@tgarsiv Yanit YNT-TYT-Felsefe-Soru Bankası

TYT FELSEFE SORU BANKASI
Bu kitabın tüm hakları Yanıt Yayıncılık’a aittir. Kitabın tamamının ya da bir kısmının elektronik,
mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması,
yayımlanması ve depolanması yasaktır.
© Copyright Yanıt Yayıncılık
ISBN: 978-605-9406-84-0
YAYINA HAZIRLAYAN
Harun Tursun
YAYIN DANIŞMANI
Cihat B. Balı
DİZGİ - GRAFİK
Yanıt Yayıncılık Dizgi-Grafik Ekibi
İLETİŞİM BİLGİLERİ
YANIT YAYINCILIK
Doğu Mahallesi, Güldibi Sokak, No: 17 Alibey Evleri Pendik / İstanbul

Telefon: (0216) 354 38 39 Faks: (0216) 354 38 36 Cep: (0505) 980 03 91
www.yanityayincilik.com / www.prfyayinlari.com / www.prfparaf.com
YNTYANIT Yayınları, Yanıt Yayıncılık’ın Tescilli markasıdır.
BASIM YERİ
Elma Basım Yayın ve İletişim Hizmetleri San. Tic. Ltd. Şti.

Tevfik Bey Mahallesi, Halkalı Cd. 162/7,
34295 Küçükçekmece/İstanbul
Tel: (0212) 697 30 30
2
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ
Değerli Öğrenciler,
YANIT YAYINLARI, müfredat konularını farklı bakış açılarıyla, özgün soru pleriyle, öğrenmeyi
kolaylaş ran yöntemlerle sunmayı amaçlamış r. Gerek ğinde müfredat değişikliğini kitaplara kısa
sürede yansıtmayı hedeflemektedir.
YANIT YAYINLARI olarak yoğun bir çalışma sürecinin sonunda Baştan Sona Felsefe Soru Bankası
kitabını sizlere sunmanın mutluluğunu yaşıyoruz.
Kitap hazırlanırken ÖSYM’nin geçmişten bugüne gerçekleş rdiği üniversite sınavlarındaki sorular
incelenmiş, buradaki kavramlar ve soru pleri kitaba yansı lmaya çalışılmış r. Kitapta müfredata
uygun, yeni ve özgün soru pleri de bulunmaktadır. Bunun, üniversiteye giriş sınavında karşınıza
çıkacak soruları yanıtlamanızda sizlere büyük kolaylık sağlayacağı düşüncesini taşımaktayız.
Kitapta konular bir sıra göze lerek ayrın lı bir şekilde, hücre hücre planlanarak sınıflandırılmış
ve Alt Başlıklar buna göre düzenlenmiş r. Böylece uzun süre beklemeksizin soru çözme imkânı
sağlanarak konuların pekiş rilmesi amaçlanmış r. Alt Başlıklarda aynı kavram ya da konuyla ilgili
sorular, sizlerin konuyu daha iyi kavraması için özellikle ardı ardına ge rilmiş r.
Baştan Sona Felsefe Soru Bankası kitabında her ünitede şu bölümler yer almaktadır: Alt Başlıklara
Göre Düzenlenmiş Konu Testleri, Çıkmış Sorular Testi, EBA Pekiş rme Tes , Meraklısına Orijinal
Sorular, Tarama Testleri.
Baştan Sona Felsefe Soru Bankası kitabının üniversiteye hazırlık aşamasında sizlerin en önemli
yardımcısı olacağı inancını taşıyan YANIT YAYINLARI olarak tüm haya nızda başarı ve mutluluklar
dileriz.
YANIT YAYINLARI
Görüş ve değerlendirmeleriniz için:
yazar@yanityayincilik.com
3
İÇİNDEKİLER
ÜNİTE 1: FELSEFEYLE TANIŞMA

TESTLER ......................................................................................................................................................................................... 9
ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................................................................ 15
EBA PEKİŞTİRME TESTİ ........................................................................................................................................................ 17
MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR ...................................................................................................................................... 19
ÜNİTE 2: BİLGİ FELSEFESİ

TESTLER ....................................................................................................................................................................................... 25
ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................................................................ 37
BAŞTAN SONA ................................................................................................................................................................. 47
ÜNİTE 3: VARLIK FELSEFESİ

TESTLER ....................................................................................................................................................................................... 55
ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................................................................ 67
BAŞTAN SONA ................................................................................................................................................................. 77
ÜNİTE 4: AHLAK FELSEFESİ

TESTLER ....................................................................................................................................................................................... 85
ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................................................................ 97
MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR .................................................................................................................................... 101
BAŞTAN SONA ............................................................................................................................................................... 107
5
ÜNİTE 5: SANAT FELSEFESİ
TESTLER ..................................................................................................................................................................................... 115
ÇIKMIŞ SORULAR .............................................................................................................................................................. 127
EBA PEKİŞTİRME TESTİ ...................................................................................................................................................... 129
BAŞTAN SONA ............................................................................................................................................................... 137
ÜNİTE 6: DİN FELSEFESİ

TESTLER ..................................................................................................................................................................................... 147
ÇIKMIŞ SORULAR .............................................................................................................................................................. 157
BAŞTAN SONA ............................................................................................................................................................... 167
ÜNİTE 7: SİYASET FELSEFESİ

TESTLER ..................................................................................................................................................................................... 177
ÇIKMIŞ SORULAR .............................................................................................................................................................. 189
BAŞTAN SONA ............................................................................................................................................................... 199
ÜNİTE 8: BİLİM FELSEFESİ

TESTLER ..................................................................................................................................................................................... 209
ÇIKMIŞ SORULAR .............................................................................................................................................................. 221
BAŞTAN SONA ............................................................................................................................................................... 231
6
ÜNKTE
FELSEFEYLE TANIŞMA
TEST
FELSEFEYLE TANIŞMA
1
1. Öğretmen, felsefe sözcüğünün kökeninin Yunanca “Philia” 4. “Bilginin kaynağı nedir?” sorusuna, Descartes akıl derken,
ve “Sophia” sözcüklerinin birleştirilmesiyle oluşturulan “phi- Locke deney olduğunu iddia etmektedir. Öte yandan Kant
losophia” sözcüğünden geldiğini söyler. Ardından öğrenci- hem aklı hem de deneyi bilgi kaynağı olduğunu ileri sür-
lere, “Felsefe sözcük olarak ne demektir?” diye sorar. mektedir.
Öğrencilerin verdikleri aşağıdaki cevaplardan hangisi Bu parçaya dayanarak, felsefe ile ilgili olarak aşağıda-
doğrudur? kilerden hangisi söylenebilir?
A) Felsefe, bilgelik sevgisidir. A) Varlığın özünü sorguladığı

B) Felsefe, soru sormaktır. B) Mantık ilkelerine dayandığı
C) Felsefe, düşünce bilimidir. C) Sübjektif bir düşünce olduğu
D) Felsefe, doğru düşünmektir. D) Evrensel konulara yöneldiği
E) Felsefe, yolda olmaktır. E) Farklı bilgi türlerini birleştirdiği
5. Felsefenin ilgilendiği sorular, özel değil, genele yöneliktir;

2. Bir düşünce etkinliği olan felsefe, filozofların aynı soruyu derin düşünmeye dayanır ve kesin bir cevap vermek güç-
kendi bakış açısı, kendi yaratıcılığına göre cevap verdikleri tür. Bu yönüyle felsefenin soruları gündelik hayatta karşılaş-
bir alandır. Felsefe tarihindeki her filozofun aynı soruya fark- tığımız sorulardan farklıdır.
lı cevaplar vermiş olmaları da bunu göstermektedir.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi felsefenin ilgilendi-
Yanıt Yayınları
Bu parça felsefenin aşağıdaki özelliklerinden hangisini ği sorulardan biri değildir?

vurgulamaktadır?
A) Varlık sonlu mudur, sonsuz mudur?
A) Tutarlı olma B) Evrensel olma
B) Yaşamın amacı nedir?
C) Eleştirel olma D) Öznel olma
C) Kendiniz olmasanız kim olmak isterdiniz?
E) Bütünleyici olma
D) Güzelliğin kaynağı nedir?
E) Hakikati bilmek mümkün müdür?
3. İnsanlar felsefe yapmak suretiyle hayatın yönlendirmelerini

sorgulamış, merak etmiş, hayatı sunulduğu gibi kabullen- 6. Felsefe ile ilgili olarak aşağıda verilen açıklamalardan
mek yerine, olayların ardına bakmayı öğrenmiş, kuşkulan- hangisi yanlıştır?
mış, hayal etmiş ve böylelikle kendi kararlarını verme imka-
nı kazanmıştır. A) Felsefe, evreni, doğayı tanımaya yönelik bilme ve anla-
ma çabasıdır.
Parçada, felsefenin sözü edilen işlevi aşağıdakilerden B) Felsefe, psikoloji, sosyoloji gibi pozitif sosyal bir bilim
hangisidir? dalıdır.
C) Felsefe, fizik, kimya, biyoloji gibi varlığın belirli bir bölü-
A) Yaşam anlam ve değer katması
münü açıklamakla kendini sınırlamaz.
B) Aklın önemini kavratması
D) Felsefe, insanların doğruluğundan kuşku duymadıkları
C) İnsanın anlama ihtiyacını gidermesi her şeyi sorgular.
D) İnsanı bilinçli bir varlık kılması E) Felsefe terimi sözcük olarak, bilgeliği sevme anlamın-
E) Güvenilir düşünme yollarını öğretmesi da kullanılır.
ÜNİTE - 1
9
FELSEFEYLE TANIŞMA
7. Felsefe, hayati ihtiyaçlarını gidermiş ve düşünmeye vakit 9. Felsefe öğretmeni derste felsefe hikmet ilişkisi üzerinde du-
bulmuş insanlarca yapılan bir etkinliktir. Temel ihtiyaçlarını rur ve öğrencilere “hikmet” sözcüğünün ne anlama geldiği-
gidermiş, servet sahibi Antik Yunanlıların çoğu zamanlarını ni sorar. Beş öğrencinin cevapları şöyledir:
geçici heveslerle geçirirken, bazıları düşündüler, öğrendi-
− Emre : Bilgelik
ler, hayal kurdular. İşte filozof denilen bu kişiler geçici olan-
la yetinmek, hayattan keyif almak yerine, onu sorgulayarak − Eren : Bilgili olmak
geçici zevkler perdesinin ardındaki kalıcı olana ulaşmaya
− Bilge : Derin düşünmek
çabaladılar ve bunun için felsefe yaptılar.
− Esra : Sırları çözmek
Bu parça, felsefe yapmada aşağıdakilerden hangisinin
− Öykü : Hakikati bilmek
önemini ortaya koymaktadır?
Söz hakkı verilen öğrencilerin aşağıda verdikleri cevap-
A) Üstün yetenekli olmanın lardan hangisi doğrudur?
B) Boş zamana sahip olmanın
A) Emre B) Eren C) Bilge
C) Aklını etkin şekilde kullanmanın
D) Hayatı sorgulamaya ilgi duymanın D) Esra E) Öykü
E) Sürekli araştırma çabası içinde olmanın

Yanıt Yayınları
10. Tüm hayvanlara birtakım yöntemlerle bazı davranışları öğ-

retmek mümkündür. Bir papağan insan gibi bazı sözcükle-
8. Felsefe, temel disiplinleri olan varlık, bilgi ve değer alanla- ri söylemeyi, bir şempanze karmaşık bazı problemleri çöz-
rında sorular sorar. Bu noktada felsefe, hiç kesintiye uğra- meyi öğrenebilir. Ancak “Evrenin bir amacı var mıdır?” şek-
mayan bir düşünme etkinliği olarak karşımıza çıkar. Felse- linde bir soru soramazlar. Elbette Papağan Alex gibi “Han-
fe ele aldığı soruları, belirli bir kesime değil, akıl ilkeleri çer- gi renk?” biçiminde sorular da ezberletilebilir. Ancak bu bi-
çevesinde tutarlı bir bilgi olarak ortak insan aklına sunar. linçli şekilde cevap bekleyen bir soru değildir. İnsanı diğer
Felsefede sorulan sorulara verilen cevaplarla yetinilmez; her canlılardan ayırıcı en önemli özelliği, belirli bir cevap verme-
cevap yeni soruları, bunlar da yeni cevapları ve tekrar yeni yi gerektiren sorular sorabilmesidir. Bu nedenle felsefe yap-
sorularla kendisini hiç durmadan yeniler. mak insana özgü bir eylemdir.
Bu parçada felsefenin aşağıdaki özelliklerinden hangi- Parçada, insanın felsefe yapması aşağıdakilerin hangi-
sine değinilmemiştir? sine bağlanmaktadır?
A) Sürekli olma A) Bilme yeteneğine

B) Evrensel olma B) Algılama gücüne
C) Sorgulayıcı olma C) Yaşama sevincine
D) Akla dayalı olma D) İrade özgürlüğüne
E) Birikimli olma E) Sorgulayıcı olmasına
1-A
? 2-?2-D 3-? 3-D 4-? 4-C5-? 5-?C
6- 7-?6-B 8-? 7-B 9-? 8-E10-? A ?
9-11- 12-E?
10-
ÜNİTE - 1
10
TEST
FELSEFEYLE TANIŞMA
2
1. Felsefenin başlaması bazı koşullara bağlı olarak gerçekleş- 4. Günlük hayatta felsefe sözcüğü yer yer farklı anlamlarda da
miştir. Bu koşullardan biri de, toplumun yüksek refah düze- kullanılmaktadır. Söz gelimi;
yine ulaşmış olmasını gerektirmesidir.
− Benim hayat felsefem; yarın ölecekmişim gibi hiçbir şe-
Buna göre, felsefenin başlamasında yüksek refah düze- yi ertelemeden istediğim her şeyi imkanlarım ölçüsün-
yine ulaşmış olmanın yararı aşağıdakilerden hangisidir? de yapmaya çalışmaktır. Çünkü insan hayata ancak bir
kere gelir.
A) İnsana düşüncesini ifade etme özgürlüğü sunması
Burada felsefe sözcüğü hangi anlamda kullanılmıştır?
B) İnsanda felsefi merak duygusunu uyandırması
C) İnsanların felsefi bilgi birikimini artırması A) Hedef B) Hikmet
D) İnsana farklı düşüncelerle tanışma olanağı vermesi C) İlke D) Yöntem
E) İnsanın felsefe yapması için boş zaman yaratması E) Derin düşünme
2. Felsefe de bilim de varlığı inceler. Fakat bunu yaparken fel-

sefe düşünme gücünden, akıl yürütme yollarından, bilim ise
deneyden yararlanır. 5. Felsefe, insanın varlık, bilgi ve değer üzerine tam ve bütün
bir bilginin ortaya çıkması veya bir insanın böyle bir bilgiye
Yanıt Yayınları
Parçada, felsefe ile bilim arasındaki farklılığın aşağıda-

sahip olabilecek ölçüde olgunluğa ermesi halidir.
kilerin hangisinden kaynaklandığı vurgulanmaktadır?
Parçadaki felsefe tanımı aşağıdaki kavramlardan hangi-
A) Ele alınan konuların siyle ifade edilmektedir?
B) Kullanılan yöntemin
A) İdeal B) Logos
C) Ulaştıkları sonuçların
D) Yaşama olan katkılarının C) Bilgin D) Hikmet
E) Sordukları soruların E) Hakikat
3. Hegel’in diyalektiği ile Marx’ın diyalektiği birbirini reddeden

iki ayrı yaklaşımdır. Ancak her iki filozofun düşünceleri ken-
di iç yapısı bakımından çelişkiye yer vermeyen felsefi gö- 6. Felsefenin değeri, bilimdeki gibi kesin sonuçlara ulaşması
rüşlerdir. değil, bütün varlık dünyasını bir pota içinde eriterek özünü
ortaya koymasından kaynaklanır.
Bu parçada felsefi görüşlerin hangi özelliği vurgulan-
maktadır? Bu parçada felsefenin hangi özelliği vurgulanmaktadır?
A) Öznel olma B) Eleştirel olma A) Subjektifliği B) Eleştirelliği
C) Tutarlı olma D) Evrensel olma C) Soyutluğu D) Evrenselliği
E) Bütünleyici olma E) Birleştiriciliği
ÜNİTE - 1
11
FELSEFEYLE TANIŞMA
7. Tuhaf mı tuhaf bir çalışma alanıdır şu felsefe denen şey… 9. Felsefenin öneminin nereden kaynaklandığını soruyorlar.
Çoğu kez bir sis bürümüştür ortalığı. Değil yolu arada bir Her şeyden önce felsefe doğruyu yanlıştan ayırt edebilmek
felsefeye düşenler, filozoflar bile sıkça nerede olduklarını için gereklidir. Bu, sadece yanlışa karşı bir tepki olarak de-
göremezler. Bu durumu, kurulu düzenleri bozmada adı kö- ğil; daha iyiye, daha doğruya, daha güzele ulaşmak için,
tüye çıkan çağımızın o altüst edici hızına yükleyemeyiz. Da- gelişmek içindir. Felsefe, “böyle gelmiş, böyle gider” zihni-
ha başlangıcından beri felsefenin yerini belirlemede güçlük yetine karşı bir duruştur. Bir buldozer gibi yıkıcı değildir fel-
çekilmiştir. Felsefeyi içten içe kemiren ezeli kriziydi bu. “Fel- sefe; aksine yapıcıdır, sadece olumsuzlukları gündeme ge-
sefe nedir?” İşte felsefenin ölüm kalım sorusu! tirmez, olumlu olanları da ortaya koyar. Kendimiz ileri sür-
düğümüz bir görüşü içeriden görmeyebiliriz, ayırdına vara-
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? mayabiliriz; işte bu noktada filozoflar dışarıdan bir bakan
olarak görüşlerimizin temellerini, doğruluk değerini inceler,
A) Felsefi soruları yanıtlamanın imkansız olduğu sınar ve yargılar.
B) Felsefenin yaşam açısından değersiz olduğu
Bu parçada felsefenin hangi özelliği vurgulanmaktadır?
C) Felsefi düşüncelerin tutarsız olduğu
D) Felsefeyi tanımlamanın güç olduğu
A) Aklın ürünü olması
E) Felsefe alanının belirsiz olduğu
B) Eleştirel olması
C) Kuşku duymayı
D) Soru sormaya dayalı etkinlik bir olması
E) Farklı bilgileri bir araya getirmesi
Yanıt Yayınları
8. Felsefeyi doğuran önemli nedenlerinden biri, Antik Yunan’da

demokrasinin olmasıdır. Bilim ve felsefenin gelişmesi için
demokrasi en uygun ortamdır. Çünkü felsefi düşünce kar- 10. Toplumların gelişmesinde, uygarlaşmasında felsefi düşün-
şıt görüşlerin yarışabildiği, her türlü düşüncenin eleştirilebil- menin önemi yadsınamaz. Ne zaman ki insan, doğanın gi-
diği, sorgulanabildiği bir ortamda gelişebilir. Örneğin, yağ- zemini mitosların, efsanelerin, öykülerin, öğretilerin etkisin-
murun yağmasını Zeus’un kızıp, tükürmesiyle açıklayanla- den sıyrılarak salt kendi düşüncesi ile çözmeye, anlamaya
ra karşıt bir görüş ileri sürüldüğünde engelleniyorsa felsefe başladı, işte o zaman uygarlık da başladı. Buna göre felse-
için uygun ortam yok demektir. fe, aklın otoriteye karşı açtığı savaşın bir zaferidir.
Buna göre, demokrasinin, felsefenin başlamasındaki ro- Bu parçada felsefi düşünme, hangi niteliği ile açıklan-
lü aşağıdakilerden hangisidir? maktadır?
A) Farklı düşüncelere özgürlük tanıması A) Özgür bir düşünme eylemi olarak

B) Öğrenme ve araştırme isteği uyandırması B) Mutlak cevaplar arayan bir yöntem olarak
C) Yaratıcı yeteneklere imkan vermesi C) Temellendirme odaklı bir etkinlik olarak
D) Düşünce gücünün önemini kavratması D) Kuşkuya dayanan bir bilgi alanı olarak
E) Yaşamda başarılı olmayı öğretmesi E) Sorulara ağırlık veren bir disiplin olarak
1-E 2-B 3-C 4-C 5-D 6-E 7-D 8-A 9-B 10-A
ÜNİTE - 1
12
TEST
FELSEFEYLE TANIŞMA
3
1. İnsanların hayatın amacını keşfetmeleri, kendi hayatlarını 4. Bilge insan, sürekli bir arayış içinde olan, akıl ve duygu dün-
anlamlandırmaları ve buna bağlı olarak da ona yön verebil- yasında denge kurabilen, Sokrates gibi herkesin “doğru”
meleri adına felsefi düşünüş önemli bir değere sahiptir. Her kabul ettiği düşüncelerin üstüne üstüne giderek yanlışlarını
birey kendi karakterine ve yeteneklerine göre kendi hayatı- ortaya çıkaran, Mevlana gibi her şeyi anlayışla karşılayan,
nı kendi tercih ettiği yoldan sürdürmesi, ancak felsefi düşü- Yunus Emre gibi sade bir yaşam sürebilen bir iradeye sa-
nüşe sahip olmakla olanaklıdır. hip olan kişidir.
Bu parçaya göre, felsefi düşünüşün kazanımı aşağıda- Bu parçada, bilge insanın aşağıdaki niteliklerinden han-
kilerden hangisidir? gisine değinilmemiştir?
A) Gerçekleri öğrenme ihtiyacını karşılaması A) Kültürel değerlerin etkisinde kalması

B) Kişiyi ön yargılardan uzak tutması B) Davranışlarında ölçülü olması
C) İnsana aklın önemini, bilinçli olmayı kavratması C) Hoşgörü özelliğine sahip olması
D) Hayatla ilgili farklı bakış açıları kazandırması D) Sorgulayıcı bir tutuma sahip olması
E) İnsana düşündüğü gibi yaşama olanağı sunması E) Araştırmacı bir ruha sahip olması
5. Felsefe sadece başkalarının ileri sürdükleri görüşlerin doğ-

ruluk ve yanlışlıklarını ortaya koymakla yetinmez; felsefe her
2. Ay ve güneş herkesin lambasıdır, hava herkesin havasıdır,
şeyden önce kendine dönük bir düşünme biçimidir. Buna
su herkesin suyudur. Ekmek neden herkesin ekmeği değil-
göre, filozoflar kendi düşünceleri üzerine, elde etmiş oldu-
Yanıt Yayınları
dir?
ğu bilgiler üzerine yeniden dönerek, onları yeniden değer-
lendirir, gözden geçirir.
Şeyh Bedreddin’in bu sözleri hangi felsefi tutuma örnek
oluşturur?
Bu parçada felsefenin aşağıdaki özelliklerinden hangi-
si vurgulanmaktadır?
A) Sorgulayıcı olma B) Kuşkucu olma
C) Hoşgörülü olma D) Rasyonel olma A) Eleştirel olma B) Refleksif olma
E) Öngörüde bulunma C) Öznel olma D) Birikimli olma
3. Hangi eylemlerimiz ahlakidir? Her filozof bu soruya farklı ya-

6. “Aydınlanma, insanın kendi suçu ile düşmüş olduğu ergin
olmama durumundan kurtulmasıdır. Bu ergin olmayış du-
nıt vermektedir. Aynı felsefi görüşü paylaşan filozoflar bile
rumu ise, insanın kendi aklını bir başkasının kılavuzluğuna
bu konuda farklı düşünebilmektedirler. Hatta bu filozoflar-
başvurmaksızın kullanamayışındandır.”
dan herhangi ikisinin bile görüşleri aynı değildir. Söz geli-
mi, ahlaki eylemlerimizde insanın özgür olduğunu savunan
Kant’ın bu sözleri, aşağıdakilerden hangisinin önemini
liberteryenler, her alanda aynı görüşleri benimsemezler.
vurgulamaktadır?
Bu parçada felsefenin aşağıdaki özelliklerinden hangi-

A) Yeni öğrenmelere istekli olmanın
B) Bildiklerinin doğru olduğunu savunmanın
A) Eleştirel olma B) Birikimli olma
C) Özgürce düşünmenin
C) Öznel olma D) Evrensel olma D) Refleksif düşünmenin
E) Bütünleyici olma E) Düşüncelerin birbiriyle tutarlı olmasının
ÜNİTE - 1
13
FELSEFEYLE TANIŞMA
7. Aristoteles, dünden bugüne kadar gelen felsefenin temel 9. “Birkaç kişinin bir oyuna çevirdiği hakikat bütün insanların
problemlerini; feryadıdır.”
I. Ne bilebiliriz? Berkeley’in bu sözü, aşağıdakilerden hangisini vurgula-

II. Ne yapmamız gerek? maktadır?
III. Ne umabiliriz? A) Her insanın mutlu olmayı arzu ettiğini
sorularıyla ifade etmiştir. B) Felsefenin evrensel bir düşünce olduğunu

C) İnsanın mantıksal çıkarımlarla hareket ettiğini
Bu sorular, sırasıyla felsefenin hangi disiplinlerine işa-
D) İnsanın anlama ve gerçeği görme ihtiyacını
ret etmektedir?
E) Felsefenin bilgeliğe ulaşma çabası olduğunu
A) Ontoloji - Etik - Epistemoloji

B) Epistemoloji - Din felsefesi - Etik
C) Epistemoloji - Ontoloji - Etik
D) Ontoloji - Etik - Din felsefesi
10. I. Madde doğada kaç halde bulunur?
E) Epistemoloji - Etik - Din felsefesi II. Hava direnci cismin hareketini nasıl etkiler?
III. İnsan eylemlerinde özgür müdür?
IV. Doğada güzellik var mıdır?
Yukarıdakilerden hangilerinin felsefi soru niteliğinde ol-

duğu söylenebilir?
Yanıt Yayınları
A) I ve II B) II ve III
C) III ve IV D) I ve III
8. Felsefenin babası olarak bilinen Thales, iyi bir astronom ve E) II ve IV

geometride bugün de kullanılan Thales teoremini geliştiren
kişidir. “Geometri bilmeyen bu kapıdan giremez” diyen Pla-
ton da iyi bir matematikçidir. Aristoteles de filozof olmasının
yanı sıra birçok bilim dalıyla ilgilenmiş, iyi bir biyolog ve man-
11. Felsefe şüphe ile başlar. Her kim felsefi düşünüyorsa ken-
tıkçıdır. Aynı şekilde İbni Sina tıp tarihinin ünlü kişilerinden-
di inançları üzerinde bile şüphe etmeli ve sunulan hiçbir dü-
dir, Descartes Analitik geometrinin kurucusudur. Tüm bu
şünceye sorgulamaksızın, körü körüne inanmamalıdır. Ken-
örnekler gibi ünlü birçok filozof bilim dallarının bir veya bir-
disi ya da başkası için şüphe duymayan bir düşünme, fel-
kaç dalıyla oldukça ilgilidir.
sefi bakış tarzı olamaz. Felsefe, bilgisizce ortaya konan ku-
ramların eleştirildiği düşünsel bir etkinliktir.
Bu parçadan çıkarılabilecek en doğru yargı aşağıdaki-
lerin hangisidir?
Bu parçada felsefeyle ilgili olarak aşağıdakilerden han-
gisi vurgulanmaktadır?
A) Filozof olabilmek için bilim adamı olmak gerekir.
B) Bilim adamı olmak aynı zamanda filozof olmayı da ge-
rektirir. A) Nesnel olmadığı
C) Felsefe yapmak her şeyden önce bilimsel çalışmalara B) Dogmatik olmadığı

dayanır. C) Bilimsel olmadığı
D) Filozofların birçoğu aynı zamanda bilim adamıdır. D) Olgusal olmadığı
E) Felsefe de diğer disiplinler gibi bilimin bir dalıdır. E) İndirgemeci olmadığı
1-E 2-A 3-C 4-A 5-B 6-C 7-E 8-D 9-D 10-C 11-B
ÜNİTE - 1
14
TEST
ÇIKMIŞ SORULAR
4
1. Zekânın ve bilgeliğin ölçütünün zenginlik olduğunu düşü- 3. “Felsefe yapmak yolda olmaktır.” diyor Jaspers. Ben de
nen kişiler, Thales’le yoksul olduğu için alay ederler. O da “Felsefe yapmak yolda olmak kadar uçta olmaktır.” diyo-
bunun üzerine zeytinin az olduğu o yıl, elindeki bütün pa- rum. Uçta olmak akıncılık yapmak gibidir. Orduların önün-
rayla, ihtiyaç olmadığı için ucuzlamış olan ve zeytinyağı üre- den gidip henüz kimsenin ayak basmadığı, bilmediği, gör-
timinde kullanılan tüm presleri satın alır. Sonraki hasat mev- mediği sınır uçlarında cesurca at koşturmaktır aynı zaman-
simi geldiğinde ihtiyacı olanlara bu presleri kendi belirledi- da. Daha sonra, edindiği tecrübeleri ardından gelecek or-
ği fiyattan kiralayarak çok para kazanır. duyla paylaşmak, onlar için patika bile olsa yol hazırlamak-
tır.
Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabi-
lir? Bu parçada felsefenin uçta olmasıyla anlatılmak istenen
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Filozof, dünyayı anlamlandırmaya çalışan kişidir.
B) Felsefe, her şeye eleştirel bir gözle bakma alışkanlığı A) Tüm sorulara çözüm getirmek
kazandırır. B) Teorilere ilginç yorumlarda bulunmak
C) Filozofların öncelikleri diğer insanlardan farklıdır. C) Kendi başına hareket etmek
D) Filozof, hayata dair her şeyi felsefi probleme dönüştü- D) Hakikatin peşinde olmak
rür. E) Yeni soru ve iddialar ortaya atmak
E) Felsefi düşünce çözümleyici ve kurgusaldır.
Yanıt Yayınları
2. Felsefe çok kullanıldığı halde anlamı az bilinen bir sözcük-

tür. Söz gelimi Oğuz için arkadaşı “Onun hayat felsefesi gü-
4. Felsefe sorularla doğar, büyür, gelişir. Ancak felsefi soru di-
ğer sorulardan farklıdır. Felsefe, olanla yetinmez. Bu yüz-
nünü gün etmektir.” diyor. Bir firma satış felsefesini “Müş-
den insan ve zihnini sürekli arayışa sürükler. Bu eylemle de
terileri mutsuz etmektense daha az kazanmaya razıyız.” şek-
yaşamı, varlığı, bilgiyi ve değerleri daha daanlamlı bir hâle
linde özetliyor. Bir banka kendini diğer bankalardan farklı
getirmeyi amaçlamaktadır. Belki de buyüzden olacak ki her
göstermek için “Bizim felsefemiz hepsinden farklıdır.” slo-
insan kendini tanımaya ve bilmeye başladığı ilk günden iti-
ganıyla reklam yapıyor. Felsefenin kelime anlamının dışın-
baren “Ben kimim, neyim ve ne olacağım?”, “Evren nedir?”,
da kullanılışıyla ilgili bu tarz örnekleri daha da çoğaltabiliriz.
“Dünya nedir?”, “Doğru nedir?”, “Güzel nedir?”, “Adalet ne-
Değişik anlamlar yüklenen felsefe sözcüğü aslında Herak-
dir?” veya “Eşitlik nedir?” gibi birçok soru sormaktadır.
leides Pontikos’un söylediğine göre ilk olarak Pythagoras
tarafından kullanılmış, Yunanca “philosophia” sözcüğünden
Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisi, felsefi soru-
gelmektedir.
yu diğer sorulardan ayıran özelliklerden biri değildir?
Dilimize “felsefe” olarak geçen “philosophia”nın kelime

A) Var olanla yetinmemesi
anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
B) Neden-sonuç ilişkileri araması
A) Gerçeklik bilgisi B) Yaşam atılımı
C) Eleştirel ve sorgulayıcı olması
C) Bilgelik sevgisi D) Hayat görüşü D) Bitmez tükenmez arayışlardan oluşması
E) Yaşama sevinci E) Yaşamı ve varlığı anlamlandırması
ÜNİTE - 1
15
ÇIKMIŞ SORULAR
5. Felsefenin bilimler gibi bir gelişim süreci yoktur. Bizim, “Hip- 7. Tarihle fazla ilgilenmiyorum. “Bir düşünürün ancak tarihsel
pokrat Yemini” ile hekimlikte ahlak ölçülerini belirleyerek ta- arka planıyla anlaşılabileceği” sözü, basmakalıp bir sözdür.
rihe mal olan Hekim Hippokrates’ten tıp alanında çok ileri- Ancak bütün basmakalıp sözler gibi o da en fazla bir yarı
de olduğumuz kesindir. Oysa Platon’dan çok daha ileride doğruyu ifade eder. Yunan tarihi hakkında ayrıntılı bir bilgi-
olduğumuzu söyleyemeyiz. Ancak onun yararlandığı bilim- nin Yunan felsefesi anlayışımızı büyük ölçüde artırabilece-
sel bilgi sürecinden daha ilerideyiz. Felsefe üretiminde bel- ğine inanmıyorum. Felsefe uzay ve zaman sınırlarının öte-
ki de bir düşünürün dediği gibi sadece Platon’a dipnot ya- sindedir. Filozoflar, küçük uzamsal-zamansal canlılarsa da
zıyoruz. onların küçük uzamsal-zamansal ilgilerine özel dikkat, fel-
sefelerini aydınlatmaktan daha çok engeller.
Bu parça felsefi bilginin aşağıdaki özelliklerinden han-
gisini vurgulamaktadır? Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
A) Akla dayalı olma A) Felsefenin kültüre bağlı olduğu

B) Evrensel olma B) Felsefelerini anlamak için filozofların tanınması gerektiği
C) Eleştirel olma C) Felsefenin tarihsel süreçlerle anlaşılabileceği
D) Kümülatif olma D) Felsefenin evrensel olduğu
E) Bütünleyici olma E) Felsefecilerin de sıradan bir yaşam sürdürdükleri
Yanıt Yayınları
6. İngiliz filozof Bertrand Russell’ın öne sürdüğü gibi belki de 8. Fizik üzerine fizik yapılamaz ama felsefe üzerine felsefe ya-
hiç kimse, hem inanılır hem tutarlı bir kuram geliştirmeyi ba- pılabilir; hatta bu, felsefe için bir gereklilik olarak düşünüle-
şaramamıştır. İnanırlığı yüksek kuramların ciddi tutarsızlık- bilir. Çünkü felsefenin ne olduğu, gerekli olup olmadığı, işe
lar içerdiği, mantıksal bakımdan daha tutarlı kuramlarınsa yarayıp yaramadığı ya da nasıl yapılabileceği gibi sorular
inandırıcı olmadıkları görülüyor. Belki de kuramları birbirini sorulduğunda bile esasen felsefe yapılmaya başlanmakta-
dışlayan şeyler olarak görmek gereksizdir. Kim bilir kuram- dır. Genel olarak varlık, bilgi ve değerler üzerine sorular so-
lardan biri gerçekten doğru, diğerleri yanlıştır. Veya bir kuran felsefe, kendisine dair de sorular sormakta ve bunlara
ram diğerlerinden daha temel ve kapsayıcıdır. Hatta tümü cevap aramaktadır.
birden, gizlenmiş gerçeği ve doğruyu açığa çıkarmaktadır
denilebilir. Bu parçada aşağıdaki yargılardan hangisi vurgulanmak-
tadır?
Bu parçada felsefi düşünmenin hangi özelliğine işaret
edilmektedir? A) Felsefe ele aldığı konuları akla dayanarak temellendirir.
B) Felsefi düşünüş yaratıcılık gerektirir.
A) Görüşlerin birbirini yanlışlamasına
C) Felsefe kesin olarak kabul edilen bilgiler üzerine bile so-
B) Nihai cevaplar aramasına rular sorar.
C) Temellendirme odaklı bir etkinlik olmasına D) Felsefe bilimler üstü bir disiplindir.
D) Eleştirel olmasına E) Felsefe kendi olanaklılığı ve yöntemi üzerine de sorular
E) Öznel olmasına sorar.
1-C 2-C 3-E 4-B 5-D 6-A 7-D 8-E
ÜNİTE - 1
16
TEST
EBA PEKİŞTİRME TESTİ
5
1. Birçoğumuz felsefi soruları unutur veya bilinçli olarak ilgi- 3. Felsefe, yaşanan deneyimin somut gerçekliği zemininde
lenmeyiz. Bunun en önemli nedeni, dogmatik yanıtlarla ye- başlar. Deneyim, teorilerimiz için bize ham veriler sağlar.
tinmemizdir. İnsanın sadece kendisine sunulanla yetinme- Sonra düşünce havalanır, zeminle teması kopar ve imgesel
si, var olan şeylerin olduklarından başka türlü olabilecekle- kurgunun tepelerine yükselir. Kurgusal faaliyet sırasında,
rini düşünmemesi, sorgulamaması onu felsefe yapmaktan gerçekleri sistematik bir dünya görüşünde sentezlemek için
uzaklaştırır. Ne zaman ki insan gerçekliğin göründüğü gibi rasyonel ölçütleri ve hayal gücünü kullanırız. Ancak nihai
olmayacağını düşünmeye, “acaba” diyerek görünüşün ar- noktada teorilerimiz yere inmeli ve zeminle tekrar buluşma-
kasında farklı nedenler var mı diye sorgulamaya başlarsa lı, kurgularımız ve hipotezlerimiz deneyimin otoritesine ce-
felsefeye adım atmış olur. Bu açıdan her şeyden önce in- vap vermelidir.
sanda yeni sorulara kapı açan, felsefi sorgulamayı hareke-
te iten gücü uyandırmak gerekir. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
Bu parça, felsefe yapmada aşağıdakilerden hangisinin A) Felsefenin soru sormaya dayandığı

