Bài 6 - Tích Phân Đư NG

GIẢI TÍCH II
§7: TÍCH PHÂN ĐƯỜNG

Pham Thanh Tung-3I-SEE
1
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bùi Xuân Diệu, Bài giảng Giải tích II

[2] Nguyễn Đức Trung, Bài giảng Toán cao cấp A3 - Giải tích 2
[3] Trần Bình, Bài tập giải sẵn Giải tích II, NXB Khoa học và Kỹ thuật
[4] Nguyễn Đình Trí (chủ biên), Trần Việt Dũng, Trần Xuân Hiển,
Nguyễn Xuân Thảo, Toán học cao cấp tập 2: Giải tích, NXB Giáo dục
VN, 2015.
[5] James Stewart, Complete Solutions Manual for Multivariable
Calculus, Seven edition
[6] Đề cương và bài tập tham khảo – Giải tích 2, ĐH Bách khoa Hà Nội
http://sami.hust.edu.vn/de-cuong/page/2/
[7] Đề thi Giải tích II các kỳ trước Đại học Bách khoa Hà Nội
Pham Thanh Tung-3I-SEE 2

NỘI DUNG CHÍNH
I. Tích phân đường loại 1

II. Tích phân đường loại 2

NỘI DUNG CHÍNH
I. Tích phân đường loại I

1. Công thức tính
2. Ứng dụng của tích phân đường loại I
3. Tích phân đường loại I trong không gian 𝑂𝑥𝑦𝑧
II. Tích phân đường loại II

NỘI DUNG CHÍNH



➢ Nếu 𝑓 𝑥, 𝑦 là hàm số xác định trên đường cong 𝐿 nối hai điểm 𝐴 và 𝐵
෽ thì tích phân đường loại I của hàm 𝑓 𝑥, 𝑦 dọc theo 𝐿 là:
𝐿 = 𝐴𝐵
න 𝑓 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠
𝐿


෽
➢ Tích phân đường không phụ thuộc vào chiều của đường cong 𝐿 = 𝐴𝐵
න 𝑓 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠 = න 𝑓 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠
෽
𝐴𝐵 ෽
𝐵𝐴


➢ Các tính chất cơ bản
✓ න 𝑘 ∙ 𝑓 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠 = 𝑘 න 𝑓 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠
𝐿 𝐿
✓ න [𝑓 𝑥, 𝑦 + 𝑔 𝑥, 𝑦 ]𝑑𝑠 = න 𝑓 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠 + න 𝑔 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠
𝐿 𝐿 𝐿
𝐿 = 𝐿1 ∪ 𝐿2
✓ න 𝑓 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠 = න 𝑓 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠 + න 𝑓 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠 với ቊ𝐿1 ∩ 𝐿2 = ∅
𝐿 𝐿1 𝐿2
𝑡2 𝑥2 𝑦2 𝑥2
න න න න
➢ Quy tắc chung
𝑡1 𝑥1 𝑦1 𝑥1 𝑥 ′ 2 𝑡 + 𝑦 ′ 2 (𝑡)𝑑𝑡
𝑥=𝑥 𝑡
ቊ , 𝑡1 ≤ 𝑡 ≤ 𝑡2
𝑦=𝑦 𝑡 1 + 𝑥 ′ 2 (𝑦)𝑑𝑦
𝑦 = 𝑦 𝑥 , 𝑥1 ≤ 𝑥 ≤ 𝑥2 න 𝑓 𝑥, 𝑦 𝑑𝑠
𝐿 1 + 𝑦 ′ 2 (𝑥)𝑑𝑥
𝑥 = 𝑥 𝑦 , 𝑦1 ≤ 𝑦 ≤ 𝑦2
𝑟 = 𝑟 𝜑 , 𝜑1 ≤ 𝜑 ≤ 𝜑2
𝑟 2 𝜑 + 𝑟 ′ 2 (𝜑)𝑑𝜑
𝑓 𝑡 𝑓 𝑥 𝑓 𝑦 𝑓 𝜑
Bài tập 1: Tính න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑠 biết 𝐿 là đoạn nối hai điểm 𝐴 4,3 và 𝑂 0,0
𝐿
Giải:
3 3
𝑦 = 𝑥 9 5
Phương trình của 𝐿: ቐ 4
′
⇒ 𝑦 𝑥 = ⇒ 𝑑𝑠 = 1 + 𝑑𝑥 = 𝑑𝑥
4 16 4
0≤𝑥≤4
4
3 5 35
⇒ න (𝑥 + 𝑦)𝑑𝑠 = න 𝑥 + 𝑥 𝑑𝑥 =
4 4 2
𝐿 0

Bài tập 2: Tính න 𝑦𝑑𝑠 biết 𝐿 là đường 𝑥 = 𝑦 2 đi từ 𝑂 0,0 đến 𝐴 1,1

𝐿
Giải:
𝑥 = 𝑦 2 ⇒ 𝑥 ′ 𝑦 = 2𝑦
Phương trình của 𝐿: ቊ
0≤𝑥≤1
⇒ 𝑑𝑠 = 1 + 𝑥 ′ 2 (𝑦)𝑑𝑦 = 1 + 4𝑦 2 𝑑𝑦
1 1
1 2 2
1
⇒ න 𝑦𝑑𝑠 = න 𝑦 1 + 4𝑦 2 𝑑𝑦 = න 1 + 4𝑦 𝑑 𝑦 = 5 5−1
2 12
𝐿 0 0

Bài tập 3: Tính න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑠 biết 𝐶: 𝑥 = 2 + 2 cos 𝑡 , 𝑦 = 2 sin 𝑡 , 0 ≤ 𝑡 ≤ 𝜋

𝐶
Giải:
𝑥 = 2 + 2 cos 𝑡
𝑥 ′ 𝑡 = −2 sin 𝑡
Đường 𝐶: ቐ 𝑦 = 2 sin 𝑡 ⇒ቊ ′
𝑦 𝑡 = 2 cos 𝑡
0≤𝑡≤𝜋
⇒ 𝑑𝑠 = 𝑥 ′ 2 𝑡 + 𝑦 ′ 2 (𝑡)𝑑𝑡 = 2𝑑𝑡
𝜋
⇒ න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑠 = 2 න 2 + 2 cos 𝑡 + 2 sin 𝑡 𝑑𝑡 = 8 + 4𝜋
𝐶 0

Bài tập 4: Tính න 3𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 biết 𝐶 là nửa đường tròn 𝑦 = 9 − 𝑥 2

𝐶
Giải:
𝑦= 9 − 𝑥2


𝐶
Giải: Cách 1: Tính trực tiếp
𝑦 = 9 − 𝑥 2
Đường 𝐶 ∶ ቊ
−3 ≤ 𝑥 ≤ 3
′ 2 𝑥2 3
⇒ 𝑑𝑠 = 1+ 𝑦 (𝑥)𝑑𝑥 = 1+ 2
𝑑𝑥 = 𝑑𝑥
9−𝑥 9−𝑥 2


𝐶
Giải: Cách 1: Tính trực tiếp (Tiếp)
3 3
3 9𝑥
⇒ න 3𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 = න 3𝑥 − 9 − 𝑥2 𝑑𝑥 = න − 3 𝑑𝑥
9 − 𝑥2 9 − 𝑥2
𝐶 −3 −3
3
9 1 −9 3
= න 𝑑 𝑥 2 − 18 = . 2 9 − 𝑥2 ቮ − 18 = −18
2 9 − 𝑥2 2
−3 −3


𝐶
Giải: Cách 2: Tham số hóa
𝑥2 + 𝑦2 = 9
Nửa đường tròn 𝐶: ቊ
𝑦≥0
𝑥 = 3 cos 𝑡
𝑥 ′ 𝑡 = −3 sin 𝑡
Đặt ቐ 𝑦 = 3 sin 𝑡 ⇒ ቊ ′ ⇒ 𝑑𝑠 = 𝑥 ′ 2 𝑡 + 𝑦 ′ 2 (𝑡)𝑑𝑡 = 3𝑑𝑡
𝑦 𝑡 = 3 cos 𝑡
0≤𝑡≤𝜋
𝜋
⇒ න 3𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 = 3 න 9 cos 𝑡 − 3 sin 𝑡 𝑑𝑡 = −18

𝐶 0

➢ Nhận xét:
• Với những bài đường cong 𝐶 có dạng đường tròn 𝑥 2 + 𝑦 2 = 𝑅2 nên sử
𝑥 = 𝑅 cos 𝑡
dụng phương pháp tham số hóa ቊ với 𝑡1 ≤ 𝑡 ≤ 𝑡2 .
𝑦 = 𝑅 sin 𝑡
• Việc tham số hóa sẽ giúp bài toán đơn giản hơn.

Bài 5: Tính න 𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 với 𝐶 là đường tròn 𝑥 2 + 𝑦 2 = 2𝑥

𝐶
Giải:
Đường 𝐶: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 2𝑥 ⇔ 𝑥 − 1 2 + 𝑦2 = 1
Đặt
𝑥 ′ 𝑡 = − sin 𝑡 ′ 2 ′ 2
𝑥 = 1 + cos 𝑡 ⇒ቊ ′ ⇒ 𝑑𝑠 = 𝑥 𝑡 + 𝑦 (𝑡)𝑑𝑡 = 𝑑𝑡
𝑦 𝑡 = cos 𝑡
ቐ 𝑦 = sin 𝑡
0 ≤ 𝑡 ≤ 2𝜋 2𝜋
⇒ න 𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 = න 1 + cos 𝑡 − sin 𝑡 𝑑𝑡 = 2𝜋
𝐶 0

➢ Nhận xét:
• Với những bài đường cong 𝐶 có dạng đường tròn 𝑥 − 𝑅 2 + 𝑦 2 = 𝑅2
hoặc 𝑥 2 + 𝑦 − 𝑅 2 = 𝑅2 ta nên sử dụng phương pháp tham số hóa
𝑥 = 𝑅 + 𝑅 cos 𝑡 𝑥 = 𝑅 cos 𝑡
ቊ hoặc ቊ với 𝑡1 ≤ 𝑡 ≤ 𝑡2
𝑦 = 𝑅 sin 𝑡 𝑦 = 𝑅 + 𝑅 sin 𝑡
• Việc tham số hóa sẽ giúp bài toán đơn giản hơn.

