 Agorafobia (6B02)
ICD-11
• Charakteryzuje się wyraźnym i nadmiernym strachem lub niepokojem,
który pojawia się w odpowiedzi na wiele sytuacji/miejsc z których trudno
byłoby się wydostać, a pomoc - jeśli takowa byłaby wymagana - będzie
trudno dostępna lub niemożliwa.
• np. przebywanie w tłumie, przebywanie samotnie poza domem (np.
kolejki, sklepy, teatry) itp.
• Takie sytuacje są przez osobę aktywnie unikane lub realizowane w
szczególnych okolicznościach (np. w obecności zaufanego towarzysza).
• Występuje więc lęk przed ponownym wystąpieniem lęku (lęk
antycypacyjny)
 Wewnętrzny/zewnętrzny Dziwne doznania
czynnik wyzwalający wzrokowe

Zacznę zachowywać sie

Spostrzegane zagrożenie
jak „wariatka”

Lęk

„Teraz nad tym już nie zapanuję”

Przyspieszone bicie serca,
„A co jak zacznę krzyczeć?” Objawy somatyczne/
Błędna interpretacja poznawcze derealizacje, zamglony
„Co jak zasłabnę, albo zrobię
wzrok
coś głupiego?”

Nie wychodzę sama; unikam Dzwonię lub przeglądam

Unikanie / zachowania
zatłoczonych miejsc; chowam się Instagram; wychodzę na
zabezpieczające
w pokoju jak przychodzą goście świeże powietrze
 Konceptualizacja objawu
Mroczki przed oczami Ktoś zastępuje mnie w pracy

MA: „Coś mi się dzieje” MA: „Zobaczą, że jestem do niczego”

E: Lęk Nasilenie objawów Pojawienie się objawów E: Lęk

Panika

E: Lęk Poczucie duszności

MA: „Brakuje mi powietrza E: Lęk

Małe pomieszczenie Zapach przypominający traumę

Diagnoza różnicowa
Podłoże somatyczne

• nadczynność tarczycy
• hipoglikemia
• guzy mózgu
• choroby neurodegeneracyjne
• padaczka skroniowa
• migreny
• astma
• nowotwory (w szczególności guza
chromochłonnego nadnerczy)
• niedoczynność przytarczyc (i tężyczki)
Diagnoza różnicowa
Zaburzenia psychiczne

• lęk spowodowany
substancjami
• fobia specy iczna
• PTSD
• zaburzenia osobowości
• zaburzenia depresyjne
• zaburzenia dwubiegunowe
• majaczenie
f
 Diagnoza napadu paniki

• Charakter błędnych, katastro icznych interpretacji. Zarówno ich treści, jak

i stopnia wiary w ich prawdziwość.
• Szczegółowe opisy doznań, które budzą strach.
• Charakteru zachowań zabezpieczających, wybiórczej uwagi i unikania.
f
 Wewnętrzny/zewnętrzny
czynnik wyzwalający

Spostrzegane zagrożenie

Lęk

Objawy somatyczne/
Błędna interpretacja poznawcze

Unikanie / zachowania
zabezpieczające
Psychoedukacja
 Psychoedukacja

• Jest bardzo ważnym punktem terapii zaburzeń lękowych.

• Ponieważ głównym elementem modelu napadów paniki jest błędna
interpretacja - psychoedukacja jest pierwszym krokiem
• Zapoznanie klienta z tym czym jest lęk, jak wygląda błędne koło lęku
panicznego i jakie są zasady funkcjonowania naszej psychiki daje mu
poczucie kontroli i umożliwia reinterpretację katastro icznych myśli.

f
 Psychoedukacja dotycząca lęku
• Serce bije szybciej, żeby pompować krew z tlenem i glukozą
do mięśni i mózgu
• Przyspieszony oddech, żeby dostarczać więcej tlenu
• Mięśnie napinają się w gotowości do reakcji
• Pocimy się, żeby obniżyć temperaturę ciała
• Umysł jest skoncentrowany na zagrożeniu
• Układ pokarmowy wyłączony, bo organizm nie marnuje na
niego energii
Psychoedukacja dotycząca „błędnego koła”
• Psychoedukację przeprowadzamy na konkretnym napadzie paniki,
którego klient doświadczył ostatnio:
• doznania -> myśli -> emocje -> doznania -> myśli -> emocje…