önemine vurgu yapmaktadır? B) Felsefenin deneysel değil, akılsal olduğu
C) Felsefenin yaşamın içinde olması gerektiği
A) Nesnel düşünmeye
D) Felsefenin kültürel değerlere bağlı olduğu
B) İnsan aklına olan güvene
E) Felsefenin tarihsel süreçlerle anlaşılabileceği
C) İfade özgürlüğünün varlığına
D) İnsanın şüphe duymasının gereğine
E) İnsandaki yaratıcı hayal gücüne
Yanıt Yayınları
2. Sorgulama, insanı araştırmaya, öğrenmeye ve bilgiye yö- 4. Hayatımız felsefeye aç... Felsefeye hayatımızda yer yok. Dü-
nelten temel felsefi tavırdır. Cevaplar ve çözüm önerileri ise, şüncelerimizdeki sığlık, darlık, bağnazca saplantılarımız bu
felsefi görüşler veya kuramlar olarak ortaya konulur. Her gö- yüzden. Felsefe yaşanmıyor, sadece meslek mensupların-
rüş veya kuram, insan, varlık ve değerler hakkında merakı- ca “icra” ediliyor. Felsefe geçmişimizle, kültürel birikimimiz-
mızı gideren rasyonel bilgiler sunar. Böylece felsefe insanı; le, edebiyatımızla, folklorümüzle, sanatımızla bir bağ kura-
insana, doğaya, varlığa, iyiye, güzele, adalete, bilgiye yö- mıyor; onların zenginliğiyle beslenemiyor. Felsefeyle yaşa-
neltir. Felsefi bilgi ile donanan insan kendi yargı ve eylem- yamıyoruz. Kitaplarda, okulların duvarları arasında kalıyor;
lerini, çevresinde olup bitenleri eleştirel bir tarzda değerlen- hayata inemiyor. Felsefeyi hayata indirmekle yüzlerce yıllık
dirir; başkalarınca kolaylıkla yönlendirilmez, yanıltılmaktan serüveniyle kültürler arası özellikler kazanmış evrenselliğini
kurtulur; kendini belirlemeyi ve rasyonel ilkelere dayalı bir hayatımıza katmalıyız. Beklentilerimiz, umutlarımız içinde
yaşam sürmeyi başarır. yer almıyor. Oysa felsefeyle gelecek umudumuzu bileyle-
yelim ki, hayatımızda bir “lüks” olarak durmasın.
Bu parçaya dayanarak felsefe ile ilgili aşağıdakilerden
hangisi söylenemez? Bu parçaya dayanarak felsefeye nasıl bir rol biçilemez?
A) Kesin bilgiye ulaşma yöntemidir. A) Düşüncelerimizdeki ön kabulleri ortaya çıkarma

B) Özgür düşünme yöntemidir. B) Düşünce ve eylemlerimizi eleştirme
C) Her türlü bilgiyi irdeler. C) Yaşamımızda yol gösterme
D) Entelektüel bir uğraştır. D) Farklı kültür zenginliklerden beslenmemizi sağlama
E) Dünyayı anlamlandırmaya çalışır. E) Teknik beceri isteyen çabalarımızı destekleme
ÜNİTE - 1
17
5. Felsefi tavır, düşünme üzerine düşünmeyi içerir. Düşünme- 7. “Varlık nedir? Zaman nedir? Gerçek nedir? Güzellik nedir?”
nin kendi düşüncesi üzerine tekrar düşünmesi felsefi tavrın soruları henüz yanıtı bulunamamış felsefe sorularıdır. Ancak
en önemli karakteridir. Bu düşünme biçiminde filozof, sa- bu sorulardaki “nedir” sorusunu gündelik yaşamımızdaki
dece problem üzerine değil, düşündüğünü düşünerek çift sorulardan ayırmak gerekir. “Maddenin halleri nedir?” so-
yönlü bir düşünme gerçekleştirir. rusunu, madde; katı, sıvı ve gaz olarak üç halde bulunur
şeklinde yanıtlayabiliriz. “Saat nedir?” sorusuna; “Saat, za-
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? manı ölçmemizi sağlayan nesnedir” diyerek karşılık verebi-
liriz. Oysa “Varlık nedir? Zaman nedir?” sorularındaki “ne-
A) Felsefeden öğrenilecek bir şey olmadığı dir” ile kastedilen, zamanın ya da uzaklığın anlamının ne ol-
duğudur.
B) Felsefenin akıl ve mantık ilkelerine dayandığı
C) Felsefede birden fazla yöntem olduğu Buna göre, felsefi soruların özelliği aşağıdakilerden han-
D) Felsefede özgür düşünmenin önemli olduğu gisidir?
E) Felsefenin refleksif bir düşünce olduğu

A) Kendi üzerine dönük olması
B) Özü belirlemeye yönelik olması
C) Herkesi ilgilendiren sorular olması
D) Neden-sonuç ilişkisini açıklayıcı olması
E) İnsanda hayret ve şaşkınlık uyandırması
6. Sokrates’in öğretileri hakkında kendi yazdıkları günümüze

kadar ulaşmadığı için bazen çelişkili bilgiler olabilmektedir.
Yanıt Yayınları
Sokrates hakkındaki en güvenilir kaynaklar başta Platon ve

Ksenophon olmak üzere öğrencilerinin yazmış olduğu di-
yaloglardır. Bu diyaloglardaki bazı görüşlerin Sokrates’e mi,
yoksa öğrencilerine mi ait olduğu tartışılmaktadır. Sokra-
tes’in düşünce sistemi, farklı diyaloglardaki düşüncelerin or- 8. Filozofların oluşturdukları akımların günümüze kadar gel-
tak bir ilkeyle; bağıntı, düzen, kavram ya da fikirle birbirine mesini sağlayan sebep doğrulukları değil, tutarlı olmaları-
bağlanmış olma durumuna; düşünceler arasındaki karşılık- dır. Bir filozofun sisteminin diğer filozofların sistemlerine gö-
lı bağlantı ve uyumuna bakılarak belirlenmeye çalışılmakta- re daha doğru veya yanlış olduğu söylenemez. Çünkü fel-
dır. sefi sistemlerin sonuçları, bilimde olduğu gibi deneyle test
edilerek doğrulanamaz. Örneğin; Platon’un idealar kuramı,
Bu parça, aşağıdaki yargılardan hangisiyle özetlenebi- felsefedeki ütopyalar, doğruluk ya da yanlışlıkları söz konu-
lir? su edilemez; fakat her biri kendi içinde tutarlılık oluşturur.
Doğruluk düşüncenin gerçeklikle uyuşmasına bağlıdır. Bir
A) Filozoflar, felsefedeki bilgi birikimini sorgulayarak ken- önerme ancak işaret ettiği şeye karşılık geliyorsa doğrudur.
di görüşlerini oluşturur. Doğru olan bir önermede ise çelişki olmaz.
B) Felsefede üretilen bilgiler, doğruluğu ya da yanlışlığı tar-
tışılmaz niteliktedir. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?
C) Her felsefe sistemi onu oluşturan düşünürün kişiliğini

A) Doğru olan aynı zamanda tutarlıdır.
yansıtır.
B) Bir düşüncede tutarlılık varsa doğrudur.
D) Felsefi düşünceler birbiriyle tutarlı bir bütünlük oluştu-
rur. C) Felsefi sistemler olgusal bir temele dayanmaz.
E) Felsefi görüşler, varlığı bir yönüyle değil, bütünüyle açık- D) Felsefi düşünceler mutlak değildir.
lar. E) Felsefe akıl ve mantık ilkelerine uygundur.
1-D 2-A 3-C 4-E 5-E 6-D 7-B 8-B
ÜNİTE - 1
18
TEST
MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR
6
1. Felsefe elbette bilim değildir; bilim gibi kesin olan bir bilgi- 3. Felsefeci kişisel olandansa evrensel olanı, olayların görün-
si ve pratik sonuçları da yoktur. Ancak felsefe, insanın her meyen taraflarını, işin aslını; günlük olandansa genele iliş-
şeyden önce kendisini fark etmesini sağlayarak onu bir “öz- kin olanı merak eder.
ne” olarak konumlandırır. Birey, özne olmakla her şeyi, bil-
gisi ve kişisel varoluşu çerçevesinde gerekçelendirmeye, Buna göre, felsefeci aşağıdaki sorulardan hangisini me-
kavramaya başlar. Özne olmayı başarmış birey, her şeye rak eder?
cesaretle yönelir, kendi yönünü kendi belirler, ne olacağını
kendisi seçer, gerektiğinde çevresindekilere bir tavır sergi- A) Kendinizden memnun musunuz?
ler; ilgilendiği her şeyi görür, fark eder, gözlemler, değer- B) Bugün hayatın son günü olsaydı ne yapardınız?
lendirir, yorumlar onlar üzerinde kararlar verir. Böylelikle öte- C) Hayattan çıkardığınız en büyük ders nedir?
kilere karşı kendisini konumlandırır.
D) Dünyaya nasıl bir iz bırakmak istersiniz?
Bu parçaya dayanarak felsefeyle ilgili olarak aşağıdaki- E) Yaşamın amacı nedir?

lerin hangisi söylenemez?
A) Öğrenme ve anlama ihtiyacımızı karşılar.

B) Aklın önemini kavratarak insanı bilinçli yapar.
C) Doğa olaylarını kontrol etme imkanı verir.
D) Bireyin yaşamını anlamlı ve değerli kılar.
E) İnsana özgürce yaşama olanağı sunar.
Yanıt Yayınları
4. Yunan felsefesi, öncelikle “Var olan nedir?” sorusu üzerin-

de durmuştur. İlk filozoflar bu bağlamda “arkhe” problemi
üzerine yoğunlaşmışlar ve töz arayışlarına girmişlerdir. An-
cak sofistler bu çabaları gereksiz bulmuşlar ve “Var olan na-
sıl bilinebilir?” sorusuna yanıt arayarak yeni bir geleneğin
2. Felsefeden ya olağanüstü çözümler beklenir veya konusuz başlangıcını oluşturmuşlardır. Sofistler bu konuda her şe-
bir düşünce olarak bir tarafa bırakılır; ya da ona nadir insan- yin insana göre değiştiğini ileri sürerek görececi bir görüş
ların değerli çabası olarak ürkerek bakılır veya hayallerden benimsemişlerdir. Sokrates ise sofistlerin bu görececi an-
ibaret lüzumsuz, usandırıcı bir dırıltı olarak küçümsenir. Ya layışına karşı çıkarak var olan hakkında mutlak doğrunun
herkesi alakadar eden ve bunun için de esasında basit ve imkanını savunmuş; Platon da hocasının bu rasyonalist ba-
herkes tarafından anlaşılmak zorunda olan veya uğraşılma- kış açısını idealar kuramıyla desteklemiştir.
sı boşuna olacak kadar zor bir şey olarak kabul edilir.
Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
Bu parçadan çıkarılabilecek en doğru yargı aşağıdaki- nebilir?
lerden hangisidir?
A) Filozofların düşünceleri önceki çağların felsefe akımla-
A) Felsefe, insanın bilip sahip olabileceği, herkes için ge- rından etkilenmiştir.
çerli sonuçları içerir. B) Felsefenin alanı ontolojiden epistemolojiye doğru evril-
B) Felsefe adı altında ortaya çıkan düşünceler gerçekte bir- miştir.
birine karşıt olan yargılardır. C) Felsefi düşünceler, bulundukları çağın yaşam koşulla-
C) Felsefi bilgi bir tavır olarak kuşkucu ve sorgulayıcıdır. rından etkilenmiştir.
D) Felsefe, yaşam üzerine üretilen çeşitli düşüncelerden D) Felsefi sorulara zaman içinde doğru cevaplar bulunmuş-
oluşur. tur.
E) Felsefi bilgilerin ne olduğu ve değeri tartışılmaz. E) Felsefe ve bilim iç içe bir gelişim göstermiştir.
ÜNİTE - 1
19
5. Felsefe hiçbir çıkar gözetmeden bilginin ve doğruluğun pe- 7. Felsefe yapmayan insanın düşünmesi yüzeyseldir. Böyle
şine düşen bir düşünme etkinliğidir. Yanlışı elemeye, doğ- bir insan kendini anlamaz, neler olup bittiğini fark edemez,
ruyu bulmaya ve bilgiye ulaşmaya çalışırken hiçbir maddi korku içinde yaşar; kısaca kendisi olamaz. Kendisi olama-
kazanç beklemez; ün, şöhret ve mükafat peşinde koşmaz yınca da, farklı maskeler kuşanır ve olmak istediği kişiye de-
filozof; araştırdığı bir konu, üstünde düşündüğü bir problem ğil, “beklenen” kişilere dönüşürler ve bir anlamda öylesine
hakkında, “Bu ne işe yarar?” diye sorarak çalışmaya başla- bir yaşama demir atarlar. Rolünü oynadığı kişi kendisi de-
maz. O, “Buradan doğru bilgiye nasıl ulaşırım?” diye sora- ğildir, gerçek değildir; “sanal kişi”dir. Böyle bir kişi kendisi
rak araştırmaya koyulur. ile barışık veya kendisine ulaşmış değildir.
Bu parçada felsefenin hangi özelliği vurgulanmaktadır? Bu parçada felsefe yapmak aşağıdakilerden hangisiyle
ilişkilendirilmektedir?
A) Kendi olanaklılığı üzerine bir düşünce olması
B) Kendi içinde tutarlı bir bütün oluşturması A) Özgür birey olmakla
C) Akıl ve mantık ilkelerine uygun olması B) Sorumluluk üstlenmekle
D) Koşulsuz bir düşünüş olması C) Bilgili bir insan olmakla
E) Konulara yaklaşımının öznel olması D) İsabetli soru sormakla

E) Gerçekçi tutum takınmakla
Yanıt Yayınları
6. Bir düşünüşün felsefi olabilmesi için refleksif olma, mantık 8. Herkes dünyayı belli bir felsefi açıdan görür; yaşam karşı-
kurallarına uyma, var olan karşısında bir tavır alışı dile getir- sında herkesin bir felsefi görüşü, bir yönelimi vardır. Düşü-
me, eleştirel olma ve yüksek genellik derecesinde bir bilgi nen insanlar olarak, eylemlerimize belli felsefe ya da ilkeler
arayışına yönelme gibi hususların yanında; felsefi sayılabi- ışığında yön verir, tutumlarımıza bir şekil veririz. İnsan ne
lecek bir soru etrafında vücut bulması, sistematik olması, zaman ki bir şeyin doğru ya da gerçek olduğu iddiasını des-
varlık kavramı etrafında merkezileşme, felsefe tarihi çerçe- teklemek için kanıtlar sunmaya başlarsa, felsefe yapmaya
vesinde, belli bir problematik devamlılık içerisine oturtula- da başlamıştır. Ne zaman ki ahlaksal yargı nedeniyle büyük
bilmesi gibi fikri inşa gereklerine de ihtiyaç duyulmaktadır. bir ıstırap çekmeye ve belirli bir yargıyı savunmaya başlar-
Fikri inşa gereklerine uymayan felsefi görüşler içerik olarak sa, felsefe yapmaya da başlamıştır. Ne zaman ki bir siyasal
ne kadar değerli ve zengin olsa da, insanlar tarafında an- tutumu diğerine karşı desteklemek için gerekçeler göster-
laşılamaz. meye başlarsa, felsefe yapmaya da başlamıştır.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin önemi vurgulan- Parçada, insanın felsefe yapmaya başlaması, aşağıda-
maktadır? kilerin hangisine bağlanmıştır?
A) Felsefenin mutlak hakikate yönelmesinin A) Varlıktaki neden-sonuç ilişkisini aramasına

B) Felsefi görüşlerin birbiriyle tutarlı olmasının B) Felsefi düşünce birikimlerini öğrenmesine
C) Felsefi bilgilerin temellendirilmesinin C) Yaşamını birtakım ilkelere dayandırmasına
D) Felsefenin anlaşılır bir dil ile ifade edilmesinin D) Belirli bir dünya görüşüne sahip olmasına
E) İnsanın özgürce soru sorabilmesinin E) Olması gerekeni bildirmesine
1-C 2-B 3-E 4-B 5-D 6-D 7-A 8-E
ÜNİTE - 1
20
TEST
MERAKLISINA ORİJİNAL SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
6
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 1
21
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 1
22
ÜNİ T E
BİLGİ FELSEFESİ
TEST
BİLGİ FELSEFESİ
1
1. “Ocak ayında yağmur niçin kara dönüşür, nedeni nedir?” 4. ̶ Kahve içersen zihnin açılır.
biçimindeki bir soruya cevap verilirken, aşağıdaki bilgi
̶ Sıcak havalarda pamuklu giymek sağlıklıdır.
aktlarından hangisi diğerlerine göre daha etkin bir rol
oynar? ̶ Terliyken soğuk su içen insan hasta olur.
̶ Ayva bolsa kış sert geçer.

A) Duyum B) Algı
C) Düşünme D) Anlama Bu bilgiler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
E) Açıklama
A) Deney ürünüdür.
B) Kişisel bilgilerdir.
C) Doğrulukları sınırlıdır.
D) Yaşam için zorunludur.
E) Pratik bilgilerdir.
2. I Genellenebilir bilgidir.
II. İnsanlığın ortak mirasıdır.
III. Belli bir yönteme göre elde edilir.

5. Felsefe tarihi boyunca filozoflar, “Doğru bilgi nedir?” soru-
IV. Önceki bilgilere göre daha ileridir.
suna cevap arayışı içinde olmuşlardır. Doğru bilgi, kesinliği
Yukarıdakilerden hangileri hem felsefi bilgi hem bilim- hiçbir olasılık içermeyecek, hiçbir kuşku duyulmayacak şe-
sel bilgi için söylenebilir? kilde emin olarak bilinen bilgidir.
Yanıt Yayınları
A) I ve II B) II ve III Bu parçaya göre, bilginin doğruluk ölçütü aşağıdakiler-
C) III ve IV D) I ve III den hangisidir?
E) II ve IV A) Tutarlılık B) Uygunluk
C) Apaçıklık D) Yararlılık
E) Tümel uzlaşım
3. “Yağmur yağıyor” dediğimde, biri evet doğru, derse bura-

da doğru olan, yağmurun kendisi veya yağmurun yağıyor
6. Güvenilir bir harita, bize yolumuzu bulmamızı ve gideceği-
olması değil; yağmurun yağması ile ilgili söylemiş olduğum
miz yere varabilmemizi sağlar. Bunun gibi, kurallarına göre
ifadedir. Yağmurun kendisi, yağmurun yağması veya yağ-
oluşturulan bir dil de bize, dünyanın gerçekliğini bulmamı-
maması doğru veya yanlış değil; bunlar gerçektir veya ger-
zı sağlar. Bu anlamda bir tümceyi anlamak, bir dili anlamak
çek değildir.
demektir. Bir dili anlamak da bir haritaya sahip olmaktır. Bir
haritaya sahip olmakla halihazırda zaten birçok anlamlan-
dırma olanağını ediniriz.
nemez?
Bu parçada sözü edilen bilgi görüşü, aşağıdakilerden

A) Gerçek, özne nesne ilişkisinin ürünüdür.
hangisidir?
B) Doğruluk, zihinseldir.
A) Kritisizm B) Empirizm
C) Gerçek, yargıdan bağımsızdır.
D) Doğruluk, gözleme dayalı bir açıklamadır. C) Pozitivizm D) Rasyonalizm
E) Gerçek, deneyin konusudur. E) Analitik felsefe
ÜNİTE - 2
25
BİLGİ FELSEFESİ
7. “Size bakıyorum, algılıyorum, orada olduğunuzu biliyorum, 10. Descartes, kendisine kadar gelen bilgileri incelediğinde,
gözlerimi kapatıyorum, artık sizi algılamasam da orada ol- hepsinde sandığından daha çok yanlış olduğunu görür. Ona
duğunuzu biliyorum.” göre bunca yanlışın nedeni akıl olamaz. Descartes, insan-
ların yanlış bilgilere ulaşmalarının nedenini, doğru yoldan
Bu sözlerden aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabi- giden fakat yavaş yürüyen bir insan ile yolunu şaşıran fakat
lir? çok hızlı koşan bir insan örneği ile açıklar. Eğer yavaş yü-
rüyenler daima doğru yolu izlerse, koşan fakat doğru yol-
A) Algı olmasa da bilgi olabilir. dan uzaklaşanlardan daha çok ilerleyebileceklerini söyler.
B) Bilgi ile algı aynı şeydir.
Bu parçada, aşağıdakilerden hangisinin önemi vurgu-
C) Algı kaybolsa da bilgi kaybolmayabilir.
lanmaktadır?
D) Bilgi ancak algı üzerine konumlanabilir.
E) Algıların değişmesiyle bilgi de değişir. A) Bilgiye ulaşma yönteminin
B) Her şeyden sonuna kadar kuşkulanmanın
C) Güvenilir bir başlangıç doğrusunun
D) Akıl ve mantık ilkelerinin
E) Eleştirel aklın
8. İnsan, kendinden bağımsız olarak var olan gerçekliğin bil-
gisini elde edemez. Çünkü gerçekliğin bilgisini elde etmek
için insanın bilgi yeteneği ve kapasitesi yeterli değildir.
Bu parçada dile getirilen görüş hangi felsefi akıma ya-

kındır?
Yanıt Yayınları
A) Empirizm B) Septisizm
C) Kritisizm D) Pozitivizm
E) Rasyonalizm
11. Her an bir durumdan ötekine geçiyorum; ısınıyorum ya da
üşüyorum, neşeliyim ya da kederli; çalışıyorum ya da hiç-
bir şey yapmıyorum. Duyumlar, duygular, istekler, tasarım-
lar, varlığımın aralarında paylaşıldığı değişimler ve sıra sıra
boyandığı renkler; artık hiç durmadan değişiyorum. Buna
9. Arzu, iş görüşmesine gider. Görüşmede kendisine sorular göre, bir objenin ilk gördüğün durumu, bir an sonra gördü-
yönelten adamın dişlerine gözü takılır. Bu adam çok sigara ğünden az da olsa farklılık gösterir; çünkü bir anlık süre için-
içiyor olsa gerek; çünkü benim babam da çok sigara içtiği de yaşlanmıştır. Ancak değişmeyen ve hareketsiz maddeyi
için dişleri sararmıştı, der. Burada Arzu özne, Arzu’ya soru- bilen, doğa bilimlerini oluşturan zeka; işte bu dinamik, can-
lar soran adam nesne, Arzu’nun adamın çok sigara içtiği lı ve değişken olan hayatı bilemez. Gerçekte var olan, sü-
sonucuna ulaşması ise, bilgidir. rekli bir oluş ve atılım içinde olan hayat akışının bilgisi, ara-
cısız, içten bir duyuş elde eder.
Bu örnekte, Arzu’nun “adamın sigara içtiği bilgisine” ulaş-
masında aşağıdaki bilgi aktlarından hangisi en etkin rol Bu parçada sözü edilen yaklaşım, aşağıdakilerden han-
oynamıştır? gisidir?
A) Algı B) Düşünme A) Analitik felsefe B) Kritisizm
C) Anlama D) Hayal C) Rasyonalizm D) Entüisyonizm
E) Açıklama E) Fenomenolojizm
1-E 2-B 3-A 4-D 5-C 6-E 7-C 8-B 9-B 10-A 11-D
ÜNİTE - 2
26
TEST
BİLGİ FELSEFESİ
2
1. İdeal olan, bireyin güvenle sığınabileceği ve onu değişimin 4. Coğrafya öğretmeni sınıfa “Obruk nedir?” diye bir soru yö-
fırtınalarından koruyacak mükemmel ve değişmez bir ger- neltir. Söz hakkı alan Soner; “Vadi ve platoların yamaçların-
çek değildir. İdeal olanı insanın günlük yaşamının düzen- da sel sularının aşındırması ile oluşan özel yeryüzü şekille-
lenmesindeki etkisi, uygulamadaki sonuçları belirler. rine obruk denir” der. Öğretmen, Soner’e “Hayır, yanlış” der.
Bunun üzerine söz hakkı alan Fatih, “Obruk, baca veya ku-
Bunları söyleyen kişinin görüşü, bilgi kuramıyla ilgili aşa- yu şeklinde keskin köşeli, derin çukurluklara denir” diye ce-
ğıdaki yaklaşımlardan hangisine uymaktadır? vap verir. Öğretmen, Fatih’e “Aferin, doğru” der.
Burada, öğretmenin Soner’in verdiği cevaba “yanlış” Fa-
C) Pozitivizm D) Pragmatizm tih’in verdiği cevaba “doğru” derken aşağıdakilerden
hangisi ölçüt alınmıştır?
E) Rasyonalizm
A) Tutarlılık B) Yararlılık
C) Apaçıklık D) Uygunluk
E) Tümel uzlaşım
2. I. Teknik bilgi
II. Bilimsel bilgi
III. Sanat bilgisi 5. Aşağıdaki filozoflardan hangisi “mutlak bilgi yoktur” gö-
rüşünü savunmaktadır?
IV. Felsefi bilgi
A) Bergson B) Farabi
Yanıt Yayınları
Yukarıdaki bilgi türlerinden hangileri ortaya koydukları

ürünleri itibarıyla somuttur? C) Pyrrhon D) Aristoteles
A) I ve II B) II ve III E) Hegel
E) II ve IV
6. Aslı, babasının yemek masasındaki sivri biberi iştahla yedi-

ğini görünce, o da bir tane alıp yer, fakat acıdan ağzı yanar.
Bunun üzerine, “bu biber çok acıymış; zaten tüm sivri biber-
ler acı olur” diyerek ucundan ısırdığı biberi ağzından çıka-
3. Deniz suyu temiz midir, kirli midir? Bu soruya kesin bir ce- rır. Annesi, Aslı’nın bu yargısının yanlış olduğunu iddia eder
vap vermek olanaksızdır. Bir bakıma deniz suyu hem temiz- ve o da bir başka sivri biberi alır, ucundan koparıp tadına
dir hem kirlidir. Söz gelimi, birçok canlı için hayat kaynağı bakar, ardından “bak bu acı değil, istersen kendin bak” der
olan deniz suyu, insanlar için mide bulandırıcıdır; fakat ba- ve bir parçasını kızı Aslı’ya uzatır. Aslı, sivri biberi yedikten
zı balıklar ancak deniz suyunda yaşayabilir. Değerler de sonra, “evet doğru, bu acı değilmiş” der. Böylece Aslı ile
böyledir; benim için doğru ve iyi olan şey, bir başka toplum- annesi tüm sivri biberlerin acı olmadığı konusunda anlaşır-
da yaşayan kişi için yanlış ve kötü olabilir. lar.
Bunları söyleyen kişinin görüşü, aşağıdaki yaklaşımlar- Bu parça, bilginin doğruluk ölçütlerinden hangisine ör-
dan hangisine uymaktadır? nek oluşturur?
A) Rölativizm B) Kritisizm A) Apaçıklık B) Uygunluk
C) Empirizm D) Pozitivizm C) Yararlılık D) Tutarlılık
E) Rasyonalizm E) Tümel uzlaşım
ÜNİTE - 2
27
BİLGİ FELSEFESİ
7. Gazali’ye göre, doğru bilgi, içinde hiçbir şüphe barındırma- 9. Sokrates insanlarda doğuştan var olan bilgiyi açığa çıkar-
yacak şekilde bilinen, kendisinde yanlışlık olasılığı olmayan, tırken karşılıklı konuşma yöntemini uygular. Bu yöntem iki
kalbin yanlışlığına inanmadığıdır. aşamadan oluşur: İroni (alaya alma) ve maiotik (doğurtma).
Sokrates, ilk aşamada karşısındakiyle konuşurken bir şey-
Bu parçaya dayanarak, Gazali ile ilgili olarak aşağıdaki- ler bildiğini sanan kişiye aslında hiçbir şey bilmediğini alay-
lerden hangisi ileri sürülebilir? lı bir şekilde kanıtlar. İkinci aşamada ise, yine ustaca sordu-
ğu sorularla hiçbir şey bilmediğini düşünen kişinin, aklında
A) Bilginin kaynağı konusunda rasyonalist bir düşüncede doğuştan var olan bilgilerini açığa çıkarır.
olduğu
B) İnsanın aklını şüphe etmekte kullandığında her şeyi bi- Bu düşüncelere sahip Sokrates, aşağıdakilerden hangi-
lebileceğine inandığı siyle nitelendirilebilir?
C) İçinde şüphe duyulamayacak hiçbir bilginin olmadığını A) Septik B) Pozitivist

kabul ettiği
C) Empirist D) Pragmatist
D) Bilgi felsefesinin temelini kesin bilginin elde edilmesi
üzerine kurduğu E) Rasyonalist
E) Doğru bilginin imkanı konusunda sürekli bir şüphe için-

de olduğu
10. Öğrenci fizik öğretmenine, “Gökkuşağı nasıl ve neden olu-

şur?” şeklinde bir soru sorar. Bunun üzerine fizik öğretme-
ni, laboratuvarda gökkuşağının nasıl oluştuğunu yaptığı de-
ney ile nedenlerini, gerekçelerini, kanıtlarını ortaya koymak
Yanıt Yayınları
suretiyle öğrencinin sorusunu cevaplar.
Burada, öğretmenin gökkuşağının nasıl oluştuğunu ka-

nıtlarını ortaya koymasında hangi bilgi aktı etkin rol oy-
namıştır?
8. Erman evde masanın üzerinde ne olduğunu bilemediği bir A) Algı B) Düşünme

nesne görür. Merak edip yaklaşır, kendi kendine “bu ne ya?”
C) Anlama D) Hayal
diye sorar. Sağına soluna, üstüne altına şöyle bir bakar, ta-
şa benzetir fakat taş değil; yumuşak, kaygan ve biraz da E) Açıklama
yapış yapış. Tekrar dikkatlice incelediğinde üzerinde bir ip
görür ve bunun ilginç tasarlanmış bir mum olduğunu fark
eder. Burada Erman süjedir, masanın üzerindeki tanımlaya-
madığı nesne objedir, görülen nesnenin mum olduğunun
fark edilmesi ise bilgidir.
11. Felsefe tarihinde yer alan birçok filozof, felsefi söylemlerin-
de, önce temel bir ilke belirleyip ardından tek tek fenomen-
Bu örnekte, süje ile obje arasındaki bağın kurulmasın-
leri bu ilke aracılığıyla açıklama yoluna gitmişlerdir.
da aşağıdaki bilgi aktlarından hangileri rol oynamıştır?
Parçada sözü edilen yöntem aşağıdakilerden hangisi-

A) Düşünme ve algı
dir?
B) Düşünme ve anlama
A) Analiz B) Tümevarım
C) Algı ve anlama
D) Anlama ve açıklama C) Sentez D) Tümdengelim
E) Algı ve açıklama E) Benzetmeli akıl yürütme
1-D 2-D 3-A 4-A 5-C 6-B 7-D 8-C 9-E 10-E 11-D
ÜNİTE - 2
28
TEST
BİLGİ FELSEFESİ
3
1. Protagoras’ın “İnsan her şeyin ölçüsüdür” ifadesinden 4. Orta Çağ Avrupa bilim anlayışına göre, dünya sabittir, tep-
aşağıdaki anlamların hangisi çıkarılamaz? si gibi düzdür. Bu bilginin doğruluğundan o günün insanla-
rı çok emindi ve herkes bunu böyle onaylıyordu. Peki ço-
A) Her şey görecelidir. ğunluğun bir şeye doğru demesi, onaylaması gerçekten
B) Nesneler olduğu gibi algılanmaz. onu doğru yapar mı? Şu an hepimiz biliyoruz ki, dünya düz
de değil, sabit de değil. Ancak bu bizim bunu öyle kabul et-
C) Özneden bağımsız mutlak bir bilgi yoktur.
tiğimiz için değil, gerçekten öyle olduğu içindir.
D) Doğrunun ne olduğu insana göre değişir.
E) Her insan duyu bakımından farklı yaratılmıştır. Bu parçada aşağıdaki bilginin doğruluk ölçütlerinden
hangisi eleştirilmektedir?
A) Apaçıklık B) Yararlılık
C) Tutarlılık D) Uygunluk
2. Tren raylarını ufukta birleşmiş gibi görürüz; ancak zihnimiz-
E) Tümel uzlaşım
de, paralel uzanan doğruların hiçbir zaman birleşmeyece-
ğine ilişkin matematiksel bilgiden veya yaşamımızdaki de-
neyimlerle zihnimizde yer edinen bilgilerden yararlanarak;
biz, görüntüye aldanmaz ve tren raylarının bitişik olmadığı
sonucuna ulaşırız.
5. Bilginin imkanı konusunda, “Doğru bilgi olanaklı mıdır? İn-

Bu parçada, tren raylarının bitişik olmadığı sonucuna
san zihni, varlık hakkında bilgi sahibi olabilir mi?” soruları
ulaşmada, aşağıdaki doğruluk ölçütlerinden hangisine
ile karşılaşılmaktadır. Burada iki yaklaşım karşımıza çıkmak-
başvurulduğu vurgulanmaktadır?
tadır. Biri, “Evet, doğru bilgi olanaklıdır” demek suretiyle
Yanıt Yayınları
doğru bilginin mümkün olduğunu; diğeri, “Hayır, doğru bil-

A) Bilginin, betimlediği nesnesine uygunluğu
gi olanaksızdır” diyerek tam aksini savunur.
B) Bilginin, zihindeki yargı ile olan tutarlılığı
C) Bilginin, problemleri çözmedeki işlevselliği Buna göre, aşağıdaki bilgi kuramlarından hangisi, “doğ-
ru bilgi olanaksızdır” görüşünü savunur?
D) Bilgi üzerinde uzman kişilerin oy birliği
E) Kuşku duyulmayan apaçık bilginin varlığı A) Septisizm B) Empirizm
C) Rasyonalizm D) Pozitivizm
E) Kritisizm
3. − Bilginin öğrenilmesinde zihin mi yoksa zihin dışı varlık-

lar mı daha büyük rol oynar?
− Akıl ya da zihin kendiliğinden başka bir şeye dayanma-

dan bilgi edinme olanağına sahip midir? 6. Bilgi, nesnel gerçekliğin insan beynindeki yansımasıdır. An-
− Duyu ve algıların bilgi elde edebilme açısından gücü ne- cak bu yansıma, bir aynanın bir cismi yansıtması ya da bir
dir? kaya parçasının güneş ışınını yansıtması gibi yalın bir yan-
sıma değildir.
Bu soruların bilgi felsefesinin hangi problemini sorgu-
lamaktadır? Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
A) Bilginin değeri A) Bilgi duyuların kullanımı sonucunda oluşur.