Bài 6: Tính න 𝑥𝑦𝑑𝑠

𝐿
với 𝐿 là chu tuyến của hình chữ nhật 𝐴𝐵𝐶𝐷 và 𝐴 0,0 ; 𝐵 4,0 ; 𝐶 4,2 ; 𝐷 0,2
𝑦=2 𝑥=4
𝐶𝐷: ቊ 𝐵𝐶: ቊ
0≤𝑥≤2 0≤𝑦≤2
𝑥=0 𝑦=0
𝐷𝐴: ቊ 𝐴𝐵: ቊ
0≤𝑦≤2 0≤𝑥≤2

Bài 6: Tính න 𝑥𝑦𝑑𝑠 𝐿: chu tuyến 𝐴𝐵𝐶𝐷 và 𝐴 0,0 ; 𝐵 4,0 ; 𝐶 4,2 ; 𝐷 0,2
𝐿
Giải:
න 𝑥𝑦𝑑𝑠 = න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠

𝐿 𝐴𝐵 𝐵𝐶 𝐶𝐷 𝐷𝐴
4
𝑦=0
➢𝐴𝐵: ቊ ⇒ 𝑑𝑠 = 1 + 0𝑑𝑥 = 𝑑𝑥 ⇒ න 𝑥𝑦𝑑𝑠 = න 𝑥 ∙ 0𝑑𝑥 = 0
0≤𝑥≤4
𝐴𝐵 0
4
𝑥=4
➢𝐵𝐶: ቊ ⇒ 𝑑𝑠 = 1 + 0𝑑𝑦 = 𝑑𝑦 ⇒ න 𝑥𝑦𝑑𝑠 = න 4𝑦𝑑𝑦 = 8
0≤𝑦≤2
𝐵𝐶 0
Bài 6: Tính න 𝑥𝑦𝑑𝑠 𝐿: chu tuyến 𝐴𝐵𝐶𝐷 và 𝐴 0,0 ; 𝐵 4,0 ; 𝐶 4,2 ; 𝐷 0,2
𝐿
Giải: (Tiếp)
4
𝑦=2
➢𝐶𝐷: ቊ ⇒ 𝑑𝑠 = 1 + 0𝑑𝑥 = 𝑑𝑥 ⇒ න 𝑥𝑦𝑑𝑠 = න 2𝑥𝑑𝑥 = 16
0≤𝑥≤4
𝐶𝐷 0
2
𝑥=0
➢𝐷𝐴: ቊ ⇒ 𝑑𝑠 = 1 + 0𝑑𝑦 = 𝑑𝑦 ⇒ න 𝑥𝑦𝑑𝑠 = න 0 ∙ 𝑦𝑑𝑦 = 0
0≤𝑦≤2
𝐷𝐴 0
⇒ න 𝑥𝑦𝑑𝑠 = න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠 = 24

𝐿 𝐴𝐵 𝐵𝐶 𝐶𝐷 𝐷𝐴
−𝜋 𝜋
Bài 7: Tính න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑠 với 𝐶 là cung 𝑟2 = cos 2𝜑 ,
4
≤𝜑≤
4
𝐶
Giải:
𝑟 2 = cos 2𝜑 𝑟 = cos 2𝜑 − sin 2𝜑
′
Cung 𝐶: ቐ−𝜋 𝜋 ⇔ ൞ −𝜋 𝜋 ⇒𝑟 =
≤𝜑≤ ≤𝜑≤ cos 2𝜑
4 4 4 4
sin2 2𝜑 1
⇒ 𝑑𝑠 = 𝑟2 𝜑 + 𝑟 ′ 2 (𝜑)𝑑𝜑 = cos 2𝜑 + 𝑑𝜑 = 𝑑𝜑
cos 2𝜑 cos 2𝜑

−𝜋 𝜋
Bài 7: Tính න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑠 với 𝐶 là cung 𝑟2 = cos 2𝜑 ,
4
≤𝜑≤
4
𝐶
Giải: (Tiếp)
𝑥 = 𝑟 cos 𝜑
Đặt ቊ 𝑦 = 𝑟 sin 𝜑
𝜋/4
1
⇒ න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑠 = න 𝑟 cos 𝜑 + sin 𝜑 𝑑𝜑
cos 2𝜑
𝐶 −𝜋/4
𝜋/4 𝜋/4
1
= න cos 2𝜑 cos 𝜑 + sin 𝜑 𝑑𝜑 = න cos 𝜑 + sin 𝜑 𝑑𝜑 = 2
cos 2𝜑
−𝜋/4 𝜋/4

Bài 8: Tính න 𝑥 2 + 𝑦 2 𝑑𝑠 , 𝐿: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 2𝑥
𝐿
Giải: Cách 1: Tham số hóa thông thường
Đường 𝐿: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 2𝑥 ⇔ 𝐿: (𝑥 − 1)2 +𝑦 2 = 1
𝑥 = 1 + cos 𝑡
𝑥 ′ 𝑡 = − sin 𝑡
Đặt ቐ 𝑦 = sin 𝑡 ⇒ ቊ ′ ⇒ 𝑑𝑠 = 𝑥 ′ 2
𝑡 ′ 2
+ 𝑦 (𝑡)𝑑𝑡 = 𝑑𝑡
𝑦 𝑡 = cos 𝑡
0 ≤ 𝑡 ≤ 2𝜋
2𝜋 2𝜋
⇒න 𝑥 2 + 𝑦 2 𝑑𝑠 = න 1 + cos 𝑡 2 + sin2 𝑡 𝑑𝑡 = න 2 + 2 cos 𝑡 𝑑𝑡

𝐿 0 0
Đây là một tích phân phức tạp.
Bài 8: Tính න 𝑥 2 + 𝑦 2 𝑑𝑠 , 𝐿: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 2𝑥
𝐿
Giải: Cách 2: Tham số hóa sử dụng tọa độ cực
𝑟 = 2 cos 𝜑
𝑥 = 𝑟 cos 𝜑 ⇒ 𝐿: ቐ−𝜋 𝜋
Đặt ቊ 𝑦 = 𝑟 sin 𝜑 ≤𝜑≤
2 2
⇒ 𝑑𝑠 = 𝑟 2 𝜑 + 𝑟 ′ 2 (𝜑)𝑑𝜑 = 4 cos2 𝜑 + 4 sin2 𝜑 𝑑𝜑 = 2𝑑𝜑

𝜋 𝜋 𝜋
2 2 2
⇒න 𝑥 2 + 𝑦 2 𝑑𝑠 = න 2 𝑟 2 𝑑𝜑 = 2 න 𝑟𝑑𝜑 = 2 න 2 cos 𝜑 𝑑𝜑 = 8
𝐿 −𝜋 −𝜋 −𝜋
2 2 2
➢ Nhận xét:
𝐿: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 𝑅2 𝑥 = 𝑅 cos 𝑡
Tham số hóa ቐ 𝑦 = 𝑅 sin 𝑡
𝑡1 ≤ 𝑡 ≤ 𝑡2
𝑓 𝑥, 𝑦 không chứa 𝑥 2 + 𝑦 2

➢ Nhận xét:
𝐿: 𝑥 − 𝑥1 2 + 𝑦 − 𝑦1 2 = 𝑅2 𝑥 = 𝑥1 + 𝑅 cos 𝑡
Tham số hóa ቐ 𝑦 = 𝑦1 + 𝑅 sin 𝑡
𝑡1 ≤ 𝑡 ≤ 𝑡2
𝑓 𝑥, 𝑦 không chứa 𝑥 2 + 𝑦 2

➢ Nhận xét:
𝐿: 𝑥 − 𝑥1 2 + 𝑦 − 𝑦1 2 = 𝑅2 𝑥 = 𝑟 cos 𝜑
Tham số hóa ቐ 𝑦 = 𝑟 sin 𝜑
𝜑1 ≤ 𝜑 ≤ 𝜑2
𝑓 𝑥, 𝑦 chứa 𝑥 2 + 𝑦 2

Bài 9: Tính න 𝑦𝑑𝑠 với 𝐶 là đường 𝑥 = 𝑦 2 đi từ 𝑂 0,0 đến 𝐴 1,1
Bài 10: Tính ර 𝑥𝑦𝑑𝑠 với 𝐶 là biên của hình 𝑥 + 𝑦 ≤ 1

𝐶
Bài 11: Tính න (𝑦 2 + 1) 𝑑𝑠

𝐶
2 2
Với 𝐶: 𝑥 + 𝑦 = 1 trong góc phần tư thứ nhất nối 𝐴 1,0 đến 𝐵 0,1
3 3
1 15
Đáp số: 𝟗. 5 5 − 1 ; 𝟏𝟎. 0 ; 𝟏𝟏.
12 8
NỘI DUNG CHÍNH


𝑡
𝑥 = 𝑒 cos 𝑡
2
Bài 1: Tính khối lượng đường cong có phương trình 𝐿: 𝑡

𝑦 = 𝑒 sin 𝑡
2
0 ≤ 𝑡 ≤ 𝜋/2
và hàm mật độ được cho là 𝑝 𝑥, 𝑦 = 𝑥 + 𝑦

𝑡 𝑡
Bài 1: 𝐿: 𝑥 = 𝑒 cos 𝑡 , 𝑦 = 𝑒 sin 𝑡 , 0 ≤ 𝑡 ≤ 𝜋/2 và 𝑝 𝑥, 𝑦 = 𝑥 + 𝑦
2 2
Giải:
𝑡 1 𝑡 𝑡
𝑥 = 𝑒 2 cos 𝑡𝑥 ′ 𝑡 = 𝑒 2 cos 𝑡 − 𝑒 2 sin 𝑡
𝐿: 𝑡
⇒ 2
𝑦 = 𝑒 2 sin 𝑡 1 𝑡 𝑡
′ 𝑡 = 𝑒 2 sin 𝑡 + 𝑒 2 cos 𝑡
0 ≤ 𝑡 ≤ 𝜋/2 𝑦
2
𝑡
5𝑒 2
⇒ 𝑑𝑠 = 𝑥 ′ 2 𝑡 + 𝑦 ′ 2 𝑡 𝑑𝑡 = 𝑑𝑡
2

𝑡 𝑡
2 2
Giải: (Tiếp)
Khối lượng đường cong vật chất 𝐿 là:
𝜋
2 𝑡
𝑡 5𝑒 2
𝑚 = න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑠 = න 𝑒2 sin 𝑡 + cos 𝑡 𝑑𝑡
2
𝐿 0
𝜋 𝜋
2 2
5
= න 𝑒 𝑡 sin 𝑡 𝑑𝑡 + න 𝑒 𝑡 cos 𝑡 𝑑𝑡
2
0 0

𝑡 𝑡
2 2
Giải: (Tiếp)
𝑒 𝑡 =𝑢 𝑑𝑢 = 𝑒 𝑡 𝑑𝑡
Đặt ቊ ⇒ቊ
cos 𝑡 𝑑𝑡 = 𝑑𝑣 𝑣 = sin 𝑡
𝜋 𝜋 𝜋
2 𝜋/2 2 2
𝜋
⇒ න 𝑒 𝑡 cos 𝑡 𝑑𝑡 = 𝑒 𝑡 sin 𝑡 ቮ − න 𝑒 𝑡 sin 𝑡 𝑑𝑡 = 𝑒2 − න 𝑒 𝑡 sin 𝑡 𝑑𝑡
0 0 0 0

𝑡 𝑡
2 2
Giải: (Tiếp)
𝜋 𝜋
2 2
5 5 𝜋
⇒𝑚= න 𝑒 𝑡 sin 𝑡 𝑑𝑡 + න 𝑒 𝑡 cos 𝑡 𝑑𝑡 = 𝑒 2 đvkl
2 2
0 0

𝑡 𝑡
2 2
Giải: (Tiếp)
𝜋 𝜋
2 2
5 5 𝜋
⇒𝑚= න 𝑒 𝑡 sin 𝑡 𝑑𝑡 + න 𝑒 𝑡 cos 𝑡 𝑑𝑡 = 𝑒 2 đvkl
2 2
0 0