Lęk

Objawy somatyczne/
Błędna interpretacja poznawcze
 Zachowania
zabezpieczające
• zachowania mające na celu zapobiec
domniemanej katastro ie (np.
odycham głęboko, gdy jest mi duszno;
siadam gdy robi mi się słabo)
• nasilają napady lęku na dwa sposoby:
• niektóre zachowania nasilają objawy
somatyczne/poznawcze (np.
głębokie oddychanie prowadzi do
hiperwentylacji)
• uniemożliwiają podważenie wiary
klienta w błędne interpretacje (np.
niewystąpienie katastrofy wynika z
podjętych działań zaradczych)
f
Przydatne metafory
Wybiórcza uwaga/zachowania
zabezpieczające

• Siedzenie na mrowisku
• Rytułał plemienny
• Czosnek na wampiry
• Szukanie swędzenia
 Strategie zmiany
katastro icznych
interpretacji
reatrybucja poznawcza
f
Typowe błędne interpretacje i zach. zabezpieczające
Doznanie(a) Błędna interpretacja Zach.zabezpieczające/ unikanie
Odprężenie się
Spowolnienie pracy serca
Kołatanie serca Zawał serca
Przyjęcie pozycji siedzącej,
Ucisk w klatce piersiowej Umieranie
Unikanie ćwiczeń
Unikanie wysiłku zycznego
Kontrolowanie umysłu
Utrata kontroli Sprawdzanie pamięci
Poczucie nierzeczywistości
Obłęd Próby kontrolowania myśli
Poszukiwanie wyjścia
Głębokie oddychanie
Siedzenie przy otwartym oknie
Duszności Duszenie się
Wyjście na świeże powietrze
Ssanie cukierków mentolowych
(Wells, 2010)
fi
 Typowe błędne interpretacje i zach. zabezpieczające
Doznanie(a) Błędna interpretacja Zach.zabezpieczające/ unikanie
Indukujemy Noszenie butelki z wodą
doznania Ściskanie w gardle Dławienie się
Próby oczyszczenia gardła
Kontrolowanie oddychania
Omdlenie Przyjęcie pozycji siedzącej
Zawroty głowy
Zasłabnięcie Trzymanie się partnera
Unikanie wychodzenia z domu
Kontrolowanie wzroku Testujemy
Ślepota Noszenie okularów funkcjonowanie
Zamazane widzenie bez ZZ i U
Udar przeciwsłonecznych
Unikanie stresu
Wycofywanie się z sytuacji
Usztywnianie nóg podczas
Miękkie nogi Zasłabnięcie
stania
Noszenie płaskiego obuwia
Dystans do
(Wells, 2010)
myśli
 Indukcja objawów
• Hiperwentylacja
• Oddychanie przez słomkę (ok. 2 minuty)
• Szybki bieg w miejscu lub skakanka
• Szybkie obroty wokół szczotki
• Przekręcanie głowy: lewo - prawo (30 sek)
• Wpatrywanie się w światło
• Załóż ciasny krawat, szalik itp.
• Podrażnij mięśnie międzyżebrowe
 Strategie
poznawcze
 Większość przekonań
dotyczy tego, że lęk jest
groźny
Czy stres nas wykończy?
Konsekwencje lęku/stresu

• O jakich konsekwencjach
stresu/lęku słyszałeś/aś?
• Jak on wpływa na nasze ciało?
• Jak wpływa na serce?
• Jak wpływa na poziom naszej
energii?
• Jak wpływa na układ
odporonościowy?
Czy bieganie nas wykończy?
Konsekwencje biegania

• O jakich konsekwencjach
biegania słyszałeś/aś?
• Jak ono wpływa na nasze ciało?
• Jak wpływa na nasze serce?
• Jak wpływa na poziom naszej
energii?
• Jak wpływa na układ
odpornościowy?
 Wyolbrzymione prawdopodobieństwo
• Zawrót głowy sprawi, że zemdleję.
• W miejscu publicznym dostanę biegunki.
• Mój następny napad paniki może się nigdy nie skończyć.
• Niechybnie stracę kontrolę nad swoim zachowaniem, jeśli nie wycofam się z
sytuacji, w której zdarzy mi się napad paniki.
• Popadnę w obłęd, jeśli napady paniki się nie skończą.
• Podczas ostatniego napadu paniki udało mi się uniknąć wymiotów tylko
dzięki pozycji siedzącej i odpoczynkowi.
• Jeśli nie będę uważać, mogę umrzeć wskutek napadu paniki.
 Podważanie wiary w myśl katastro iczną
(Antony, McCabe, 2010)

• Czy jestem pewien, że moja przepowiednia się spełni?