B) Bilginin sınırları B) Her şey insana nasıl görünüyorsa öyledir.
C) Bilginin kaynağı C) Duyular bize nesneleri olduğu gibi tanıtır.
D) Doğru bilginin imkanı D) Bilgi, varlığın bilgisiyse nesneldir.
E) Doğru bilginin ölçütü E) Bilginin kaynağı duyumlar değil, akıldır.
ÜNİTE - 2
29
BİLGİ FELSEFESİ
7. İnsan zihnini bilgi bakımından analiz ettiğimizde, zihninin 10. Meryem Hanım, evli kızının evine gittiğinde gözü hemen sa-
tüm içeriklerinin bize duyular ve deney tarafından sağlanan lonun perdelerine ilişir. Kızının salon perdelerini değiştirdi-
malzemeye indirgenebilir; bu malzeme ise algılardan baş- ğini sanar; fakat yakından bakıp inceler ve sonra kendi ken-
ka hiçbir şey değildir. Buna göre zihnimiz, yalnızca tecrübe dine “perdelerin rengi güneşten farklı görünüyormuş, bun-
ettiğimiz ideleri, duyum ve izlenimleri bilebilir. lar bizim çeyiz perdeleriymiş” der. Burada Meryem süjedir,
tanımlayamadığı perdeler objedir; bu ikisi arasında kurulan
Bu parçada sözü edilen bilgi görüşü, aşağıdakilerden bağ sonucunda tanımlayamadığı perdelerin çeyiz perdele-
hangisidir? ri olduğunu fark etmesi ise bilgidir.
A) Kritisizm B) Rasyonalizm
Bu örnekte, süje ile obje arasındaki bağın kurulmasın-
C) Pozitivizm D) Empirizm da aşağıdaki bilgi aktlarından hangileri rol oynamıştır?
E) Analitik felsefe
A) Anlama ve açıklama
B) Düşünme ve anlama
C) Algı ve açıklama
D) Algı ve anlama
E) Düşünme ve algı
8. Sofistlere göre, özne, kesinlikle kendisinin dışında bulunan
nesnelerle ilinti kuramaz; kursa bile bunu gösteremez. Bu
durumda bilgi bir öznenin kuruntusundan başka bir şey de-
ğildir. Her öznenin kendisine göre bilgisi vardır; üzerinde it-
tifak edilecek bir bilgi yoktur.
Yanıt Yayınları
Sofistlerin parçada sözü edilen görüşleri, aşağıdakiler-

den hangisiyle ilişkilendirilebilir?
A) İdealizm B) Pragmatizm
C) Dogmatizm D) Egoizm
E) Rölativizm
11. Parkta gezinirken esen rüzgarın sararan yaprakları savur-

duğunu gördüğümüzde, “Savuruyor rüzgar yine sararan
yaprakları” deriz. Bu bilgiyi bize deney verir. Ancak burada
“rüzgar” ile “yaprakların savrulması” arasında bir nedensel-
lik ilişkisi kurduğumuzda, artık deneysel alandan çıkar dü-
9. Doğru veya yanlış sav olarak nitelendirilebilecek hiçbir şey
şünce alanına geçeriz. Çünkü bu bağlantıyı deney bize söy-
yoktur. Herkes kendi duyumlarına başvurarak aynı konuda
lemez. Bu noktada deney biter ve düşünme başlar. Böyle-
farklı savlara sahip olabilir. Ancak bu savlardan hiçbirinin di-
likle deney verilerini nedensellik bağıyla birbiriyle ilişkilen-
ğerine bir üstünlüğü de yoktur. Bu bilgi görüşü, felsefe ta-
diririz.
rihinde dünden bugüne birçok filozof tarafından benimse-
nen bir yaklaşım olmuştur.
Bu parça, aşağıdakilerden hangisine “örnek” oluşturur?
Bu parçada sözü edilen filozoflar, aşağıdakilerden han-

A) I. Kant’ın kritisizmine
gisiyle nitelendirilir?
B) A. Comte’un pozitivizmine
A) Empiristler B) Entüisyonistler
C) D. Hume’un empirizmine
C) Septikler D) Pozitivistler D) J. Dewey’nin pragmatizmine
E) Rasyonalistler E) Descartes’ın rasyonalizmine
1-E 2-B 3-C 4-E 5-A 6-B 7-D 8-E 9-C 10-D 11-A
ÜNİTE - 2
30
TEST
BİLGİ FELSEFESİ
4
1. I. Kör doğan biri, görme yetisini kazanıp renkleri tecrübe 3. “Odada bir kedi var” önermesi, “Odada bir kedi var” olgu-
edinceye kadar hiçbir renk fikri olmaz. suna karşılık geliyorsa doğru, karşılık gelmiyorsa yanlış ka-
bul edilir. Ancak bu önerme ile olgu arasındaki karşılıklılık
II. Ejderha fikrine sahip olmak için mutlaka bir ejderha gör-
durumu olumlu önermelerde söz konusudur; olumsuz öner-
memiz gerekmez.
melerde karşılıklı olma durumu söz konusu değildir Örne-
III. Bazı insanların şeftaliden dişleri kamaşır; eğer hiç şef- ğin, “Odada bir kedi yok.” önermesi herhangi bir olgunun
tali tecrübe etmemiş olsalar kamaşmaz. karşılığı olduğu söylenemez. Çünkü önermenin neye işaret
ettiği belli değildir. Buna göre “düşünce/özne” ve “gerçek-
IV. Bin yüzlü bir çokgen fikrine sahip olmak için bin yüzlü
lik/nesne” arasındaki bilişsel bağın ne olduğu ve güvenilir-
bir çokgen görmemiz gerekmez.
liği tartışmaya açıktır.
V. Acının ne olduğu fikrine sahip olmak için, acıyı bir şe-
kilde tecrübe etmiş olmalıyız. Bu parçada, aşağıdaki bilginin doğruluk ölçütlerinden
hangisi eleştirilmektedir?
Yukarıdakilerden hangileri “empirizm” bilgi kuramının
varsayımlarını destekler niteliktedir? A) Apaçıklık B) Yararlılık
A) I, II ve III B) II, III ve IV C) Tutarlılık D) Uygunluk
C) III, IV ve V D) I, III ve V E) Tümel uzlaşım
E) II, III ve V
Yanıt Yayınları
4. Aşağıdakilerden hangisi “pragmatizm” bilgi görüşüne uy-

gun bir ifadedir?
A) Bir bilgi akla uygunsa yararlıdır.

B) Bilginin değeri sonuçlarından bağımsızdır.
C) Bir bilgi nesnesine uygunsa doğrudur.
D) Herkesin onayladığı bilgi doğru ve yararlıdır.
2. “Kedi” dediğimizde, dünyada farklı renklerde, farklı cinsler- E) Bilginin doğruluğunu ancak yararı belirler.
de olan birçok kedi görüyoruz. Bu kedilerden biri, örneğin
bir Van kedisi, kedilere özgü tüm özelliklere değil, sınırlı sa-
yıdaki özelliklere sahiptir. Fakat “kedi” sözcüğünün anlattı-
ğı şey herhangi bir kedi değil, evrensel, tümel kedidir. Tü-
mel kedi herhangi bir kedi doğduğunda doğmaz, ölünce de
ölmez, uzayda veya zamanda yer kaplamaz. Çevremizde
gördüğümüz kediler bu kediyle ortak bir yapıya sahiptirler; 5. I. Kesin olarak sınanabilir ve kanıtlanabilir bilgidir.
fakat bu ortaklıkları az ya da çok eksiktir. Bu türden birçok
kedi vardır; fakat sadece zihindeki kedi gerçektir. II. Dünden bugüne birikimli olarak ilerleyen bilgidir.
III. Akla dayalı olup, çelişkilere yer vermeyen bilgidir.

Bu parça aşağıdakilerden hangisine “örnek” oluşturur?
IV. Birçok bilginin birleştirilmesi, sentezi olan bilgidir.
A) Platon’un idealizmine
Yukarıdakilerden hangileri felsefi bilgi için söylenebilir?
B) Locke’ın empirizmine
C) Kant’ın kritisizmine
D) A. Comte’un pozitivizmine C) III ve IV D) I ve III
E) Descartes’ın rasyonalizmine E) II ve IV
ÜNİTE - 2
31
BİLGİ FELSEFESİ
6. Birçok insan, hali hazırdaki güncel dünyanın tarihsel ve kül- 8. Farabi’ye göre Tanrı, asıl gerçek, asıl doğru, asıl iyi ve asıl
türel gerçeklerine aldırmadan, mevcut şartları hiç dikkate al- güzel olandır. O, maddesi olmayan, bilen, bilinen, bütün
madan, eylemini bir teorinin direktifine göre yönlendirir. Bu varlıkların nedenidir. Evren ve evrendeki tüm varlıklar, Tan-
tip insanlara göre, eylemlerin kaynağında bulunan teori, her rı’nın varlık ve iyiliğinin bolluğu sonucunda O’ndan bir dü-
türlü olmuş, olacak ve olması muhtemel her sorunu çözer. zen içerisinde taşmasıyla, yayılmasıyla meydana gelmiştir.
Öyle ki, teorinin sınırları dışında herhangi bir hakikat yoktur; Bu varlıklar içinde Tanrı’ya en yakın olan “akıl”dır, en uzak
bütün hakikat bu teorinin sınırları içindedir, teori her türlü varlık ise, niteliği belirsiz olan “madde”dir. İnsan aklı doğru
hakikati içermektedir. bilgiyi, formların bilgisini, etkin akılla bağlantıya geçerek edi-
nir.
Parçada sözü edilen anlayış, aşağıdakilerden hangisi-
dir? Bu parçaya dayanarak, Farabi ile ilgili aşağıdakilerden
hangisi söylenebilir?
A) Septisizm B) Pragmatizm
A) Bilgi kuramı rasyonalizme dayanmaktadır.

C) Dogmatizm D) Entüisyonizm
B) Aklın güvenirliği konusunda kuşkucudur.
E) Rölativizm
C) Doğuştan fikirlerin varlığını reddetmektedir.
D) Varlığın oluşumunu diyalektik bir anlayışla ile açıklamak-
tadır.
E) Doğruya ulaşmada kuşkuculuğu yöntem olarak kullan-
maktadır.
Yanıt Yayınları
7. Aristoteles’e göre, varlığın; maddi neden, ereksel neden,

formel neden ve etkin neden olmak üzere dört nedeni var-
dır. Bu nedenler içinde “formel neden” varlıklarda “öz” ola-
rak bulunur. Varlıklar, formel nedenin maddeye biçim ka-
zandırmasıyla ortaya çıkar. Örneğin, bütün köpekler ortak 9. Platon’a göre, insanlar aslında her şeyi yaşamıştır ve bil-
bir “form”a sahiptir. Her bir köpek, köpek formundan aldığı mektedir; ancak dünyaya idealar evreninden düştüğünde
payla biçim kazanır ve ortaya çıkar. Varlık dünyasında gör- bunları unutmuştur. Buna göre biz, öğrendiğimizi sanırken,
düğümüz tek tek köpekler için; “Bu kangal köpeği etçildir” aslında bildiklerimizi hatırlıyoruz.
dediğimizde bunun bilgisi, “Bütün köpekler etçildir” tümel
yargısına dayanır. Bunun gibi; kangal, akbaş labrador, bul- Platon bu görüşüyle aşağıdakilerden hangisini vurgula-
dog gibi her bir köpek cinsi için “etçildir” yargısını çıkarmak maktadır?
mümkündür.
A) Güvenilir bilgilerin kendi deneyimlerimizden edindikle-
Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle- rimiz olduğunu
nebilir? B) Bilginin aslında insan zihninde doğuştan var olduğunu
C) Bilginin zaman içinde dış dünyadan toplanan birikimle-
A) Tüm varlıkların formu ortaktır.
rin bir bütünü olduğunu
B) Form, nesnelerden bağımsızdır.
D) İnsanın hiçbir şey bilmeden cahil bir varlık olarak dün-
C) Form ancak maddeyle imkan bulur. yaya geldiğini
D) Form, varlığın zamanla değişen özellikleridir. E) Bilgiyi öğrenme ve hatırlamanın algılamayla olanaklı ol-
E) Tekil varlıkların bilgisi, genel olandan çıkarılır. duğunu
1-D 2-A 3-D 4-E 5-C 6-C 7-E 8-A 9-B
ÜNİTE - 2
32
TEST
BİLGİ FELSEFESİ
5
1. Bilgiyi gerek duyu organlarımızla gerek deneyimlerimizle 4. Kesin bilgi, idenin bilinmesiyle olanaklıdır. Bilen de bilinen
öğrenene kadar zihnimizde “Doğru” ve “Yanlış” kavramları de maddi cinsten değildir, ideal varlık alanına aittir. Bu ne-
tam anlamıyla belirginleşmez. Bu yüzündendir ki, sobaya denle varlığın yasalarıyla aklın yasaları birbirinin aynıdır. Bu-
elimizi değdiririz ve bir daha asla ona temas etmememiz ge- na göre, hem varlığın hem düşüncenin temel ilkelerini man-
rektiğini öğreniriz. tık ortaya koyar. Mantığın temel ilkesi ise çelişmezliktir. Ya-
şamın temelinde de değişme ve çelişme vardır. Buna göre
Bunları söyleyen kişinin görüşü, bilgi kuramıyla ilgili aşa- her şey karşıtını içinde taşır ve onun aracılığıyla gelişir. Tez,
ğıdaki yaklaşımlardan hangisine uymaktadır? antitezi getirir ve bu ikisi daha ileri bir aşamada senteze ula-
şır.
A) Kuşkuculuk B) Pragmatizm
C) Rasyonalizm D) Empirizm Bu parçada dile getirilen bilgi görüşü aşağıdaki filozof-

lardan hangisine aittir?
E) Fenomenoloji
A) Platon B) Descartes
C) Aristoteles D) Hegel
2. I. İnsan zihninde deneye bağlı olmaksızın gelen hiçbir ön- E) Herakleitos

sel bilgi yoktur.
II. Kesin ve evrensel bilgilere ancak akıl aracılığıyla ulaşı-

labilir.
5. Bireyin yaparak, yaşayarak kendi deneyimleri sonucunda
III. Düşünmek, akıl yürütmek ancak dışarıdan sağlanacak kazandığı belli bir yönteme dayanmayan, genel geçerliliği
gereçlerle olanaklıdır. olmayan, bilimsel temeli bilinmeyen, yaşamı kolaylaştıran
bilgilere gündelik bilgi denir.
IV. Doğruluğun tek ölçütü mantıksal tutarlılıktır.
Yanıt Yayınları
Yukarıdakilerden hangileri “rasyonalizm” bilgi kuramına Buna göre, aşağıdakilerden hangisi gündelik bilgiyi ör-
uygun açıklamaları içermektedir? neklendirir?
A) I ve II B) II ve III A) Altın, elektriği bakırdan daha iyi iletir.
C) III ve IV D) I ve III B) Bilgi özne ile nesne ilişkisinin bir ürünüdür.
E) II ve IV C) Tadı acı olan karpuz yoktur.

D) Bir karenin iç açılarının toplamı 360 derecedir.
E) Dünya kendi etrafında dönen bir gezegendir.
3. Bir önerme ancak ve ancak kendisine dayanak olan varlı-

ğın durumuna uygunsa doğrudur. Eğer önerme varlığın bir
özelliğini ifade ediyorsa doğru; eğer özellik konu olan var- 6. Bir kimsenin damağını hiç etkilememiş bir tadın ya da hiç
lıkta bulunmuyorsa önerme yanlıştır. Örneğin, “Zeki, koklamadığı bir kokunun idesine sahip olması olanaksızdır.
Cenk’ten daha uzun boyludur” yargısının doğruluğu, bu ki- Bu yüzden de anadan doğma körlerde renklerin, sağırlar-
şilerin boylarına bakıp, mukayese ederek anlaşılır. da da seslerin ideleri yoktur.
Bu parça “bilgi kuramı”nın hangi temel sorusuna yanıt ni- Bu parça “bilgi kuramı”nın hangi temel sorusuna yanıt ni-
teliğindedir? teliğindedir?
A) Doğru bilginin ölçütü nedir? A) Doğru bilgi mümkün müdür?

B) Doğru bilgi mümkün müdür? B) Bilginin kaynağı nedir?
C) Doğru bilginin kaynağı nedir? C) Bilginin sınırları nelerdir?
D) Doğru ile gerçek aynı mıdır? D) Doğru bilginin ölçütü nedir?
E) Doğru bilgi özneye mi nesneye mi bağlıdır? E) Bilgi objeye mi, süjeye mi bağlıdır?
ÜNİTE - 2
33
BİLGİ FELSEFESİ
7. Bilgi, bilen ile bilinen arasında kurulan bir ilişkinin ürünüdür. 9. Doktorun mahmude otunun, insanı ishal ettiğini bilmesi, her
Yani bilgi çift kutuplu bir bağlantıdır. Bu bağlantının bilen ne kadar doktor bu ilacı kendisi bizzat kullanmamış olsa da,
tarafında bulunan ögeye özne (süje), bilinen tarafında bu- bu bilgi ona göre bir tecrübe bilgisidir. Çünkü bu tür bilgi-
lunan ögeye nesne (obje) adı verilir. Bilginin oluşumunda ler herkeste yoktur, bunlar mesleğe özgü olan kazanımlar-
özne, nesneye birtakım bilgi aktlarıyla yönelir. Söz gelimi, dır.
algılama, anlama, açıklama, düşünme, inanma gibi. Özne,
bu algı aktlarıyla nesneye yöneldiğinde kimi zaman öznel Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
özellikler, kimi zaman da nesnel özellikler daha etkin rol oy-
nar. A) Deney bilgisi ancak aklın denetiminde doğrulanabilir.
B) Doğru bilgi etkin aklın bir ürünüdür.
Buna göre, aşağıdaki bilgi türlerinden hangisinde nes-
C) Bilginin kaynağı akıl değil, deneydir.
nel özellikler daha etkin rol oynar?
D) Akıl, gerçekliği kavramada yetersizdir.
A) Felsefi bilgi E) İnsan görünüşlerin ötesini deney ile bilebilir
B) Dini bilgi
C) Sanat bilgisi
D) Bilimsel bilgi
E) Gündelik bilgi
10. I. Varlığı parçalara indirgeyerek inceler.
II. Eksiksiz ve tam bir bilgi değildir.
III. Konusu, doğrudan veya dolaylı olarak gözlenebilen ol-

Yanıt Yayınları
gulardır.
IV. Tüm insanların ortak ürünü olan evrensel bilgidir.
8. Kesin ve genel geçer bir bilimin temelini oluşturmak sure-

Yukarıdakilerden hangileri felsefi bilgi için söylenebilir?
tiyle felsefenin de kesin bir bilim olması için nesne ve var-
lıkların özüne ulaşmak gerekir. Bunun için öncelikle bilinç, A) I ve II B) II ve III
nesnelerin özüne ait olmayan;
̶ Günlük yaşam, toplum, bilim, din yoluyla nesneler üze- E) II ve IV
rinde edindiğimiz tüm görüş ve kanılardan arındırılma-
lıdır.
̶ Varlık var mıdır, yok mudur gibi tartışma ve düşünceler-

den arındırılmalıdır.
̶ Bilincin nesnesi olmayan uzay ve zamanla ilgili belirle-

nimlerden arındırılmalıdır.
11. Aşağıdakilerden hangisi bilginin doğruluk ölçütü olarak
yararlılığı esas almaktadır?
Bu parçada sözü edilen yaklaşım, aşağıdakilerden han-
gisidir? A) Bilginin değerini sonuçları belirler.
B) Ancak alanında uzman olan kişilerin onayladığı bilgiler
A) Analitik felsefe doğrudur.
B) Fenomenolojik yöntem C) Bir bilgi, nesnesini olduğu gibi betimliyorsa doğrudur.
C) Metodik şüphe D) Doğruluk değeri önermeler arası ilişkilerde ortaya çıkar.
D) Tümevarımcı yaklaşım E) Doğru, üzerinde hiçbir kuşku duyulmadan, sağduyu ile
E) Pragmatik yaklaşım apaçık bilinendir.
1-D 2-E 3-A 4-D 5-C 6-B 7-D 8-B 9-C 10-E 11-A
ÜNİTE - 2
34
TEST
BİLGİ FELSEFESİ
6
1. Aşağıdakilerden hangisi “Epistemoloji”nin ilgi alanında- 4. Platon, anımsama öğretisinin değerini kanıtlamak için, Me-
ki sorulardan biri değildir? non adlı eserinde, Sokrates’in hiçbir şey bilmeyen bir köle-
ye soru sorarak, güç bir geometri problemi çözdürmesini
A) Duyu bilgisine güvenilebilir mi? anlatır. Böylelikle bir kişinin bilmediğini sandığı bir şeyi bil-
B) Doğru ile gerçek aynı mıdır? diğini, onun bir şeyin bilgisine daha önceden sahip olduğu-
nu, kendisinin sadece soru sorarak hatırlamasını sağladığı-
C) Kesin bilginin kaynağı nedir?
nı gösterir.
D) Varlığın kesin bilgisi olanaklı mıdır?
E) Varlığın ilk ögesi nedir? Platon’un parçada sözü edilen anımsama öğretisinin or-
taya koyduğu düşünce aşağıdakilerden hangisidir?
A) Akıl tüm insanlarda eşit olarak dağıtılmış bir yetidir.

B) İnsanın yaşantı sonucu olmayan hiçbir bilgisi yoktur.
C) İnsan zihninde deneye bağlı olmayan apriori bilgiler var-
dır.
2. Aşağıdakilerden hangisi “rasyonalizm” bilgi kuramının
D) Tüm insanlar duyu bakımından aynı yetilerle donatılmış-
görüşlerine aykırıdır?
tır.
A) Kesin ve evrensel bilgilere ancak tümdengelimli akıl yü- E) Duyular yanıltıcıdır, onlara dayanarak mutlak gerçeğe
rütme ile ulaşılabilir. ulaşmak olanaksızdır.
B) Dış dünya hakkındaki kesin bilgiler, tek tek gözlemler-

den akıl yürütülerek çıkarılır.
C) Bilgi doğuştandır, insan aklı doğuştan mutlak bilgilere
Yanıt Yayınları
sahiptir.
D) İnsanın genel geçerliliği olan bilgilere ulaşması olanak-
lıdır.
E) Bilgi hatırlamak suretiyle bilinç düzeyine çıkarılır.
5. Varlığın, var olmanın odağında “zaman” yer alır. Zamana,

bilimin ölçülebilen bir olguymuş gibi yaklaşmak onu kavra-
maya yetmez. Zaman insan bilincinin bir oluşumu ve yara-
tıcı gelişimidir. Zeka, akıp giden zaman içinde ancak varlı-
3. Kant’a göre, biz ancak nesnelerin görünüşlerini bilebiliriz. ğın sınırlı bir kesitini bilebilir. Ancak zamansal varoluş da di-
Bu görünüşün ardındaki “numen”in ne olduğunu tasarlaya- yebileceğimiz yaşam ancak doğrudan ve aracısız bir şekil-
biliriz, fakat kesin olarak bilemeyiz. Çünkü anlama gücünün de kavranabilir. Bu ise zekanın olanaklarını aşar. Zeka du-
apriori kategorileri yalnızca fenomenler dünyasına uygula- rağan haldeki maddeyi kavrar; ancak asıl kavranması gere-
nabilir. ken doğanın iç yüzü, gerçeğin özü olan sürekli bir oluş ve
atılım içinde olanı hayatı kavrayamaz.
Bu parçaya dayanarak, Kant’ın bilgi görüşüne ilişkin aşa-
ğıdakilerden hangisi söylenebilir? Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin görüşleri vurgu-
lanmaktadır?
A) İnsanın bilme gücünü görünüşle sınırlamaktadır.
B) Akıl bilgisini deneyden üstün görmektedir. A) Descartes’ın rasyonalizmi
C) Tüm bilgilerin doğruluğundan kuşku duymaktadır. B) Comte’un pozitivizmi
D) Bilgi edinmede deneyi yeterli kabul etmektedir. C) Kant’ın kritisizmi
E) Varlığın var oluşunu, düşünülebilir olmasına bağlamak- D) Platon’un idealizmi

tadır. E) Bergson’un entüisyonizmi
ÜNİTE - 2
35
BİLGİ FELSEFESİ
6. Bergson, Descartes’ın felsefe ile matematik arasında kur- 8. Gazali, bilgi görüşünde duyuları, deneyi ve aklı aşan, ayrı-
duğu ilişkiyi, felsefe ile biyoloji arasında kurmuştur. En ge- ca sıradan insanda bulunmayan bir bilme gücünün varlığın-
niş anlamıyla “yaşam bilimi” demek olan biyoloji, yalnızca dan söz eder. O bu gücü “İnsanda açılan başka bir göz”
organik yaşamla sınırlı olmayıp, ruhsal ve toplumsal yaşa- olarak niteler. Gazali, en üstün bilgi kaynağı olan bu gücü,
mı da kapsar. Bergson’a göre, metafiziği biyolojiyle uzlaş- “Allah’ın insanın kalbine attığı nur, verdiği ilham” diye nite-
tırabilmek için onu evrensel bir matematik gibi düşünmeyi ler. Bu görüşünü de, “Bilmiş ol ki, ilmin yeri kalptir. Kalp der-
bir yana bırakmak gerekir. O, felsefeye, biyoloji aracılığıyla ken, bütün organlarımızı sevk ve idare eden, bütün organ-
hakikati, mutlak bilgiyi doğrudan ve aracısız bir şekilde, hiç- larımızın kendine hizmet ve itaat ettikleri, saygı duydukları
bir çıkarıma dayanmaksızın içeriden kavrayacak yeni ölçüt- manevi benliğimizi kastediyoruz.”ifadeleriyle açıklar. Gaza-
ler yaratma görevi yükler. li, insanın bu güçle gizli olanı, görünmeyeni, gelecekte ola-
cakları ve aklı aşan bazı şeyleri görüp bildiğini ileri sürer.
Bu parçaya göre, Bergson’un mutlak bilgiye ulaşmak
için felsefenin aramasını istediği yeni ölçüt aşağıdaki- Gazali’nin parçada anlatılan bu görüşü, aşağıdaki bilgi
lerden hangisidir? kuramlarından hangisinin içinde değerlendirilmektedir?
A) Akıl B) Deneyim A) İdealizm B) Fenomenoloji
C) Algı D) Sezgi C) Kritisizm D) Entüisyonizm
E) Tutarlılık E) Mantıkçı empirizm

Yanıt Yayınları
7. İnsanlar nesnelerin yalnızca kendilerine nasıl göründüğünü

bilebilir, aynı nesneler farklı insanlara farklı görünebilir. Biz
bu görünüşlerden hangisinin doğru, hangisinin yanlış oldu- 9. Bir porselen fabrikasına ham madde olarak gelen kaolin,
ğunu söyleyemeyiz. Bu nedenle, görünüşün gerisindeki ger- kil, feldspat, kuvarst gibi maddeler önce yıkanır, temizlenir
çeklik üzerine konuşmadan, varlığın idealardan mı ya da öğütülür, suyla bulamaç hazırlanır, fırınlanır, kesilir, süsle-
maddeden mi meydana geldiğini söylemekten vazgeçme- nir, tekrar fırınlanır; bunun gibi birçok özel işlemden geçiri-
liyiz. Çünkü hiçbir şeyden emin olamayız ve hiçbir konuda lerek yemek yediğimiz mutfak eşyalarına dönüştürülür. İş-
kesinliğe ulaşamayız. Bilge kişi, bir şey hakkında, onun be- te bilginin oluşumu da buna benzer bir süreç izler. Duyular-
lirli bir şey olduğunu söylememeli, “Bal tatlıdır” demek ye- la dışarıdan ham madde şeklinde gelen aposteriori bilgiler,
rine, “Bal bana tatlı görünmektedir” veya “ Bal tatlı olabilir” akıldaki apriori formlarında birçok işlemden geçtikten son-
demelidir. ra bilgi oluşur.
Pyrrhon’un görüşlerini yansıtan bu parçada, aşağıdaki- Parçada sözü edilen bilginin oluşum süreci aşağıdaki-
lerden hangisi vurgulanmaktadır? lerden hangisinin görüşlerini çağrıştırmaktadır?
A) Hakikate her şeyden şüphe ederek ulaşılabileceği A) Kant’ın kritisizmi

B) İnsanın bilmediklerini öğrenme çabasının önemi B) Comte’un pozitivizmi
C) Hiçbir konuda kesin yargıda bulunmamak gerektiği C) Descartes’ın rasyonalizmi
D) Nesnelere tarafsız bir gözle bakmanın önemi D) Dewey’nin pragmatizmi
E) Yalnızca akıl ve mantık ilkelerine güvenmek gerektiği E) Locke’ın empirizmi
1-E 2-B 3-A 4-C 5-E 6-D 7-C 8-D 9-A
ÜNİTE - 2
36
TEST
ÇIKMIŞ SORULAR
7
1. Bence metafizikçiler ve skolastik dönem düşünürleri, masa 4. Benden bir karpuz betimlemem istense bunun için yapabi-
başında oturup kendi zihinlerinde oluşan materyallerden mü- leceğim tek şey onun duyusal özelliklerini yani büyüklüğü,
kemmel teoriler üreten örümceklere benzer. Onların gerçek- biçimi, ağırlığı, şekli, rengi, kokusu, tadı gibi özelliklerini bir
lere büyük bir dikkatle yaklaşmalarını bekleyemem. Bu arada liste halinde sunmak olacaktır. O halde bir karpuz duyusal
mistikleri hiç hesaba katmıyorum bile. Ben aynı zamanda, ka- özellikler topluluğu dışında hiçbir şey değildir.
rıncalar gibi hiçbir şeye aldırış etmeden bilgi toplayan ancak
bunları hipotez geliştirmekte kullanmayı düşünemeyen, söz- Bu parçada karpuz bilgisine ulaşmada, aşağıdaki ku-
de “deneyciler” in yaklaşımını da benimsemiyorum. Bana gö- ramlardan hangisi kullanılmaktadır?
re bilim insanları arılar gibi olmalıdır: Deney ve gözlemlerden
A) Kuşkuculuk B) Sezgicilik
veri toplamalı, sonra da doğa kanunlarıyla ilintili hipotezleri bir
çerçeveye oturtmak için olgularla da uygunluklarını araştırma- C) Deneycilik D) Akılcılık
lıdır.
E) Eleştiricilik
Bu parçadaki kişinin görüşleri aşağıdakilerden hangisi-

ne yakındır?
A) Descartes’ın rasyonalizmine
B) A. Comte’un pozitivizmine 5. Theodor Adorno, "Entelektüel dürüstlüğü talep etmenin ken-
disi, bizzat sahtekarlıktır. Çünkü bilgi bize ön yargılar, kana-
C) H. Bergson’un entüisyonizmine
atler, cesaretler, kendini doğrulamalar, varsayımlar ve mü-
D) J. Dewey’nin pragmatizmine
balağalardan oluşan bir iletişim ağıyla ulaşır." der.
E) J. P. Sartre’ın egzistansiyalizmine
Adorno'ya göre, bilginin elde ediliş süreci aşağıdakiler-
den hangisini engeller?
Yanıt Yayınları
2. Nesnenin bilgisinin söz konusu olabilmesi için önce nesne-

nin var olması gerekir. Örneğin ağacın ne olduğundan, tür-
A) Nesnelliğe ulaşmayı
lerinden, yararlarından söz edebilmek için öncelikle “ağaç”
denilen bir şey var olmalıdır. B) Özgün ve öznel olmayı
C) Değişmez bilgiye ulaşmayı
Bu parça aşağıdaki yargılardan hangisini destekler? D) Kuşkucu tavır takınmayı
E) Tutarlı olmayı
A) Bilgi kuramı ontolojiye dayanır.
B) Varlığın varlığı, onun bilgisine bağlıdır.
C) Bilgi, bilinçteki bir şeyin bilgisidir.
D) Bilgi, varlığın bilgisiyse nesneldir.
E) Kesin bilgi, deney verilerine dayanan bilgidir. 6. Kant'la birlikte felsefede devrim sayılabilecek bir görüş de-
ğişikliği gerçekleşti. Kant bu alanda kendinden önceki filo-
zoflara ait rotayı tersine çevirdi. Zihin bilinebilen şeyle uyum-
3. Hakikat dışarıda olamaz, insan zihninden de bağımsız var
lu olmak durumunda değildi; bilinebilen şeyin, zihinle uyum-
olamaz. Dünya dışarıdadır ama dünyaya dair betimlemeler
lu olması gerekirdi.
dışarıda değildir. Yalnızca dünyanın betimlemeleri doğru ya
da yanlış olabilir. Dünya, insanın betimleme faaliyetleri olmak-
Kant'ın bu parçadaki görüşü, aşağıdaki yargılardan han-
sızın kendi başına doğru veya yanlış olamaz.
gisiyle ifade edilebilir?
Bu parçada dile getirilen düşünce, aşağıdaki kavram

A) Bizler bilinçli seçimlerimizle eylemde bulunuruz.
çiftlerinden hangisiyle ilgilidir?
B) Anlama yetisi kendi yasalarını doğaya dikte eder.
A) Dil-düşünce B) Gerçeklik-varlık
C) Dünyada her zaman metafizik var olacaktır.
C) Gerçek-gerçek dışı D) Varlık-var olan D) Ben yoksam bütün dünya yoktur.
E) Doğruluk-gerçeklik E) İnsan zihni boş bir şekilde dünyaya gelir.
ÜNİTE - 2
37
ÇIKMIŞ SORULAR
7. Bir masal kahramanı olan "deniz kızı"nın var olduğu ya da 10. Locke, nesnelerin kendilerini izlenimler olarak duyularımıza
olmadığı bilgisini doğru kabul etmem için bu bilgiye yalnız duyurduğunu, nesneler konusundaki fikirlerimizin temelin-
başıma benim sahip olmam pek de önemli değildir. Fakat de bu izlenimlerin bulunduğunu söylüyordu. Ama Berke-
"deniz kızı"nın denizde var olan bir varlık olduğu bilgisini be- ley’in işaret ettiği gibi bu tür bir argüman, evrende zihnimiz-
nim dışımdaki kişiler de doğru kabul ediyorsa ancak o za- den bağımsız birtakım nesnelerin varlığına değil yalnızca bir
man bu bilginin doğruluğundan söz edebilirim. fikirler evreninin varlığına işaret eder.
Bu parçada görüşlerini dile getiren kişi aşağıdakilerden Bu parçada Locke ve Berkeley’in ele aldığı bilgi görüşü
hangisini bilginin doğruluk ölçütü olarak kabul etmek- aşağıdakilerden hangisidir?
tedir?
A) Akılcılık B) Eleştiricilik
A) Apaçıklık B) Yarar C) Tutarlılık
C) Deneycilik D) Sezgicilik
D) Uygunluk E) Tümel uzlaşım
E) Şüphecilik
8. Berkeley, maddenin varlığını niçin yadsımıştır? Berkeley’nin

gerçek bir dil araştırmasına tabi tutarak sıkı bir yoklamadan
geçirdiği şey, "maddenin kendisi" değil de "madde" sözcü- 11. Yanından ayrılırken kendi kendime dedim ki: “Doğrusu bel-
ğü, bunun kullanılışı ve anlamıdır. Bu tavrıyla o, düşünme- ki de ikimizin de iyi, güzel bir şey bildiğimiz yok. Ama gene
ye bir yöntem değişikliği getirir. Çünkü bir anlam taşıyor- ben ondan daha bilgeyim; çünkü o hiçbir şey bilmediği hal-
muş gibi görünen, anlamdan yoksun ifadeler olabileceğini de bildiğini sanıyor. Ben ise bilmiyorum ama bildiğimi de
görmüştür. sanmıyorum.”
Sokrates’in meşhur savunmasından alınan bu parçadan

Yanıt Yayınları

gisiyle ilişkilendirilebilir? aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
A) Tümevarımcı yaklaşım A) Hiçbir şey bilmemek bilge olmanın ön koşuludur.
B) Fenomenolojik yöntem B) Cehalet neyi bilmediğini bilmemektir.
C) Metodik şüphe C) Bilge olmak için güzel ve iyi şeyler bilmek gerektir.
D) Analitik felsefe D) Bilmemek değil öğrenmemek ayıptır.
E) Pragmatik yaklaşım E) Ahlaklı olmak bilge olmanın ilk şartıdır.
9. Çoğu zaman günlük deneyimlerimiz, başlıca bilgi kaynağı-

mız olan duyuların bizi yanılttığını göstermiştir. Ancak insan-
lık tarihine baktığımızda da bizim bugün apaçık yanlış oldu- 12. Platon’dan beri doğruluk hakkında genel olarak kabul gö-
ğunu kabul ettiğimiz birçok şeyin geçmişte yanılmaz doğ- ren bazı ilkeler vardır. Bunlardan biri olgulara dair bütün so-
rular olarak benimsendiğini görürüz. Bu durum felsefe tari- ruların tek bir doğru yanıtı olduğu, bir diğeri de bu doğru
hinde, doğru bilginin imkânından şüphe eden filozofların or- yanıtların birbirleriyle çelişmemesi ve hepsinin bir arada
taya çıkmasına yol açmıştır. uyumlu bir bütün oluşturması gerektiğidir.
Bu parçada sözü edilen filozoflar aşağıdakilerden han- Bu parçada dile getirilen ilkelerin belirttiği doğruluk öl-
gisiyle nitelendirilir? çütü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Septikler B) Empiristler A) Yarar B) Uygunluk
C) Rasyonalistler D) Pozitivistler C) Apaçıklık D) Tutarlılık
E) Entüisyonistler E) Tümel uzlaşım
1-B 2-A 3-E 4-C 5-A 6-B 7-E 8-D 9-A 10-C 11-B 12-D
ÜNİTE - 2
38
TEST
8
1. Bize göre oldukça şekerli olan bir bardak çay, başkasına az 3. Bir çoban, dağda hayvanlarını otlatırken yağmurun yağma-
şekerli gelecektir. Ya da bir miktar bal yedikten sonra içtiği- sıyla bir mağaraya sığınır. Fakat çoban büyük korku içinde,
miz çok şekerli çay bize de az şekerli gelecektir. Buna gö- nefes nefese koşarak köye gider. Köylüler çobana niçin hay-
re, duyumlar ve bunların işlenişleri duruma göre, kişiye gö- vanları bırakıp kaçtığını sorarlar. Çoban yağan yağmur ne-
re değişmektedir. O halde mutlak bir bilgiden söz etmek an- deniyle sığındığı mağarada bir “ejderha” gördüğünü söy-
lamsızdır. ler. Şimdi çobanın gördüğünü söylediği bu ejderhanın var
olduğu bilgisini doğru kabul etmemiz için bu bilgiye yalnız
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? o çobanın sahip olması pek de önemli değildir. Ya da ço-
banın çok korkmuş olması da, ejderhanın var olduğuna bir
A) Her insan duyu bakımından farklı bir donanıma sahip- kanıt olamaz. Fakat “ejderha”nın bir mağarada var olan bir
tir. varlık olduğu bilgisini o çoban dışındaki kişiler de doğru ka-
B) Gerçeğin ne olduğu yalnız aklın kategorileri aracılığıyla bul ediyorsa ancak o zaman bu bilginin doğruluğundan söz
kavranır. edebiliriz.
C) Algıya dayanan bilgilerin doğruluğunu özne belirler.