𝑥2 𝑦2
Bài 2: Tìm khối lượng đường cong + = 1 có hàm mật độ 𝑝 𝑥, 𝑦 = 𝑦
9 4
Giải:
𝑥 = 3 cos 𝑡 𝑥 ′ 𝑡 = −3 sin 𝑡
Đặt ቊ với 0 ≤ 𝑡 ≤ 2𝜋 ⇒ ቊ ′
𝑦 = 2 sin 𝑡 𝑦 𝑡 = 2 cos 𝑡
⇒ 𝑑𝑠 = 9 sin 𝑡 2 + 4 cos 𝑡 2 𝑑𝑡 = 4 + 5 sin 𝑡 2 𝑑𝑡

𝑥2 𝑦2
9 4
Giải: (Tiếp)
Khối lượng của đường cong vật chất 𝐿 là:
2𝜋
𝑚 = න 𝑦 𝑑𝑠 = න 2 sin 𝑡 4 + 5 sin 𝑡 2 𝑑𝑡
𝐿 0
𝜋 2𝜋
= න 2 sin 𝑡 4 + 5 sin 𝑡 2 𝑑𝑡 + න −2 sin 𝑡 4 + 5 sin 𝑡 2 𝑑𝑡

0 𝜋
𝜋 2𝜋
= න 2 sin 𝑡 9 − 5 cos 𝑡 2 𝑑𝑡 + න −2 sin 𝑡 9 − 5 cos 𝑡 2 𝑑𝑡

0 𝜋
𝑥2 𝑦2
9 4
Giải: (Tiếp)
𝜋 2𝜋
𝑚 = ⋯ = න 2 sin 𝑡 9 − 5 cos 𝑡 2 𝑑𝑡 + න −2 sin 𝑡 9 − 5 cos 𝑡 2 𝑑𝑡

0 𝜋
𝜋 2𝜋
= −2 න 9 − 5 cos 𝑡 2 𝑑 cos 𝑡 + 2 න 9 − 5 cos 𝑡 2 𝑑 cos 𝑡

0 𝜋
0 1 1
= −2 න 9 − 5𝑢2 𝑑𝑢 + 2 න 9 − 5𝑢2 𝑑𝑢 = 4 න 9 − 5𝑢2 𝑑𝑢

1 0 0
𝑥2 𝑦2
9 4
Giải: (Tiếp)
0 1 1
𝑚 = ⋯ = −2 න 9 − 5𝑢2 𝑑𝑢 + 2 න 9 − 5𝑢2 𝑑𝑢 = 4 න 9 − 5𝑢2 𝑑𝑢

1 0 0
4∙1 9 5𝑢 1 5
= 5𝑢 ∙ 9 − 5𝑢2 + arcsin ቮ = 4 5 + 9 arcsin
2 2 3 3
0
1 𝑎 2 𝑥
න 𝑎2 − 𝑥 2 𝑑𝑥 = 𝑥 𝑎2 − 𝑥 2 + arcsin + 𝐶
2 2 𝑎

NỘI DUNG CHÍNH


3. Tích phân đường loại I trong không gian 𝑶𝒙𝒚𝒛

➢ Trong trường hợp đường cong 𝐿 mở rộng ra trong không gian ba
chiều 𝑂𝑥𝑦𝑧, tích phân đường của hàm số 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 xác định trên 𝐿 dọc
theo đường cong 𝐿 là:
න 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑠
𝐿

3. Tích phân đường loại I trong không gian 𝑶𝒙𝒚𝒛

➢ Công thức tính 𝑥=𝑥 𝑡
𝑦=𝑦 𝑡
• Với đường cong 𝐿 cho dưới dạng tham số
𝑧=𝑧 𝑡
𝑡1 ≤ 𝑡 ≤ 𝑡2
𝑡2
න 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑠 = න 𝑓(𝑥 𝑡 , 𝑦 𝑡 , 𝑧 𝑡 ) 𝑥 ′ 2 𝑡 + 𝑦 ′ 2 𝑡 + 𝑧 ′ 2 (𝑡)𝑑𝑡
𝐿 𝑡1

Bài 1: Tính න 𝑧𝑑𝑠 , 𝐿: 𝑥 = 𝑡 cos 𝑡 , 𝑦 = 𝑡 sin 𝑡 , 𝑧 = 𝑡, 0 ≤ 𝑡 ≤ 1

𝐿
Giải:
𝑥 = 𝑡 cos 𝑡
𝑥 ′ 𝑡 = cos 𝑡 − 𝑡 sin 𝑡
𝑦 = 𝑡 sin 𝑡
Đường cong 𝐿: ⇒ ൞𝑦 ′ 𝑡 = sin 𝑡 + 𝑡 cos 𝑡
𝑧=𝑡 ′ 𝑡 =1
0≤𝑡≤1 𝑧
⇒ 𝑑𝑠 = 𝑥 ′ 2 𝑡 + 𝑦 ′ 2 𝑡 + 𝑧 ′ 2 (𝑡)𝑑𝑡 = 𝑡 2 + 2𝑑𝑡

Bài 1: Tính න 𝑧𝑑𝑠 , 𝐿: 𝑥 = 𝑡 cos 𝑡 , 𝑦 = 𝑡 sin 𝑡 , 𝑧 = 𝑡, 0 ≤ 𝑡 ≤ 1

𝐿
Giải: (Tiếp)
1 1 1
1 1 1
න 𝑧𝑑𝑠 = න 𝑡 𝑡 2 + 2𝑑𝑡 = න 𝑡 2 + 2𝑑 𝑡 2 = න 𝑢 + 2 2 𝑑𝑢
2 2
𝐿 0 0 0
1
= 3 3−2 2
3

𝑥 2 + 𝑦2 + 𝑧2 = 1
Bài 2: Tính ර 2𝑦 2 + 𝑧 2 𝑑𝑠 , 𝐿: ቊ
𝑥=𝑦
𝐿
Giải:
Tham số hóa đường cong 𝐿
2 2 2 𝑥 2
𝑥 +𝑦 +𝑧 =1
𝐿: ቊ ⇒ 2𝑥 2 + 𝑧 2 = 1 ⇔ + 𝑧2 = 1
𝑥=𝑦 1
2
1 1 −1
𝑥= cos 𝑡 𝑥=𝑦= cos 𝑡 𝑥′ 𝑡 = 𝑦′ 𝑡 = sin 𝑡
Đặt ቐ 2 ⇒ 𝐿: 2 ⇒൞ 2
𝑧 = sin 𝑡 𝑧 = sin 𝑡 𝑧 ′ 𝑡 = cos 𝑡
0 ≤ 𝑡 ≤ 2𝜋
𝑥 2 + 𝑦2 + 𝑧2 = 1
Bài 2: Tính ර 2𝑦 2 + 𝑧 2 𝑑𝑠 , 𝐿: ቊ
𝑥=𝑦
𝐿
Giải: (Tiếp)
1 2 1 2
⇒ 𝑑𝑠 = 𝑥′2 𝑡 + 𝑦′2 𝑡 + 𝑧 ′ 2 (𝑡)𝑑𝑡 = sin 𝑡 + sin 𝑡 + cos2 𝑡 = 𝑑𝑡
2 2
2𝜋 2𝜋
ර 2𝑦 2 + 𝑧 2 𝑑𝑠 = න sin2 𝑡 + cos2 𝑡 𝑑𝑡 = න 𝑑𝑡 = 2𝜋
𝐿 0 0

NỘI DUNG CHÍNH

1. Công thức tính cơ bản
2. Công thức Green
3. Điều kiện để tích phân không phụ thuộc vào đường đi
4. Ứng dụng của tích phân đường loại II
5. Tích phân đường loại II trong không gian 𝑂𝑥𝑦𝑧
6. Điều kiện để tích phân đường loại II trong không gian 𝑂𝑥𝑦𝑧 không phụ
thuộc vào đường đi

NỘI DUNG CHÍNH

5. Tích phân đường loại II trong không gian 𝑂𝑥𝑦𝑧4


➢ Cho các hàm số 𝑃 𝑥, 𝑦 , 𝑄 𝑥, 𝑦 xác định trên đường cong 𝐿 nối hai
෽ . Tích phân đường loại II của 𝑃 𝑥, 𝑦 , 𝑄 𝑥, 𝑦 dọc
điểm 𝐴 và 𝐵, 𝐿 = 𝐴𝐵
෽ là:
theo cung 𝐴𝐵
න 𝑃 𝑥, 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑄 𝑥, 𝑦 𝑑𝑦
෽
𝐴𝐵


➢ Tích phân đường loại II phụ thuộc vào chiều đường lấy tích phân, nếu
đổi chiều đường lấy tích phân thì tích phân đổi dấu.
න 𝑃 𝑥, 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑄 𝑥, 𝑦 𝑑𝑦 = − න 𝑃 𝑥, 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑄 𝑥, 𝑦 𝑑𝑦
෽
𝐴𝐵 ෽
𝐵𝐴
➢ Ngoại trừ việc phụ thuộc vào đường đi, tích phân đường loại II có
những tính chất giống tích phân đường loai I (tuyến tính, cộng tính).


෽ được cho bởi 𝑦 = 𝑦 𝑥 điểm đầu ứng với 𝑥 = 𝑥1 , điểm
➢ Dạng 1: Cung 𝐴𝐵
cuối ứng với 𝑥 = 𝑥2 thì 𝑑𝑦 = 𝑦 ′ 𝑥 𝑑𝑥
𝑥2 𝑥2
න 𝑃 𝑥, 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑄 𝑥, 𝑦 𝑑𝑦 = න 𝑃 𝑥, 𝑦 𝑥 𝑑𝑥 + න 𝑄 𝑥, 𝑦 𝑥 ∙ 𝑦′(𝑥)𝑑𝑥
෽
𝐴𝐵 𝑥1 𝑥1


෽ được cho bởi 𝑥 = 𝑥 𝑦 điểm đầu ứng với 𝑦 = 𝑦1 , điểm
➢ Dạng 2: Cung 𝐴𝐵
cuối ứng với 𝑦 = 𝑦2 thì 𝑑𝑥 = 𝑥 ′ 𝑦 𝑑𝑦
𝑦2 𝑦2
න 𝑃 𝑥, 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑄 𝑥, 𝑦 𝑑𝑦 = න 𝑃 𝑥 𝑦 , 𝑦 ∙ 𝑥 ′ 𝑦 𝑑𝑦 + න 𝑄 𝑥 𝑦 , 𝑦 𝑑𝑦
෽
𝐴𝐵 𝑦1 𝑦1