• Czy zdarzało mi się wcześniej formułować podobne przewidywania? Jeżeli tak, to
jak często się to potwierdzało?
• Czy istnieją inne sposoby myślenia o tej sytuacji?
• Jakie inne przyczyny mojego obecnego odczucia mogę wskazać?
• Czy mam jakiekolwiek dowody na to, że moje napady paniki są niebezpieczne?
• Jak długo trwa zwykle u mnie napad paniki?
• Co mógłbym usłyszeć od życzliwej osoby, gdyby ta osoba znała moje lękowe
myśli?

f
 Wyolbrzymianie negatywnych skutków

• Gdyby zdarzyło mi się spanikować w kinie, to byłaby to klęska.

• Nie poradzę sobie, jeśli zdarzy mi się napad paniki.
• Muszę zrobić wszystko, co w mojej mocy, żeby uchronić się przed napadem paniki, bo
wydarzy się coś strasznego.
• Jedną z najgorszych rzeczy, jakie potrafię sobie wyobrazić, jest utknięcie w windzie.
• Muszę koniecznie mieć kogoś przy sobie, jeśli spotka mnie napd paniki, bo może się
przecież zdażyć, że będę bezradny(-a)
• Nie poradzę sobie, gdy napad paniki nastąpi w miejscu pracy.
• Byłoby to okropne, jeśli zdarzyłoby mi się zemdleć, zwymiotować albo mieć biegunkę.
 Podważanie wiary w negatywne skutki
(Antony, McCabe, 2010)

• Jaka jest najgorsza rzecz, która może się zdarzyć w tej sytuacji?
• Jak poradzę sobie z tą sytuacją, jeśli do niej dojdzie? Jak radziłem sobie z
nią dawniej?
• Czy miałaby ona faktycznie aż tak złe następstwa, jak przewiduję?
• A co się stanie, jeśli spotka mnie napad paniki ?
• Czy jeśli spełni się moje negatywne przewidywanie, będzie to mieć
następnego dnia jakiekolwiek znaczenie? A tydzień albo rok później?
 Dowody za i przeciw
(Wells, 2010)

• Skąd pan wie, że panika spowoduje (katastrofę)?

• Wielokrotnie zdarzały się panu napady paniki. Dlaczego nie doświadczył
pan jeszcze (katastrofy)?
• Dlaczego uważa pan, że lęk może spowodować (katastrofę)?
• Jaki jest mechanizm, za pomocą którego lęk wywołuje u pana takie
skutki?
• Czy wie pan, co powoduje (katastrofę)? Czy pana zdaniem lęk stanowi
część tego mechanizmu?
 A jak myśli
katastro iczne nie
znikają?
f
Metody radzenia sobie
ze stresem

• Ćwiczenia
• Czytanie książki
• SPA
• Słuchanie muzyki
• Dzwoń do przyjaciół/rodziny
• Yoga
• Medytacje
• Zabawa z pupilem
• Kolorowanka antystresowa
 Człowieku!
To nie działa!!!
Dlaczego to nie działa? Ja, gdy ktoś mi mówi, że kulki
antystresowe są do zgniatania, a
nie do rzucania w ludzi, którzy mnie
denerwują.

• Jakiego efektu się

spodziewasz?
Dlaczego to nie działa?

• Jakiego efektu się

spodziewasz?
• Dlaczego niektórzy mówią, że
to działą?
 Cel terapii

• Celem terapii nie jest zniwelowanie katastro icznych myśli.

• Celem terapii nie jest również pozbycie się lęku.

• Celem terapii jest zatrzymanie błędnego koła nakręcanego przez

katastro iczne myśli i interpretacje.
f
f
 Uważność
w pracy z napadami paniki
 Pozwól

• Pozwól uczuciom i wszystkiemu co się

pojawia być w danym momencie.
• Dopuść do głosu sądy na temat uczuć
bez reagowania na nie.
 Jak radzić sobie z lękiem?

• Dziękuję, że jesteś - przychodzisz w ważnych dla mnie monetach, kiedy

robię coś na czym mi bardzo zależy.
• Zastanów się, co byś robił/robiła gdyby lęku nie było. Jakbyś się
zachowywał/a? W co byś się angażował/a? Jak traktował/a byś siebie i
innych?
• Zaangażuj się w te działania pomimo napięcia które odczuwasz. Walka z
napięciem przecież sprawi, że będzie tylko gorzej.
 Badania nad
skutecznością
które elementy terapii są
skuteczne?
 Psychoedukacja +
trening oddechowy + restrukturyzacja

Brak leczenia

Terapia behawioralna

Psychoedukacja +
trening oddechowy

Lista oczekkujących
(Psychoedukacja)
Podręcznik samopomocy
CBT
(Pompoli, 2018)
Dziękuję za uwagę!
Zapraszam na szkolenia i warsztaty!
Szczegóły na:
https://instytutschemat.pl/