Bu parçada, aşağıdakilerden hangisi bilginin doğruluk
D) Doğru bilgiye kuşkuyu araç edinerek ulaşılabilir.
ölçütü olarak kabul edilmektedir?
E) Nesnesini olduğu gibi betimleyen yargılar doğrudur
E) Tümel uzlaşım
Yanıt Yayınları
2. Ateşe tutulan pamuğun yandığını gözlediğimizde, pamu-

ğun yanma nedeninin ateş olduğunu söyleriz. Bu gözlem
bize yanmanın ateşle birlikte olduğunu verir; fakat yanma
ile ateş arasında zorunlu bir neden-sonuç ilişkisinin olduğu-
nu göstermez. Bizim zorunlu diye gözlemlediğimiz ilişkinin 4. Sahnedeki izlediğimiz sihirbazın silindir şapkasından tav-
temeli aslında nesnelerin kendisinde değildir. Doğadaki şan çıkardığını gördüğümüzde hepimiz şaşkınlıkla karşıla-
olayların sürekli aynı şekilde art arda sürüp gittiğini gözle- rız. Bu gösteriyi mantıksal olarak değerlendirdiğimizde; as-
memiz sonucunda, bunların geçmişteki oluş tarzından sap- lında sihirbazın şapkadan tavşan çıkarmasıyla çıkarmama-
ma göstermeden gelecekte de aynı şekilde olacağı, zihni- sı arasında bir fark yoktur. Ancak hepimiz gerçekte şapka-
mizde iyice yer etmiştir. Biz, zihnimizde sonradan yer edi- da tavşanın olmadığını bildiğimiz halde yine de bu duruma
nen bu bilgiye dayanarak gelecekte de aynı şekilde olaca- hayret etmekten kendimizi alamayız. Çünkü bu bizim doğa-
ğını peşinen söyleriz. Ancak ateşe dokunan pamuğun yan- da alışageldiğimiz olağan olayların dışında bir olaydır. Eğer
ması ile yanmaması arasında mantıksal açısından bir fark oradaki izleyicilerin tümü şapkadan tavşan çıkarmayı bilsey-
yoktur. di veya doğada bu tür olaylarla sık sık karşılaşmış olsaydı
bu gösteriyi olağanüstü bulmazdı.
Gazali’nin bu görüşlerinin dayandığı temel varsayım aşa-
ğıdakilerden hangisidir? Buna göre, sihirbazın gösterisinin olağanüstü bulunma-
sının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Nedensellik ilişkisinin temeli akla dayanır.
B) Doğada zorunlu bir nedensellik ilişkisi yoktur. A) Akıl ilkelerine ters düşmesi
C) Nedenselliğin kaynağı insanın sezgileridir. B) Sınanabilir olmaması
D) Doğada nedeni olmadan gerçekleşen hiçbir olay yok- C) Deneyimlere aykırı olması
tur. D) Yanlışlanabilir olmaması
E) Doğada nedensellikten kaynaklanan bir düzen vardır. E) İnsanın anlama yetisinin sınırlı olması
ÜNİTE - 2
39
5. Aşağıdakilerden hangisi tutarlılıkçı doğruluk anlayışını 8. Balıkçılar, kış ayları soğuk geçerse hamsi bol olur, diyorlar.
ifade etmektedir? Bu sene hiç de öyle olmadı. Öyle ki, hava raporları kış ay-
larının oldukça soğuk geçtiğini söylüyor ama hamsinin ge-
A) Doğruluk, zihindeki tasarımın zihinde önceden var olan çen yıllara göre hiç bol olduğu söylenemez.
bir başka tasarımla uyuşmasıdır.
B) Doğruluk, zihin ile dünya arasındaki karşılıklılık ilişkisi- Bu parça, aşağıdakilerden hangisine “örnek” oluşturur?
nin bir göstergesidir.

A) İnsanın yaşamındaki birçok bilginin akılla kazanıldığına
C) Düşünceleri doğru kılan herkesin onu öyle kabul etme-
B) Deneysel yöntemlerle elde edilen bilgilerin güvenilir ol-
sidir.
duğuna
D) Hayatta işe yaramayan bir iddia çok önemli olmadığı gi-
C) Bilgilerimizin günlük yaşamı her zaman kolaylaştırma-
bi doğru da değildir.
dığına
E) Doğruluk, bir düşüncenin içsel bir özelliği değil, pratik-
D) Gündelik bilginin doğruluğunun sınırlı olduğuna
teki işlevselliği ile ilgilidir.
E) Ampirik bilginin sebep-sonuç ilişkisinin bilinmediğine
6. “Mars gezegeni” gerçektir, “Mars gezegeninde yaşam var-

dır.” önermesi ise bir doğruluk değeri ifade etmektedir. “Oto-
mobil” gerçektir, “Bu otomobil dört lastiklidir.” önermesi ise
bir doğruluk değeri ifade etmektedir.
Bu parçaya dayanarak “gerçeklik” ile ilgili aşağıdaki yar-

gılardan hangisine varılabilir?
Yanıt Yayınları
A) Olanı olduğu gibi betimleyen yargılardır. 9. Bir bebek ağladığında maması hemen geliyor ve karnını do-
B) Aklın ilkeleri ile tutarlı olan yargılardır. yurabiliyor. Bu durum bebeğin yaşamı boyunca birçok kez
C) Ancak zihne bağımlı olarak var olandır. tekrar edilince bebek, ağlama ile mama arasında bir ilişki
kurar ve böylelikle bebekte, mamasının gelme nedeni ola-
D) Yargı ve düşüncenin bir özelliğidir.
rak ağlama davranışının olduğuna ilişkin güçlü bir bağ olu-
E) Nesnelerin var oluş halleridir.
şur. Peki, bu bağ nasıl oluştu? Burada iki olay arasında bir
öncelik sonralık ilişkisi vardır. Şöyle ki, bebek ağladıktan kı-
sa bir süre sonra mamasının geldiğine birçok kez tanık ol-
muştur. Bu da bebeğin zihninde bir alışkanlığın oluşması-
na yol açar.
7. Isınan hava niçin yükselir? Isınan demir niçin genleşir? Ba-
linalar nasıl çok uzun süre nefeslerini tutabiliyor? Gökyüzü Bu parça aşağıdakilerden hangisine “örnek” oluşturur?
neden mavidir? Bilim insanları, bu sorulara deneysel yön-
temler aracılığıyla nedenlerini, gerekçelerini ortaya koymak A) Hume’un, zihnimizdeki nedensellik yasası deneye da-
suretiyle ikna edici, herkes tarafından onaylanan kesin ce- yanır, görüşüne
vaplar verebilmektedirler. Bu süreçte, bilim insanları “süje”, B) Pyrrhon’nun, duyular ve akıl nesneleri olduğu gibi de-
sözü edilen olgular “obje”, bilim insanlarının bu olgular hak- ğil, göründükleri gibi yansıtırlar, anlayışına
kında ortaya koydukları cevaplar ise bilimsel bilgidir.
C) Platon’un, nesneler dünyası idealar dünyasının görünü-
şünden ibarettir, düşüncesine
Parçada, bilimsel bilginin elde edilmesinde aşağıdaki
bilgi aktlarından hangisinin etkisi vurgulanmaktadır? D) Kant’ın, deneysiz kavramlar boş kavramsız deneyler kör-
dür, açıklamasına
A) Algı B) Duyum C) Anlama
E) Hegel’in, gerçeğe, deneye hiç başvurmadan düşüncey-
D) Açıklama E) Düşünme le ulaşılabilir, demesine
1-C 2-B 3-E 4-C 5-A 6-E 7-D 8-D 9-A
ÜNİTE - 2
40
TEST
9
1. Bir deniz bilimcisi, okyanusun 1.324 metre derinliğinde ya- 3. Su ısıtıldığında kaynar, soğutulduğunda donar. Bir de bu
şayan yeni bir canlı keşfeder. Deniz bilimcisi keşfettiği de- olayın tam tersini düşünelim; su ısıtıldığında donmakta, so-
niz canlısının bilinen diğer canlılarla karşılaştırır; benzerlik- ğutulduğunda ise kaynamaktadır. Aslında bu iki zıt olay ara-
lerini, farklılıklarını ortaya koyar ve onun eklem bacaklılar sı- sında mantıksal olarak bir fark yoktur. Eğer biz hayatımız
nıfının bir üyesi olduğu bilgisine ulaşır. Ardından bu kabuk- boyunca su ısıtıldığında donduğunu, soğutulduğunda kay-
lu karidesi şeffaf olduğundan dolayı “Hayalet karides” ismi- nadığını görmüş olsaydık; bunun tam tersi bir durumla kar-
ni verir. Bu süreçte, deniz bilimcisi süje, yeni keşfedilen can- şılaştığımızda hayret ederdik. Demek ki hayret etmemizin
lı obje, “Yeni deniz canlısının eklem bacaklılar sınıfının bir nedeni aklın ilkelerine ters düşmesinden değil; alışkanlıkla-
üyesi olduğu bilgisi” ise süje-obje ilişkisinden doğan bir rımıza ters düşmesindedir.
üründür.
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
Burada, “Yeni deniz canlısının eklem bacaklılar sınıfının bir
üyesi olduğu” bilgisine ulaşmada aşağıdaki bilgi aktla- A) Doğada zorunlu bir neden sonuç bağı vardır.
rından hangisi en etkin rol oynamıştır? B) Doğa yasalarının dayanakları akıldadır.
A) Duyum B) Algı C) Nedensellik ilkesi deneyin bir ürünüdür.

D) Deney bilgisi aklın yardımıyla kesinlik kazanır.
C) Anlama D) Düşünme
E) Gerçeği bilmede insan yetileri sınırlıdır.
E) Açıklama
Yanıt Yayınları
2. Descartes, matematiğin son derece basit, kuşku duyulma-

yan az sayıda öncülden başlayıp, her adımının yanlışlana-
maz, çok basit ve kesin sonuçlara ulaşmasına büyük bir hay- 4. Aşil paradoksunda, iyi bir koşucu olan Aşil ile bir kaplum-
ranlık duyar. Matematiğin apaçık ve tümüyle güvenilir kesin- bağa yarıştırılır. Kaplumbağa yavaş olduğu için yarışa ön-
liğinin, öteki bilgi alanlarına uygulanıp uygulanamayacağını den başlar. Aşil’in kaplumbağayı yetişmesi için önce kap-
düşünen Descartes, eğer bu mümkün olursa, bilimin üze- lumbağanın yarışa başladığı ilk noktaya varması gerekir.
rinde inşa edilebileceği kesin bilgi elde etmenin yöntemine Aşil bu noktaya vardığında, kaplumbağa biraz daha ilerle-
kavuşabilecekti. Matematiğin dışında doğruluğundan kuş- yeceğinden ve bu durum sürekli tekrarlayacağından son-
ku duyulmaz önermeler bulabilirsek, onları öncül olarak kul- suza kadar sürecektir. Buna göre Aşil, kaplumbağaya hiç-
lanarak, onlardan mantıksal olarak çıkaracağımız her şey bir zaman yetişemez. Herkes bu paradoksun yanlışlığının
yüzde yüz güvenebileceğimiz bilgiler olacaktır. farkındadır. Matematik bu tür birçok paradoksu, Aşil ile kap-
lumbağa arasındaki mesafenin bölünmesiyle ortaya çıkan
Bu parçaya dayanarak Descartes’la ilgili olarak aşağı- sonsuz tane sayıyı toplayarak çözmeyi başarmıştır. Ancak
dakilerden hangisi ileri sürülebilir? gerçek yaşamda sonsuz tane sayıyı toplayamayız, sonsuz
tane iş de yapamayız. Gerçek yaşamda Aşil kaplumbağa-
A) Mutlak anlamda kesin olan bilgilerin akılda doğuştan ya ancak sonlu tane iş yaparak yetişir.
var olduğunu kabul ettiği
B) Mutlak anlamda kesin olan bir başlangıç doğrusu ara- Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerin hangisi söylene-
dığı mez?
C) Her türlü bilgiden sonuna kadar kuşku duymayı hedef-

A) Matematik gerçek yaşama her zaman uygulanamaz.
lediği
B) Doğa, matematiğin tam bir modeli değildir.
D) Doğru bilginin, gözlem ve deney yoluyla kavranabile-
ceğine inandığı C) Zihnin ilkeleri ile doğanın ilkeleri birebir örtüşmeyebilir.
E) İnsan sağduyusunun bilme gücüne büyük bir güven D) Matematik bilgilerinin doğruluğu kuşkuludur.
duyduğu E) Düşünülenler görülenlerden farklı olabilir.
ÜNİTE - 2
41
5. Kendi içinde çok mükemmel olan, ama doğru olmayan pek 7. Aspirinin, kan pıhtısının oluşumunu zorlaştırarak kalp krizi-
çok düşünce sistemi vardır. Söz gelimi, hiçbir bilginin birbi- ni önlediği ileri sürülmektedir. Şimdi bu bilginin doğru olup
riyle çelişmediği masallar, efsaneler, kurgular buna örnek olmadığını bilmenin birkaç yolu vardır. Söz gelimi, bir uz-
gösterilebilir. Birçok insanın zevk ve heyecanla, eğlenerek man doktora sorulabilir veya ilaç kutusu içindeki prospek-
okuduğu veya dinlediği masal ve kurgular aklın ilkelerine tüsü okuyarak öğrenilebilir. Ancak en doğrusu, kalp rahat-
uygun şekilde tasarlanmışlardır; fakat doğru olmadıklarını sızlığı olan kişilerin kriz geçirmesini önleyip önlemediğine
da herkes bilir. bakmaktır. Eğer aspirin tıpkı başımızın ağrısını önlediği gi-
bi, kalp krizini de önlüyorsa bu bilgi doğrudur, aksi durum-
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? da yanlıştır.
A) Doğruluğun deney ve gözlemle olanaklı olduğu Bu parçaya göre, bilginin doğruluğu aşağıdakilerden
B) Bir bilginin doğruluğunu gösterecek sağlam bir ölçütün hangisine bağlıdır?
olmadığı
A) Bilginin, betimlediği nesnesine uygunluğuna
C) Bilginin doğruluk ölçütünün her insanın kendisi olduğu
B) Bilginin, zihnindeki yargı ile olan tutarlılığına
D) Doğruluğun çoğunluğun uzlaşımına bağlı olduğu
C) Bilginin kuşku duyulmayan apaçık olmasına
E) Tutarlılığın doğruluk için yeterli ölçüt olmadığı
D) Bilgi üzerinde uzmanların uzlaşmasına
E) Bilginin, problemleri çözmedeki işlevselliğine
Yanıt Yayınları
6. Küçük bir çocuk oyun oynarken eline bir TV kumandası ge-

çer. Çocuk kumandayla oynadıkça TV’nin bazen kapandı-
ğına, bazen açıldığına, bazen kanalların değiştiğine tanık
olur. Başlangıçta ne yaptığının farkında olmayan çocuk, bu 8. Aşırı yağışların etkisiyle heyelan olduğunu gördüğümüzde,
olaya birçok kez tanık olduktan sonra kumandayla TV’yi “Aşırı yağışlar heyelana yol açtı” deriz. Bu bilgiyi bize deney
kontrol edebildiğini öğrenir. Bunun sonucunda çocuk şöy- verir. Ancak burada “yağışlar” ile “heyelan” arasında bir se-
le düşünmeye başlar; TV’nin açılması, kapanması, kanalla- bep-sonuç ilişkisi kurduğumuzda, artık deney alanından çı-
rının değişmesinin nedeni benim. İşte bu çocuk, nasıl ki ku- kıp düşünce alanına geçmişiz demektir. Doğadaki birçok
mandaya her bastığında TV’nin açılıp kapanmasına tanık ol- canlı da insanların tanık oldukları doğa olaylarına tanık olur;
masıyla ikisi arasında zorunlu bir bağ olduğunu düşünme- fakat onlar olaylar arasında bir sebep-sonuç ilişkisi kura-
si gibi; biz de, doğadaki olaylar arasında zorunlu neden-so- maz. Çünkü bu bağlantının kurulması deney ile değil, aklın
nuç bağlantısının olduğunu düşünürüz. Oysa bu bir zorun- formları ile olanaklıdır.
luluk değildir; temelinde aynı olayları yaşamımızda yüzler-
ce kez art arda geldiğine tanık olmamızla oluşarak zihnimiz- Bu parça, aşağıdakilerden hangisine “örnek” oluşturur?
de yer edinen alışkanlıklar vardır.
A) Kant’ın, deneysiz kavramlar boş, kavramsız deney kör-
Bu parça, aşağıdakilerden hangisine “örnek” oluşturur? dür, görüşüne
B) Descartes’ın, düşünüyorum öyleyse varım, çıkarımına
A) Kant’ın kritisizmine
C) Hegel’in, akla uygun olan gerçektir; gerçek olan da ak-
B) Comte’un pozitivizmine la uygundur, sözüne
C) Hume’un empirizmine D) Berkeley’in, var olmak algılanmış olmaktır, demesine
D) Dewey’nin pragmatizmine E) Hume’un, nedensellik ilkesinin salt deney verileri da-
E) Descartes’ın rasyonalizmine yandığını, ileri sürmesine
1-D 2-B 3-C 4-D 5-E 6-C 7-E 8-A
ÜNİTE - 2
42
TEST
9
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm
Çözüm
ÜNİTE - 2
43
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 2
44
ÜNİTE 1
Felsefeyle Tanışma
ÜNİTE 2
Bilgi Felsefesi
_ ę 2 TEST
1
FELSEFEYLE TANIŞMA
1. Felsefi bilgi, bilimdeki gibi her insan için aynı değildir; felse- 4. Felsefe, deneysel ve akli her bilgiyi içine alan bir bilgidir;
fede ulaşılan sonuçlar insanın niteliğine göre değişen bir gerçeği bir yönüyle değil, topluca bir açıklama çabasıdır.
kanaattır. İnsanın evren ve değerleri anlamak amacıyla sürdürülen en
geniş bir araştırma disiplini olan felsefe, bir şeyin değil, her
Bu parçada aşağıdaki yargılardan hangisine vurgu ya- şeyin esasını bilmek ister. Bu amaca yönelik olarak tek tek
pılmaktadır? bilimlerin ortaya koyduğu bilgileri birleştirerek topluca açık-
lar.
A) Felsefe salt akla dayalı olan evrensel bir bilgidir.
B) Felsefe devam eden, bitmişlik olmayan bir düşüncedir. Bu parça felsefi bilginin aşağıdaki özelliklerinden han-
gisini vurgulamaktadır?
C) Felsefe bilgiyi değil, bilginin aranmasını amaç edinen
bir etkinliktir.
A) Akla dayalı olma B) Evrensel olma
D) Felsefe, herkes tarafından onaylanan bir bilgi değildir.
C) Eleştirel olma D) Kümülatif olma
E) Felsefenin bilimler gibi bir ilerleme süreci yoktur.
2. Felsefe, bir kültür çevresinde ortaya konan bir düşünme et-

kinliğidir. Ancak felsefi düşünme biçimi olarak belli bir kül-
5. Her felsefi düşünce, her zaman baştan başlar. Felsefi dü-
tür içinde yaratılmasına rağmen bütün insanlığı ilgilendirir.
şüncenin başlangıcı tek tek bireylerdir, filozoflardır; yoksa
Felsefe dili itibarıyla kültüreldir, yereldir; ancak konusu, an-
bir filozofun bıraktığı yerden diğerinin devam ettiği bir bay-
lamı, problemleri bakımından herkese aittir. Bir gelenek için-
rak yarışı değildir; herkesin kendi yarışıdır.
de üretilir fakat belli bir gelenekle sınırlı kalmaz. Çünkü fel-
Yanıt Yayınları
sefenin problemleri bir kişinin veya bir yerin değil, dünya-

Bu parçada felsefi bilginin aşağıdaki özelliklerinden han-
nın problemleridir.
gisini vurgulanmaktadır?
Bu parçada felsefenin aşağıdaki özelliklerinden hangi- A) Rasyonel olma B) Subjektif olma

C) Evrensel olma D) Eleştirel olma
A) Tutarlı olma B) Evrensel olma E) Bütünleyici olma
C) Öznel olma D) Birikimli olma
3. Düşünmeyi durdurmak veya onu sınırlandırmak mümkün 6. Felsefi sistemlerin sonuçları bilimde olduğu gibi deneylene-
müdür? Eğer cevabınız hayır ise, felsefeyi de sona erdirmek mez, olgusal olarak test edilmesi mümkün değildir. Fakat
veya sınırlandırmak mümkün değildir. Eğer cevabınız evet bu, felsefenin, bir “sözcük salatası” olduğu anlamına gel-
ise, bu da felsefeyi sınırlandırmak, aklı hapsetmek demek- mez. Her felsefi sistem aklın bir ürünü olarak; ögeleri ara-
tir. Oysa felsefenin varlığını günümüze kadar sürdürmüş ol- sında karşılıklı bağlantı ve uyum bulunan, ortak bir ilkeyle
ması, özgürce düşünmesine, eleştirel ve kuşkucu bakışına birbirine bağlanan, çelişkiye yer vermeyen düşüncelerden
borçludur. oluşur.
Bu parçada temel olarak felsefenin aşağıdaki özellikle- Bu parça felsefi bilginin aşağıdaki özelliklerinden han-
rinden hangisi vurgulanmaktadır? gisini vurgulamaktadır?
A) Sürekliliği B) Evrenselliği A) Tutarlı olma B) Evrensel olma
C) Öznelliği D) Birikimliliği C) Öznel olma D) Birikimli olma
E) Bütünleyiciliği E) Bütünleyici olma
47
SONA
FELSEFEYLE TANIŞMA
7. Felsefe, birbirinin devamı niteliğindeki uç uca eklenerek uza- 10. Felsefi problemlerde herkes, kendini bir şeyler söylemeye,
yıp giden veya biri diğerinin üzerine bir basamak gibi basıp yargıda bulunmaya yetkili görür. Bilimlerde öğrenme, eği-
yükselen bilgilerden değil, çoğunlukla birbirine rakip, birbi- tim ve yöntem anlamanın şartı olarak kabul edildiği halde,
rini eleştiren, birbirini çürüten, yanlışlayan, birbirinin üstüne felsefeye gelince, zaten işin içinde bulunulduğu, tartışma-
binen bilgiler kümesinden oluşur. lara katınılabileceği iddiası yükselir. Düşünen bir varlık olu-
şumuz, insanın kendi kaderine, kendi hayatına hükmede-
Bu parça felsefi bilginin aşağıdaki özelliklerinden han- bilmesi yeterli şart olarak kabul edilir.
Bu parçada, her insanın kendini felsefe alanında yetkili
A) Tutarlı olma B) Evrensel olma
görmesi, aşağıdakilerin hangisine bağlanmıştır?
C) Öznel olma D) Birikimli olma
A) İnsanın özgür irade ve akıl sahibi olmasına
B) İnsanın olanı olduğu gibi bilmek istemesine
C) İnsanda anlama ve gerçeği görme ihtiyacı olmasına
D) İnsanın kuşkucu ve meraklı bir varlık olmasına
E) İnsanın mutlu ve uzun bir yaşam sürmek istemesine
8. Günümüzdeki tüm bilgi alanları, varlığı parçalayarak obje

edindikleri varlığa ilişkin doğru bilgilere ulaşmaya çalışır.
Felsefe ise mevcut tüm bilgi alanlarına projeksiyon tutarak
onlarla ilgili son sözü söyleyen bilimler üstü bir bilgidir.
Bu parça, felsefenin aşağıdaki özelliklerinden hangisi-

Yanıt Yayınları
ni vurgulamaktadır?
A) Akla dayanma B) Evrensel olma
C) Eleştirel olma D) Kümülatif olma 11. Felsefe soru sormaya dayanır. Kesin bir cevap bulamasak
da, soru sormaya devam etmekle birçok deneyim yaşarız.
Şöyle ki, bir hedef koyuyoruz; bu hedef yapay hiç varılma-
yacak bir hedef de olabilir. Fakat önemli olan hedefe var-
mak değil, o hedefe ulaşma çabamızın kendisidir. Şöyle bir
düşünelim; bütün isteklerimizin giderildiği, bütün soruları-
mızın cevaplandığı bir dünya olsun. Bu durumda artık ya-
şayacağımız, uğruna savaşacağımız hiçbir şey olmayacak,
9. Felsefe, inançlarımızdan birçoğunun incelendikleri zaman
her şey bitmiş olacak. Her şeyi bildiğimiz bir dünya iyi olur
sağlam temellerden yoksun olduklarını ortaya çıkarır. Doğ-
muydu? Benim görüşüm iyi olmayacağı yönünde. Ben her
ru bilinenlerin yanlış, yanlış bilinenlerin de doğru olabilece-
şeyi bilmemekten mutluyum; bir şekilde sürekli yolda olmak
ği felsefenin kuşkucu ve sorgulayıcı tavrıyla fark ederiz. Fel-
gerek. Önemli olan o yürüyüş.
sefe sorduğu sorularla ön yargıları yıkar, inandığımız şeyle-
ri açıklığa kavuşturur ve yaşamımızı sağlam temeller üzeri-
Bu parça, aşağıdaki görüşlerden hangisiyle ilişkilendi-
ne inşa etmemize yardım eder.
rilebilir?
Bu parça felsefenin aşağıdaki özelliklerinden hangisini

A) Felsefe akla dayanarak temellendirilir.
vurgulamaktadır?
B) Felsefe sistemli bir bilgi alanıdır.
A) Bütünleyici olma B) Evrensel olma
C) Felsefenin temelinde merak vardır.
C) Eleştirel olma D) Kümülatif olma D) Felsefi düşünüş yaratıcılık gerektirir.
E) Akla dayalı olma E) Felsefe insan üstü bir disiplindir.
1-1-D? 2-?B
2- ?A
3-3- 4-?4-E 5-? 5-B 6-? 6-A 7-? 7-D8-? 8-E9-? C ?
9-10- 10-A?
11- 12-C?
11-
48
_ ę 2 TEST
2
BİLGİ FELSEFESİ
1. Bir iddianın doğruluğunu, o iddianın gerçekliği betimleme- 4. Felsefe tarihi, nesnelerin olduğu gibi incelendiği araştırma-
si değil, eylemle sınanması durumunda ortaya çıkan işlerli- larla değil, altında metafizik yanılsamanın gizlendiği mantık-
ği belirler. Buna göre, iki iddia arasında bir tercih yapılacak- sal–dilsel operasyonlarla doludur. Asırlar boyunca üretilen
sa, her ikisinin de pratik yaşamı nasıl etkilediğine bakılma- felsefi teoriler, içerik olarak yanlış değildirler, ancak ilke ola-
sı en doğrusudur. rak yanlış kurulmuşlardır. Onlar, mutlak obje ve varlıklar hak-
kında konuşma iddiasında bulunurlar, fakat insan aklı bu tür
Bunları söyleyen kişinin görüşü, aşağıdaki yaklaşımlar- bilgilere ulaşmaya uyarlanmış değildir. Dolayısıyla asırlarca
dan hangisine uymaktadır? üzerinde durulan problemler üzerinde fikir alışverişinde bu-
lunarak en fazla elde edeceğimiz şey, onların anlamsız ol-
A) Tutarlılıkçı doğruluk anlayışı duğunu ispat etmektir. Filozofların problemlerinin çoğu di-
B) Uygunluk olarak doğruluk anlayışı limizin mantığını anlayamama beceriksizlinden kaynaklanır.
C) Uzlaşmacı doğruluk anlayışı

Bu parçada sözü edilen yaklaşım aşağıdakilerden han-
D) Apaçıklık olarak doğruluk anlayışı
gisidir?
E) Pragmatist doğruluk anlayışı
A) Analitik felsefe B) Pozitivizm
C) Rasyonalizm D) Entüisyonizm
E) Fenomenoloji
2. Aşağıdakilerden hangisi “empirizm” bilgi görüşüne ya-
kındır?
A) İnsan varlığın kesin ve mutlak bilgisine ulaşabilme ola-

nağından yoksundur.
Yanıt Yayınları
B) Varlığın doğru bilgisini duyularımızla değil, akıl aracılı-

ğıyla ediniriz.
C) İnsan, bilgiye temel olan zihinsel ilkelerle donanmış ola-
rak dünyaya gelir.
D) Özne ile nesne arasındaki ilişkiyi sağlayan temel bilgi 5. I. İnsanın dünyayı tanıma, bilme adına belli yöntemlerle
aktı duyum ve algıdır. edindiği sistematik olarak ilerleyen kişilere, toplumlara
göre değişmeyen genelgeçer nitelikteki bilgilere sahip-
E) Düşünen her insan, dışarıdan bilgi sağlayan hiçbir şey
tir.
olmasa da kendi varlığını bilebilir.
II. İnsanın dünyayı tanıma, bilme adına her şeyin anlamı-
nı, kaynağını sorgulayarak, var onların birbiriyle olan iliş-
kilerini araştırarak varlığı bütünlük içinde kavramayı sağ-
3. Bir önermenin doğruluğu, ne önermenin betimlediği nesne- layan bilgilere de sahiptir.
sine uygunluğuna, ne önermenin zihindeki başka önerme- III. İnsanın dünyayı tanıma ve bilmekten çok, belirli bir yön-
lerle tutarlılığına, ne de herkesin önermeyi doğru kabul et- teme dayanmadan yaşamı boyunca rastlantısal dene-
mesine bağlıdır. Çünkü olanların olduklarının ve olmayan- yimlerle, çevresi ve diğer insanlarla olan etkileşimlerle
ların olmadıklarının ölçüsü insandır. kazandığı somut bilgilere de sahiptir.
Bu parçadaki görüş, aşağıdakilerden hangisine yakın- Yukarıdaki tanımlanan bilgi türleri, sırasıyla aşağıdaki-
dır? lerden hangisinde verilmiştir?
A) Protagoras’ın septisizmine A) Felsefi bilgi - Gündelik bilgi - Bilimsel bilgi