෽ là cung 𝑦 = 1 − 𝑥 2 , 𝐴 1,0 , 𝐵 −1,0

Bài 1: Tínhන 𝑥 − 3𝑦 𝑑𝑥 + 2𝑦𝑑𝑦 với 𝐴𝐵
෼
𝐴𝐵
Giải:
𝑦 = 1 − 𝑥 2 ⇒ 𝑑𝑦 = −2𝑥𝑑𝑥
෽:ቊ
Cung 𝐴𝐵
Đi từ 𝐴 1,0 → 𝐵 −1,0
−1 −1
⇒ න 𝑥 − 3𝑦 𝑑𝑥 + 2𝑦𝑑𝑦 = න 𝑥 − 3 1 − 𝑥 2 𝑑𝑥 + න 2 1 − 𝑥 2 −2𝑥 𝑑𝑥 = 4
෽
𝐴𝐵 1 1

𝑥 = 𝑡 − sin 𝑡
Bài 2: Tính 𝐼 = න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 − 𝑦 𝑑𝑦 , 𝐶: ቐ𝑦 = 1 − cos 𝑡
𝐶 0 ≤ 𝑡 ≤ 2𝜋
Giải:
𝑥 ′ 𝑡 = 1 − cos 𝑡 𝑑𝑥 = 1 − cos 𝑡 𝑑𝑡
𝐶: ቐ𝑦 = 1 − cos 𝑡 ⇒ ቊ ′ ⇒ቊ
𝑦 𝑡 = sin 𝑡 𝑑𝑦 = sin 𝑡 𝑑𝑡
0 ≤ 𝑡 ≤ 2𝜋
2𝜋
𝐼=න 𝑡 − sin 𝑡 + 1 − cos 𝑡 1 − cos 𝑡 + 𝑡 − sin 𝑡 − 1 + cos 𝑡 sin 𝑡 𝑑𝑡

0
= ⋯ = 2𝜋 2

Bài 2: Tính 𝐼 = න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 − 𝑦 𝑑𝑦 , 𝐶: ቐ𝑦 = 1 − cos 𝑡
𝐶 0 ≤ 𝑡 ≤ 2𝜋
Giải: (Tiếp)
𝑥 ′ 𝑡 = 1 − cos 𝑡 𝑑𝑥 = 1 − cos 𝑡 𝑑𝑡
𝐶: ቐ𝑦 = 1 − cos 𝑡 ⇒ ቊ ′ ⇒ቊ
𝑦 𝑡 = sin 𝑡 𝑑𝑦 = sin 𝑡 𝑑𝑡
0 ≤ 𝑡 ≤ 2𝜋
2𝜋
𝐼=න 𝑡 − sin 𝑡 + 1 − cos 𝑡 1 − cos 𝑡 + 𝑡 − sin 𝑡 − 1 + cos 𝑡 sin 𝑡 𝑑𝑡

0
= ⋯ = 2𝜋 2

න 5𝑦 4 𝑑𝑥 − 4𝑥 3 𝑑𝑦
Bài 3: Tính
𝐴𝐵𝐶
𝑦 =1−𝑥
Với 𝐴𝐵𝐶 là đường gấp khúc đi qua các điểm
𝐴 0,1 , 𝐵 1,0 , 𝐶 0, −1
𝑦 =𝑥−1

න 5𝑦 4 𝑑𝑥 − 4𝑥 3 𝑑𝑦 , 𝐴 0,1 , 𝐵 1,0 , 𝐶 0, −1
Bài 3: Tính
𝐴𝐵𝐶
Giải:
න 5𝑦 4 𝑑𝑥 − 4𝑥 3 𝑑𝑦 = න 5𝑦 4 𝑑𝑥 − 4𝑥 3 𝑑𝑦 + න 5𝑦 4 𝑑𝑥 − 4𝑥 3 𝑑𝑦 = 𝐼1 + 𝐼2
𝐴𝐵𝐶 𝐴𝐵 𝐵𝐶
𝑦 = 1 − 𝑥 ⇒ 𝑑𝑦 = −𝑑𝑥
➢ Đoạn thẳng 𝐴𝐵: ቊ
Đi từ 𝐴 0,1 đến 𝐵 1,0
1 1
⇒ 𝐼1 = න 5 1 − 𝑥 4 𝑑𝑥 + න(−4𝑥 3 )(−𝑑𝑥) = 2
0 0

න 5𝑦 4 𝑑𝑥 − 4𝑥 3 𝑑𝑦 , 𝐴 0,1 , 𝐵 1,0 , 𝐶 0, −1
Bài 3: Tính
𝐴𝐵𝐶
Giải: (Tiếp)
𝑦 = 𝑥 − 1 ⇒ 𝑑𝑦 = 𝑑𝑥
➢ Đoạn thẳng 𝐵𝐶: ቊ
Đi từ 𝐵 1,0 đến 𝐶 0, −1
0 0
⇒ 𝐼2 = න 5 𝑥 − 1 4 𝑑𝑥 + න −4𝑥 3 𝑑𝑥 = 0
1 1
⇒ න 5𝑦 4 𝑑𝑥 − 4𝑥 3 𝑑𝑦 = 𝐼1 + 𝐼2 = 2
𝐴𝐵𝐶

Bài 4: Tính 𝐼 = න 𝑥 + 𝑥𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 2 𝑑𝑦
𝐶
Với 𝐶 là cung bé trên đường tròn 𝑥 2 + 𝑦 2 = 4 đi từ 𝐴 −2,0 đến 𝐵 0,2
Giải:
Tham số hóa cung tròn 𝐶
𝑥 = 2 cos 𝑡
Đặt ቊ
𝑦 = 3 sin 𝑡
Điểm đầu 𝐴 ứng với 𝑡 = 𝜋
Điểm cuối 𝐵 ứng với 𝑡 = 𝜋/2

Bài 4: Tính 𝐼 = න 𝑥 + 𝑥𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 2 𝑑𝑦 , 𝐶: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 4 từ 𝐴 −2,0 → 𝐵 0,2

𝐶
Giải: (Tiếp)
𝜋/2
𝐼=න 2 cos 𝑡 + 4 cos 𝑡 sin 𝑡 −2 sin 𝑡 + cos2 𝑡 ∙ 2 cos 𝑡 𝑑𝑡

𝜋
𝜋/2
= න −4 sin 𝑡 − 8 sin2 𝑡 + 2 cos2 𝑡 cos 𝑡 𝑑𝑡

𝜋
𝜋/2
2 2 −10
= න −4 sin 𝑡 − 8 sin 𝑡 + 2 − 2 sin 𝑡 𝑑 sin 𝑡 =
3
𝜋
𝑥 2 +𝑦 2 𝑥 2 +𝑦 2
𝑥𝑒 𝑑𝑥
+ 𝑦𝑒 𝑑𝑦
Bài 5: Tính න , 𝐿: 𝑦 = 2𝑥 − 𝑥 2 từ 𝑂 0,0 → 𝐴 2,0
𝑥 − 1 2 + 𝑦2
𝐿
Giải:
𝑦 2 = 2𝑥 − 𝑥 2 𝑥 − 1 2 + 𝑦2 = 1
𝐿: 𝑦 = 2𝑥 − 𝑥 2 ⇔ ቊ ⇔ቊ
𝑦≥0 𝑦≥0
′
2 − 2𝑥 1−𝑥
𝑦= 2𝑥 − 𝑥2 ⇒ 𝑑𝑦 = 𝑦 𝑥 𝑑𝑥 = 𝑑𝑥 = 𝑑𝑥
2 2𝑥 − 𝑥 2 2𝑥 − 𝑥 2

𝑥 2 +𝑦 2 𝑥 2 +𝑦 2
𝑥𝑒 𝑑𝑥
+ 𝑦𝑒 𝑑𝑦
Bài 5: Tính න , 𝐿: 𝑦 = 2𝑥 − 𝑥 2 từ 𝑂 0,0 → 𝐴 2,0
𝑥 − 1 2 + 𝑦2
𝐿
Giải: (Tiếp)
2 +𝑦 2 2 +𝑦 2 2 2
𝑥𝑒 𝑥 𝑑𝑥
+ 𝑦𝑒 𝑥 𝑑𝑦 𝑥𝑒 2𝑥
2𝑥 − 𝑥 2 𝑒 2𝑥 1 − 𝑥
න =න 𝑑𝑥 + න 𝑑𝑥
𝑥 − 1 2 + 𝑦2 1 1 2𝑥 − 𝑥 2
𝐿 0 0
2 2
= න 𝑥𝑒 2𝑥 𝑑𝑥 + න 𝑒 2𝑥 1 − 𝑥 𝑑𝑥
0 0
1 4
= 𝑒 −1
2
NỘI DUNG CHÍNH



➢Trong nhiều trường hợp, việc tính trực tiếp các tích phân đường theo
công thức rất khó khăn do gặp những hàm lấy tích phân phức tạp. Công
thức Green sẽ giải quyết vấn đề này bằng thuật toán làm đơn giản biểu
thức lấy tích phân và đưa tích phân đường về tích phân bội hai.


➢ Hướng dương của đường cong kín: Nếu đường lấy tích phân là đường
cong kín thì hướng dương của đường cong được quy ước là hướng sai
cho một người đi dọc theo hướng ấy nhìn thấy miền được giới hạn bởi
đường cong nằm bên tay trái mình.


➢ Với những miền kín 𝐷 đơn giản được giới hạn bởi một đường cong kín
hoặc bởi các đường cong hở không lồng vào nhau thì hướng dương của
đường cong kín giới hạn nó là chiều ngược kim đồng hồ. Điều này chưa
chắc đã chính xác với những miền kín 𝐷′ phức tạp được giới hạn bởi
nhiều đường cong kín lồng vào nhau.


Ví dụ: 𝐿: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 4
𝐷: 𝑥 2 + 𝑦 2 ≤ 4


Ví dụ: 𝑦 = 2 − 𝑥2
𝑥2 ≤ 𝑦 ≤ 2 − 𝑥2
𝐷: ቊ
𝑦 = 𝑥2 −1 ≤ 𝑥 ≤ 1


Ví dụ: 𝐿1 : 𝑥 2 + 𝑦 2 = 4
𝐿1 : 𝑥 2 + 𝑦 2 = 1 𝐷: 1 ≤ 𝑥 2 + 𝑦 2 ≤ 4


➢ Giả sử 𝐿 là một đường cong kín giới hạn miền 𝐷, các hàm số 𝑃, 𝑄 có
đạo hàm riêng liên tục với mọi điểm nằm trong miền 𝐷 khi đó ta có
công thức Green:
ර 𝑃 𝑥, 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑄 𝑥, 𝑦 𝑑𝑦 = ± ඵ(𝑄𝑥′ − 𝑃𝑦′ )𝑑𝑥𝑑𝑦

𝐿 𝐷
• Tích phân mang dấu " + " khi 𝐿 có hướng dương.

• Tích phân mang dấu " − " khi 𝐿 có hướng âm.


