‫حسن معقول‬

‫فارسی عمومی‬
‫کنکور‬
‫‪1400-1401‬‬
 ‫به نام نقش بند صفحه خاک‬

‫عذارافروز مه رویان افالک‬

‫جمله ساده و اجزای آن‬

‫جملة ساده ‪ ،‬جمله ای است که با یک فعل مفهوم آن کامل می شود‪ .‬فعل اصلی ترین جزء جمله است‬

‫دهان غنچه به لب مهر دارد از شبنم‬

‫جواب تلخ شیرین تر از شکر می گشت‬ ‫ز شور عشق تو در کام خستة من‬

‫اجزای جمله با توجه به فعل آن تغییر می کند و فعل‪ ،‬تعداد و نوع‬

‫اجزای جمله را تعیین می نماید‪.‬‬
 ‫نهاد ‪ +‬فعل‬ ‫دو جزئی‬
‫نهاد ‪ +‬مفعول‪ +‬فعل گذرا به مفعول‬

‫نهاد ‪ +‬مسند ‪ +‬فعل اسنادی‬ ‫سه جزئی‬

‫نهاد ‪ +‬متمم‪ +‬فعل‬

‫ساخت‪ ،‬نمود‪ ،‬گردانید‪ ،‬کرد‬ ‫نهاد ‪ +‬مفعول‪ +‬مسند‪+‬فعل‬

‫شمرد‪ ،‬دانست‪ ،‬یافت ‪ ،‬نامید‪ ،‬گرفت‪،‬دید‪ ،‬خواند و ‪(...‬به حساب آوردن‪ ،‬به شمارآوردن)‬ ‫نهاد ‪ +‬مفعول‪ +‬مسند‪+‬فعل‬
‫چهارجزئی‬
‫گفت‬ ‫نهاد ‪ +‬متمم‪ +‬مسند ‪ +‬فعل‬
‫گرفت ‪ ،‬خرید‪ ،‬داد‪ ،‬ترساند‪ ،‬بخشید(عطا کرد)‪ ،‬پرسید‪،‬گفت‪ ،‬شنید‪ ،‬آموخت و ‪...‬‬ ‫نهاد ‪ +‬مفعول‪ +‬متمم‪+‬فعل‬
 ‫نکتة مهم‬

‫اگر به اجزای اصلی این جمله ها ‪ ،‬اجزای دیگری اضافه شود‪ ،‬جزء اجزای جمله به حساب نمی‬
‫آید‪.‬‬

‫علی می رود (جملة ساده دو جزئی)‬

‫علی امروز با ماشین با دوست قدیمی اش از تهران به مشهد می رود (جملة ساده دو جزئی)‬
 ‫نهاد ‪ +‬فعل‬ ‫جملة سادة دو جزئی‪:‬‬
‫اگر فعل جمله ای یکی از فعل های رفت‪ ،‬آمد‪،‬رسید‪ ،‬نشست‪ ،‬برخاست‪ ،‬برگشت ‪ ،‬دوید‪ ،‬پوسید‪،‬‬

‫افتاد و ‪ ...‬باشد‪،‬فعل فقط به نهاد نیاز دارد‪.‬‬

 ‫نهاد ‪ +‬مفعول‪ +‬فعل گذرا به مفعول‬ ‫جملة سادة سه جزئی مفعولی‪:‬‬
‫اگر فعل جمله ای یکی از فعل های خورد‪ ،‬زد‪ ،‬آورد‪ ،‬برد‪ ،‬انداخت‪ ،‬کشید‪ ،‬داشت‪ ،‬دارد‪ ،‬ندارد‪،‬‬
‫پیمود و ‪ ...‬باشد‪ ،‬که از آن می توان (چه کسی را ‪ ،‬چه چیزی را) پرسید‪ ،‬فعل عالوه بر نهاد به‬
‫مفعول هم نیاز دارد‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬شاهنامة فردوسی داستان های دل انگیزی دارد‪.‬‬
 ‫نهاد ‪ +‬مسند ‪ +‬فعل اسنادی‬ ‫جملة سادة سه جزئی مسندی‪:‬‬
‫اگر فعل جمله ای یکی از فعل های است ‪ ،‬بود‪ ،‬شد‪ ،‬گشت ‪ ،‬گردید‪ ،‬بود‪ ،‬باشد‪ ،‬شود و ‪( ...‬در مفهوم فعل اسنادی)‬
‫باشد‪ ،‬فعل عالوه بر نهاد به مسند هم نیاز دارد‪.‬‬
‫فعل های آمد و آید اگر به معنی شد و شود باشند نیز اسنادی هستند‪.‬‬ ‫نکته ‪:‬‬
 ‫نهاد ‪ +‬متمم‪ +‬فعل‬ ‫جملة سادة سه جزئی متممی‪:‬‬