B) Descartes’ın rasyonalizmine B) Bilimsel bilgi - Gündelik bilgi - Felsefi bilgi
C) Comte’un pozitivizmine C) Gündelik bilgi - Felsefi bilgi - Bilimsel bilgi
D) Locke’ın empirizmine D) Felsefi bilgi - Bilimsel bilgi - Gündelik bilgi
E) Bergson’un entüisyonizmine E) Bilimsel bilgi - Felsefi bilgi - Gündelik bilgi
49
SONA
BİLGİ FELSEFESİ
6. Genel olarak ele aldığımızda bilgi, bilen ile bilinen arasında 8. Felsefe tarihi boyunca filozoflar hep doğru bilginin ne oldu-
kurulan bir ilişkinin ürünüdür. Yani bilgi çift kutuplu bir bağ- ğu üzerinde tartışmışlardır. Bugün itibarıyla artık bu tartış-
lantıdır. Bilen ile bilinen arasında kurulan bu bağlantı kimi ma sona ermiştir. Çünkü deneysel yöntemlere dayanan bi-
zaman sanat, kimi zaman din, kimi zaman bilim alanında lim, tüm sorularımıza cevap verebilecek kudrettedir. Bilim,
kurulabilir. Bütün bu alanlarda kurulan bağlantı çift taraflı- doğru bilgiye olayları inceleyerek ulaşır. Buna, doğa bilim-
dır. İşte bu bağlantının bir tarafında bilginin yapıcısı ve taşı- lerinin gösterdiği hızlı gelişme ve başarılar en sağlam kanıt-
yıcısı bilinç, öbür tarafında da bilinçten bağımsız bir nitelik tır. Doğanın mutlak ve yüce bir amacı yoktur; sadece olgu-
ile kendisini gösteren, kendi başın ayakta duran su, taş, ları araştırmak ve olgular arasındaki değişmez ilişkileri göz-
ağaç, insan gibi şeyler vardır. leyip belirlemek yeterlidir. Çünkü sadece olgular bilinebilir,
ötesi bilinemez.
Bu parçada, aşağıdaki kavram çiftlerinden hangisi vur-
gulanmaktadır? Bu parçada sözü edilen bilgi görüşü aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Dil-düşünce
A) Kritisizm B) Empirizm C) Pozitivizm
B) Doğruluk-gerçeklik
C) Süje-obje D) Rasyonalizm E) Analitik felsefe
D) Gerçek-gerçek dışı
E) İdeal varlık-reel varlık 9. Bütün fikirlerimizin kaynağı duyular ve deneydir. Düşünme-
nin işlevi, duyumlarla edindiğimiz unsurları birleştirmek, sı-
raya koymak, değiştirmek veya genişletmektir. Fikirler, du-
yumlardan çıkar. Söz gelimi, zihnimizdeki neden-sonuç fik-
ri, art arda gelen olayların algılanması sonucunda oluşan
alışkanlık temelli bir bağdır.
Yanıt Yayınları
Bu parçada ifade edilen görüşleri savunan filozof aşa-

ğıdakilerden hangisidir?
A) Kant B) Hume C) Locke

7. Her filozof, iddia ettiği bilgi anlayışını insanlara kabul ettire-
D) Comte E) Descartes
bilmek için iyi bir gerekçe sunmayı hedefler. Bu noktada fi-
lozoflar görüşlerini destekleyecek ciddi ve yeterli kanıtlar
getirirler. Söz gelimi, Descartes’ın varlığın var olduğu fikri- 10. Menekşe çiçeğinin ne olduğunu bilmek için öncelikle onun-
ne, “Düşünüyorum” yargısına dayanarak ulaşmıştır ve bu- la ilgili önceden edinmiş olduğumuz bilgileri ayıklamak ge-
nu “Düşünüyorum o halde varım.” şeklinde ifade etmiştir. rekir. Böylelikle menekşenin özüne ait olmayan özellikler bir
Yani insan her şeyin varlığından kuşku duyabilir, fakat dü- kenara konur. Menekşenin özüne ait olmayan ve insanın
şünen bir varlık olan ‘ben’in varlığından kuşku duyamaz. söz konusu öze ulaşmasını engelleyen her türlü kanılar, öge-
Descartes’ın “Varlık vardır” görüşünün kanıtı, düşünüyor ol- ler bir süre için yok sayılır ve bu yolla menekşeyi menekşe
masıdır. yapan öz kavranabilir.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin üzerinde durul- Bu parçada sözü edilen yaklaşım, aşağıdakilerden han-
maktadır? gisiyle ilişkilendirilebilir?
A) Kuşku duymanın önemi A) Analitik felsefe

B) Düşüncenin gerçekle ilişkisi B) Fenomenolojik yöntem
C) İnsan bilgisinin sınırı C) Metodik şüphe
D) Bilginin temellendirilmesi D) Tümevarımcı yaklaşım
E) Doğru bilginin ölçütü E) Pragmatik yaklaşım
1-1-E? ?D
2-2- 3-? 3-A 4-? 4-A5-? 6-E?
5- ?C
7-6- 8-? 7-D 9-? 8-C10-? B ?
9-11- 12-B?
10-
50
_ ę 2 TEST
3
TARAMA TESTİ (1 - 2. ÜNİTELER)
1. Sokrates, “Barış cesur mudur?”, “Zekiye hareketlerinde öl- 3. Empiristler, insanı sadece çevreden bir şeyler toplayan, on-
çülü müdür?” gibi tek tek eylemlerin ne olduğunu sormaz; ları bir araya getirip yığan; fakat kendisi buna bir katkıda bu-
bütün işi gücü “cesaret”, “ölçülülük” kavramların anlamına lunmayan karıncalara benzetir. Rasyonalistler de, insanı sa-
ait sorular sorup bunları cevaplandırmaktır. “Cesaret nedir?” dece kendisinde olanı ortaya koyan, fakat dışarıdan bir şey
Bu soru, cesur veya korkak kimselerle, bunların eylemleriy- almayan örümceklere benzetir. Oysa insan ne sadece ka-
le ilgili bir bilme yahut da yaptırma ihtiyacından çıkmaz. Sok- rınca ne de sadece örümcek gibidir. Eğer insan illa da bir
rates, bir erdem sözü olarak “cesaret” ile neyin anlaşıldığı- hayvana benzetilecekse, bu daha çok arılar olmalıdır. Çün-
nı aydınlatmaya çalışır. kü arılar hem karıncaların hem örümceklerin özelliklerini ta-
şır. Arılar dışarıdan birtakım malzemeler topladığı gibi; ken-
Bu parçada, felsefe sorularının hangi özelliği söz konu- disinden bir şeyler katarak yepyeni bir şey, bal yapar.
su edilmektedir?
A) Kesin olarak cevaplanamaz olması
B) Mantık ilkelerine uygun tasarlanması A) Bilgi tümdengelimin sonucuysa doğrudur.
C) Cevabın sorudan daha değerli olması B) Tümevarıma dayanan bilgiler kesin değildir.
D) Günlük eylemlerle sınırlı olmaması C) Akıl yürütme insanın biricik gücüdür.
E) Cevaplarına akıl yoluyla ulaşılması D) Bilgi hem aklın hem deneyin ürünüdür.
E) Bir bilginin doğruluğunu sonuçları belirler.
Yanıt Yayınları
2. Felsefe soru sormaya dayanan bir etkinliktir. Felsefenin sor-

duğu sorular, yanıtları bir kerede verilebilecek sorular değil- 4. “Yaşam nedir? Ölüm nedir? Yaşamın anlamı nedir? Nasıl
dir. Bu sorular, genellikle verilen yanıtlarda soruyu soranın yaşamalıyız? Bilgi nedir?” türünde sorular felsefenin temel
belirleyici özelliğinin ağır bastığı sorulardır. Yani cevap, so- sorularıdır. Bu sorulara aslında aşinayız, cevaplarını da çok
ruyu soran ile çok yakın bir ilişki içinde olup, soruyu soran iyi bildiğimizi sanıyoruz. İşte felsefe, cevabını bildiğimizi san-
tarafından belirlenmektedir. Buna göre, felsefe sorusu so- dığımız bu soruları, aslında o kadar da iyi bilmediğinizi gös-
ran kişinin işi aslında kendi kendisiyledir; başkalarının bu terir. Bu soruların yanıtları bir türlü bulunamıyor, sunulan ya-
konudaki düşüncelerini duymak değil. Çünkü felsefe, her- nıtlara da hep birileri karşı çıkıyor. Belki de bu soruların mut-
kesin gidebildiği yere kadar kendi ayaklarıyla gitmesini ge- lak yanıtları yok. Yanıtları yoksa o halde biz bu sorularla ni-
rekli kılan bir alandır. Kişi, kendi sorularını öncelikle kendi- çin uğraşıyoruz? Yanıtı olmayan bir soru ne işe yarar? Bu
ne sorar ve sorduğu soruya verdiği yanıtlarla yetinmeyip, soruların yanıtına ulaştığımızda hakikati bileceğimizi sanı-
gittikçe derinleşir ve farklı yanıt arayışlarını sürdürür. yoruz; belki de yanılıyoruz.
Bu parçaya dayanarak, felsefe ile ilgili olarak aşağıda- Buna göre, insanın kesin yanıtı olmayan sorularla uğ-
kilerden hangisi ileri sürülebilir? raşmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Subjektif bir bilgi olduğu A) İnsanın mutlu bir yaşam sürdürme arzusu
B) Bilimler üstü bir disiplin olduğu B) İnsanın kuşkucu bir varlık olması
C) Evrensel bir disiplin olduğu C) İnsanın düşünen meraklı bir varlık olması
D) Temellendirme odaklı bir etkinlik olduğu D) İnsanın doğayı kontrol etme isteği
E) Olasılığa dayanan bilgilerden oluştuğu E) İnsanın tutku ve arzularının güçlü olması
51
SONA
TARAMA TESTİ (1 - 2. ÜNİTELER)
5. O, geliştirdiği eleştirel felsefesiyle Aydınlanma düşüncesi- 7. Bir insanın sahip olduğu deneyimin doğru olmasını sağla-
nin en önde gelen filozofudur. Görüşleriyle Avrupa felsefe- yan, hiçbir kuşku duyulmayan güvenilir bir bilgi yoktur. Bu-
sinin daha sonraki gelişiminde esaslı bir rol oynamıştır. Ras- nun yanı sıra deneyimin, dünyada gözlenebilir bir karşılığı
yonalist bir felsefe geleneğinden gelmesi nedeniyle, hem varsa doğru, yoksa yanlıştır, demenin de bir önemi yoktur.
söz konusu bu gelenekten ciddi anlamda etkilenmiş ve bu Aslında bu konuda insan hiçbir ön yargı ileri sürmemelidir.
felsefenin bir takım ögelerini kendi felsefesine taşımış, hem İnsanın sahip olduğu deneyimler pratikteki sonuçlarına gö-
de empirist gelenekten ciddi anlamda beslenmiş ve bu gere değerlendirilmelidir. Buna göre mutlak ve değişmez bir
lenek de onun felsefesine ciddi katkılarda bulunmuştur. doğruluk aramak yerine, deneyimlerimizin günlük yaşamın
Özellikle Hume’dan önemli ölçüde etkilenmiş ve onun ken- problemleri karşısındaki işlerliğine bakılmalıdır.
disini dogmatik uykularından uyandırdığını söylemiştir.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi, bilginin doğruluk
Bu parçada sözü edilen filozof aşağıdakilerden hangi- ölçütü olarak kabul edilmektedir?
sidir?
A) Kant B) Hegel
C) Locke D) Comte
E) Tümel uzlaşım
E) Descartes
Yanıt Yayınları
8. Biz ancak olguların kesin bilgisini elde edebiliriz. Dolayısıy-

la metafizikle uğraşılmamalıdır. Gerçeği aydınlatacak, top-
6. İnsanın yaşam içinde sadece inanma ihtiyacı yoktur; bilme- lumun kurtuluşunu sağlayacak yegane bilgi, gözlem ve de-
yi, eylemeyi ve yapmayı da istemektedir. Tüm bilim dalları, neyin sağladığı bilimsel bilgidir. Bu bilgi, değişmeyen, mut-
ahlak sistemleri ve sanatsal faaliyetler bu üç yetinin birer so- lak olan bir öz bilgisi değildir. Olayların ve bunların art arda-
nucu olarak meydana gelmektedir. Ama ne var ki, tüm bu lığının ve benzerliğinin bilgisidir. Deneyle doğrulamayan tüm
alanlarda dogmatizm ve dogmatik tutumlar da aynı yetile- bilgiler kuşkuludur. Bu bağlamda felsefe de deneysel bilim-
rin birer sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Felsefe, siya- leri model olarak almalı, metafiziği dışarıda bırakmalı, de-
set, ekonomi, din ve hukuk sahaları da dogmatizmin etki ney sonuçlarını sistemleştirerek onları ahlak, din, siyaset gi-
alanının dışında değildir. bi alanlarda kullanmalıdır. İnsanlığın evrimi, bilginin evrimi
ile gerçekleşmiştir. Bilginin evrimi, insan düşünüşündeki de-
Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin dogmatik bir zih- ğişikliklerle olanaklı olmuştur. Şu an yaşanan çağ bilim ça-
niyeti yansıttığı söylenemez? ğıdır.
A) Varlık vardır, yokluk yoktur. Bu parçadaki görüşler, aşağıdakilerden hangisine ya-

B) Evrende değişmez mutlak bir düzen ve amaçlılık vardır. kındır?
C) İnsanların mutlu bir yaşam sürdürmesi eşitlikle olanak-

A) Descartes’ın rasyonalizmine
lıdır.
B) Comte’un pozitivizmine
D) İnsan gerçeğe deneye hiç başvurmadan akıl yoluyla
ulaşabilir. C) Bergson’un entüisyonizmine
E) Rüzgar üşüyen için soğuk, üşümeyen için soğuk değil- D) Dewey’nin pragmatizmine
dir. E) Sartre’ın egzistansiyalizmine
1-1-D? 2-? 2-A 3-? ?D

4-3- 5-? C?
4-6- 7-? 5-A 8-? 9-6-?E 10-? 7-B 11-? 8-B?
12-
52
ÜNİ T E
VARLIK FELSEFESİ
TEST
VARLIK FELSEFESİ
1
1. Hiçten hiçbir şey çıkmaz ve hiçbir şey hiçliğe gitmez. 4. Aşağıdakilerden hangisi ontolojinin ilgi alanına giren so-
rulardan biri değildir?
Anaksagoras’ın bu sözünden aşağıdakilerin hangisi çı-
kar? A) Evrende özgürlük mü, yoksa amaçlılık mı vardır?
B) İnsan eylemlerinde gerçekten özgür müdür?
A) Varlık vardır.
C) Evren sonlu mudur, yoksa sonsuz mudur?
B) Varlığın varlığı şüphelidir.
D) Varlık bir midir, yoksa çok mudur?
C) Varlığın ne olduğu bilinemez.
E) Evrende her şey değişir mi, her şey değişirse ben nasıl
D) Her varlık oluş halindedir.
aynı kişi olarak kalabiliyorum?
E) Hiçbir şey yoktur.
5. Üzerinde yaşadığımız dünya gerçektir; dünya küresi üzerin-

deki enlem, boylam, ekvator diye adlandırdığımız varlıklar
ideal varlıklardır. Herkes dünyananın varlığını görür, işitir,
dokunur, tadar; varoluşu sürekli değil, geçicidir; bir süre
2. I. Varlığı, felsefe parçalayarak, bilim bütün olarak inceler. içinde var olur, bir süre sonra yok olur. Buna karşın ideal
II. Varlığın var olması konusunda, bilim dogmatik; felsefe varlıklar süreklidir, değişmezler; hep vardırlar, yok olmaz-
kuşkucu bir tutum içindedir. lar.
III. Bilim varlığı sadece madde olarak, felsefe hem madde Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?
hem düşünsel olarak ele alır.
IV. Varlıkla ilgili sorulara, bilimin cevabı kesindir; felsefenin A) İdeal varlıklar mutlaktır.
Yanıt Yayınları
cevabı olasılıklıdır. B) Gerçek varlıklar duyularla algılanabilir.

C) İdeal varlıklar ancak akılla bilinir.
Yukarıdaki bilgilerden hangileri doğrudur?
D) Gerçek varlıklar zamana ve mekana bağımlıdır.
E) ideal varlıklar insan düşünse de düşünmese de vardır.
E) II ve IV
6. Bilimin giderek artan ölçülerde uzmanlaştığı ve alt dallara

ayrıldığı günümüz koşullarında, bilimsel sonuçların eş gü-
dümüne hiç kuşku yok ki ihtiyaç duyulmaktadır. Bireysel bi-
3. I. Einstein’ın uzay-zamanın büküldüğünü öngören göre- lim araştırmacıları kendi alanlarının dışındaki alanlarda ne
lilik kuramı olup bittiğinin farkına varmalarının sağlanmasına ihtiyaç du-

yulur. İşte bu noktada metafizikçiler, salt tikel bilimlerin so-
II. Louis Pasteur’ün 1884 yılında keşfettiği kuduz aşısı nuçlarını toplamaya ve onların sentezini yapmaya dönük bir
III. Bir dik üçgenin alanını hesaplamada kullanılan mate- işlev üstlenirler.
matik bağıntısı
Bu parçada metafiziğin hangi özelliği vurgulanmakta-
IV. Walter Hunt tarafından 1849’da bulunan çengelli iğne dır?
Yukarıdakilerden hangileri ideal varlık türüne “örnek”

A) Fizik ötesini konu edinme
oluşturur?
B) Birleştirici ve bütünleyici olma
C) Varlığın ana nedenini araştırma
C) III ve IV D) I ve III D) Herkesi ilgilendiren konuları inceleme
E) II ve IV E) Aklın ürünü olan tutarlı açıklamalar yapma
ÜNİTE - 3
55
VARLIK FELSEFESİ
7. Evrende başıboş bırakılmış hiçbir nesne yoktur. Nerede bir 9. Aşağıdakilerden hangisi, ideal varlıklara “örnek” oluştu-
nesne görsek onun evren sistemi içinde bir işlevi vardır. Ev- rur?
rendeki canlı, cansız her varlığın doğası gereği bir işlevi var-
dır. Bu varlık gerek bir sinek olsun gerek yuvarlanıp giden A) Yerküre
bir taş olsun. İşlevini yerine getiren varlık, başarılı, yeterli ve B) Hareket
erdemli bir varlıktır. Buna göre her varlığın payına düşen bir
C) Meridyen
işlevi vardır; hiçbiri başıboş değildir.
D) Al bayrak
Bu parça, ontolojinin hangi sorusuna yanıt niteliğinde- E) Duman

dir?
A) Evrende özgürlük var mıdır?

B) Evrenin ilk ögesi nedir?
C) Evrende sürekli bir değişim var mıdır?
D) Evrende amaçlılık var mıdır?
10. – Bütün olaylar mekanik bir şekilde birbirlerine bağlıdır.
E) Özneden ayrı idealar evreni var mıdır?
– Düşünce ve onun etkinlikleri beyinde meydana gelen
süreçlerdir.
– Değerler ve idealler farklı fiziksel etkileşimlere verilen

adlardır.
Bu açıklamalar, aşağıdaki akımlardan hangisine aittir?

Yanıt Yayınları
A) Nihilizm B) Materyalizm
C) İdealizm D) Nominalizm
8. Descartes’a göre, felsefe, kökleri metafizik, gövdesi fizik ve E) Fenomenoloji

gövdesinden çıkan dalların da diğer bilim dalları olan bir
ağaç gibidir. Buna göre, fiziğin bir bilim olarak güvenilir ol-
duğunu göstermek için köklerinin sağlam olduğunu göster-
mek zorundasınız. Maddi dünyanın bir teorisini kurmak is-
tiyorsanız öncelikle, “Varlık var mıdır? Varlığın kökeni nedir?
Varlık değişken midir? Varlığın ana maddesi nedir? Evren-
de özgürlük var mıdır? Evren sonlu mudur, sonsuz mudur? 11. Eğitim-öğretim hayatım boyunca elimden onlarca kalem
Evrende amaçlılık var mıdır?” biçimindeki soruları cevapla- geçti; mavi, kırmızı, siyah, yeşil, uzun, kısa, ince, kalın. Her
mak zorundasınız. biri bir an var oldu, sonra yok oldu. Buna karşın zihnimde-
ki kalem ben doğduğumdan beri hep var; ne eskiyor ne ek-
Descartes’ın bu düşüncelerine dayanarak aşağıdakiler- siliyor ne değişiyor ne de yıpranıyor.
den hangisi söylenemez?
Bu parçadaki varlık görüşünün dayandığı temel varsa-
A) Bilim sadece somut varlık alanıyla ilgilenir. yım aşağıdakilerden hangisidir?
B) Bilim metafizikten bağımsız değildir.
A) Varlık oluştur.
C) Fizik dünyasını anlamak metafizikle ile olanaklıdır.
B) Varlık maddedir.
D) Felsefe, fizik ve diğer bilim dalları ile bir bütünlük için-
dedir. C) Varlık ideadır.
E) Varlığı anlamak için varlık üzerine olan genel soruları D) Varlık fenomendir.
çözmek gerekir. E) Varlık varoluştur.
1-A 2-E 3-D 4-B 5-E 6-B 7-D 8-A 9-C 10-B 11-C
ÜNİTE - 3
56
TEST
VARLIK FELSEFESİ
2
1. Son yüzyıllarda insan hayatının her alanına egemen olan 4. Varlık vardır. Peki, varlık nedir? Varlık şu ağaç, şu masa ve-
pozitivist felsefenin etkisiyle insan aklı realitelere bağlı dü- ya şu at değildir. Onlar sadece bir görünüştür, ezeli ve ebe-
şünceler ortaya koymaktadır. Oysa varlık, insan duyularının di değildir. Asıl varlık içinde yaşadığımız dünyada algıladı-
algılamalarıyla, görünür gerçeklikle sınırlı değildir. Bu ne- ğımız şu ağacın, şu masanın, şu atın ötesinde değişmeyen,
denle insan algılayamadığı, göremediği varlık alanlarına ait nesneler dünyasının var olmalarını borçlu olduğu, ezeli ve
düşünceler de geliştirmiştir. Bu bağlamda da insan, sık sık ebedi olandır.
bilimsel bilginin sınırları dışına açılmış ve o alana dair kur-
gular geliştirmiştir. Bu düşünceler her ne kadar bilimsel dü- Bu parça, asıl varlık olarak aşağıdakilerden hangisini
şünceye aykırı olduğu varsayılarak felsefeden uzaklaştırıl- vurgulamaktadır?
maya çalışılsa da gerek tarih boyunca felsefede gerekse gü-
nümüzde çeşitli bilim alanlarında ondan kurtulmak müm- A) Madde B) Oluş
kün olmamıştır. Bu nedenle hemen her alanda bilimsel bil- C) İdea D) Varoluş
giyi ve realist-rasyonel düşünceyi kuşatmıştır. E) Fenomen
Parçada sözü edilen felsefe disiplini aşağıdakilerden

hangisidir?
A) Etik B) Epistemoloji 5. Descartes’a göre, varlık ruh ve madde olmak üzere iki töz-
C) Metafizik D) Ontoloji den oluşur. De La Mettrie’ye göre, gerçekten var olan yal-
nızca maddedir.
E) Felsefi Antropoloji
Bu parçadaki görüşlerle, ontolojinin hangi sorusuna ya-

nıt verilmektedir?
Yanıt Yayınları
A) Varlık nasıl var olmuştur?

B) Varlık var mıdır?
2. Aşağıdakilerden hangisi ontolojinin sorularından biri de- C) Varlık değişken midir?

ğildir? D) Varlık bilinebilir mi?
E) Varlık nedir?
A) Varlığı kesin olarak bilmek olanaklı mıdır?
B) Varlık nedir?
C) Varlığın ana maddesi nedir?
D) Varlık bir midir, çok mudur? 6. Heraklitos’a göre, doğada barış ve süreklilik değil, aksine
E) Mutlak varlık var mıdır? savaş, mücadele ve çekişme vardır. Evrende tek bir sürek-
lilik vardır; o da her şeyin akış içinde olmasıdır. Bu akış için-
de savaş her şeyin babasıdır. Çünkü her şey savaştan do-
ğar; savaş olmazsa varlık sona erer, durgunlaşır ve ölür. Bir
iksir bile çalkalanmadığında bileşenlerine ayrışır ve iksir ol-
ma özelliğini kaybeder.
3. Aşağıdakilerden hangisi bilimin varlığa yaklaşım biçim- Bu parçadaki varlık görüşünün dayandığı temel varsa-
lerinden biri değildir? yım aşağıdakilerden hangisidir?
A) Varlığın çeşitli türleri vardır. A) Varlık oluştur.

B) Varlığın ne olduğu bilinebilir. B) Varlık ideadır.
C) Varlığın varlığı tartışılamaz. C) Varlık maddedir.
D) Varlık algı nesnesinden ibarettir. D) Varlık fenomendir.
E) Varlıkta düzenli ilişkiler vardır. E) Varlık bir ve aynıdır.
ÜNİTE - 3
57
VARLIK FELSEFESİ
7. Bedenin yaşamı, yaşam güçleri ile ölüm güçleri arasındaki 9. “Biz, ateşin yaktığını algılıyoruz; fakat, yakmanın onun do-
sürekli savaş ile imkan bulur. Yaşam da ölüm de durmaksı- ğasını meydana getirip getirmediğine gelince, yargıyı askı-
zın zafer kazanmaya uğraşır. Buna göre her varlık, her an ya alıyoruz. Bir insanın hareket ettiğini, geçip gittiğini görü-
hem aynı hem aynı olmayan şeyleri içerir. Beden, her an ya- yoruz; fakat onun bunu nasıl yaptığını bilmiyoruz. Biz, yal-
bancı maddeleri özümler, başka yabancı maddeleri dışarı nızca fenomenlerin gerisindeki bilinemez tözü kabul etme-
atar; her an hücreler yok olur ve yeni hücreler oluşur. Böy- ye karşı çıkıyoruz.”
lelikle bir süre sonunda vücudun maddesi tamamen yeni-
lenir ve yeni bir senteze ulaşır. Diogenes’in bu sözlerinden aşağıdaki yargıların hangi-
si çıkarılabilir?
Bu parçada ifade edilen düşünce, hangi filozofun varlık
görüşüne yakındır? A) Bütün değişimlerin temelinde değişmeden kalan bir
form vardır.
A) Hobbes B) Hegel
B) Varlıkların bir görünen bir de görünmeyen yanı vardır.
C) Aristoteles D) Descartes C) İnsan varlığın özünün ne olduğunu aklıyla kavrayabilir.
E) Herakleitos D) Düşüncenin dışında algılanabilir bir varlık dünyası yok-
tur.
E) Varlık yalnızca duyularla algılananlarla sınırlıdır.
Yanıt Yayınları
8. Varlığın en küçük yapı taşı atomdur. Atomlar, her şeyin ken-

disinden geldiği, bölünemez, farklı büyüklük ve şekillerde
olup boşlukta hareket eden varlıklardır. Aynı türden atom- 10. İdealar, evrendeki varlıkların içinde “form” halinde bulunur.
lar bir araya gelip varlığı oluştururlar. Canlı veya cansız, mad- Form maddeye biçim kazandırıp varlıkların ortaya çıkması-
di veya düşünsel her şey atomlardan meydana gelmişler- nı sağlar. Örneğin, bütün insanlar, insanlara özgü olan or-
dir. Atomların hareketleri mekanik bir zorunluluk içinde ger- tak bir “form”a sahiptir. Her bir insan, bu insan formundan
çekleşir. Duyum, düşünce, hatırlama, ruh gibi varlıklar da pay alarak biçim kazanır ve varlık dünyasında ortaya çıkar.
atomların birbirleri üzerine etkilerinden doğmuştur. Masa gi- Varlık dünyasında gördüğümüz Ali, Ayşe, Hasan gibi tek tek
bi somut bir nesne de, ruh gibi hareketli ve soyut bir yapı insanlar için; “Ali akıllı bir canlıdır” dediğimizde bunun da-
da atomlardan yapılmıştır. Fakat masayı meydana getiren yanağı olan bilgi, “Bütün insanlar akıllıdır.” yargısıdır. Bu-
atomlar şekilce köşeli, ruhu meydana getirenler ise kaygan, nun gibi tek tek diğer insanlar için de, “akıllıdır” yargısını çı-
pürüzsüz, ince ve yuvarlaktır. karmak mümkündür.
Bu parçaya dayanarak varlıkla ilgili aşağıdakilerden han- Aristotelesin görüşlerini yansıtan bu parçaya dayanarak
gisi söylenebilir? “form” için aşağıdakilerin hangisi söylenemez?
A) Varlık düşünce, ruh cinsindendir. A) Zamanla değişmeyen tümel gerçekliktir.

B) Varlık denilen şey sürekli bir oluştur. B) Tek tek varlıklardan bağımsız bir gerçekliktir.
C) Varlığın somut ve soyut iki tözü vardır. C) Aynı türde bulunan varlıkların ortak özelliğidir.
D) Varlık madde cinsinden bir şeydir. D) Bilgisi, akıl yürüterek genel olandan çıkartılır.
E) Varlık insan bilincinin belirlediği ne ise odur. E) Varlıkların nesneler dünyasındaki biçimidir.
1-C 2-A 3-D 4-C 5-E 6-A 7-B 8-D 9-E 10-B
ÜNİTE - 3
58
TEST
VARLIK FELSEFESİ
3
1. Felsefe varlıkları, ideal varlıklar ve reel varlıklar olmak üze- 4. “Var olmak “ ne demektir? Zihnimiz ve bedenimiz ile bir bü-
re inceler. tün olarak vardır. Beden bütünlüğünü yitirseniz, aklınızı kay-
betseniz yine de var olmaya devam edersiniz. Hatta ölse-
Buna göre, ideal ve reel varlıklarla ilgili olarak aşağıda niz, yapı taşlarına ayrılsanız, yok olmazsınız. Geride kalan
verilen açıklamalardan hangisi doğrudur? sizi sevenlerin zihninde var olmaya devam ederisiniz. Çün-
kü var olmak, mutlaka mekanda yer kaplamayı gerektirmez.
A) İdeal varlıklar mekandan bağımsız, zamana bağımlıdır.
B) Reel varlıklar mekandan bağımsız, zamana bağımlıdır. Bu parçadan hareketle, varlık hakkında aşağıdakilerden
C) İdeal varlıklar düşünceden bağımsız, maddeye bağım-
lıdır.
A) Değişmez olduğu
D) Reel varlıklar düşünceden bağımsız, oluş ve değişime
B) Oluş halinde olduğu
bağımlıdır.
C) Bir olandan türediği
E) İdeal varlıklar nesnelerden bağımsız, oluş ve değişme-
ye bağımlıdır. D) Düşünülebilir olduğu
E) Birden çok ilkeden kaynaklandığı
2. Farabi’ye göre, Tanrı dışındaki tüm varlıklar Tanrı’nın son-

suz cömertliği sonucunda oluşmuştur. Tanrı mutlak varlık, 5. Varlık var mıdır, yok mudur; bunu tartışmaının ne yararı var?
evren ve içindekiler ise mümkün varlıktır. Varlığın idea mı, yoksa madde mi olmasının ne önemi var
ki? Asıl olan eğer bir şey var ise; ve o şeyin insan yararına
Farabi’nin bu varlık görüşü, felsefede aşağıdakilerden olup olmamasıdır.
Yanıt Yayınları
hangisinin içinde değerlendirilir?

Bunları söyleyen kişi, aşağıdakilerden hangisiyle nite-
A) Varlık oluştur. lendirilir?
B) Varlık ideadır.
A) Septik B) Nihilist
C) Varlık maddedir.
C) Pragmatist D) İdealist
D) Varlık varoluştur.
E) Materyalist
E) Varlık idea ve maddedir.
3. Empedokles’e göre, varlıkların ilk ögesi tek başına ne su ne

6. İlk Çağ Yunan felsefesinin temel problemlerinden birini, ar-
ke problemi oluşturur. Örneğin, arke Thales’e göre su, Anak-
atom ne hava ne de ateştir. Doğada dört arkhe vardır. Ha-
simenes’e göre havadır.
va, ateş, su ve toprak. Doğadaki her şey, bu dört madde-
nin ayrışmasından veya birleşmesinden oluşur. Her şey de-
Parçada sözü edilen“arke problemi” hakkında aşağıda-
ğişir fakat bu dört temel öge değişmez. Bunlar her zaman
kilerden hangisi söylenebilir?
aynı kalırlar, hiçbir zaman oluşmazlar; fakat birleşerek ya da
ayrılarak çok ya da az olurlar.
A) Varlığın duyularla algılanan görünür yüzüdür.
Empedokles’in parçada sözü edilen varlık görüşü aşa- B) Varlıklar arasındaki nedensellik ilkesidir.
ğıdakilerden hangisiyle ifade edilmektedir? C) Varlıkta oluş ve değişmeyi yöneten logostur.
D) Her varlığın, diğer varlıklardan ayıran kendine özgü ni-
A) Monizm B) Düalizm
telikleridir.
C) Plüralizm D) Panteizm
E) Her şeyin varlık kaynağı, her şeyin kendisinden çıktığı
E) Materyalizm ana ilkedir.
ÜNİTE - 3
59
VARLIK FELSEFESİ
7. Eğer bir şey gerçekten var olsaydı bu şey, ya meydana gel- 10. İlk filozoflar kendilerine doğayı konu edindikleri için doğa fi-
memiş, sınırsız olan, ezeli ve ebedi bir şey olacaktı; ya da lozofları denilmektedir. Doğa filozofları doğayı, doğa üstü
sınırlı, meydana gelmiş olan bir şey olacaktı. Eğer ikinci şek- güçler yerine, doğal olguların yardımı ile açıklayan ilk düşü-
li kabul edersek, bu durumda, varlık, sürekli olarak kendi- nürler olarak felsefesinin kurucuları sayılırlar. Aristoteles’in
sinden başka bir şey olacaktır. Bu da bizi, içinden çıkılmaz anlatımına göre, doğa filozofları felsefi düşünceye ilk adımı,
güçlüklere götürecektir. Çünkü bu durumda aynı şeyin hem arkenin ne olduğunu aramak maksadıyla atmışlardır. Örne-
var hem yok olduğunu kabullenmek gerekir. ğin, doğa filozoflarından Thales’e göre arke “su”dur, Anak-
simenes’e göre “hava”dır.
Buna göre, doğa filozoflarının cevap aradığı soru aşağı-
A) Varlık yoktur. dakilerden hangisidir?
B) Evrende zorunluluk vardır.
A) Varlığın kaynağı olan ilk öge nedir?
C) Varlığın olmadığı düşünülemez.
B) Varlıkta amaçlılık var mıdır?
D) Varlık sürekli bir oluş halidir.
C) Varlık var mıdır?
E) Varlık sadece düşünce vardır.
D) Varlıklar kaç türlüdür?
E) İnsan, aklıyla varlığı kavrayabilir mi?
8. Düşünme, akıl yürütme, birleştirme, ayırma gibi bütün zihin-

sel işlemler beynin fiziksel işlemlerinden başka bir şey de-
ğildir. 11. Ontoloji, varlığın imkanı, varlığın niteliği ve niceliği üzerine
yapılan tartışmalara dayanan felsefe disiplinidir. Bu tartış-
Bu parçadaki görüşler görüşleri aşağıdakilerden hangi- malar sonucunda çeşitli varlık görüşleri ortaya çıkmıştır.
sine yakındır?
Yanıt Yayınları
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi varlığın niceliği üze-

A) Descartes’ın düalizmine rine ortaya çıkan görüşlerden biridir?
B) Berkeley’in idealizmine
A) Nihilizm B) İdealizm
C) Hobbes’un materyalizmine
C) Materyalizm D) Monizm
D) Dewey’nin pragmatizmine
E) Sartre’ın egzistansiyalizmine E) Fenomenoloji
9. Empedokles, kendinden önceki doğa filozoflarının arke ola- 12. Bugün geçti, yarın geldi; ben, dünkü ben miyim, yoksa bu-
rak belirlediği su, ateş ve havaya, toprağı da ekleyerek, hep- gün başka biri mi oldum? Dünkü ben olduğuma karar ve-
sini bir arada kullanan ilk düşünür olmuştur. Ona göre, bu ren ben miyim, yoksa başka biri mi? Dünkü ben ile, bugün-
dört temel öge, sevgi ve iticilik gücü ile birleşip ayrılmasıy- kü ben bir etkileşim içinde mi, değil mi? Bunlardan hangisi
la varlıklar meydana gelir. doğrudur?
Bu parçaya dayanarak Empedokles’le ilgili olarak aşa- Bu parçada varlıkla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi
ğıdakilerden hangisi ileri sürülebilir? sorgulanmaktadır?
A) Mutlak varlığı idea cinsinden kabul ettiği A) Varlığın tözünün ne olduğu

B) Varlığın niceliği konusunda plüralist olduğu B) Varlığın bir mi, çok mu olduğu
C) Varlığın gerçekliğinden kuşku duyduğu C) Varlığın gerçekten olup olmadığı
D) Özneden ayrı bir varlık alanını reddettiği D) Zorunlu varlığın ne olduğu
E) Varlıkları sürekli bir değişim içinde gördüğü E) Varlığın değişip değişmediği
1-D 2-B 3-C 4-D 5-C 6-E 7-A 8-C 9-B 10-A 11-D 12-E
ÜNİTE - 3
60
TEST
VARLIK FELSEFESİ
4
1. Varlığı idealar ve görünüşler diye ayıran Platon’un zihninde 4. ̶ Heraklitos’a göre, varlık oluştur.
kartal, kuş gibi uçan hayvanların ideaları vardı, diye bir an
̶ Platon’a göre, varlık ideadır.
düşünelim. Peki uçak, helikopter ideaları da var mıydı aca-
ba? Sanmam; çünkü Platon uçan hayvanlar gördüğü için ̶ Aristoteles’a göre, doğadaki her varlık madde ve biçim-
zihninde de onlarla ilgili idealar vardı; ancak uçak, helikop- den oluşur.
ter görmediği için bunlarla ilgili bir idea yoktu.
De La Mettrie’ye göre, var olan her şey yalnızca mad-
dedir.
Bu parça, aşağıdaki yargılardan hangisini desteklemek-
tir? Filozofların bu görüşleri, “ontolojinin” hangi sorusuna ya-
nıt niteliğindedir?
A) Nesnelerden ayrı ideal varlıklar yoktur.
B) İdeaların kaynağı insan aklıdır. A) Varlık nedir?
C) Tüm idealar deneye dayanır. B) Varlık var mıdır?
D) İdealar değişmez mutlak varlıklardır. C) Varlık değişken midir?
E) Varlıkların asıl doğası idealarda saklıdır D) Varlık bilinebilir mi?