➢ Trong nhiều bài toán, nếu 𝐿 là đường cong không kín, chúng ta có thể
bổ sung thêm đường để tạo thành đường cong kín (thường bổ sung
thêm những đường thẳng để tránh việc tính toán trở nên phức tạp), và
nhớ rằng phải trừ đi phần đã bổ sung.
න 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 = ර 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 − න 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦

𝐿 𝐿∪𝐿′ 𝐿′
Tính theo công Tính theo công

thức Green thức cơ bản
Bài 1: Tính 𝐼 = ර 𝑥𝑦 + 𝑒 𝑥 sin 𝑥 + 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑥 + (−𝑥𝑦 + 𝑒 −𝑦 − 𝑥 + sin 𝑦)𝑑𝑦

𝐿
với 𝐿: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 2𝑥 theo chiều dương. 𝐿: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 2𝑥
Giải:
𝑃 = 𝑥𝑦 + 𝑒 𝑥 sin 𝑥 + 𝑥 + 𝑦
Đặt ቊ
𝑄 = −𝑥𝑦 + 𝑒 −𝑦 − 𝑥 + sin 𝑦
⇒ 𝑃𝑦′ = 𝑥 + 1, 𝑄𝑥′ = −𝑦 − 1
𝑃𝑦′ , 𝑄𝑥′ liên tục với 𝑥, 𝑦 ∈ 𝑅
Đường 𝐿 kín hướng dương, giới hạn
miền 𝐷: 𝑥 2 + 𝑦 2 ≤ 2𝑥 𝐷: 𝑥 2 + 𝑦 2 ≤ 2𝑥


𝐿
với 𝐿: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 2𝑥 theo chiều dương.
Giải: (Tiếp)
Áp dụng công thức Green ⇒ 𝐼 = ඵ(−𝑦 − 𝑥 − 2)𝑑𝑥𝑑𝑦

𝐷
Hàm số 𝑓 𝑥, 𝑦 = −𝑦 là hàm lẻ với biến y, miền 𝐷 đối xứng qua trục 𝑂𝑥
⇒ ඵ −𝑦𝑑𝑥𝑑𝑦 = 0 ⇒ 𝐼 = ඵ(−𝑥 − 2)𝑑𝑥𝑑𝑦

𝐷 𝐷


𝐿
Giải: (Tiếp)
𝑥 = 1 + 𝑟 cos 𝜑 0≤𝑟≤1
Đặt ൜ 𝐽 = 𝑟 ⇒ 𝐷: ቊ
𝑦 = 𝑟 sin 𝜑 0 ≤ 𝜑 < 2𝜋
2𝜋 1 2𝜋
−1 3
𝐼 = න 𝑑𝜑 න −𝑟 cos 𝜑 − 3 𝑟𝑑𝑟 = න cos 𝜑 − 𝑑𝜑 = −3𝜋
3 2
0 0 0


𝐿
Giải: (Tiếp)
𝑥 = 1 + 𝑟 cos 𝜑 0≤𝑟≤1
Đặt ൜ 𝐽 = 𝑟 ⇒ 𝐷: ቊ
𝑦 = 𝑟 sin 𝜑 0 ≤ 𝜑 < 2𝜋
2𝜋 1 2𝜋
−1 3
𝐼 = න 𝑑𝜑 න −𝑟 cos 𝜑 − 3 𝑟𝑑𝑟 = න cos 𝜑 − 𝑑𝜑 = −3𝜋
3 2
0 0 0

2𝑥 − 5𝑦 𝑑𝑥 + 5𝑥 + 2𝑦 𝑑𝑦
Bài 2: Tính 𝐼 = ර
𝑥2 + 𝑦2
𝐶
với 𝐶 là biên hình phẳng giới hạn bởi 𝑥 2 + 𝑦 2 = 9, chiều ngược kim đồng hồ
Giải:
2𝑥 − 5𝑦 5𝑥 + 2𝑦 𝐶: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 9
Đặt 𝑃 = 2 2
,𝑄 = 2
𝑥 +𝑦 𝑥 + 𝑦2
2 2
′
−5 𝑥 + 𝑦 − 2𝑦 2𝑥 − 5𝑦
𝑃𝑦 =
𝑥2 + 𝑦2 2
⇒ 2 2
′
5 𝑥 + 𝑦 − 2𝑥 5𝑥 + 2𝑦
𝑄𝑥 =
𝑥2 + 𝑦2 2
𝑃𝑦′ , 𝑄𝑥′ gian đoạn tại 𝑂 0,0 ∈ 𝐷 𝐷: 𝑥 2 + 𝑦 2 ≤ 9

2𝑥 − 5𝑦 𝑑𝑥 + 5𝑥 + 2𝑦 𝑑𝑦
Bài 2: Tính 𝐼 = ර
𝑥2 + 𝑦2
𝐶
với 𝐶 là biên hình phẳng giới hạn bởi 𝑥 2 + 𝑦 2 = 9, chiều ngược kim đồng hồ
Giải: (Tiếp)
⇒ Không thể áp dụng công thức Green

𝑥 = 3 cos 𝑡 𝑑𝑥 = −3 sin 𝑡 𝑑𝑡
Đặt ቊ với 𝑡 chạy từ 0 đến 2𝜋 ⇒ ቊ
𝑦 = 3 sin 𝑡 𝑑𝑦 = 3 cos 𝑡 𝑑𝑡
2𝜋
6 cos 𝑡 − 15 sin 𝑡 −3 sin 𝑡 + 15 cos 𝑡 + 6 sin 𝑡 ∙ 3 cos 𝑡
𝐼=න 𝑑𝑡 = 10𝜋
9
0

Bài 3: Tính 𝐼 = න 𝑥𝑦 + 𝑒 𝑥 𝑑𝑥 + (𝑦10 − 𝑥 2 )𝑑𝑦

෽
𝐴𝐵
෽ là cung 𝑦 = 1 − 𝑥 2 đi từ điểm 𝐴 −1,0 đến 𝐵 1,0
với 𝐴𝐵
Giải:
𝐷: 0 ≤ 𝑦 ≤ 1 − 𝑥2 ෾𝑦 =
𝐴𝐵: 1 − 𝑥2
𝑦=0
𝐵𝐴: ቊ
−1 ≤ 𝑥 ≤ 1

Bài 3: 𝐼 = න 𝑥𝑦 + 𝑒 𝑥 𝑑𝑥 + (𝑦10 − 𝑥 2 )𝑑𝑦, 𝐴𝐵

෽ :𝑦 = 1 − 𝑥 2 , 𝐴 −1,0 , 𝐵 1,0
෽
𝐴𝐵
Giải:
𝑦=0
Bổ sung thêm đoạn 𝐵𝐴: ቊ
𝐵 1,0 → 𝐴(−1,0)
Đường 𝐴𝐵෽ ∪ 𝐵𝐴 là đường cong kín giới hạn miền 𝐷: 𝑥 2 + 𝑦 2 ≤ 1, 𝑦 ≥ 0,

có chiều âm.


෽ :𝑦 = 1 − 𝑥 2 , 𝐴 −1,0 , 𝐵 1,0
෽
𝐴𝐵
Giải: (Tiếp)
𝑃 = 𝑥𝑦 + 𝑒 𝑥 𝑃𝑦′ = 𝑥 ′ , 𝑄 ′ liên tục với 𝑥, 𝑦 ∈ 𝑅
Đặt ൝ 10 2 ⇒൝ ′ ⇒ 𝑃𝑦 𝑥
𝑄 =𝑦 −𝑥 𝑄𝑥 = −2𝑥
𝐼= ර 𝑥𝑦 + 𝑒 𝑥 𝑑𝑥 + (𝑦10 − 𝑥 2 )𝑑𝑦 − න 𝑥𝑦 + 𝑒 𝑥 𝑑𝑥 + 𝑦10 − 𝑥 2 𝑑𝑦

෽
𝐴𝐵∪𝐵𝐴 𝐵𝐴
𝐼1 𝐼2


෽ :𝑦 = 1 − 𝑥 2 , 𝐴 −1,0 , 𝐵 1,0
෽
𝐴𝐵
Giải: (Tiếp)
Áp dụng công thức Green cho 𝐼1 ⇒ 𝐼1 = − ඵ −3𝑥 𝑑𝑥𝑑𝑦 = ඵ 3𝑥 𝑑𝑥𝑑𝑦
𝐷 𝐷
𝑥 = 𝑟 cos 𝜑 0≤𝑟≤1
Đặt ቊ 𝑦 = 𝑟 sin 𝜑 , 𝐽 = 𝑟 ⇒ 𝐷: ቊ
0≤𝜑≤𝜋
𝜋 1 𝜋
⇒ 𝐼1 = න 𝑑𝜑 න 3𝑟 cos 𝜑 𝑟𝑑𝑟 = න cos 𝜑 𝑑𝜑 = 0

0 0 0


෽ :𝑦 = 1 − 𝑥 2 , 𝐴 −1,0 , 𝐵 1,0
෽
𝐴𝐵
Giải: (Tiếp)
𝑦 = 0 ⇒ 𝑑𝑦 = 0𝑑𝑥
𝐼2 = න 𝑥𝑦 + 𝑒𝑥 𝑑𝑥 + 𝑦10 − 𝑥2 𝑑𝑦 𝐵𝐴: ቊ
𝐵 1,0 → 𝐴(−1,0)
𝐵𝐴
−1
−1 1 − 𝑒 2
⇒ 𝐼2 = න 𝑥. 0 + 𝑒 𝑥 𝑑𝑥 = 𝑒 𝑥 ቮ = 𝑒 −1 − 𝑒 =
𝑒
1 1
1 − 𝑒2 𝑒2 − 1
⇒ 𝐼 = 𝐼1 − 𝐼2 = 0 − =
𝑒 𝑒

2 2
Bài 4: Tính 𝐼 = න 3𝑥 𝑦 + 2
2 2 3
𝑑𝑥 + 3𝑥 𝑦 + 3 𝑑𝑦
4𝑥 + 1 𝑦 +4
𝐿
Với 𝐿 là đường cong 𝑦 = 1 − 𝑥 4 đi từ 𝐴 1,0 → 𝐵 −1,0
Giải:
𝐿: 𝑦 = 1 − 𝑥4
𝑦=0
Bổ sung 𝐵𝐴: ቊ
𝐵 −1,0 → 𝐴 1,0
𝐷: 0 ≤ 𝑦 ≤ 1 − 𝑥4
𝐵𝐴: 𝑦 = 0
2 2
2 2 3
𝑑𝑥 + 3𝑥 𝑦 + 3 𝑑𝑦
4𝑥 + 1 𝑦 +4
𝐿
Giải: (Tiếp)
2 2
2
𝑃 𝑥, 𝑦 = 3𝑥 𝑦 + 2 𝑃 ′ = 6𝑥 2 𝑦
4𝑥 + 1 ⇒ ൝ 𝑦 liên tục với 𝑥, 𝑦 ∈ 𝑅
Đặt ′ 2
3
2 𝑄𝑥 = 9𝑥 𝑦
𝑄 𝑥, 𝑦 = 3𝑥 𝑦 + 3
𝑦 +4
0 ≤ 𝑦 ≤ 1 − 𝑥 4
𝐿 ∪ 𝐵𝐴 là đường cong kín, chiều dương, giới hạn 𝐷: ቊ
−1 ≤ 𝑥 ≤ 1

2 2
2 2 3
𝑑𝑥 + 3𝑥 𝑦 + 3 𝑑𝑦
4𝑥 + 1 𝑦 +4
𝐿
Giải: (Tiếp)
𝐼= ර 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 − න 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 = 𝐼1 − 𝐼2