‫اگر فعل جمله ای یکی از فعل های جنگید‪ ،‬ترسید‪ ،‬نازید‪ ،‬برخورد‪ ،‬رهید‪ ،‬ساخت(سازش کرد)‪،‬‬
‫با‬ ‫از‬ ‫به‬ ‫به‬ ‫با از‬

‫رنجید و ‪ ...‬باشد‪ ،‬عالوه بر نهاد به متمم هم نیاز دارد ‪ .‬این فعل ها حرف اضافة مخصوص دارند‪.‬‬
‫از‬
‫مثال ‪ :‬بسازیم با خوب و ناخوب دنیای دون‬

‫وی درد و ای درمان من از من چرا رنجیدهای؟‬ ‫ای یار ناسامان من از من چرا رنجیــدهای؟‬

‫لعل لبت حلوای من از من چـرا رنجیـدهای؟‬ ‫ای سرو خوش باالی من ای دلبر رعنای من‬
 ‫انواع متمم‬
‫الف) متمم فعلی ‪ :‬این موضوع در این بخش نمی گنجد‪(.‬سه جزئی متممی)‬
‫متمم فعلی مورد نیاز فعل است و از اجزای اصلی جمله به شمار می آید‪.‬‬
‫در جمله هایی می آید که فعل حرف اضافة مخصوص دارد‪ .‬رنجید از‪ ،‬ترسید از ‪ ،‬گنجید در و ‪...‬‬

‫ب) متمم قیدی ‪ :‬این غنچه در باغ روییده است‪( .‬دو جزئی)‬
‫متمم قیدی مورد نیاز فعل نیست و از اجزای اصلی جمله به شمار نمی آید‪.‬‬
‫در همة جمله ها می تواند بیاید‪.‬‬

‫الف) متمم اسمی ‪ :‬این کودک به نقاشی عالقه دارد‪ (.‬سه جزئی مفعولی)‬
‫متمم اسمی جزئی از یکی از نقش های دیگر است و مورد نیاز فعل نیست و از اجزای اصلی جمله به شمار نمی آید‪.‬‬
‫ترس از ‪ ، ...‬عالقه به ‪ ، ...‬لبریز از ‪ ، ....‬تفاوت با ‪ ، ....‬مصاحبه با ‪ ، .....‬گریز از ‪....‬‬
‫نهاد ‪ +‬مفعول‪ +‬مسند‪+‬فعل‬ ‫جملة سادة چهار جزئی گذرا به مفعول و مسند‪:‬‬

‫ساخت‪ ،‬نمود‪ ،‬گردانید‪ ،‬کرد‬

 ‫نهاد ‪ +‬مفعول‪ +‬مسند‪+‬فعل‬ ‫جملة سادة چهار جزئی مفعولی مسندی‪:‬‬
‫شمرد‪ ،‬دانست‪ ،‬یافت ‪ ،‬نامید‪ ،‬گرفت‪،‬دید‪،‬‬
‫خواند(به حساب آوردن‪ ،‬به شمارآوردن)‬
‫نهاد ‪ +‬متمم‪ +‬مسند ‪ +‬فعل‬ ‫جملة سادة چهار جزئی متممی مسندی‪:‬‬

‫گفت‬

‫صاحب نظران به جمالزاده پدر داستان نویسی معاصر گفته اند‪.‬‬

‫مردم به پوریای ولی پهلوان می گفتند‪.‬‬

‫نهاد ‪ +‬مفعول‪ +‬متمم‪+‬فعل‬ ‫جملة سادة چهار جزئی مفعولی متممی‪:‬‬

‫گرفت ‪ ،‬خرید‪ ،‬داد‪ ،‬ترساند‪ ،‬فهماند‪ ،‬پرسید‪ ،‬آموخت‪،‬رهاند‪ ،‬چشاند‪ ،‬و ‪...‬‬
 ‫نکتة مهم‬

‫اگر به اجزای اصلی این جمله ها ‪ ،‬اجزای دیگری اضافه شود‪ ،‬جزء اجزای جمله به حساب نمی‬
‫آید‪.‬‬

‫علی می رود (جملة ساده دو جزئی)‬

‫علی امروز با ماشین به دوست قدیمی اش از تهران به مشهد می رود (جملة ساده دو جزئی)‬
1
2
3
4
5
6
 ‫‪7‬‬

‫ریاضی ‪99‬‬
 ‫‪8‬‬

‫زبان ‪99‬‬
9
 ‫‪10‬‬

‫زبان ‪99‬‬
11
12
13
14
15
16
17
 ‫‪18‬‬

‫انسانی ‪99‬‬
 ‫‪19‬‬

‫انسانی ‪99‬‬
 ‫‪20‬‬

‫انسانی ‪99‬‬
‫قرابت معنایی‬ ‫‪1‬‬
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
‫پایان‬