E) Varlık bir midir, çok mudur?
5. Aristoteles, bir varlığı her ne ise o varlık yapan niteliklere

2. Varolmak algılanmış olmaksa ve insanlar kesintisiz olarak “özsel nitelik” der. Birçok varlık türünde ortaklaşa bulunan
dış dünyayı algılamadığı halde dış dünya sürekli olarak var- niteliklere ise “ilineksel nitelik” der.
Yanıt Yayınları
lık gösteriyorsa o halde, onları daima algılayan bir zihin ol-

malıdır ki, bu zihin Tanrı’dır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bir varlık olarak “in-
san”ın özsel bir niteliğidir?
Bu parça aşağıdakilerden hangisinin varlıkla ilgili gö-
rüşlerini destekler niteliktedir? A) Yer kaplama
B) Hareket etme
C) Akıl yürütme
C) Materyalizm D) Varoluşçuluk
D) Çoğalma
E) Fenomenolojizm
E) Beslenme
6. Aşağıdakilerden hangisi felsefenin temel disiplini olan

metafizik için söylenemez?
3. İnsan, ruh ve bedenden bileşik bir varlıktır. Ruhun özünü
düşünmek, bedenin özünü yer kaplamak oluşturur. Buna
A) Varlığın nihai anlamdaki gerçekliğini, neliğini ve özünü
göre, ruh ve beden özleri ayrı olan varlıklardır. Fakat insa-
araştırır.
nın varlığından söz etmek ruh ile bedenin birleşmesiyle ola-
B) Evreni yöneten görünür ilkelerin gerisindeki görünme-
naklıdır.
yen değişmez ilkeleri soruşturur.
Parçadaki varlık görüşü aşağıdakilerden hangisiyle ifa- C) Nesnelerin varlıksal özlerini neyin ya da nelerin oluştur-
de edilmektedir? duğunu açığa çıkarır.
D) Gerçekten var olan varlıkları tanımlayarak gerçekten var
A) Monizm B) Düalizm
olmayan varlık türlerinden ayırır.
C) Plüralizm D) İdealizm
E) Evrendeki varlıkları çözümleyip aralarındaki neden-so-
E) Materyalizm nuç ilişkilerini araştırır.
ÜNİTE - 3
61
VARLIK FELSEFESİ
7. Platon’un idealar kuramında varlıklar görünüş ve ideal var- 10. Genel olarak evrende var olan her şeye varlık denir. Felse-
lık olarak ikiye ayırılır. Ona göre, idealar gerçek varlıklardır, fe ise varlığı, reel varlık ve ideal varlık olmak üzere iki şekil-
duyularla algılanan görünüşler ise gerçek değildir. de ele alır:
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi, Platon’un “idea” – Reel varlık, belirli bir zaman ve mekanda var olan, du-
kavramının özelliklerden biri değildir? yu organları ile kavranan, değişen, gelişen varlıklardır.
– İdeal varlık, duyu organları ile kavranamayan, var olu-

A) Yetkin olan varlıklardır. şu zihin ile olanaklı olan, sabit, değişmez, zaman ve me-
B) Değişikliğe uğramazlar. kan dışı varlıklardır.
C) Nesnelerdeki çokluk ve oluşun kaynağıdır.
Bu bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi varlık olma-
D) Görünen evrende her şeyin ilk örnekleridir. ları bakımından diğerlerinden farklıdır?
E) Yaşantılar sonucunda zihine yerleşmiştir.
A) Erik ağacı B) Yağmur suyu
C) Beş sayısı D) Kız kulesi
E) Felsefe kitabı
8. Felsefede, varlığı kendinden olup varlığının bir nedeni

bulunmayan ve var olmaması düşünülemeyen varlıklar
tanımlanırken kullanılan kavram aşağıdakilerden hangi-
sidir?
Yanıt Yayınları
A) Logos B) Mümkün varlık
C) Fenomen D) Mutlak varlık
E) Arkhe
11. Aristoteles’in madde-form öğretisine göre, tek tek nesneler
madde ve formun bir araya gelmesiyle oluşmuştur. İnsan
doğduğunda bir bakıma maddedir; fakat bunun yanında
onda konuşma ve düşünme formu bir imkan olarak vardır.
Aynı şekilde meşe tohumundan her zaman meşe ağacı ol-
ma imkanı vardır ve sonunda erik ağacı değil, meşe ağacı
olur. Göz görmek, burun koklamak içindir. Bunun gibi ev-
rendeki her varlık kendinde bulunan imkanı yerine getirme-
9. Bireysel olan duyum olayından başka herhangi bir duyu
ye yöneliktir. Erik ağacı kendinde erik olma formu taşır. Erik
gerçekliğini gözlemleyemeyiz. Duyusal gerçekliğin gerisin-
çekirdeğinden hiçbir zaman elma yetişmez.
de kalan metafizik bir varlığı ya da ilk olan durumda olan
ana maddeyi bilmemiz ve onun hakkında bir bilince sahip
Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerin hangisi söylene-
olmamız da mümkün değildir.
mez?
Bu görüşler, aşağıdaki felsefe akımlarından hangisine

A) Doğadaki her varlık madde ve biçimden oluşur.
yakındır?
B) Her varlık taşıdığı formu yansıtır.
C) Form, maddedeki olanağın gerçekleşmesidir.
C) Materyalizm D) Empirizm D) Doğada amaçlılık yoktur, özgürlük vardır.
E) Rasyonalizm E) Madde ve formdan oluşan varlıklar gerçektir.
1-C 2-B 3-B 4-A 5-C 6-E 7-E 8-D 9-A 10-C 11-D
ÜNİTE - 3
62
TEST
VARLIK FELSEFESİ
5
1. Elea okulunun kurucusu Parmenides’e göre, duyularla al- 4. Biyoloji canlı varlıkları, fizik ve kimya cansız varlıkları ince-
gılanamayan, sadece düşünme ile kavranan, kendisinde ler. Ontoloji varlığı bu şekilde türlerine ayırmadan var olma-
hareket, değişme ve çokluğun olmadığı bir varlık vardır. Bu- sı bakımından inceler.
nun dışında duyuların bize verdiği, hareket eden, değişen,
bölünen çokluk dünyası, duyuların bir aldatması ve yanıl- Bu parçada ontolojinin hangi özelliği vurgulanmaktadır?
masıdır. Bu nesneler dünyası bir kuruntudur, sanıdır.
A) Rasyonel olma B) Eleştirel olma
Bu parça varlık felsefesinin aşağıdaki temel problemle- C) Kuşkucu olma D) Tümel olma
rinden hangisinin sorgulanmasını gerekli kılar?
E) Subjektif olma
A) Özneden bağımsız bir varlık alanı var mıdır?

B) Varlık nasıl bir yapıya sahiptir?
C) Varlık sonlu mudur, sonsuz mudur?
D) Nesnelerden ayrı ideal varlıklar var mıdır?
E) İnsan varlığın tümünü kavrayabilir mi?
5. Hegel’e göre, düşüncedeki değişmeler maddedeki değiş-

melere yol açar.
Buna göre, Hegel’le ilgili olarak aşağıdakilerden hangi-

2. Evrenin ve varlıkların kendisinden geldiği şey anlamına si söylenebilir?
gelen; kendisine bir şeyin yüklenebileceği fakat kendi-
sinin başka bir şeye yüklenemeyen şeylere felsefe di- A) İdealist olduğu
Yanıt Yayınları
linde ne ad verilir? B) Materyalist olduğu

C) Mutlak varlık düşüncesini reddettiği
A) Töz B) İdea
D) Varlığın iki tözü olduğunu düşündüğü
C) Fenomen D) Form
E) Varlığı oluş olarak kabul ettiği
E) Logos
3. Sağduyu için bir kavram bir şeyin kavramıdır; şeyleri temsil

eden zihnimizdeki bir düşüncedir. Bu durumda nesne ger-
çeklik olurken, bunun kavramı yalnızca onun zihnimizdeki
6. Aristoteles’in varlık görüşüne göre, bir müzisyen siyah ten-
li olabilir; fakat bu durum o insan için zorunlu bir şey değil-
görünüşü olmaktadır. Bu nedenle, düşüncemiz şayet doğ-
dir. Buna karşın müzisyenin akıllı olması onun için zorunlu
ru bir düşünce olacaksa kendisini nesnelere uydurmalıdır.
bir niteliktir.
Şayet düşünce temsil ettiği nesneye karşılık gelmiyorsa o
zaman, o düşünce yanlıştır. Nesne kendisini onun bizdeki
Parçada sözü edilen müzisyen için “siyah tenli olmak” ile
düşüncesine uydurmaz. Düşüncelerimizi değiştirmek ve
“akıllı olmak” aşağıdakilerden hangisine karşılık gelmek-
doğru olana kadar değiştirmeyi sürdürmek durumundayız.
tedir?
Parçada sözü edilen felsefe öğretisi, aşağıdakilerden

A) Varlığın görünen ve görünmeyen niteliklerine
hangisidir?
B) Varlığın öznel ve nesnel niteliklerine
A) Rasyonalizm B) Realizm
C) Varlığın ilineksel ve özsel niteliklerine
C) Nihilizm D) Septisizm D) Varlığın maddesel ve formel nedenlerine
E) Nominalizm E) Varlığın ereksel ve fail nedenlerine
ÜNİTE - 3
63
VARLIK FELSEFESİ
7. Binalar ve ağaçlar gibi nesneler vardır ancak yalnızca onla- 9. Gorgias’a göre, biz evreni, ya algılarımızla ya da aklımızla
rı algılayan bir akılda var olmaktadırlar. Nesneler bir bilen- biliriz. Duyularımıza dayanan algılarımız bizi tümel bir ger-
den bağımsız olarak varlığı söz konusu değildir; var olan çeğe götürmez. Aklın faaliyeti olan düşünceye gelince, her
her şey akıl ve düşüncelerdir. Bir şeyin var olduğunu söyle- şeyi düşünmek mümkündür. Örneğin, ben hiç var olmayan
mek onun akıl tarafından algılanıyor olduğunu söylemek de- bir insan şekli düşünebilirim. Yani düşünce, düşünülen şe-
mektir. Bir bilen olmaksızın hiçbir algı olmayacağı gibi hiç- yin doğru olup olmadığını anlamak için bize kesin bir ölçü
bir nesne de olamaz; süje bir bakıma objesini yaratmakta- vermez. O halde, ne algılarımız ne de düşüncemiz bizi ge-
dır. Bir şeyin var olduğunu söylemek onun algılandığını söy- çerli bir gerçeğe ulaştırabilir.
lemek demektir. Ne görüyor ya da düşünüyorsak akla ba-
ğımlıdır ve dünya zihni bir dünyadır. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
Bu parçada ifade edilen görüşleri savunan filozof aşa- A) Nesnenin varlığı özne ile olanaklıdır.
ğıdakilerden hangisidir? B) Somut ve soyut varlıklar ayrılmaz bir bütündür.
A) Platon B) Hegel C) Varlık var olsa da bilinemez.

D) Varlık birdir, çokluk bir yanılsamadır.
C) Aristoteles D) Descartes
E) Varlığın temelinde değişmez bir töz vardır.
E) Berkeley
Yanıt Yayınları
8. I. İnsanların gördüğü ve algıladığı doğa dünyası bir görü-

nüşler dünyasıdır. 10. Altından yapılmış bir heykelin maddesi altın, biçimi dış yü-
II. Nasıl karaciğer safra salgılıyorsa, beyin de aynı şekilde zey, heykelin kendisi ise somut bütündür. Somut bir bütün
düşünce salgılar. olan bu altın heykelciğin tüm niteliklerini; uzunluğunu, de-

rinliğini, rengini vb. ortadan kaldırırsak geriye maddeden
III. İnsanlar, yalnızca düşüncede olanı bilir; kendi başları- başka bir şey kalmayacaktır. Ne var ki geriye kalan madde
na ya da onları bilen akıllar dışında objelerin ne olduğu- töz olamaz. Çünkü töz, bütün değişimlerin temelinde olma-
nu sormak anlamsızdır. sı ve bu değişimleri taşıması gerekir. Madde ise böyle bir
IV. Düşünce ve düşüncenin bütün içerikleri cisimlerin bir- nitelikten yoksundur. Bu durumda madde ile biçimden mey-
birlerine olan etkilerinin bir sonucudur. dana gelen tek tek somut bileşik varlıklar töz olarak görün-
mektedir.
V. Bir şeyin var olduğu söylendiğinde, o şeyin kendilerin-
ce veya başkalarınca algılandığıdır. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
Yukarıdakilerden hangileri idealist varlık görüşüne ait

A) Varlığın temelinde madde vardır.
düşünceleri yansıtmaktadır?
B) Maddenin taşıyıcısı formdur.
A) I ve III B) II ve IV
C) Asıl varlık maddede yaşanan değişimdir.
C) III ve V D) I, III ve V D) Madde değişimden arınık olarak vardır.
E) II, IV ve V E) Madde ancak form ile algılanabilir.
1-B 2-A 3-B 4-D 5-A 6-C 7-E 8-D 9-C 10-E
ÜNİTE - 3
64
TEST
VARLIK FELSEFESİ
6
1. Özü bakımından kendisi madde olan bir mermer kütlesini, 3. Hindistan’ın Agra şehrinde bulunan Tac Mahal, dünyanın
bir heykeltıraş heykele dönüştürebilir. Burada mermeri hey- en güzel mimari eserlerinden biridir. 1652 yılında bir anıt
kel yapan şey, özü bakımından madde olan mermerle bir- mezar olarak inşa edilen bu mimari yapı zaman içinde yıp-
leşmiş olan formdur. Form, heykelin ne tür bir şey olduğu- randıkça restore edilmiştir. Şimdi bir an bu anıt mezarın tüm
nu açıkça gösterir. Madde ise, heykelin yapıldığı mermer- parçalarının yenileriyle değiştirildiğini varsayalım. Bu durum-
dir. Mermer kütlesi, kazandığı form ile yeni bir şey olarak da bu anıt mezar kime ait olur; onu ilk defa yapan mimara
heykele dönüşür. Fakat heykel, kendi kendini ortaya koyan, mı, yoksa restore eden kişiye mi? Evet, sadece Taç Mahal
dönüşen bir şey olamaz. Heykeli bir heykeltıraş yapar. Hey- değil, her mimari eser ne kadar restore edilirse edilsin, tüm
keltıraşın zihninde işe başlarken, heykelin amacını yerine parçaları değişse de onu ilk defa yapan, o biçimi veren mi-
getirmesi açısından nasıl görünmesi gerektiğine ilişkin bel- marın eseri olarak bilinir. Çünkü mimari eserlerin anlamı,
li fikirler vardır. Heykeltıraş bu fikirler doğrultusunda uygun onu oluşturan parçaların toplamından daha fazladır. Bu an-
bir maddeyle çalışarak heykeli yapar. lamı da o yapıların taşı, demiri, mermeri değil, biçimi belir-
ler.
Aristoteles’in görüşlerini yansıtan bu parçadan aşağı-
daki yargıların hangisine ulaşılamaz? Bu parçaya göre varlığın niteliğini aşağıdakilerden han-
gisi belirler?
A) Asıl varlık somut olan maddedir.
A) Özne B) Nesne
B) Her varlığın bir var olma amacı vardır.
C) Nesnelerin varlığı form ile olanaklıdır. C) Form D) Madde
D) Form kendini madde gerçekleştirir. E) Amaç
E) Form, öznenin zihnindeki ideadır.

Yanıt Yayınları
4. Felsefi görüşlerinde güneşin, yağmurun, karanlığın ve bü-

tün diğer duyu nesnelerinin yalnızca bir düşünceden ibaret
olduğunu söyleyenlerin; güneşli havada gölgeye sığınma-
2. Ben felsefeye karşı değilim; felsefeyi insan aklının ve doğa-
ları, yağmur yağdığında hızla kaçmaları, karanlıkta ışığı aç-
sının bir gereği olarak da önemsiyorum. Ancak birçok filo-
maları şaşılacak şeydir. Sanırım onlar da söyledikleriyle yap-
zof tarih boyunca bir tek şey aramıştır; o da, mutlak hakika-
tıkları arasındaki uyumsuzluğun farkındadırlar.
tin ne olduğudur. Yani ebedi, ezeli, değişmez şey var mı,
yok mu? Fakat evrende öyle şey yoktur. Filozoflar mutlak
Bu parçada eleştirilen görüş, aşağıdakilerden hangisi-
hakikati nerede arardı? Bilimin henüz boş bıraktığı, yani in-
dir?
san bilgisinin erişemediği yerlerde. Şu halde filozoflar da,
bilinmeyen şeyi bilmek gibi bir iddia da bulunmuşlardır. Hem
A) “Varlık var mıdır?” sorusuna “yoktur” diye cevap veren
de o aradıkları şey kesinlikle “Mutlak” olacak ve o şeyi bir
nihilist düşünce
tek filozof kendi kafasından uyduracaktı. İşte bu uydurma
B) Her şeyi düşünceye bağlayan, düşünce dışında gerçek-
mutlak hakikatların her birine bir felsefi sistem denilmiştir.
likleri yok sayan idealizm
Parçada eleştirilen felsefe disiplini aşağıdakilerden han- C) Evrende bütün varlıkların meydana geldiği tek töz mad-
gisidir? dedir, diyen materyalizm
D) Evren sürekli değişmektedir, yaklaşımını savunan oluş
A) Etik B) Mantık
felsefesi
C) Estetik D) Metafizik
E) Sadece görünenin kavranabileceğini öne süren feno-
E) Epistemoloji menolojik yaklaşım
ÜNİTE - 3
65
VARLIK FELSEFESİ
5. Gerçekte var olan mutlak ruh, yani geisttir. Geist durağan 8. İnsan önce dünyaya gelir, var olur, ondan sonra özünü or-
değil, sürekli oluş, değişen ve gelişme içinde farklılaşan so- taya çıkararak kendini gerçekleştirir. Bu gerçekleştirme, ta-
yut bir varlıktır. Varlıklar bu değişimin ürünüdür. Değişme mamen insanın kendi tercihlerine bağlıdır. İnsan gerçekliği-
diyalektik bir süreç izler. Diyalektik tez, antitez ve sentez ol- nin varlığı onun ne olduğu ve ne olmadığı değildir. Çünkü
mak üzere üç aşamada gelişerek mutlak ruh kendisini ger- o özgürdür. İnsan gerçekliği kendisi olmayan ve kendinden
çekleştirir. başka olan bir varlık tarafından doğuştan desteklenmeme-
sine rağmen, o daima kendini aşandır. Kendisi için varlık
Bu parçada ifade edilen görüşleri savunan filozof aşa- olan insanın gerçekliği özgürlüğüdür. Özgürlük insan ger-
ğıdakilerden hangisidir? çekliğinin varlığından ayrılamaz.
A) Descartes B) Platon
Bu parçadaki görüşler, aşağıdaki felsefe akımlarından
C) Aristoteles D) Hegel hangisine aittir?
E) Heraklitos A) Materyalizm B) İdealizm
C) Yeni ontoloji D) Pragmatizm
E) Egzistansiyalizm
6. I. Tanrı mutlak varlıktır.
II. Tanrı fikri insan aklından sudur etmiş, türemiştir.
III. Varlık felsefesi değişme üzerinde temellenir.
IV. Varlıkları zorunlu ve mümkün varlıklar diye ayırır.

Yanıt Yayınları
Yukarıdakilerden hangileri Farabi’nin varlık görüşü de-

ğildir?
E) II ve IV
9. Bu karmakarışık dünyada sen kim oluyorsun? Sen aslında
birer gölge varlık olmaktan ibaretsin; gölge ise sadece bir
yansımadır. Asıl olan güneştir, ay ışığıdır. Buna göre sen de
dahil, evren, evrendeki bütün varlıklar birer gölgedir. Hepi-
miz gölgeleri görmeye alışmışız, gerçek sanıyoruz; oysa
7. Var olan bir şey, ancak bir başka ‘var olan’dan meydana gerçek olan güneştir, gölgeye alışık olan gözümüz güneş-
gelebilir; asla, ‘yok’tan, ‘yokluk’tan, ‘var olmayan’dan bir te kamaşır, bir şey göremez. Bu dünyada gördüklerimiz ger-
‘varlık’ meydana gelmez. Var olan bir şey de hep vardır, var çeğin sadece bir yansımadan ibarettir, gerçek değildir.
olan bir şey hiçliğe taşınamaz.
Bu parçadaki kişinin görüşleri aşağıdakilerden hangisi-
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz? ne yakındır?
A) Varlık sonradan var olmuştur. A) Gorgias’ın nihilizmine

B) Var olmayan bir şey var edilemez. B) Hobbes’un materyalizmine
C) Var olan bir şey yok edilemez. C) Aristoteles’in rasyonalizmine
D) Var olanlar hep vardırlar. D) Descartes’ın düalizmine
E) Hiçbir şey, hiçbir şeyden meydana gelmez. E) Platon’un idealizmine
1-A 2-D 3-C 4-B 5-D 6-B 7-A 8-E 9-E
ÜNİTE - 3
66
TEST
ÇIKMIŞ SORULAR
7
1. Bir şey, ne görülebilir ne de duyulabilir bir şeyse söz gelimi 3. Thales “Gerçekten var olan sudur.” diyordu. “Su” ile anla-
renksiz ve hareketsiz bir gaz kitlesiyse ne fotoğrafı çekilip tılmak istenen neydi? Her şeyin kaynağı su mudur? Yoksa
görüntüsü alınabilir ne de sesi kaydedilebilir. Fakat bu, ga- Thales algılanabilir dünya ile evrenin algılanamayan nede-
zın var olmadığı anlamına gelmez. Üstelik var olması sizin ni arasında metafizik bir ayrım mı yapıyordu? Thales için
için yaşamsal bir önem de taşıyabilir. “su” yalnızca madde değildir; o aynı zamanda yaşamdır,
devinimdir, ruhtur.
Bu parça aşağıdakilerden hangisine “karşı örnek” oluş-
turur? Buna göre “su” için aşağıdakilerden hangisi söylene-
mez?
A) Herakleitos’un varlığın bir oluş ve değişim içinde oldu-
ğunu ileri sürmesine A) Evreni oluşturan unsurlardan biridir.
B) Descartes’ın varlığın ruh ve maddeden oluştuğunu söy- B) Evrenin temelindeki yaratıcı ilkedir.
leyen düalist görüşüne C) Evrenin ana maddesidir.
C) Hegel’in, varlığı geist ve onun diyalektik süreciyle açık- D) Her şeyin ilk maddesidir.
lamasına
E) Görünen her şeyin ardındaki görünmeyen ilkedir.
D) Demokritos’un varlığın atomlardan meydana geldiğini
belirtmesine
4. Uzun bir süre karşılaşmamış iki arkadaş, birbirlerini görme-
E) Berkeley’in var olmak algılanmış olmaktır demesine
yi ummadıkları bir anda karşılaştıklarında, “Bu ne tesadüf!”
şeklinde bir tepki verirler. Spinoza, böylesi bir tepkinin var-
lığın yapısına uygun olmayan bir tepki olduğunu düşünür-
dü. Çünkü ona göre, hayatta tesadüf diye bir şey yoktur.
Yanıt Yayınları
Bu parçada Spinoza’nın hangi düşüncesi vurgulanmak-

tadır?
A) Olan her şeyde sıkı bir zorunluluk vardır.

B) Rastlantı ve zorunluluk, biri olmadan diğeri düşünüle-
meyen kavramlardır.
C) Doğada özgürlükten gelen bir nedensellik vardır.
2. Filler neden büyük, gri ve kırışıktır? Çünkü ufak, beyaz ve
D) Dışsal zorunluluk insanın iç dünyasını da belirler.
yuvarlak olsalardı aspirin olurlardı. Ufak bir fil hayal ederek
E) İnsanlar, mutluluklarının kaynağını kendilerinin dışında
ona “ufak bir fil” diyebiliriz. Beyaz bir fil hayal ederek ona
arar.
“beyaz bir fil” diyebiliriz. Kırışıksız bir fil de “kırışıksız bir fil”
olur. Başka bir deyişle büyüklük, grilik ve kırışıklılık, Aristo-
teles’in bir fili fil yapan şeyin ne olduğunu tanımlama sına- 5. İdealar ile fenomenler dünyasında bulunan nesneler arasın-
vını geçemez. Çünkü aspirin gibi ufak, beyaz ve yuvarlak daki farkı anlatan Platon, kendisine "Platon, ben atı görüyo-
bir şey bir fil olamaz ve böyle bir nesneyle karşılaştığımız- rum ama at ideasını göremiyorum." diye itiraz eden öğren-
da aklımıza “Hey, ağzına attığın bir aspirin mi yoksa alışıl- cisine, "Çünkü at ideasını görecek göze henüz sahip değil-
mamış türden bir fil mi?” diye sormak gelmez. sin. "diyerek karşılık verir.
Bu parçada varlıkla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi Bu parçada Platon, “idea”ların hangi özelliğini vurgula-
sorgulanmaktadır? maktadır?
A) Zorunlu varlık/mümkün varlık ayrımı A) Hareketli olmadığı

B) Özsel/ilineksel nitelikler B) Mutlak olduğu
C) Ana maddenin neliği C) Ezeli-ebedi olduğu
D) Madde ve form ilişkisi D) Değişmez olduğu
E) Var olma/olmama sorunsalı E) Algı nesnesi olmadığı
ÜNİTE - 3
67
ÇIKMIŞ SORULAR
6. Yardıma muhtaç aç bir çocuğu doyurma eylemini düşünün. 8. Bir filozofa göre, deney dünyasında karşılaştığımız bütün
Birçok insan, bunun ahlaki açıdan iyi bir davranış olduğu varlıklar, bir modele göre ve belli bir işlevi yerine getirmek
konusunda hemfikirdir. Peki, birini bunu yaparken izlediği- üzere hareket ederler ve değişme içerisindedirler. Çınar to-
mizde tam olarak gördüğümüz nedir? Aç birini doyuran ki- humundan her zaman çınar ağacı meydana gelir. Göz gör-
şi, yardıma muhtaç çocuk, çiğneme eylemi ve belki de ço- mek, burun koklamak, kulak ise duymak içindir. Kısacası
cuğun gülümsemesi. Ancak göremediğimiz, göremeyece- evrendeki varlığa ilişkin bütün hareket ve değişimler belli bir
ğimiz bir şey vardır, o da eylemin aslını oluşturan “iyilik”. potansiyeli yerine getirmek üzere gerçekleşmektedir.
Görülemediğine göre yok mu sayılmalıdır? Bence hayır. “İyi”
olmadığında ahlaktan da söz edilemez. Oysa bende bir “iyi” Filozofun bu görüşleri, ontolojinin hangi sorusuna ce-
fikri var. vap niteliğindedir?
Bu parçadan hareketle, varlık hakkında aşağıdakilerden A) Evrende düzen var mıdır?

hangisi söylenebilir? B) Evrende amaçlılık var mıdır?
C) Evren sonlu mudur, sonsuz mudur?
A) Bir olandan türediği
D) Varlık var mıdır?
B) Birden çok ilkeden kaynaklandığı
E) Evrende özgürlük var mıdır?
C) Değişmez olduğu
D) Düşünülebilir olduğu
E) Oluş hâlinde olduğu
9. Aristoteles, var olanı var olan olarak ele alan felsefe disipli-
nini “ilk felsefe” olarak adlandırır. Bu felsefe disiplininin, var-
lığı bir bütün olarak ele aldığını ve varlığın ilk ilke ve neden-
lerini ortaya koyduğunu söyler.
Yanıt Yayınları
Bu parçaya göre, Aristoteles’in ilk felsefe olarak adlan-

dırdığı felsefe disiplini aşağıdakilerden hangisidir?
A) Estetik B) Mantık C) Etik
D) Ontoloji E) Epistemoloji
7. İnsanlar, "Ne yersen o olursun." diyorlar. Buna göre, bede-
ninizi oluşturan moleküllerden ibaretsiniz. Ancak, burada
bir sorun var. Bu moleküller sürekli olarak değişim içinde.
Her saniye nefes alıp vererek, terleyerek, göz yaşı dökerek 10. O, İdealar Kuramı’nın tekil varlıklar dünyası ile tümel idealar
bir sürü molekül dışarı atıyor; yerine yenilerini ediniyorsu- dünyasını gereksiz ve haksız bir şekilde birbirinden ayırdı-
nuz. Siz biraz önce bu satırları okumaya başlayanla aynı ki- ğını ve onları birbirleriyle birleştirme yönündeki çabalarının
şisiniz fakat molekülleriniz aynı değil. O halde sadece mo- sonuçsuz kalmak durumunda olduğunu düşünür ve bu iki
leküllerinizden ibaret olamazsınız. dünyayı birbirine yaklaştırmak, birleştirmek ister. Bu yönde
olmak üzere idealara ilişkin varlık kuramı içinde büyük bir
Bu parçadan varlık felsefesiyle ilgili aşağıdaki yargıla- değişiklik yaparak ideaların ve kendi terminolojisiyle form-
rın hangisine ulaşılabilir? ların tekil varlıkların üstünde veya dışında bulunmadıklarını,
onlardan bağımsız olmadıklarını, tersine “onların içinde, on-
A) Varlık birdir, çokluk bir yanılsamadır. lara içkin” olduklarını savunur.
B) Varlığın bir gerçek bir de görünüş tarafı vardır.

Bu parçada ifade edilen görüşleri savunan filozof aşa-
C) Bütün değişimlerin temelinde bu değişimleri taşıyan bir
töz vardır.
D) Mümkün varlık ile zorunlu varlık birbirinden ayrılmalıdır. A) Platon B) Hegel C) Aristoteles
E) Değişmeyen tek şey değişimdir. D) Descartes E) Herakleitos
1-E 2-B 3-A 4-A 5-E 6-D 7-C 8-B 9-D 10-C
ÜNİTE - 3
68
TEST
8
1. Metafizik sözcüğü, Aristoteles’in ilk editörlerinden Rodoslu 3. Fotoğraf albümünde 1 yaşından 30 yaşına kadar onlarca
Andronikos tarafından kullanılmıştır. Andronikos, Aristote- resmim var. Resimler zamanın geçtiğini bir kanıtı. Resimler-
les’in “İlk Felsefe” dediği alana ait konuları “fizikten sonra deki ben sürekli değişti, fakat yine de bunların hepsinin ben
gelen” anlamında “Metafizik” başlığı altında toplamıştır. Me- olduğunu biliyorum. Tüm vücudum değişse de ben hâlâ be-
tafizik sözcüğü bugünkü anlamında kullanımı zaman içinde nim. Asıl var olan resimlerde görünen ben değil, resimler-
gerçekleşmiştir. Artık bugün itibariyle metafizik, varlıkları bir- de bilincimin kavradığı benim. O halde, varlık görünüşlerde
birinden ayıran özellikleri bir yana bırakılınca geriye kalan bilinçle kavranabilen özdür, anlamdır.
ve insan aklını rahatsız eden her sorunla ilgilenen felsefenin
temel disiplinlerinden biri olarak anlaşılmaktadır. Bu parçada varlıkla ilgili aşağıdaki görüşlerden hangisi
savunulmaktadır?
Buna göre, aşağıdakilerin hangisi, felsefenin temel bir
disiplini olan metafizik için söylenemez? A) Varlık oluştur.
B) Varlık maddedir.
A) Gerçeğin nihai doğasının ne olduğunu soruşturur.
C) Varlık ideadır.
B) Bilimlerin ele alamadığı, çözemediği problemleri ele alır.
D) Varlık fenomendir.
C) Fizik dünyasını değil, sadece fizik üstü dünyayı konu
E) Varlık varoluştur.
edinir.
D) Varlığa yaklaşımında bütüncül bir tutum içindedir.
E) Varlıkların ilk sebeplerini, ardındaki gerçekliğin ne oldu-
ğunu araştırır.
Yanıt Yayınları
4. Aristoteles, varlıkları madde ve form ilişkisi içinde derece-

lendirerek anlatır. Örneğin, unlu mamulleri fabrikasında ça-
lışan ustanın elindeki un potansiyel bir ekmek, poğaça, si-
2. Demokritos’a göre, atomlar hareket ederlerken, ağır olan- mit, kek, kurabiye, çörek gibi bir üründür. Burada un bir
lar aşağı düşer, hafif olanları yukarı doğru hareket ederler. madde iken; ekmek, poğaça, simit, kek, kurabiye, çörek ise
Örneğin, bir miktar toprak havaya savrulduğunda taşlar aşa- formdur. Buna göre, madde bir potansiyeldir; form ise mad-
ğıya, tozlar savrularak başka bir yana yığılır. Aynı şekilde dede bulunan potansiyelin gerçekleşmesidir. Aristoteles’e
deniz kıyılarında da aynı cinsten olan kumların bir yana yı- göre, burada unun da maddesi buğdayken, un form konu-
ğıldıkları görülür. Şu halde dünyadaki bütün varlıklar, aynı mundadır. Bu durumda un, altındaki buğdaya göre form-
cinsten olan atomların bir araya gelmesinden meydana ge- ken, üstündeki ekmeğe göre maddedir. İşte varlıkların bu
lirler. Atomların bir araya gelişi olasılık içermez, gelişigüzel şekilde madde ve form biçiminde derecelenmesinin en al-
değildir. Benzer atomların bir araya gelmesi sapma göster- tında tamamen formu olmayan ilk madde vardır; en üstün-
meden belli bir düzenlilik içinde gerçekleşir. de ise var olmak için maddeyi gerektirmeyen mutlak form
vardır.
Bu parçaya dayanarak, Demokritos’un varlık görüşü ile
ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
A) Materyalist bir düşünceye sahip olduğu A) Varlığın özü maddeye dayanır.