𝐿∪𝐵𝐴 𝐵𝐴
Sử dụng công Sử dụng công

thức Green thức cơ bản

2 2
2 2 3
𝑑𝑥 + 3𝑥 𝑦 + 3 𝑑𝑦
4𝑥 + 1 𝑦 +4
𝐿
Giải: (Tiếp)
Áp dụng công thức Green cho 𝐼1
1 1−𝑥 4 1
3 4
⇒ 𝐼1 = ඵ 3𝑥 2 𝑦𝑑𝑥𝑑𝑦 = න 𝑑𝑥 න 3𝑥 2 𝑦𝑑𝑦 2 4
= න 𝑥 1 − 𝑥 𝑑𝑥 =
2 7
𝐷 −1 0 −1

2 2
2 2 3
𝑑𝑥 + 3𝑥 𝑦 + 3 𝑑𝑦
4𝑥 + 1 𝑦 +4
𝐿
Giải: (Tiếp)
1
𝑦 = 0 ⇒ 𝑑𝑦 = 0 2
𝐵𝐴: ቊ ⇒ 𝐼2 = න 2 𝑑𝑥 = 2 arctan 2
𝐵 −1,0 → 𝐴 1,0 4𝑥 + 1
−1
4
⇒ 𝐼 = 𝐼1 − 𝐼2 = − 2 arctan 2
7

2 2
2 2 3
𝑑𝑥 + 3𝑥 𝑦 + 3 𝑑𝑦
4𝑥 + 1 𝑦 +4
𝐿
Giải: (Tiếp)
1
𝑦 = 0 ⇒ 𝑑𝑦 = 0 2
𝐵𝐴: ቊ ⇒ 𝐼2 = න 2 𝑑𝑥 = 2 arctan 2
𝐵 −1,0 → 𝐴 1,0 4𝑥 + 1
−1
4
⇒ 𝐼 = 𝐼1 − 𝐼2 = − 2 arctan 2
7

𝑥 − 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑦 𝑦 2
Bài 5: Tính 𝐼 = ර 2 2
, 𝐶: 𝑥 2+ = 1 hướng dương
𝑥 +𝑦 4
𝐶
Giải:
1
Bổ sung thêm đường 𝐶 : 𝑥 + 𝑦 =
′ 2 2
𝐶 ′: 𝑥 2 + 𝑦2 =
1
4 4
Chiều của 𝐶 ′ cùng chiều kim đồng hồ
𝐶 ∪ 𝐶 ′ là đường cong kín, chiều dương
giới hạn miền
𝑦 2
2
𝑥2 + ≤1 𝑥2 +
𝑦
≤1
𝐷: 4 𝐷: 4
1 2 2
1
2 2 𝑥 +𝑦 ≥
𝑥 +𝑦 ≥ 4 𝑦 2
4 𝐶: 𝑥 2 + =1
4
𝑥 − 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑦 𝑦 2
𝑥 +𝑦 4
𝐶
Giải: (Tiếp)
𝑥−𝑦 𝑥+𝑦 Tính theo công
Đặt 𝑃 = 2 2
,𝑄 = 2 thức tham số
𝑥 +𝑦 𝑥 + 𝑦2
−𝑥 2 − 2𝑥𝑦 + 𝑦 2
⇒ 𝑃𝑦′ = 𝑄𝑥′ = liên tục với ∀ 𝑥, 𝑦 ∈ ℝ 2 / 𝑂 0,0
𝑥2 + 𝑦2 2
𝑥 − 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑦 𝑥 − 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑦
𝐼= ර 2 2
−ර 2 2
= 𝐼1 − 𝐼2
𝑥 +𝑦 𝑥 +𝑦
𝐶∪𝐶 ′ 𝐶′
Tính theo công
thức Green
𝑥 − 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑦 𝑦 2
𝑥 +𝑦 4
𝐶
Giải: (Tiếp)
Áp dụng công thức Green tính 𝐼1
𝑥 − 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑦
𝐼1 = ර 2 2
= න 0𝑑𝑥𝑑𝑦 = 0
𝑥 +𝑦
𝐶∪𝐶 ′ 𝐷

𝑥 − 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑦 𝑦 2
𝑥 +𝑦 4
𝐶
Giải: (Tiếp)
1
𝑥 = cos 𝑡
Đặt 2 𝑡 chạy từ 0 đến 2𝜋
1
𝑦 = sin 𝑡
2
2𝜋 cos 𝑡 sin 𝑡 sin 𝑡 cos 𝑡 sin 𝑡 − cos 𝑡
− ∙ + + ∙
2 2 2 2 2 2
⇒ 𝐼2 = − න 𝑑𝑡 = −2𝜋
1
0 4
⇒ 𝐼 = 𝐼1 − 𝐼2 = 0 − −2𝜋 = 2𝜋
2 +1
Bài 6: Tính ර 2𝑥𝑑𝑥 − 𝑥2 + 2𝑦 + 𝑒 𝑦 + sin 𝑦 2 𝑑𝑦
𝐿
với 𝐿 là chu tuyến của tam giác 𝐴𝐵𝐶 có 𝐴 −1,0 , 𝐵 0,2 , 𝐶 2,0 chiều cùng
chiều kim đồng hồ
Bài 7: Tính න 2𝑒 𝑥 + 𝑦 2 𝑑𝑥 + 𝑥 4 + 𝑒 𝑦 𝑑𝑦
𝐶
4
với 𝐶: 𝑦 = 1 − 𝑥 2 đi từ 𝐴 −1,0 đến 𝐵 1,0
𝜋
Đáp số: 𝟔. 2 , 𝟕. − 2 𝑒 −1 − 𝑒
2

NỘI DUNG CHÍNH



➢ Định lý 4 mệnh đề tương đương
• Giả sử miền 𝐷 là miền đơn liên, liên thông, hàm số 𝑃, 𝑄 có các đạo hàm
riêng cấp một liên tục với mọi điểm thuộc 𝐷. Khi đó 4 mệnh đề sau
tương đương (nghĩa là khi một mệnh đề thỏa mãn sẽ suy ra được ba
mệnh đề còn lại).

𝑄𝑥′ = 𝑃𝑦′ với ∀ 𝑥, 𝑦 ∈ 𝐷 ර 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 = 0, 𝐿 ∈ 𝐷

𝐿
𝑥 𝑦
න 𝑃(𝑡, 𝑦0 )𝑑𝑡 + න 𝑄(𝑥, 𝑡)𝑑𝑡

𝑥0 𝑦0
෽ ∈𝐷 𝑢 𝑥, 𝑦 = 𝑥 𝑦
න 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 = const, ∀ 𝐴𝐵
෽
𝐴𝐵 න 𝑃(𝑡, 𝑦)𝑑𝑡 + න 𝑄(𝑥0 , 𝑡)𝑑𝑡
𝑥0 𝑦0


• Cùng với công thức Green, định lý 4 mệnh đề tương đương là một
giải pháp giúp làm đơn giản hóa các tích phân phức tạp bằng cách
sử dụng thuật toán thay đổi đường lấy tích phân hoặc sử dụng
hàm thế vị.

3,0
Bài 1: Tính 𝐼 = න 𝑥 4 + 4𝑥𝑦 3 𝑑𝑥 + 6𝑥 2 𝑦 2 − 5𝑦 4 𝑑𝑦

−2,−1
Giải: Cách 1: Dùng đường thay thế là đường gấp khúc
Đặt 𝑃 = 𝑥 4 + 4𝑥𝑦 3 , 𝑄 = 6𝑥 2 𝑦 2 − 5𝑦 4 ⇒ 𝑃𝑦′ = 𝑄𝑥′ = 12𝑥𝑦 2
⇒ 𝐼 không phụ thuộc đường đi
Chọn đường gấp khúc 𝐴𝐵𝐶

3,0

−2,−1
Giải: Cách 1: Dùng đường thay thế là đường gấp khúc (Tiếp)
𝐼 = න 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 = න 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 + න 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 = 𝐼1 + 𝐼2

𝐴𝐶𝐵 𝐴𝐶 𝐶𝐵
3
𝑦 = −1 ⇒ 𝑑𝑦 = 0
𝐴𝐶: ቊ ⇒ 𝐼1 = න 𝑥 4 − 4𝑥 𝑑𝑥 = 45
𝐴 −2, −1 → 𝐶 3, −1
−2

3,0

−2,−1
Giải: Cách 1: Dùng đường thay thế là đường gấp khúc (Tiếp)
0
𝑥 = 3 ⇒ 𝑑𝑥 = 0
𝐶𝐵: ቊ ⇒ 𝐼2 = න 6 ∙ 9 ∙ 𝑦 2 − 5𝑦 4 𝑑𝑦 = 17
𝐶 3, −1 → 𝐵 3,0
−1
⇒ 𝐼 = 𝐼1 + 𝐼2 = 45 + 17 = 62

3,0

−2,−1
Giải: Cách 2: Dùng đường thay thế là đường thẳng
𝑥 3 𝑑𝑥
𝑦 = − ⇒ 𝑑𝑦 =
𝐴𝐵: ቐ 5 5 5
𝐴 −2, −1 → 𝐵 3,0
3 3 2 4
𝑥 3 𝑥 3 𝑥 3 𝑑𝑥
⇒𝐼= න 𝑥4 + 4𝑥 − 𝑑𝑥 + 6𝑥 2 − −5 − = 62
5 5 5 5 5 5 5
−2

3,0

−2,−1
Giải: Cách 3: Dùng hàm thế vị
Do 𝑃𝑦′ = 𝑄𝑥′ = 12𝑥𝑦 2

⇒ 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 là vi phân toàn phần của hàm số 𝑢 𝑥, 𝑦
𝑥 𝑦
𝑢 𝑥, 𝑦 = න 𝑃(𝑡, 𝑦0 )𝑑𝑡 + න 𝑄(𝑥, 𝑡)𝑑𝑡

𝑥0 𝑦0
Chọn 𝑥0 = 𝑦0 = 0

3,0

−2,−1
Giải: Cách 3: Dùng hàm thế vị (Tiếp)
𝑥 𝑦
⇒ 𝑢 𝑥, 𝑦 = න 𝑡 4 + 4𝑡. 03 𝑑𝑡 + න 6𝑥 2 𝑡 2 − 5𝑡 4 𝑑𝑡
0 0
𝑥 𝑦
1 5 1 3 1 5
𝑢 𝑥, 𝑦 = 𝑡 ቮ + 6𝑥 . 𝑡 − 𝑡 5 ቮ
2 = 𝑥 + 2𝑥 2 𝑦 3 − 𝑦 5
5 0 3 5
0
243 −67
⇒ 𝐼 = 𝑢 3,0 − 𝑢 −2, −1 = − = 62
5 5
Bài 2: Tính 𝐼 = න 𝑥 3 + 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 + 𝑦 4 𝑑𝑦
𝐿
8𝑥
với 𝐿: 𝑦 = đi từ 𝑂 0,0 → 𝐴 1,4
𝑥4 + 𝑥2 +2