B) Varlığın temelinde maddeyi esas aldığı B) Form sürekli oluş ve değişim içindedir.
C) Evrende zorunluluk olduğunu kabul ettiği C) Bir madde aynı zamanda form olamaz.
D) Her şeyi atomların hareketleriyle açıkladığı D) Her varlık belli bir form ile algılanır.
E) Varlıkları olağanüstü bir güce dayandırdığı E) Maddenin taşıyıcısı formdur.
ÜNİTE - 3
69
5. Hartmann’ın varlık görüşü olan Yeni Ontoloji, klasik ontolo- 7. Deniz kıyısında oynayan çocuklar saatlerce uğraşarak kum-
jiden farklıdır. O, klasik ontolojinin dünden bugüne gelen; dan kule, piramit, ağaç, merdiven, araba, hayvan, insan in-
varlığın neliğini, amacını, evrendeki düzeni, evrende amaç- şa ettiler. Bir süre sonra çıkan fırtınayla gelen denizin dal-
lılığın, özgürlüğün olup olmadığını araştırmayı reddeder. Ye- gaları, çocukların tüm yaptıklarını anında yerle bir edip, her
ni Ontoloji tıpkı bilim gibi varlığı; inorganik, organik, bilinç tarafı dümdüz yaptı. Ancak çocukların yaptıkları silinip git-
ve ruhsal tabakalara ayırarak konu edinir. se de zihinlerinde sonsuza kadar var olmaya devam ede-
cek; ve istediklerinde oradan çıkarıp yine inşa edebilecek-
Bu parçaya dayanarak, Yeni Ontoloji ile ilgili aşağıdaki- lerdir.
lerden hangisi söylenebilir?
Bu parça, aşağıdakilerden hangisine örnek oluşturur?
A) Varlığın özünü sorgulamaktadır.
B) Bilgiyi varlığın öncesine koymaktadır. A) Hobbes’un materyalizmine
C) Varlığı indirgemeci bir tutumla incelemektedir. B) Platon’un idealizmine
D) Bütün varlıkları bir ve aynı görmektedir. C) Gorgias’ın nihilizmine
E) Varlığın metafizik boyutuna önem vermektedir. D) Herakleitos’un oluş felsefesine

E) Descartes’ın düalist varlık görüşüne
Yanıt Yayınları
6. ̶ Varlığın var olma amacını, neliğini, özünü anlamayı is-

ter.
̶ İnsanın saf anlama yetisine ve saf aklına dayanan bir

bilgidir. 8. Varlık olmaları bakımından insanlar ile hayvanlar arasında
birçok benzerlik bulunabilir. Söz gelimi, solunum yapma,
̶ Görünüşlerin ardındaki gerçekliğin ne olduğunu soruş-
beslenme, büyüme, üreme gibi gelişimsel ve görme, işitme,
turur.
koklama, deri duyumu gibi duyusal özellikleri bakımından
̶ Sadece varlık değil, bilginin, evrenin, devletin, hak ve benzerlikler vardır. Hatta bazı özellikleri yönünden hayvan-
adaletin kaynağını da soruşturur. ların insanlara göre üstün niteliklerinden de söz edilebilir.
̶ Evrenin kaç tür varlık katmanından oluştuğunu çözüm- Ancak insanın hayvanlardan en önemli farkı kendi özünü
ler ve bunlar arasındaki ilişkileri açıklayıp, en temelde belirleyebilmesidir. Hayvanların özü önceden belirlenmiş-
yatan nedeni araştırır. ken, sadece insan kendi özünü kendi ortaya koyar.
Bu bilgiler, felsefenin aşağıdaki disiplinlerinden hangi- Bu parça aşağıdakilerden hangisinin varlıkla ilgili gö-
sini açıklamaya yöneliktir? rüşlerini içermektedir?
A) Metafizik B) Epistemoloji A) İdealizm B) Materyalizm
C) Ontoloji D) Doğa felsefesi C) Nihilizm D) Pragmatizm
E) İnsan felsefesi E) Egzistansiyalizm
1-C 2-E 3-D 4-D 5-C 6-A 7-B 8-E
ÜNİTE - 3
70
TEST
9
1. – Demokritos’a göre, evrendeki her şey; öncesiz, sonra- 3. Evrende şu ana kadar hiç var olmamış bir şey düşününüz
sız, yok olmayan, değişmeyen, yapısal olarak birbirle- dense insan, böyle hiç var olmamış bir şeyin varlığını düşü-
rinden farklı atomlardan oluşmuştur Atomlar boşlukta nebilir mi? Söz gelimi ejderha fikrine sahip olmak için bir ej-
hareket ederek, birleşip, ayrışarak cisimleri meydana derha görmemiz gerekir mi, gerekmez mi? Aslında ejderha
getirirler. fikri, doğrudan deneyden kaynaklanan basit fikirlerden olu-
şan birleştirilmiş bir fikirdir; yoksa bizde önceden böyle bir
– Descartes’a göre, varlıklar birbirine indirgenemez ruh
fikir yoktur. Eğer ejderha, ateş kusan bir yılansa, bir yılan ile
ve maddeden meydana gelmiştir. Görevi yer kaplamak
ateşi bir araya getirerek bir ejderha fikrini oluştururuz. Eğer
olan madde de, görevi düşünmek olan ruh da bağım-
ejderha, ateş kusan uçan bir canlıysa, bu kez bir kuş ile ate-
sız şekilde vardır.
şi bir araya getirerek bir ejderha fikrini oluştururuz.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Demokritos ile Des-
cartes’ın ortak özelliğidir? Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
A) Varlığı salt maddeye dayandırmaları A) Varlığın ardında görünmeyen bir ilke vardır.
B) Deney ve gözlem verilerine önem vermeleri B) Varlığın varlığı özneye bağlıdır.
C) Düalist bir yaklaşım benimsemeleri C) Düşünenden bağımsız bir varlık alanı yoktur.
D) Varlığın imkanını kabul etmeleri D) Her nesne idealardan aldığı payla var olur.
E) Evrende değişimin olduğunu savunmaları E) Tüm idealar nesneye dayanır.

Yanıt Yayınları
2. İnsan, bilme yetilerini oluşturan duyular ve anlama yetisi yal-

nızca fizik alanı için kullanılabilir olsa da; elinde olmaksızın
Tanrı, ruhun ölümsüzlüğü, özgürlük gibi metafizik tasarım-
larda bulunur ve bunların bilgisini ortaya koymak ister. Çün-
kü insanın her ne kadar bunların kesin ve nesnel bilgisini 4.  Hegel, varlığı geist adını verdiği mutlak ruh ve onun di-
edinmesi olanaksız olsa da, aklın bunlarla ilgili düşünceler yalektik süreciyle açıklar. Ona göre, diyalektik bütün
üretmesinin bilgisel değil, ahlaki bir amacı vardır. Bu, insa- varlığın gelişme biçimidir. Düşünme de varlık da hep
nın bu dünyadaki sınırlı yaşamını Tanrı, ruh ve özgürlük üze- karşıtların içinden geçerek, karşıtları uzlaştırarak gelişir.
rine ürettiği metafizik düşünceler ile aşarak şüphelerini da- Madde de geistin, yani mutlak ruhun bir ürünüdür.
ğıtma ve böylelikle emin olabileceği sonsuz yaşama ama-  Marx’a göre, gerçekten var olan varlık maddedir. Buna
cıdır. Dolayısıyla insanın metafiziğe ilgisi doğal bir eğilimdir. göre ruh gibi soyut varlıklar dahil olmak üzere evrende-
ki her şey maddenin değişim ve hareketine dayalı diya-
Parçada, insanların metafiziğe ilgi duyması aşağıdaki-
lektik sürecin bir sonucudur.
lerin hangisine bağlanmıştır?
Bu bilgilere göre, Hegel ve Marx’ın diyalektik yaklaşım-
A) Varlığın ardındaki asıl gerçekliğin ne olduğunu bilmek larındaki fark, aşağıdakilerden hangisinin farklı oluşun-
istemesine dan kaynaklanmaktadır?
B) Sonlu varoluşunu güvence altına almak istemesine
A) Varlığın olup olmaması ile ilgili görüşlerinin
C) Dünyanın başlangıcı, sonunun olup olmadığını merak
etmesine B) Varlığın niceliği ile ilgili görüşlerinin
D) İnsan aklının, sürekli çözemediği sorular tarafından ra- C) Varlığın tözünün neliği ile ilgili görüşlerinin
hatsız edilmesine D) Kaç tür varlık olduğu ile ilgili görüşlerinin
E) Dünyadaki sınırlı yaşamında mutlu olmak istemesine E) Varlığın değişimi ile ilgili görüşlerinin
ÜNİTE - 3
71
5. Zenon’a göre, yaydan çıkmış ve ilerleyen bir ok, zaman için- 7. A noktasından bulunan bir insan B noktasına varmak için
deki her anda belirli bir konumdadır. Eğer an belirli ve tek öncelikle bu yolun yarısını, ondan önce yarısının yarısını,
bir nokta ise o anda okun hareket etmeye zamanı yoktur ve ondan önce onun yarsının yarısını bitirmek zorundadır. An-
durağandır. Bu nedenle gelecek anların hepsinde de dura- cak A ve B noktaları arası sonsuz şekilde yarıya bölünebi-
ğan yani hareket etmeyen şekilde olması gerekir. Böylece leceğinden bir insanın bütün bu sonsuz parçaları aşması
ok her zaman durağandır ve hareket etmez; hareket imkan- gerekir. Bu ise sonsuz zaman alır. O halde, mesafe ne ka-
sızdır. dar olursa olsun A noktasındaki bir insan hiçbir zaman B
noktasına gidemez.
Bu parça aşağıdakilerden hangisine “karşı örnek” oluş-
turur? Bu parça, aşağıdakilerden hangisini kanıtlamaya yöne-
liktir?
A) Varlıkları görünüşler ve idealar olarak ayıran Platon’un
varlık görüşüne A) Varlığın oluş içinde olduğunu
B) Varlığın idea ve maddeden oluştuğunu söyleyen, Des- B) Hareketin imkansızlığını
cartes’ın düalist varlık görüşüne C) Varlığın yokluğunu
C) Varlığın oluş ve değişim içinde olduğunu ileri süren, He- D) Varlığın bir olandan türediği
rakleitos’un varlık görüşüne
E) Özneden ayrı bir varlık alanı olmadığını
D) Varlık cisimdir, cisim dışında hiçbir töz yoktur, diyen
Hobbes’un varlık görüşüne
E) Varlığı, “varoluş” ve “öz” kavramlarıyla açıklayan Sart-
re’ın varlık görüşüne
Yanıt Yayınları
8. Berkeley, “Var olmak, algılanmış olmaktır.” sözüyle, nesne-

lerin algı alanımızın dışına çıktığında artık var olmadıklarını
söylemek istemez. Odadayken oturduğumuz koltuğun, biz
odadan çıktığımızda da orada var olmaya devam edeceği-
6. Farabi, varlıkları zorunlu ve mümkün varlıklar ikiye ayırır. Zo- ni herkes gibi o da elbette farkındadır. Peki, madem varlık-
runlu varlık Tanrı’dır. Onun varlığı maddeden ve biçimden lar ancak algılandıklarında var, algılanmadıklarında yok ise,
bağımsızdır. Tanrı, tüm varlıkların nedeni olup, var oluşu nasıl devamlı varlık göstermektedirler? Berkeley bu sorunu,
başkasına muhtaç değildir. Diğer tüm varlıklar, Tanrı’dan ta- biz her nesneyi her an algılayamasak da, onları kesintisiz
şarak (sudur) varlığa gelir. Bu taşma süreci sonunda olu- olarak algılayan Tanrı ile açıklamaktadır. Buna göre ben oda-
şan madde, Tanrı’ya en uzak olandır. Dünyaya nedensellik dan çıktığımda koltuğun var olması, Tanrı’nın kesintisiz, son-
zinciri içinde bir oluş ve değişim içindedir. Tanrı bu neden- suz algılamasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle varlık-
ler zincirinden bağımsız olup, O etkin nedendir. lar sürekli olarak vardır. Düzenli ve yasalı doğa tasarımı da
Tanrı’nın algılamasıyla olanaklıdır.
Bu parçaya dayanarak Farabi’nin varlık görüşü hakkın-
da aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Bu yaklaşımıyla Berkeley’in varlık görüşü bakımından
aşağıdakilerden hangisi içinde değerlendirilebilir?
A) Varlığın niceliği konusunda monisttir.
B) Varlık felsefesini Tanrı ile temellendirmektedir. A) Varlığı idea olarak kabul edenler
C) Nesneler dünyasını var olmaları kadar var olmamaları- B) Varlığı oluş olarak kabul edenler
nı da olanaklı görmektedir. C) Varlığı madde olarak kabul edenler
D) Zorunlu varlığı sürekli değişim içinde varsaymaktadır. D) Varlığı fenomen olarak kabul edenler
E) Varlığın niteliğini idea cinsinden kabul etmektedir. E) Varlığı madde ve ruh olarak kabul edenler
1-D 2-B 3-E 4-C 5-C 6-D 7-B 8-A
ÜNİTE - 3
72
TEST
9
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 3
73
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 3
74
ÜNİTE 1
ÜNİTE 2
Bilgi Felsefesi
ÜNİTE 3
Varlık Felsefesi
_ ę 2 TEST
1
FELSEFEYLE TANIŞMA - BİLGİ FELSEFESİ
1. Felsefe sözcüğü, felsefede kullanılan anlamının dışında gün- 4. Aşağıdakilerden hangisi Kant’ın bilgi kuramının varsa-
lük yaşamda farklı birçok anlamda da kullanılmaktadır. Ör- yımlarına uygun bir ifade değildir?
neğin,
A) Bilginin evrensel, zorunlu ve genel-geçer olabilmesi için,
“Bizim üniversitemizin felsefesi; katılımcı, kendini yönetme
hem akla hem deneye dayanması gerekir.
yeterliliğine sahip, topluma karşı duyarlı, bilim ve teknoloji
ile donanımlı, takım çalışmasına inanan, yerel, yöresel, kü- B) Sadece fenomenler alanının bilgisine sahip olunabilir,
resel düzeyde vizyona sahip kişiler yetiştirmektir. numen alanının bilgisine asla sahip olunamaz.
C) Düşünme kendi kendisiyle beslenir; dışarıdan sağlana-
Parçada felsefe sözcüğü hangi anlamda kullanılmıştır? cak bir gerece gerek yoktur.
A) İlke B) Yöntem D) Deney kendi başına varlıkların yapısını hiçbir zaman öğ-
retemez.
C) Görüş D) Eğitim
E) Doğru bilgi, apriori bilgi ile aposteriori bilginin bir sen-
E) Hedef tezidir.
2. Annem bu yumurta iki sarısı var diyor. Bunu bir önerme ola- 5. İnsan zihni boş bir şekilde dünyaya gelir. Bilgi yaşantı yo-
rak varsayalım, Bu önerme nasıl doğrulanır? Yumurtayı ku- luyla kazanılır.
rar, bakar ve görürsünüz. Eğer kırmış olduğumuz yumurta-
Yanıt Yayınları
dan annemin dediği gibi çift sarı çıkarsa önerme doğru, ak- Bu görüş, aşağıdaki bilgi kuramlarından hangisine ait-
si durumda yanlıştır. tir?
Bu parçada, aşağıdakilerden hangisi bilginin doğruluk
ölçütü olarak kabul edilmektedir? C) Pozitivizm D) Pragmatizm
A) Apaçıklık B) Yararlılık E) Rasyonalizm
E) Tümel uzlaşım
6. Felsefe nedir? Bu soruya kesin bir cevap verilebilmiş değil-

dir. Her filozof felsefeye kendine göre bir tanım getirmiştir.
Ancak felsefenin sorgulayıcı, öznel, aklın ürünü, bütünleyi-
ci bir disiplin olduğu konusunda hemen herkes hemfikirdir.
3. İnsanın bilgi edinme yetilerinin yetersizliğinden dolayı ger-
çekliğin bilgisine erişemez. Görüşün gerisindeki gerçekliğe
Buna göre, felsefenin “bütünleyici olma” özelliği ile aşa-
ulaşması da hiçbir şekilde mümkün değildir.
ğıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
Bu parçada ifade edilen bilgi görüşü aşağıdakilerden

A) Konularının bütün insanları ilgilendirmesi
hangisidir?
B) Varlığı parçalamadan açıklamaya çalışması
A) Akılcılık B) Eleştiricilik
C) Her türlü farklı düşünceye açık olması
C) Deneycilik D) Sezgicilik D) Doğruyu bulmada düşünsel bir çalışma olması
E) Şüphecilik E) Soruları cevaplamada bilimlerden yararlanması
77
SONA
7. Filozof olmanın gereklerinden biri de, kendini gözlem ve 9. “Kuş kırmızıdır.” yargısını birinden duydunuz. Bu yargının
analiz konusu yapmaktır. Kendi hakkında, kendi üzerine dü- doğru olduğunu nereden bilirsiniz? Onu sınarsınız; bakar-
şünen, kendisini bir obje gibi ele alıp bakabilen bir filozof, sınız ve görürsünüz. Eğer iddia edilen ile gördüğünüz ara-
bilincinin bilincinde olur. Düşüncenin kendi üzerine dönü- sında bir uygunluk varsa, yargının doğru olduğunu söyler-
şümlü bu duruşu, dünyanın bizim için var olma tarzı üstün- siniz; yoksa yanlış olduğunu. Bu, böylesi bütün yargıların
de odaklaşmaya, kendi öz sübjektivitemiz hakkında düşün- doğruluğuna kendimizi inandırma yolumuzdur ve uygunluk
meye önem vermek demektir. bizi inandıran şeydir.
Bu parçada filozofun hangi özelliği vurgulanmaktadır? Bu parça “bilgi kuramı”nın hangi temel sorusuna yanıt ni-
teliğindedir?
A) Sistemli düşünmesi
B) Refleksif düşünmesi A) Doğru bilginin ölçütü nedir?
C) Rasyonel düşünmesi B) Doğru bilginin kaynağı nedir?
D) Nesnel düşünmesi C) Doğru bilgi mümkün müdür?
E) Analitik düşünmesi D) Doğru ile gerçek aynı mıdır?

E) Doğru bilgi, doğru düşünmeyi sağlar mı?
Yanıt Yayınları
8. Evren nasıl oluşmuştur? Bilim bu soruya fizik, astronomi, 10. Mutlak kavramları elde etmenin imkansızlığını kabul eden
kimya gibi birçok bilim dalının sağladığı bilgilere dayanarak insan zihni, kendini, yalnızca, iyi düzenlenmiş akıl yürütme-
cevap verir. Bu cevap genel olarak kişilere göre değişmez, nin ve gözlemin kullanımıyla, fenomenlerin gerçek yasala-
doğruluğu kesin veya kesin olmaya yakındır, şüpheye yer rını yani onların değişmez art arda geliş ve benzeşim ilişki-
bırakmaz, doğruluğu deney ve gözlemlerle test edilebilir ve lerini keşfetmeye adamak için, evrenin başlangıcını ve yö-
herkesin onaylayabileceği bir bilgidir. Ancak “Evrende amaç- neldiği yeri aramaktan ve fenomenlerin asıl nedenlerini öğ-
lılık var mıdır?” biçiminde sorulan bir soruyu bilim cevapla- renmeye çalışmaktan vazgeçer. Şu halde, kendi gerçek sı-
yamaz. Eğer bu soruya cevap aramaya başlarsanız, artık nırlarına indirgenmiş olguların açıklanması işi, bundan böy-
bilimden çıkmış ve felsefe yapmaya başlamışsınız demekle artık, bilimin ilerleyişinin gitgide sayısını azaltmaya yönel-
tir. Böyle bir durumda ortaya koyduğunuz cevaplar, doğru- diği çeşitli özel fenomenlerle kimi genel olgular arasındaki
luğu şüpheli ve yorumdan öteye gitmeyen kişisel bilgiler bir ilişkiden başka bir şey değildir.
olur.
Bu parçadaki görüşler, aşağıdakilerden hangisine ya-
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz? kındır?
A) Bilimsel bilgiler olgulara dayanır. A) J. Locke’ın empirizmine

B) Bilim nesnel nitelikli bilgilerden oluşur. B) J. Dewey’nin pragmatizmine
C) Felsefenin soruları evrensellikten uzaktır. C) H. Bergson’un entüisyonizmine
D) Bilim olanı olduğu gibi açıklamayı hedefler. D) A. Comte’un pozitivizmine
E) Felsefe öznel olarak doğrulanan bilgilerden oluşur. E) Descartes’ın rasyonalizmine
1-1-E? ?D
2-2- 3-? 3-E 4-? 4-C 5-? 6-A?
5- ?B
7-6- 8-? 7-B 9-? 8-C10-? A ?
9-11- 12-D?
10-
78
_ ę 2 TEST
2
VARLIK FELSEFESİ
1. İdealist varlık görüşleri, varlığın maddi değil; soyut, tinsel, 4. I. Olgu ve olaylar bütün yönleriyle gözden geçirilmelidir.
ruhsal bir şey olduğunu ileri sürerler.
II. Bütün düşünce ve varlık dünyasında en genel esas ha-
rekettir.
Buna göre;
I. Evrende gözlenen her şey değişir; fakat düşünce dün- III. Mutlak değişmez denen şey yoktur; hareket eden her
yasındakiler değişmez. şey değişir.
II. Düşünce, fikir, ruh gibi her şey maddeden türemiştir. IV. Bedenimizin de düşüncemizin de aslı madde türünden
bir şeydir.
III. Akılsal olan gerçektir, gerçek olan akılsaldır.
Bu görüşler, aşağıdaki varlık görüşlerinden hangisine
görüşlerinden hangileri idealizm varlık temelinde yorum-
aittir?
lanabilir?
A) İdealizm B) Pragmatizm
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
C) Nihilizm D) Materyalizm
D) I ve II E) II ve III
E) Fenomenoloji
2. Zihinden bağımsız, zaman ve mekana bağımlı olan, oluş ve 5. Şu karşımda duran siyah at elbette güzeldir. Peki, bu at ne
değişmenin olduğu varlıklara “reel varlık” denir. Zihne ba- kadar güzeldir? Gördüğüm siyah at, at ideasına uyduğu öl-
ğımlı fakat zaman ve mekandan bağımsız olan, oluş ve de- çüde güzeldir. Buna göre her atın bir güzellik derecesi var-
ğişmenin olmadığı varlıklara da “ideal varlık” denir. dır ki, bu dereceyi belirleyen at ideasıdır.
Yanıt Yayınları
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi ideal varlık türüne Bu parçadan hareketle, “at ideası” hakkında aşağıdaki-
örnek oluşturur? lerden hangisi söylenemez?
A) Not defteri B) Akıllı telefon

A) Sürekli olduğu
C) Altıgen daire D) Pembe lale B) Mutlak olduğu
E) Üç katlı pasta C) Ezeli-ebedi olduğu
D) Değişmez olduğu
E) Algı nesnesi olduğu
3. Ben olmayınca bu güller, bu serviler yok.

Kızıl dudaklar, mis kokulu şaraplar yok.
6. Beynim, ruhuma bir ağaç ya da bir ev duyumsadığını telkin
Sabahlar, akşamlar, sevinçler tasalar yok.
ettiğinde, yerini, boyutlarını ve başka özelliklerini bildiğim
Ben düşündükçe var dünya, ben yok o da yok. bir ağacın ya da bir evin gerçekten benim dışımda var ol-
duğunu hiç duraksamadan söylerim ve hiç kimse bunun
Ömer Hayyam’ın bu dizleri aşağıdaki özgün görüşler-
gerçekliğini sorgulayamaz. Söz gelimi, karşımızda duran
den hangisiyle ilişkilendirilebilir?
otomobilin var olmadığını söyleyebilir miyiz? Eğer biri böy-
le bir iddia ileri sürerse, ona kuşkuyla bakılmaz, düpedüz
A) Berkeley’in var olmak algılanmış olmaktır, sözüyle
ona “kaçık” derler.
B) Platon’un nesneler dünyası gerçek değildir, idealar dün-
yası gerçektir, düşüncesiyle Bu parça, aşağıdakilerden hangisinin varlıkla ilgili gö-
C) Heraklitos’un varlık sürekli değişir, yaklaşımıyla rüşlerini vurgulamaktadır?
D) Gorgias’ın varlık yoktur, var olsa da bilinemez, görüşüy-
A) Rasyonalizm B) Septisizm
le
C) Realizm D) Nominalizm
E) Hobbes’un tüm varlıklar cisimlerden oluşmuştur, anla-
yışıyla E) Nihilizm
79
SONA
VARLIK FELSEFESİ
7. Fiziki dünya ve düşünce dünyasını incelediğimizde, düşün- 9. Gördüğümüz her tikel şey aslında kendilerinin ilk örnekleri
ce dünyası hakkındaki bilgilerimizin tam ve kesin olduğu- olan ideaların kopyaları olduğu ve onlardan pay aldıkları için
nu, fiziki dünyada bulunan nesneler hakkında ise ancak bir var oldukları iddia edilemez. Eğer idealar varlığın cevheri ise
kanı, yaklaşık bir bilgi sahibi olabildiğimizi görürüz. Fiziki nasıl olur da varlıktan ayrı olarak bulunabilirler? Bir şey cev-
dünyadaki algılamamız sürekli yuvarlamalara mahkumdur. heri ve özü olan şeyden ayrı kalamaz. İdeaların var olanın
Bunu şu örneğe benzetebiliriz: Dünyada 1 metre uzunluğu gizemini çözmeyi zorlaştırmaktan başka varlığa bir katkıla-
ölçtüğümüz milyonlarca 1 metrelik cetvel vardır; fakat aslı rı yoktur. Cevher, formdan ayrı olamaz. Gerçekten cevher
Paris’te Luvr müzesinde özel şartlarda koruma altındadır. olarak var olan ne idedir, ne maddedir, ne harekettir; bun-
Diğer tüm cetveller ona çok yaklaşık uzunlukta olabilirler an- ların hepsidir, tek tek nesnelerdir.
cak mutlak eşitliklerini kimse iddia edemez. Bunun gibi fizi-
ki dünyadaki hiçbir şey tam değildir, yaklaşıktır; tam olan Bu parçada dile getirilen varlık görüşü aşağıdaki filozof-
düşünce dünyasındadır. lardan hangisine aittir?
A) Platon B) Aristoteles
Bu parçada sözü edilen varlık görüşü, aşağıdakilerden
hangisine yakındır? C) Demokritos D) Descartes
E) Herakleitos
A) Herakleitos’un varlık oluştur felsefesine
B) Descartes’ın düalist yaklaşımına
C) Hegel’in diyalektik varlık görüşüne
D) Hobbes’un materyalizmine
E) Platon’un idealizmine
Yanıt Yayınları
10. Eğer bir şey varsa bu ya sınırsız, ezeli ve ebedi, meydana

gelmemiş veya meydana gelmiş, sınırlı bir şey olurdu. Eğer
var olanı sınırlı, meydana gelmiş bir şey olarak kabul eder-
sek, bu durumda var olan her an kendisinden başka bir şey
olurdu. Ancak bir şeyin hem var hem yok olduğunu kabul
etmekle içinden çıkılmaz güçlüklerin içine düşülür. Eğer var
8. Varlık felsefesinde filozoflar, bütün görünenlerin temelini olanın, sınırsız, tek, meydana gelmemiş bir şey olduğunu
oluşturan, değişen şeylerin özünde değişmeden kalan, her kabul edersek, bu varlığın bütün mekanı ve zamanı doldur-
şeyin var olmak için kendisine bağlı olduğu, kendisi var ol- masını gereklı kılar. Mekan ve zamanı dolduran bir şey ise,
mak için hiçbir şeye bağlı bulunmayan ilk ögenin arayışın- tıpkı mekan ve zamanın kendisi gibi, bölünebilen bir şey
da olmuşlardır. Bu öge; olur, parçalardan meydana gelmiş olacağından biricik ol-
maktan çıkar. Bundan ötürü problem hangi tarafından ele
− Descartes’a göre, düşünen fakat yer kaplamayan ruh alınırsa alınsın, daima çelişikliklere düşmekten kurtulama-
ile düşünmeyen fakat yer kaplayan maddedir. yız.
− Hobbes’a göre, uzayda yer kaplayan cisimdir.
Bu parçadaki görüşler, aşağıdakilerden hangisini vur-
− Berkeley’e göre, tindir, düşüncedir. gulamaktadır?
Bu parça varlık felsefesinin aşağıdaki kavramlarından

A) Hiçbir şey var değildir, diyen nihilizmi
hangisini açıklamaktadır?
B) Mutlak varlık idealardır, diyen idealizmi
A) Logos B) Töz
C) Madde dışında varlık yoktur, diyen materyalizmi
C) Apriori D) Us D) Varlık ruh ve maddeden oluşmuştur, diyen düalizmi
E) Fenomen E) Varlık bilincin kavradığı özdür, diyen fenomenolojiyi
1-1-D? ?C
2-2- 3-? 3-A 4-? 4-D5-? 6-E?
5- ?C
7-6- 8-? 7-E 9-? 8-B10-? B ?
9-11- 12-A?
10-
80
_ ę 2 TEST
3
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3. ÜNİTELER)
1. Hiçbir olgu, tek başına ve mutlak olarak ‘özne’nin karşısın- 4. Anaximenes’e göre, var olan her şey sonsuz olan “hava”-
da durmamaktadır. Bu nedenle, önermeler, olguları temele dan meydana gelmiş ve her şey dağılarak tekrar hava hali-
alarak doğrulanamazlar. Buna göre doğruluk, önermelerin, ne gelir. Hava seyrekleşince ateş, sıklaşınca da rüzgar, bu-
başka var olanlarla ilişkilerinde değil, kendi içlerinde aran- lut, su; daha da sıklaşınca taş, toprak gibi katı cisimleri mey-
malıdır. Önermenin konuya ilişkin diğer bilgi ya da ifadeler- dana getirir. Maddenin büzüle, sıklaşan şeyi soğuk, seyre-
le olan uyumu, o önermenin doğruluğunu belirler. Önerme- len, genleşen şeyi de sıcaktır.
ler, ‘gerçeklik’ ile olan uyumu değil, ancak kendileri gibi
önermelerle karşılaştırılarak doğrulanabilir. Anaximenes bu görüşüyle, aşağıdakilerden hangisini
açıklamaktadır?
Bu parçada dile getirilen doğruluk ölçütü aşağıdakiler-
den hangisidir? A) Varlığın değişip değişmediğini
B) Bilgimiz ne ile başladığını
A) Tutarlılık B) Uygunluk
C) Varlığın olup olmadığını
C) Apaçıklık D) Yararlılık
D) Varlığın niceliğini
E) Tümel uzlaşım
E) Varlığın arkhesinin ne olduğunu
2. Gelinliğini giyen genç bayan aynaya bakar ve heyecanla 5. Hegel’in varlık felsefesi, gelişme kavramına dayanır. Ona
yanında bulunan annesine, “Anne, ben güzel miyim?” diye göre, her şey üç aşamalı bir gelişme sonucu gerçekleşir.
sorar. Genç kızın annesine sorduğu bu soru felsefi bir soru Bu süreç tez-antitez-sentez sürecidir. Örneğin,çiçek tezdir,
değildir. Fakat “Güzellik nedir?” sorusu felsefi bir sorudur. çiçeğin yok olması antitezdir, meyve ise sentezdir. Çiçek,
Yanıt Yayınları
meyvenin ortaya çıkmasına yol açar, ama meyvenin ortaya

Buna göre, felsefi soruların ayırt edici özelliği aşağıda- çıkması için çiçeğin yok olması gerekmektedir. Demek ki,
kilerden hangisidir? her olmakta olan şey, hem var olan hem yok olan şeydir.
A) Aklın ürünü olması Parçada, sözünü edilen süreç aşağıdaki kavramların

B) Evrensel nitelikte olması hangisiyle ifade edilir?
C) Meraka dayanması
A) Logos B) Kozmos
D) Öze dönük olması
E) Neden-sonuç ilişkisini araması C) Meta D) Diyalektik
E) Fenomen
3. Bilgimizin büyük bir bölümü tecrübeye dayanır, ancak ev-

rensel ve zorunlu bilgi deneyimden türetilemez; bunun için 6. Varlık vardır, yokluk yoktur; varlık ideadır, varlık maddedir;
aklın yardımına ihtiyaç vardır. Sadece fenomenlerin kesin varlık budur, varlık şudur. Bu iddiaların ileri sürülmesinin,
bilgisi edinilebilir, numenler bilinemez. Çünkü numenler de- bunlar üzerine asırlarca sürdürülen tartışmaların insana ne
neysel değil, sadece akılsaldır; fenomenler ise hem deney- yararı var ki? Hepsi havanda su dövmeye benzer. Esas
sel hem akılsaldır. önemli olan varlığın insan yaşamındaki işlevselliğidir.
Bu parçada sözü edilen bilgi görüşü aşağıdakilerden Bu görüşler, aşağıdaki felsefe akımlarından hangisine
hangisidir? aittir?
A) Kritisizm B) Empirizm A) İdealizm B) Materyalizm
C) Pozitivizm D) Rasyonalizm C) Pragmatizm D) Septisizm
E) Analitik felsefe E) Varoluşçuluk
81
SONA
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3. ÜNİTELER)
7. Duyum herkeste ortaktır, fakat sadece duyumsamakla bil- 9. Evrendeki olay ve varlıkların dinden bağımsız ilk açıklama-
ge olunmaz. Bilge olmak, herkesin bildiğinden farklı şeyle- ları felsefe içinde olmuştur. Bu açıklamaları yapan ilk filozof-
ri bilmeyi gerektirir. Bilgelik, tek tek şeylerin nedenlerine ula- lara baktığımızda, hepsinin aynı zamanda iyi birer bilim in-
şabilmektir. Biri size “ateş yanıyor” dediğinde, bu bir bilgi sanı olduklarını görüyoruz. Örneğin Thales iyi bir matema-
değil, bir gözlemin aktarımıdır. İşte bilgelik, ateşin neden tikçi ve astronom, Arşimet iyi bir fizikçi, Aristoteles iyi bir bi-
yandığında bilmede gizlidir. yologdu. Bu bilimler zamanla kendilerine özgü konu ve yön-
temlerini belirleyerek ayrı disiplinler halinde sistemleşmiş-
Bu parçaya göre, bilgeliğin ayırt edici özelliği aşağıda- lerdir.
kilerden hangisidir?
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
A) Mutlak doğruya ulaşmak istemesi
B) Görünenle yetinmemesi A) Felsefe ile bilimin benzer özelliklerinin olduğu
C) Farklı düşüncelere açık olması B) Başlangıçta bilim ile felsefe iç içe olduğu
D) Sürekli bir arayış içinde olması C) Felsefenin de bir bilim dalı olduğu
E) Bağımsız düşünmesi D) Felsefe ve bilimin birbirlerine katkı sağladığı