8𝑥
Bài 2: 𝐼 = න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑦 , 𝐿: 𝑦 =
3 4 ,𝑂 0,0 → 𝐴 1,4
𝑥4 + 𝑥2 + 2
𝐿
Giải:
𝑃 𝑥, 𝑦 = 𝑥 3 + 𝑦 𝑃𝑦′ = 1
Đặt ൝ 4
⇒൝ ′ ⇒ Tích phân không phụ thuộc đường đi
𝑄 𝑥, 𝑦 = 𝑥 + 𝑦 𝑄𝑥 = 1
𝑦 = 4𝑥 ⇒ 𝑑𝑦 = 4𝑑𝑥
Chọn đường đi là đoạn 𝑂𝐴: ቊ
𝑂 0,0 → 𝐴 1,4
1
3 4 3 4
4181
𝐼 = න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑦 = න 𝑥 + 4𝑥 + 4 𝑥 + 256𝑥 𝑑𝑥 =
20
𝑂𝐴 0

2 +𝑦
Bài 3: Tính 𝐼 = න 𝑒 𝑥 2𝑥𝑦 2 𝑑𝑥 + 𝑦 2 + 2𝑦 𝑑𝑦
𝐿
với 𝐿 là đường 𝑥 = 1 − 𝑦 2 đi từ 𝐴 1,0 đến 𝐵 0,1
Giải: Cách 1: Sử dụng đường gấp khúc
𝑥 2 +𝑦
𝑃=𝑒 ∙ 2𝑥𝑦 2
Đặt ቐ 2 +𝑦
𝑄=𝑒 𝑥 ∙ 𝑦 2 + 2𝑦
2 +𝑦
⇒ 𝑃𝑦′ = 𝑄𝑥′ = 4𝑥𝑦 + 2𝑥𝑦 2 𝑒 𝑥
⇒ Tích phân không phụ thuộc vào đường đi

Chọn đường đi là đường gấp khúc 𝐴𝑂𝐵
2 +𝑦
𝐿
Giải: Cách 1: Sử dụng đường gấp khúc (Tiếp)
𝑥 2 +𝑦 2 2 𝑥 2 +𝑦
𝐼= න𝑒 2𝑥𝑦 𝑑𝑥 + 𝑦 + 2𝑦 𝑑𝑦 + න 𝑒 2𝑥𝑦 2 𝑑𝑥 + 𝑦 2 + 2𝑦 𝑑𝑦
𝐴𝑂 𝑂𝐵
𝐼1 𝐼2

2 +𝑦
𝐿
Giải: Cách 1: Sử dụng đường gấp khúc (Tiếp)
0
𝑦 = 0 ⇒ 𝑑𝑦 = 0
𝐴𝑂: ቊ ⇒ 𝐼1 = න 0𝑑𝑥 = 0
𝐴 1,0 → 𝑂 0,0
1
1 𝐼 = 𝐼1 + 𝐼2 = 𝑒
𝑥 = 0 ⇒ 𝑑𝑥 = 0 ⇒ 𝐼 = න 𝑒 𝑦 𝑦 2 + 2𝑦 𝑑𝑦 = 𝑒
𝑂𝐵: ቊ 2
𝑂 0,0 → 𝐵 0,1
0

2 +𝑦
𝐿
Giải: Cách 2: Sử dụng đường cong
2
𝑦 = 1 − 𝑥
Chọn đường đi mới 𝐿′ : ቊ
𝐴 1,0 → 𝐵 0,1
0 0
⇒ 𝐼 = 𝑒 න 2𝑥 1 − 𝑥 2 2 𝑑𝑥 + න 1 − 𝑥 2 2 + 2 1 − 𝑥2 −2𝑥 𝑑𝑥 = 𝑒
1 1

Bài 4: Tính 𝐼 = න 𝑒 2𝑥+𝑦 2

1 + 2𝑥 𝑑𝑥 + 2𝑥𝑦𝑑𝑦
𝐶
với 𝐶 là đường cong 𝑥 = 𝑦 3 đi từ 𝑂 0,0 đến 𝑁 1,1 .
−𝑦 + 2𝑥𝑦 − 𝑥 2 + 1 𝑥 − 𝑥2 − 1
Bài 5: Tính 𝐼 = න 2 2
𝑑𝑥 + 2 2
𝑑𝑦
𝑦−𝑥 −1 𝑦−𝑥 −1
𝐶
với 𝐿: 𝑦 = 2𝑥 + 2 đi từ 𝐴 0,2 đến 𝐵 2,6
Đáp số: 𝟒. 𝑒 3 , 𝟓. 2

NỘI DUNG CHÍNH

a. Tính diện tích hình phẳng
b. Tính công của một lực thay đổi
NỘI DUNG CHÍNH


➢Gọi 𝜕𝐷 là biên của miền kín 𝐷, khi đó diện tích của miền 𝐷 có thể
được tính theo tích phân đường như sau:
1
𝑆(𝐷) = න 𝑥𝑑𝑦 = න −𝑦𝑑𝑥 = න 𝑥𝑑𝑦 − 𝑦𝑑𝑥
2
𝜕𝐷 𝜕𝐷 𝜕𝐷

𝑥 = 2 𝑡 − sin 𝑡
Bài tập: Tính diện tích của miền D giới hạn bởi 𝐿: ቊ ,
𝑦 = 2 1 − cos 𝑡
với 𝑡 chạy từ 2𝜋 đến 0 và 𝑂𝑥
Giải:
Ta có: 𝜕𝐷 = 𝐿 ∪ 𝑂𝑥
0
⇒𝑆 𝐷 = න 𝑥𝑑𝑦 = න 𝑥𝑑𝑦 + න 𝑥𝑑𝑦 = න 2 𝑡 − sin 𝑡 . 2 sin 𝑡 𝑑𝑡 = 12𝜋

𝐿∪𝑂𝑥 𝐿 𝑂𝑥 2𝜋

NỘI DUNG CHÍNH


➢ Lực 𝐹 thay đổi được biểu diễn dưới dạng hàm vecto:
𝐹Ԧ = 𝑃 𝑥, 𝑦 𝑖Ԧ + 𝑄 𝑥, 𝑦 𝑗Ԧ
làm dịch chuyển một chất điểm từ 𝐴(𝑥𝐴 , 𝑦𝐴 ) đến 𝐵 𝑥𝐵 , 𝑦𝐵 theo đường đi
là đường cong 𝐿. Khi đó công của 𝐹Ԧ sinh ra được tính theo công thức
𝑊 = න 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦
𝐿

Bài tập: Tính công của lực 𝐹Ԧ = 𝑥 + 2𝑦 𝑖Ԧ + 3𝑥 + 4𝑦 𝑗Ԧ làm dịch chuyển

một chất điểm từ 𝐴 1,3 đến 𝐵 2,4 dọc theo đoạn thẳng 𝐴𝐵.
Giải:
Công của lực 𝐹Ԧ là: 𝑊 = න (𝑥 + 2𝑦)𝑑𝑥 + (3𝑥 + 4𝑦)𝑑𝑦

𝐿
𝑦 = 𝑥 + 2 ⇒ 𝑑𝑦 = 𝑑𝑥
Đoạn thẳng 𝐴𝐵: ቊ
𝐴 1,3 → 𝐵 2,4
2
⇒ 𝑊 = න(𝑥 + 2𝑥 + 4 + 3𝑥 + 4𝑥 + 8)𝑑𝑥 = 27 đơn vị công

1

NỘI DUNG CHÍNH


5. Tích phân đường loại II trong không gian 𝑶𝒙𝒚𝒛

➢ Cho các hàm số 𝑃 𝑥, 𝑦, 𝑧 , 𝑄 𝑥, 𝑦, 𝑧 , 𝑅 𝑥, 𝑦, 𝑧 xác định trên đường cong
𝐿 nối hai điểm 𝐴 và 𝐵, 𝐿 = 𝐴𝐵 ෽ trong không gian. Tích phân đường loại II
෽ trong không gian là:
của 𝑃 𝑥, 𝑦, 𝑧 , 𝑄 𝑥, 𝑦, 𝑧 , 𝑅 𝑥, 𝑦, 𝑧 dọc theo cung 𝐴𝐵
න 𝑃 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑥 + 𝑄 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑦 + 𝑅 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑧
෽
𝐴𝐵

5. Tích phân đường loại II trong không gian 𝑶𝒙𝒚𝒛

➢ Công thức tính
𝑥=𝑥 𝑡
෽ cho dưới dạng tham số 𝐴𝐵
• Với cung 𝐴𝐵 ෽ : ൞𝑦 = 𝑦 𝑡 , 𝑡 đi từ 𝑡1 đến 𝑡2
𝑧=𝑧 𝑡
𝑡2
න 𝑃𝑑𝑥 + 𝑄𝑑𝑦 + 𝑅𝑑𝑧 = න 𝑃 𝑡 . 𝑥𝑡′ + 𝑄 𝑡 . 𝑦𝑡′ + 𝑅 𝑡 . 𝑧𝑡′ 𝑑𝑡

෽
𝐴𝐵 𝑡1
෽ không cho dưới dạng phương trình tham số

• Trong trường hợp cung 𝐴𝐵
෽
⇒ Cần tham số hóa 𝐴𝐵.
Bài 1: Tính න 𝑦𝑑𝑥 + 𝑧𝑑𝑦 + 𝑥𝑑𝑧

𝐿
với 𝑥 = cos 𝑡 , 𝑦 = sin 𝑡 , 𝑧 = 2𝑡, 0 ≤ 𝑡 ≤ 2𝜋 theo chiều tăng của 𝑡
Giải:
𝑥 = cos 𝑡 𝑥 ′ = − sin 𝑡
𝐶: ቐ 𝑦 = sin 𝑡 ⇒ ቐ 𝑦 ′ = cos 𝑡
𝑧 = 2𝑡 𝑧′ = 2
2𝜋
න 𝑦𝑑𝑥 + 𝑧𝑑𝑦 + 𝑥𝑑𝑧 = න − sin 𝑡 . sin 𝑡 + 2𝑡. cos 𝑡 + cos 𝑡 . 2 𝑑𝑡 = ⋯ = −𝜋

𝐶 0

෽ : 𝑥 2 + 𝑦 2 + 𝑧 2 = 2𝑥, 𝑧 = 𝑥, 𝑦 ≥ 0
Bài 2: Tính න 𝑥𝑦𝑑𝑥 + 𝑦𝑧𝑑𝑦 + 𝑧𝑥𝑑𝑧 với 𝐴𝐵
෽
𝐴𝐵
Giải:
2
2 2 2 1
𝑥 + 𝑦 + 𝑧 = 2𝑥 4 𝑥− + 2𝑦 2 = 1
෽:ቐ
𝐴𝐵 𝑧=𝑥 ⇔ 2
𝑦≥0 𝑧=𝑥
𝑦≥0
1 1 cos 𝑡 ′ ′
− sin 𝑡
2 𝑥− = cos 𝑡 𝑥=𝑧= + 𝑥 =𝑧 =
Đặt 2 2 2 ⇒ 2
⇔ sin 𝑡 cos 𝑡
′
2𝑦 = sin 𝑡 𝑦= 𝑦 =
2 2
𝑡 chạy từ 0 đến 𝜋
෽ : 𝑥 2 + 𝑦 2 + 𝑧 2 = 2𝑥, 𝑧 = 𝑥, 𝑦 ≥ 0
Bài 2: Tính න 𝑥𝑦𝑑𝑥 + 𝑦𝑧𝑑𝑦 + 𝑧𝑥𝑑𝑧 với 𝐴𝐵
෽
𝐴𝐵
Giải: (Tiếp)
𝜋 2
1 cos 𝑡 sin 𝑡 − sin 𝑡 1 cos 𝑡 sin 𝑡 cos 𝑡 1 cos 𝑡 sin 𝑡
𝐼=න + + + − + 𝑑𝑡
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
0
1 𝜋 2
=⋯= +
3 8

NỘI DUNG CHÍNH


6. Điều kiện để tích phân đường loại II trong không gian 𝑶𝒙𝒚𝒛 không phụ
➢ Điều kiện
𝑅′𝑦 − 𝑄′𝑧 = 𝑃′𝑧 − 𝑅′𝑥 = 𝑄′𝑥 − 𝑃′𝑦 = 0
➢ Trong nhiều trường hợp, khi điều kiện không phụ thuộc vào đường
đi được thỏa mãn, việc tính tích phân đường loại II trong không gian
𝑂𝑥𝑦𝑧 sẽ được đơn giản hóa hơn bằng thuật toán thay đổi đường lấy
tích phân.

6. Điều kiện để tích phân đường loại II trong không gian 𝑶𝒙𝒚𝒛 không phụ
➢ Phương pháp tính
• B1: Kiểm tra điều kiện tích phân không phụ thuộc đường đi
• B2: Đổi đường đi là đoạn thẳng hoặc sử dụng hàm thế vị để tính tích phân
Công thức hàm thế vị:
𝑥 𝑦 𝑧
𝑢 = න 𝑃 𝑡, 𝑦0 , 𝑧0 𝑑𝑡 + න 𝑄 𝑥, 𝑡, 𝑧0 𝑑𝑡 + න 𝑅 𝑥, 𝑦, 𝑡 𝑑𝑡 + 𝐶
𝑥0 𝑦0 𝑧0
Với 𝑥0 , 𝑦0 , 𝑧0 là những hằng số tự chọn (thường chọn 𝑥0 = 𝑦0 = 𝑧0 = 0)

Bài tập: Tính න 𝑒 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥𝑒 𝑦 𝑑𝑦 + 𝑧 + 1 𝑒 𝑧 𝑑𝑧
Giải:
𝑅′ − 𝑄 ′ =0
𝑃= 𝑒𝑦 𝑦 𝑧
Đặt ቐ 𝑄 = 𝑥𝑒 𝑦 ⇒ ൞ 𝑃′ 𝑧 − 𝑅′ 𝑥 = 0
𝑅 = 𝑧 + 1 𝑒𝑧 𝑄 ′ 𝑥 − 𝑃′ 𝑦 = 0
⇒ Tích phân không phụ thuộc vào đường đi

4,5,6
Bài tập: Tính 𝐼 = න 𝑒 𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥𝑒 𝑦 𝑑𝑦 + 𝑧 + 1 𝑒 𝑧 𝑑𝑧

1,2,3
Giải: Cách 1: Chọn đường đi là đường thẳng
Đặt 𝐴 1,2,3 , 𝐵 4,5,6
vecto chỉ phương 𝐴𝐵 = 3,3,3 𝑥−1 𝑦−2 𝑧−3

Đoạn 𝐴𝐵: ൝ ⇒ 𝐴𝐵: = = =𝑡
Đi qua 𝐴 1,2,3 3 3 3
𝑥 = 3𝑡 + 1
⇒ 𝐴𝐵: ቐ𝑦 = 3𝑡 + 2 với 𝑡 chạy từ 0 đến 1 ⇒ 𝑥 ′ = 𝑦 ′ = 𝑧 ′ = 3
𝑧 = 3𝑡 + 3

4,5,6

1,2,3
Giải: Cách 1: Chọn đường đi là đường thẳng
1
⇒ 𝐼 = 3 න 𝑒 3𝑡+2 + 3𝑡 + 1 𝑒 3𝑡+2 + 3𝑡 + 4 𝑒 3𝑡+3 𝑑𝑡

0
= ⋯ = 4𝑒 5 + 6𝑒 6 − 𝑒 2 − 3𝑒 3

4,5,6

1,2,3
Giải: Cách 2: Dùng hàm thế vị
𝑥 𝑦 𝑧
𝑢 = න 𝑃 𝑡, 𝑦0 , 𝑧0 𝑑𝑡 + න 𝑄 𝑥, 𝑡, 𝑧0 𝑑𝑡 + න 𝑅 𝑥, 𝑦, 𝑡 𝑑𝑡 + 𝐶
𝑥0 𝑦0 𝑧0
Chọn 𝑥0 = 𝑦0 = 𝑧0 = 0
𝑥 𝑦 𝑧
𝑢 = න 1𝑑𝑡 + න 𝑥𝑒 𝑡 𝑑𝑡 + න 𝑡 + 1 𝑒 𝑡 𝑑𝑡 + 𝐶
0 0 0
= 𝑥 + 𝑥𝑒 𝑦 − 𝑥 + 𝑒 𝑧 − 1 + 𝑧𝑒 𝑧 − 𝑒 𝑧 − 1 + 𝐶 = 𝑥𝑒 𝑦 + 𝑧𝑒 𝑧 + 𝐶
⇒ 𝐼 = 𝑢 4,5,6 − 𝑢 1,2,3 = 4𝑒 5 + 6𝑒 6 − 𝑒 2 − 3𝑒 3
HAVE A GOOD
UNDERSTANDING !
133
THANK YOU !
134

Bài 6 - Tích Phân Đư NG

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bài 6 - Tích Phân Đư NG

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GIẢI TÍCH II

§7: TÍCH PHÂN ĐƯỜNG

[1] Bùi Xuân Diệu, Bài giảng Giải tích II

Pham Thanh Tung-3I-SEE 2

I. Tích phân đường loại 1

Pham Thanh Tung-3I-SEE 3

I. Tích phân đường loại I

Pham Thanh Tung-3I-SEE 4

I. Tích phân đường loại I

Pham Thanh Tung-3I-SEE 5

1. Công thức tính

Pham Thanh Tung-3I-SEE 6

1. Công thức tính

Pham Thanh Tung-3I-SEE 7

1. Công thức tính

Pham Thanh Tung-3I-SEE 10

Bài tập 2: Tính න 𝑦𝑑𝑠 biết 𝐿 là đường 𝑥 = 𝑦 2 đi từ 𝑂 0,0 đến 𝐴 1,1

Pham Thanh Tung-3I-SEE 11

Bài tập 3: Tính න 𝑥 + 𝑦 𝑑𝑠 biết 𝐶: 𝑥 = 2 + 2 cos 𝑡 , 𝑦 = 2 sin 𝑡 , 0 ≤ 𝑡 ≤ 𝜋

Pham Thanh Tung-3I-SEE 12

Bài tập 4: Tính න 3𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 biết 𝐶 là nửa đường tròn 𝑦 = 9 − 𝑥 2

Pham Thanh Tung-3I-SEE 13

Bài tập 4: Tính න 3𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 biết 𝐶 là nửa đường tròn 𝑦 = 9 − 𝑥 2

Pham Thanh Tung-3I-SEE 14

Bài tập 4: Tính න 3𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 biết 𝐶 là nửa đường tròn 𝑦 = 9 − 𝑥 2

Pham Thanh Tung-3I-SEE 15

Bài tập 4: Tính න 3𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 biết 𝐶 là nửa đường tròn 𝑦 = 9 − 𝑥 2

⇒ න 3𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 = 3 න 9 cos 𝑡 − 3 sin 𝑡 𝑑𝑡 = −18

Pham Thanh Tung-3I-SEE 16

• Việc tham số hóa sẽ giúp bài toán đơn giản hơn.

Pham Thanh Tung-3I-SEE 17

Bài 5: Tính න 𝑥 − 𝑦 𝑑𝑠 với 𝐶 là đường tròn 𝑥 2 + 𝑦 2 = 2𝑥

Pham Thanh Tung-3I-SEE 18

• Việc tham số hóa sẽ giúp bài toán đơn giản hơn.

Pham Thanh Tung-3I-SEE 19

Bài 6: Tính න 𝑥𝑦𝑑𝑠

Pham Thanh Tung-3I-SEE 20

න 𝑥𝑦𝑑𝑠 = න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠

⇒ න 𝑥𝑦𝑑𝑠 = න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠 + න 𝑥𝑦𝑑𝑠 = 24

Pham Thanh Tung-3I-SEE 23

Pham Thanh Tung-3I-SEE 24

⇒න 𝑥 2 + 𝑦 2 𝑑𝑠 = න 1 + cos 𝑡 2 + sin2 𝑡 𝑑𝑡 = න 2 + 2 cos 𝑡 𝑑𝑡

⇒ 𝑑𝑠 = 𝑟 2 𝜑 + 𝑟 ′ 2 (𝜑)𝑑𝜑 = 4 cos2 𝜑 + 4 sin2 𝜑 𝑑𝜑 = 2𝑑𝜑

Pham Thanh Tung-3I-SEE 27

Pham Thanh Tung-3I-SEE 28

Pham Thanh Tung-3I-SEE 29

Bài 9: Tính න 𝑦𝑑𝑠 với 𝐶 là đường 𝑥 = 𝑦 2 đi từ 𝑂 0,0 đến 𝐴 1,1

Bài 10: Tính ර 𝑥𝑦𝑑𝑠 với 𝐶 là biên của hình 𝑥 + 𝑦 ≤ 1

Bài 11: Tính න (𝑦 2 + 1) 𝑑𝑠

I. Tích phân đường loại I

Pham Thanh Tung-3I-SEE 31

Bài 1: Tính khối lượng đường cong có phương trình 𝐿: 𝑡

Pham Thanh Tung-3I-SEE 32

Pham Thanh Tung-3I-SEE 33

Pham Thanh Tung-3I-SEE 34

Pham Thanh Tung-3I-SEE 35

Pham Thanh Tung-3I-SEE 36

Pham Thanh Tung-3I-SEE 37

⇒ 𝑑𝑠 = 9 sin 𝑡 2 + 4 cos 𝑡 2 𝑑𝑡 = 4 + 5 sin 𝑡 2 𝑑𝑡

Pham Thanh Tung-3I-SEE 38

= න 2 sin 𝑡 4 + 5 sin 𝑡 2 𝑑𝑡 + න −2 sin 𝑡 4 + 5 sin 𝑡 2 𝑑𝑡

= න 2 sin 𝑡 9 − 5 cos 𝑡 2 𝑑𝑡 + න −2 sin 𝑡 9 − 5 cos 𝑡 2 𝑑𝑡

𝑚 = ⋯ = න 2 sin 𝑡 9 − 5 cos 𝑡 2 𝑑𝑡 + න −2 sin 𝑡 9 − 5 cos 𝑡 2 𝑑𝑡