E) Felsefenin bazı konularını bilimin de konu edindiği
Yanıt Yayınları
8. Özgürlük Heykelinin tüm parçaları baştan sona değiştirile-

cek olsa, bu heykel hâlâ onu ilk defa tasarlayan heykeltıra-
şa mı ait olur yoksa başka bir heykel haline mi gelmiştir?
Öte yandan değiştirilen eski parçalardan tekrar bir heykel
yapılacak olsa, bu heykel yine aynı heykeltıraşa mı ait olur; 10. Herakleitos’a göre, varlık yokluğu, yokluk varlığı doğurur.
ya da hangisi heykeltıraşın yaptığı heykeldir; yoksa ikisi de Varlık ve yokluk, olmak ve olmamak, yaşamak ve ölmek do-
aynı heykeltıraşa mı aittir? Bu konuda sanırım hiç kimse Öz- ğaları itibarıyla bir ve aynıdır. Bunlar aynı şey olmasaydılar
gürlük Heykelinin parçaları ne kadar değiştirilirse değiştiril- değişerek birbirleri olamazlardı, yokluk varlığa, varlık yoklu-
sin, onu ilk tasarlayan heykeltıraşa ait olamayacağını söy- ğa, ölüm hayata ve hayat ölüme geçemezdi. Tıpkı bir çem-
leyemez. Çünkü bir yapıt kendisini oluşturan parçaların top- berin başlangıç ve sonun aynı yerde birleşmesi gibi. İyi ile
lamından daha fazla bir anlam taşır. kötü bir ve aynı şeydir. Evrende olduğu yerde kalan hiçbir
şey yoktur. Aynı ırmağa girenlerin üstüne hep başka sular
Bu parçadan varlık felsefesiyle ilgili aşağıdaki yargıla- akar. Aynı ırmağa hem giriyoruz hem girmiyoruz, hem biziz
rın hangisine ulaşılabilir? hem değiliz.
A) Varlığın temelinde birbirinden farklı birden çok töz var- Herakletios parçadaki görüşüyle aşağıdakilerden han-
dır. gisini açıklamaktadır?
B) Doğada olan her şey sıkı bir zorunluluğa dayanır.
A) Varlığın tözünü
C) Varlığın bir gerçek bir de görünüş tarafı vardır.
B) İdeal varlıkları
D) Evrende değişmeden kalan tek şey değişimin kendisi-
dir. C) Karşıtların birliğini
E) Bütün değişimlerin temelinde bu değişimleri taşıyan bir D) Evrensel dönüşümü

töz vardır. E) Maddenin sonsuzluğunu
1-1-A? ?D
2-2- 3-? 3-A 4-? 4-E5-? 6-D?
5- ? C
7-6- 8-? 7-B 9-? 8-E10-? B ?
9-11- 12-C?
10-
82
ÜNİ T E
AHLAK FELSEFESİ
TEST
AHLAK FELSEFESİ
1
1. “Sana nasıl davranılmasını istiyorsan sen de başkalarına öy- 4. Her bireyin toplumsal yaşam içinde yapması, yerine getir-
le davran” sözü, hiçbir ayırım yapmadan tüm insanların ey- mesi gereken, sorumluluğunu üzerine aldığı birtakım ahla-
lemlerini iyiye göre düzenleyen, tek tek her birimizin nasıl ki buyruklar vardır. Örneğin, doktorun hastalarının bilgileri-
davranacağını belirleyen bir kuraldır. ni üçüncü şahıslara karşı gizli tutması gibi.
Bu parça, ahlak felsefesinin aşağıdaki kavramlarından Bu parçada, ahlak felsefesinin aşağıdaki kavramların-
hangisini açıklamaya yöneliktir? dan hangisi vurgulanmaktadır?
A) İyi B) Ahlaki karar A) Ödev B) Ahlaki karar
C) Ahlaki eylem D) Ahlak yargısı C) Erdem D) Özgürlük
E) Ahlak yasası E) Ahlaki eylem
2. Çocukluğumdan beri iyinin ve kötünün kökeni ile ilgili prob-

5. Alçak gönüllülük, fedakarlık, cömertlik, yiğitlik, bilgelik,
lem peşimi bırakmıyor, sürekli aklımı kurcalıyordu; acaba
cesaret gibi ahlaki bakımdan sürekli iyi ve değerli görü-
insan hangi koşullarda “iyi” ve “kötü” değer yargılarını ya-
len, yüceltilen, övülen, ön plana çıkartılan değerler, ah-
rattı, diye...
lak felsefesinin aşağıdaki kavramlarından hangisiyle ifa-
Yanıt Yayınları
Bunları söyleyen kişi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi de edilir?
söylenebilir?
A) Ahlak yasası B) Mutluluk
A) Varlığından kuşku duymaktadır. C) Erdem D) Vicdan
B) Değerlerin özünü sorgulamaktadır. E) Sorumluluk

C) Etik yaşamın varlığını savunmaktadır.
D) İrade özgürlüğünü kabul etmektedir.
E) Evrensel ahlak yasasını reddetmektedir.
6. ̶ Ahlaki açıdan değerli sayılandır.
̶ İnsana, topluma ve insanlığa yararlı olandır.
3. “Havaya atılan bir taş düşünebilseydi kendi isteğiyle yere ̶ Bireyi amacına ulaştıran şeydir.
düştüğünü sanırdı.” ̶ Ahlaki normlara uygun olandır.
Spinoza’nın bu sözü, ahlak felsefesinin aşağıdaki kav- Bu bilgiler, ahlak felsefesinin aşağıdaki kavramlarından
ramlarından hangisine işaret etmektedir? hangisini açıklamaya yöneliktir?
A) Erdem B) Vicdan A) İyi B) Mutluluk
C) Ödev D) Özgürlük C) Erdem D) Vicdan
E) Sorumluluk E) Sorumluluk
ÜNİTE - 4
85
AHLAK FELSEFESİ
7. ̶ Etik, ahlak üretmez ama ahlak üzerine konuşur. 9. İnsan, kendi ahlak değerlerini doğrudan yargılamasını sağ-
layan bir iç yetiye; veya onu bunu yapmaya iten bir iç du-
̶ Etik, ahlaksal olanla ilintili bütün sorunları genel, ilkesel
yuya sahiptir. Kişi bu yeti aracılığıyla kendi edimlerini, tüm
ve soyut düzlemde tartışır.
yapıp etmelerini ahlaki bakımdan yargılar. Bazı filozoflar, ah-
Etik, iyi olana değil, bir şeyin iyi olduğu hükmüne nasıl laki bakımdan neyin doğru neyin yanlış olduğunu, iyi ile kö-
varıldığını sorgular. tünün neliğinin dolaysız bir şekilde kavramasını sağlayan
bu “ahlaki bilinç”in her insanda var olduğunu savunmuşlar-
̶ Etik, ahlak kavramından hareketle eylemlerin anlamını
dır.
ortaya koyarak doğru ve yanlış yanlarının görülmesini
sağlar.
Bu parça, ahlak felsefesinin aşağıdaki kavramlarından
Bu bilgiler etiğin hangi özelliğini vurgulamaktadır? hangisini açıklamaya yöneliktir?
A) İyi B) Mutluluk
A) Öznel olma
B) Rasyonel olma C) Erdem D) Vicdan
C) Eleştirel olma E) Sorumluluk

D) Evrensel olma
10. “İnsanın verdiği sözde durması, zorda kalana gizli şekilde

yardım etmesi, kendisine emanet edilene her durumda sa-
hip çıkması” ahlak felsefesinin aşağıdaki kavramlarından
hangisine “örnek” oluşturur?
Yanıt Yayınları
A) Törel bilinç B) Ahlaki karar
C) Ahlaki yasası D) Ahlak yargısı
E) Ahlaki eylem
8. Etik ve ahlak kavramları benzer ve ortak yanları olması ne-

deniyle zaman zaman birbirlerinin yerine kullanılmaktadır.
Oysa etik, ahlak felsefesinin bir karşılığı olup, ahlaktan fark-
lı olan bir kavramdır. Felsefe bilgi, varlık gibi konuları ele al- 11. “Ben insanların hareketlerini inceleyerek ortak taraflarından
dığı gibi; ahlakı da felsefi bir tutumla inceler. Ahlak ise, in- ahlakın son prensiplerini bulmaya çalışacağım. Ahlakı an-
sanların toplum içindeki eylemlerini ve birbirleriyle olan iliş- cak tecrübe sayesinde temellendirmek mümkündür. İnsan-
kilerini düzenlemek amacıyla kabul edilen ilkeler bütünü- larda gözlediğim merhamet, fedakarlık ve adalet hislerini in-
dür. celeyerek onlardan gerçek bir ahlak temeli çıkarmaya çalı-
şacağım. İyi duyguları ilk kaynaklarına kadar takip edece-
Buna göre “etik” ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi ğim.”
söylenemez?
Schopenhauer bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini
A) Ahlakın kavramsal boyutunu oluşturur. savunmaktadır?
B) İyi ve kötü kavramlarının ne olduğunu araştırır.
A) Ahlaki değerlerin göreceliliğini
C) Bir eylemi iyi ya da kötü yapan unsurların ne olduğunu
anlamaya çalışır. B) Etik yaşamın varlığını
D) İnsanlar arasındaki ilişkilerin temelinde var olan değer- C) Özgürce yaşamanın önemini
lerin özünü sorgular. D) Yaşamda yararın ilke edinilmesini
E) Eylemlerin niteliğini belirleyen ölçütlerdir. E) Sınırsız özgürlüğün olumsuzluklarını
1-E 2-B 3-D 4-A 5-C 6-A 7-C 8-E 9-D 10-E 11-B
ÜNİTE - 4
86
TEST
AHLAK FELSEFESİ
2
1. Bir doktorun hastasını tedavi etmesi, doğru ilaçlar vermesi 4. Bireyin istediğini özgürce seçebilmesi, seçilen şeyin doğa-
bir iyilik değil, ödevdir; ancak hastayı bilerek tedavi etme- sından daha önemlidir.
mesi veya yanlış ilaç vermesi kötülüktür.
Bu ifadeden aşağıdaki sonuçların hangisi çıkarılabilir?
Bu parça, aşağıdaki özgün görüşlerden hangisiyle iliş-
kilendirilebilir? A) Özgürlük her bireyin doğuştan sahip olduğu bir haktır.
B) Kişi başkalarına zarar vermediği sürece istediğini seçe-
A) Bergson’un sezgici ahlak kuramıyla bilmelidir.
B) Kant’ın ahlaki emir anlayışıyla C) Bireyin özgürlüğü sahip olduğu imkanlar ölçüsündedir.
C) Dewey’nin yararcılığı esas alan görüşüyle D) İnsan yaptıklarının sorumluluğunu almak kaydıyla iste-
D) Thomas Hobbes’un bencilik görüşüyle diği gibi davranabilir.
E) Bentham’ın hazzı temel alan yararcı anlayışıyla E) Bir seçim yanlış da olsa neyin iyi olduğuna birey karar
verir.
2. En büyük bilgelik şu andan zevk almayı hayatın en büyük

amacı kılmaktır; çünkü tek gerçek budur, başka her şey dü-
şünce oyunudur.
Yanıt Yayınları
Bunları söyleyen kişi, aşağıdaki ahlaki özelliklerden han-

gisiyle nitelenebilir?
A) Gerçekçi B) Cesur
C) Erdemli D) Hedonist 5. Epiküros’a göre, haz almak için bilgelik gerekmektedir. Çün-
kü kişi, belli bir hazzın gelecekte daha büyük bir acıya yol
E) Ölçülü
açıp açmayacağını veya tersinden söylendiğinde, şu anki
bir acının gelecekte büyük hazlara yol açıp açmayacağını
öngörebilmelidir. İnsan yaşamında geleceğe bakmalı ve en
yüksek, kalıcı ve sürekli hazza ulaşmaya çalışmalıdır. Bu da
her şeyden önce, haz ve acının doğru ölçümü, haz ve acı-
yı doğru bir şekilde dengeleme, gelecekte mutluluk ve mut-
suzluğu hesaba katmayı gerektirir.
3. Senaca’ya göre, bilge kişi zenginliği, yaşama sevincini, haz-
zı hor görmez; fakat aynı zamanda bunlardan kolayca vaz- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
geçmesini de bilir. Bilge, zengin olabilir ama hiçbir zaman
zenginliğin kölesi olamaz. A) İnsan içinde bulunduğu anı, en kazançlı olacak şekilde
değerlendirmelidir.
Bu parçaya göre, bilge olmanın ölçüsü aşağıdakilerden B) Hazzı temel alan bir hayatın hedeflenmesi insanı hazzın
hangisidir? kölesi yapar.
C) İnsan eylemlerinin değerini sonucu değil, evresel ilke-
A) Tutkularını bütünüyle engellemek
lere uygunluğu belirler.
B) Duygularının peşinden gitmek
D) Bilge kişi tutkularına karşı her durumda duyarsız olabil-
C) Kendini kontrol edebilmek melidir.
D) Vicdanını rahatlatmak E) Mutluluk her türlü aşırılıktan kaçınıp orta bir yol tutmak-
E) Hata yapabileceğini kabullenmek la olanaklıdır.
ÜNİTE - 4
87
AHLAK FELSEFESİ
6. “Aslında yan yana iki çeşit ahlaka sahibiz, birisi öğütlediği- 8. Aşağıdakilerden hangisi, insanın eylemlerinde özgür
miz ama uygulamadığımız, diğeri uyguladığımız ama nadi- olup olmadığı ile ilgili yaklaşımlardan “fatalizm” görüşü-
ren öğütlediğimiz…” nü yansıtmaktadır?
B.Russell bu sözleriyle, aşağıdakilerden hangisini vur- A) İnsan eylemde bulunurken içinde yaşadığı doğal ve top-
gulamaktadır? lumsal koşulların etkisinde olması nedeniyle özgür de-
ğildir.
A) Mutlu olmanın aslında insanın kendi çabasıyla olanaklı
B) Kişi eylemde bulunurken kendi benimsediği kurallar
olduğunu
doğrultusunda hareket edebildiği için özgürdür.
B) İnsanın söylenenlerden çok yapılanlardan etkilendiğini
C) İnsanın eylemlerini kendi bilgi birikimi, karakteri ve aklı
C) İnsan eylemlerinin değerinin, yaşamdaki işlevine bağlı ile istediği gibi yönlendirebildiği için özgürdür.
olduğunu
D) Her şey bizim dışımızda belirlendiği için, her şey olaca-
D) İnsanın ahlaki değerleri, pratik yaşam içinde kazanabi- ğına vardığı için insan eylemlerinde özgür değildir.
leceğini
E) İnsanın eylemlerindeki özgürlüğü, tıpkı bir nehrin ken-
E) İnsanın eylemleri ile söylemleri arasındaki tutarsızlığı di yatağında, kendi doğallığı içinde akmasına benzer.
Yanıt Yayınları
7. Sorumluluk, sadece sonucu kabul ediş veya ona katlanış 9. İnsanlık mirası, ne güzel bir kavram. Neden mi? Çünkü hiç-
değildir. İnsanlar, kendi eylemlerinin sonuçlarına cevap ve- bir ırk, renk, millet, dini mensubiyet ayırımı yapmayan, biri-
rebilme yeterlilik ve iradesine de sahip olmak durumunda- ni diğerine üstün tutmayan bir kavram olduğu için “insan-
dırlar. Eğer insanlar, eylemleriyle ilgili olarak kendilerine yö- lık” kavramını beğeniyorum. Bu kavram herkesi bir ve aynı
neltilenlere karşılık verebilme güç ve iradesine sahip değil- görüyor, herkese değer veriyor, herkesi tek bir renkle bo-
lerse sorumlu da olamaz. Kısaca, sorumlu olan yetkili olmak yuyor, kimseye kendi ırkıyla böbürlenme hakkı vermiyor.
zorundadır. Ama bir de ondan daha üst bir bilinç durumu var ki, o da
“canlılık” kavramında somutlaşır. Sadece insanı değil, tüm
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? canlılara değer veren biri, bırak insanı hiçbir canlıya zarar
vermez; havayı ve çevreyi kirletmez, karıncayı incitmez. Çün-
A) Sorumluluk, bireyin eylemlerinde özgür olmasını gerek- kü o yaşadığımız dünyanın tüm canlıların evi olduğunun bi-
tirir. lincindedir.
B) Sorumluluk, eylemin sonunda ortaya çıkabilecek bir du-
rumdur. Bu parça aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilendirilebilir?
C) Sorumluluk, bireyin üstüne düşen görevi yapmasından

A) Varoluşçu ahlak
başka bir şey değildir.
B) Ödev ahlakı
D) Sorumluluğun göstergesi eylemin sonunda ortaya çı-
kan pişmanlıktır. C) Uygulamalı etik
E) Ahlaki eylemlerin nedeni insandaki sorumluluk duygu- D) Ahlaki nihilizm

sudur. E) Mutluluk ahlakı
1-B 2-D 3-C 4-E 5-A 6-E 7-A 8-D 9-C
ÜNİTE - 4
88
TEST
AHLAK FELSEFESİ
3
1. Adalet ve doğruluk gibi ahlaki eylemlerin iyiliği aklen zorun- 4. Asım, hafta sonunda arkadaşıyla sınava birlikte hazırlanmak
lu; kötülüğü de aklen imkansızdır. Aynı şekilde zulüm ve ya- üzere sözleşir. Ancak hafta sonu olduğunda Asım çok has-
lanın kötülüğü de aklen zorunlu; iyi olmaları da aklen im- talanır, ateşler içerisinde kalır, dışarısı da çok soğuktur. Bu-
kansızdır. na rağmen arkadaşına söz verdiğini, sözünden dönmesinin
ahlaken bir bahanesinin olamayacağını düşünen Asım, bir
Bu parça, ahlak felsefesinin aşağıdaki sorularından han- ateş düşürücü alıp arkadaşının evine gider.
gisine cevap niteliğindedir?
Asım’ın bu davranışı ahlaki açıdan değerlendirildiğinde,
A) İyi ve kötü bir eylemde bulunurken özgür müyüz? aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
B) İyi ve kötü eylemde bulunmanın amacı nedir?
A) Sorumluluğunun bilincindedir.
C) İyi veya kötü yargılara neden uymalıyız?
B) Erdemli davranmıştır.
D) İyi veya kötü yargılarının kaynağı nedir?
C) Ahlaki eylemde bulunmuştur.
E) Evrensel ahlak ilkeleri var mıdır?
D) Kendini düşünmüştür.
E) Dış etkilerden bağımsız hareket etmiştir.
2. I. Determinizm
II. İndeterminizm
5. Mutluluğu elde etme ilkeleri; aç kalmamak, susuz kalma-
III. Otodeterminizm mak, üşümemektir.
IV. Liberteryanizm
Yanıt Yayınları
Epikuros’un bu düşüncesine göre, onun ahlaki görüşü

V. Fatalizm aşağıdakilerden hangisiyle tanımlanabilir?
Yukarıdaki görüşlerden hangileri, ahlaki eylemlerde in- A) Varoluşçuluk B) Anarşizm

san iradesinin özgür olduğunu kabul etmektedir? C) Sezgicilik D) Egoizm
A) I, II ve III B) II, III ve IV E) Hedonizm
C) III, IV ve V D) I, III ve V
E) II ve IV
6. Sokrates’e göre, insanın kendisini bilmesinde ve ruhuna yö-

nelmesindeki temel hedef mutlu olmaktır. Mutluluk gerçek
olan iyiliktir. Tüm insanlar, doğaları gereği mutlu olmayı is-
3. Ahlaki özne, iyi ve kötü, değerli ve değersiz karşısında ken- terler. Mutluluk, tüm insani istek ve arzuların nihai hedefidir.
di motivleriyle bir seçim yapamadığı takdirde ahlaki eylem- Neyin iyi neyin kötü olduğunu bilmek onları mutluluğa ulaş-
lerden söz edilemez. tıracak biricik yoldur.
Bu parça, ahlaki eylemlerde aşağıdakilerden hangisinin Bu parça, ahlak felsefesinin hangi temel sorusuna ce-
önemini vurgulamaktadır? vap niteliğindedir?
A) Beklentisiz olmanın A) Mutlak iyiye ulaşmak mümkün müdür?

B) Ahlak yasalarının B) Evrensel ahlaktan söz edilebilir mi?
C) Sezgisel kavrayışın C) Ahlaki eylemin amacı nedir?
D) İrade özgürlüğünün D) Ahlaki eylemde bulunurken özgür müyüz?
E) Bilgili olmanın E) Ahlak ile sorumluluk ilişkili midir?
ÜNİTE - 4
89
AHLAK FELSEFESİ
7. Yağmurlu bir havada arabasıyla yolculuk yapan birinin yol- 9. Sartre’a göre, insan diğer varlıklar gibi önce özü düşünül-
daki su birikintisine hızla girerek yayalara su sıçratması ah- müş ve sonra bu öze göre var olmuş değildir. Örneğin, bir
laki bir problem olarak ele alınabilir. Burada bireyin yavaş- bıçak ne için kullanılacağını bilen biri tarafından tasarlanıp
lama olanağı vardır. O yavaşlamayı seçmediğinden yayaya imal edilmiştir. Bir at veya bir elma ağacı da önceden belir-
su sıçratmıştır ve bu nedenle eyleminden sorumludur. lenmiş tasarımın, eylemlerin dışına çıkamaz. Fakat insan,
kendinden önceki bir modele veya taslağa göre var olma-
Parçadaki ahlaki anlayışın dayandığı varsayım aşağıda- mıştır. İnsan tasarlanmış değil, tasarlayıcıdır; kendi yaşamı-
kilerden hangisidir? nın patronudur.
A) Ahlaki eylemin kaynağı, kişisel iradedir. Bu parçada aşağıdaki yargılardan hangisine vurgu ya-
B) İnsanın eylemleri doğal koşulların kontrolündedir. pılmaktadır?
C) Her ne olacaksa olacaktır, engellenemez.

A) Özgürlük insanın yapısal bir özelliğidir.
D) Hayatta kalanlar, iyi olanlar değil, savaşmasını bilenler-
B) Özgürlük beraberinde sorumluluğu getirir.
dir.
C) Özgürlüğün gereklerini toplum belirler.
E) Bireyi hedefine ulaştıran her yol meşrudur.
D) Özgürlük temelini akılda bulan bir değerdir.
E) İnsanın özgürlüğü doğa yasalarıyla sınırlıdır.
Yanıt Yayınları
8. Eğer iyi niyetliysen ve insanlar seni bencillik ve gizli amaç-

lar gütmekle suçluyorsa; sen yine de iyi niyetli ol.
10. Aristippos’a göre, insanı insan yapan duygularıdır. Bilgile-
Eğer dürüst ve açık yürekliysen, insanlar seni aldatabilir;
rimiz, duygularımızla alabildiğimiz kadardır, bundan öteye
sen yine de dürüst ve açık yürekli ol.
geçemez. Yaşamaktan alabildiğimiz kadar zevk alalım, an-
Senin yıllarca uğraşarak yaptığını, bir başkası bir gecede cak ölçüyü de kaçırmayalım. Erdemli insan, aklıyla duygu-
yok edebilir; sen yine de yapmaya devam et. ların sonsuz isteklerine karşı koyandır. Gerçek haz, sürekli
Bugün yaptığın iyilikler, yarın genellikle unutulur; sen yine olandır. Sürekli hazza da bilgelikle varılabilir. Bilgenin haz-
de iyilik yap. zı, kendi kendinden hoşnut olmasıyla belirir. Bilgelik, gün-
Dünya için elinden geleni yap, bu belki asla yeterli olmaya- delik hazları aşmak, sürekli hazlara yönelmek demektir.
bilir; ama sen yine de elinden geleni yap.
Bu ahlaki emirler aşağıdaki özgün görüşlerden hangi-
siyle ilişkilendirilebilir? A) Bilgelik tutkulara karşı bütünüyle duyarsızlıktır.
B) Erdem, haz almakta ölçülü olmaktır.
A) H. Bergson’un sezgici ahlak kuramıyla
C) Mutluluk, hazlardan bağımsız davranabilme olanağıdır.
B) J. P. Sartre’ın varoluşçu ahlak felsefesiyle
D) Mutluluk insanın elinde olanı ve olmayanı bilmesiyle ola-
C) I. Kant’ın koşulsuz ahlak anlayışıyla naklıdır.
D) Aristoteles’in “orta yol”u temel alan ahlak görüşüyle E) Mutluluk imkansızdır, erdemli insan ancak acısızlığa va-
E) Jeremy Bentham’ın hazzı temel alan yararcı anlayışıyla rabilir.
1-E 2-B 3-D 4-D 5-E 6-C 7-A 8-C 9-A 10-B
ÜNİTE - 4
90
TEST
AHLAK FELSEFESİ
4
1. Aşağıdakilerden hangisi, Sartre’ın varoluşçu ahlak gö- 4. Her insanda, ona neyin doğru ve neyin yanlış olduğunu doğ-
rüşüne aykırı bir düşünceyi dile getirmektedir? rudan ve aracısız olarak belirleme imkanı veren bir ahlak du-
yusu vardır. İnsanlar günlük yaşamlarında bu ahlak duyu-
A) Beni ben yapan başkası değil, kendi verdiğim kararlar- suna dayanarak karar verir, eylemde bulunurlar. Örneğin,
dır. bir trafik kazasına tanık oldunuz. Burada özgür iradenizin
B) İnsan kendisini sorgulayarak kendi geleceğini kendisi seçmesi gereken iki seçenek var; kazazedelere ya yardım
biçimlendirir. edeceksiniz ya da etmeyeceksiniz. İşte böyle bir durumda
sizdeki ahlak duyusu özgür iradenizi yönlendirerek kazaze-
C) Sen ne kadar çok çabalasan da yaşamında her şey ola-
delere yardım etmenizi sağlayacaktır. Siz kazayı görmezlik-
cağına varır.
ten gelip yolunuza devam ettiniz. İşte bu durumda sizdeki
D) Özgürlük, hiçbir dış etkenle veya hiçbir dış etken tara-
ahlak duyusu yanlış yaptığınızı söyleyecektir.
fından kısıtlanamaz.
E) İnsan eylemlerinde özgür ve sorumlu olan biricik varlık- Bu parça aşağıdaki yaklaşımlardan hangisinin ahlak gö-
tır. rüşünü yansıtmaktadır?
A) Varoluşçu ahlak B) Egoist ahlak
C) Faydacı ahlak D) Ödev ahlakı
2. Ahlakta ödev ilkesi, doğruluğu ve meşruluğu herkes için ay- E) Sezgici ahlak
nıdır. Ahlakta yarar ilkesi ise, bireylerin ve toplumların çıkar-
larına hizmet ettiği için, bu çıkarların değişkenliğine oranla,
o da değişime uğrayabilir. Çünkü herkesin çeşitli çıkarları
vardır ve bu çıkarlar herkese aynı şekilde uygun düşmeye-
bilir. Fakat ödev ilkesi herkes için zorunlu ahlak yasası nite-
Yanıt Yayınları
liğindedir.
Bu parçada ahlaktaki ödev ilkesinin hangi yönü vurgu-

lanmaktadır?
A) İradeye dayandığı
B) Koşulsuz olduğu 5. Spinoza’ya göre, doğadaki her şey belirli bir düzen ve bağ-
lantı içindedir. Doğada olasılık yoktur; her şey doğanın zo-
C) Sorumluluk içerdiği
runluluğu sonucunda, belli bir şekilde belirlenmiştir. İnsa-
D) Evrensel olduğu
nın eylemleri de bu sistemin dışında düşünülemez. İnsan-
E) Akıldan kaynaklandığı lar kendilerinin özgür olduğunu sanırlar. Bu sanının daya-
nağı, yani insanın özgürlük fikri, kendi eylemlerinin nedeni-
ni bilmemelerinden kaynaklanır. Buna göre insan, doğanın
ortak düzenini izlemek ve ona uymak zorundadır.
3. Ahlakın amacı eşitlik değildir, sadece güçlüler yaşamalı, za-

yıflara hayat hakkı tanınmamalıdır, Yaşam savaşı içinde var
olma savaşını kazanan üst-insandır. Üst-insan değerleri ken-
A) İnsan dışında hiçbir canlı doğanın nedensellik zincirinin
di yaratır ve bunlara göre yaşar. Acımak, zayıf insanın bir
dışına çıkamaz.
özelliğidir; güç en yüce erdemdir.
B) Özgürlük, insanın doğanın gereklerine göre hareket et-
Bu parçada dile getirilen ahlak görüşü aşağıdaki filozof- mesidir.
lardan hangisine aittir? C) Özgürlük, doğa nedenselliğinden bağımsız davranabil-
me olanağıdır.
A) Nietzsche B) Bergson
D) Özgürlük, doğanın bir armağanı değil, insanın kendi ka-
C) Epiküros D) Hobbes zanımıdır.
E) J.P. Sartre E) İnsan ancak doğa durumunda özgürce yaşayabilir.
ÜNİTE - 4
91
AHLAK FELSEFESİ
6. Özgürlük diye bir şey yoktur; dünyadaki her şey sadece do- 9. Kendini bedeni hazlara, arzulara aşırı ölçüde bağımlı hale
ğa yasaları çerçevesinde gelişir. Eylemde bulunan kişi, baş- getiren, kendini kontrol etmekten aciz olan kişi, dünyaya
ka türlü eylemde bulunabilme şansına sahip olduğunu sa- hükümdar bile olsa özgür değildir. Çünkü insan eğilimlerin,
nır; fakat doğa o kişiye alternatif seçenekler bırakmaz; neyi arzuların peşinden koştuğu müddetçe sürekli başkalarına
seçeceğini de gösterir. muhtaç kalır. Bu nedenle insanın eğilim ve arzularını ne ka-
dar az tutarsa özgürlüğü de o orande geniş olacaktır. Za-
Bu parçada sözü edilen düşünceler ahlak felsefesinde- ten özgürlük de, insanın aklına her geleni, arzu ettiği her şe-
ki görüşlerden hangisine uygundur? yi yapması demek değildir.
A) Determinizm B) İndeterminizm
Bu parçaya göre, insanın özgür olması aşağıdakilerden
C) Otodeterminizm D) Liberteryanizm hangisiyle olanaklıdır?
E) Fatalizm
A) Yararlı işler yapmasıyla
B) İsteklerini sınırlı tutmasıyla
C) Sorumluluğunu bilmesiyle
7. Ahlaki eylemlerin amacı mutluluk değildir. Bir eylemin ahla- D) Ahlak kurallarına uymasıyla
ki olup olmadığını eylemin ardındaki niyetin ne olduğu be- E) Vicdanın sesini dinlemesiyle
lirler.
Parçadaki bu görüşü savunan ahlak kuramı aşağıdaki-

lerden hangisidir?
A) Faydacı ahlak
Yanıt Yayınları
B) Varoluşçu ahlak
C) Sezgici ahlak
D) Ödev ahlakı
10. Kant’a göre, yapısal olarak birbirinin aynısı olan iki eylem
E) Egoist ahlak
biri ahlaki, diğeri ahlaki olmayabilir. Örneğin, arkadaşınız
sizden kitabınızı ödünç istedi; siz de verdiniz. Şimdi bu ey-
leminiz dışarıdan ahlaki bir eylem gibi görünüyor. Fakat siz,
bir gün gelir arkadaşıma benim de işim düşebilir, diye dü-
8. Yalçın, girmiş olduğu sınavdan sınıfta en yüksek notu almış- şünerek kitabınızı ödünç verdiniz. Bu durumda sizin bu ey-
tır. Herkes onu takdir etmesine rağmen Yalçın’ın vicdanı pek leminiz yapı bakımından ahlaka uygun olsa da, ahlaki de-
rahat değildir. Ertesi gün öğretmeninin yanına gider ve “Ho- ğildir. Buna karşın siz arkadaşınıza kitabınızı ödünç verme-
cam, sınavdan aldığım nottan çok mutluyum; fakat bir so- nizin altında hiçbir beklenti olmadan sadece toplumda var
ruyu arkadaşımın kağıdına bakarak cevapladım, esasında olan yardım etme değerine dayanarak ödünç vermişseniz
en yüksek notu onun alması gerekirdi” der. bu eyleminiz ahlakidir.
Yalçın’ın sergilediği bu davranışı ile ilgili olarak aşağı- Bu parçaya göre bir eylemin ahlaki niteliği aşağıdakiler-
dakilerden hangisi söylenemez? den hangisine bağlıdır?
A) Sorumluluğunun bilincindedir. A) Eylemin herkesin yararına olmasına

B) Hakkaniyet içinde hareket etmiştir. B) Eylemin sonuçlarına
C) Haz ilkesine uygun davranmıştır. C) Eylemin kişiye haz vermesine
D) Erdemli bir eylemde bulunmuştur. D) Eylemin problemi çözmesine
E) İyi ve kötünün ne olduğunu bilmektedir. E) Eylemin dayandığı ilkeye
1-C 2-D 3-A 4-E 5-B 6-A 7-D 8-C 9-B 10-E
ÜNİTE - 4
92
TEST
AHLAK FELSEFESİ
5
1. Vicdan kişiye iyiliği emreder. Akıl, bu emri doğa ve toplum 3. İnsanı, ne olimpiyat yarışlarında kazanılan madalyalar ne de
karşısında uygulamaya koyulur. İyiliğin yapılıp yapılmama- muharebelerde elde edilen zaferler mutlu kılar. Onu yalnız-
sı iradeye aittir. Burada zorunluluk değil, olasılık söz konu- ca kendi üzerinde kazandığı zaferler mutlu eder. En büyük
sudur. İyiliğin, yapılması zorunlu olan kısmına ödev denir. savaş benliğin tuzaklarına karşı koymaktır. Bir kere, iki ke-
Ödevin özelliği onun bir yükümlülük olması; yükümlülüğün re, birçok kere bozguna uğradın. Pes etme! Galip gelirsen
özelliği, insanın özgürlüğünü kaldırmadan, üstünde yüksek sanki hiç yenilgi tatmamış bir insan gibi ömrün boyunca
bir otoriteye sahip olmasıdır. O, emirler verir fakat emrin ye- mutlu olursun.
rine getirilmesinde kişiyi serbest bırakır. Şu halde yükümlü-
lük, öğüt ile zorunluluk arasında orta bir yerdedir. Ödev ev- Bu parçaya göre, insanın mutluluğu aşağıdakilerden
renseldir; herkese aynı şekilde emirler verir, fakat anlaşılma- hangisine bağlıdır?
sı, uygulanması kişilere göre değişebilir.
A) Kendini düşünmeye
Parçada dile getirilen düşünceler ahlak felsefesindeki B) İçinden geldiği gibi yaşamaya
özgürlükle ilgili görüşlerden hangisine uygundur?
C) Kendini kontrol edebilmeye
A) Determinizm B) İndeterminizm D) Toplumsal değerleri reddetmeye
C) Otodeterminizm D) Liberteryanizm E) Alışkanlıklarını değiştirmeye
E) Fatalizm
4. İnsan eylemlerini, bir gaye veya bir fayda söz konusu et-
meksizin, sadece yapılması gerektiği için yapmalıdır.
Yanıt Yayınları
Bu ifade, ahlak felsefesinin aşağıdaki kavramlarından

hangisine işaret etmektedir?
A) Ödev B) Özgürlük
2. Cinayet işlemiş bir kişinin, pişman olması ya da af dilemesi C) Mutluluk D) İyilik

karşısında cezalandırılması adaletin yerini bulmasını içerse
E) Sorumluluk
de; onun, cezayı ağır bulmasıyla adalete biçtiği değer, öl-
dürülen kişinin yakınlarının bu durum karşısında adalete biç-
tiği değerden farklı olacaktır. Bu bağlamda adalet, haklı ve
haksızı ayırmak bakımından bir değere bağlı olacak ve ki-
misi için cezanın ağırlığı adaletsizlik, kimileri için ise ceza-
nın hafifliği adaletsizlik veya cezanın kendisi adaletin tecel- 5. İnsan ne bitki gibi yalnızca canlıdır; ne de eylemleri hayvan
lisi olarak bir anlam kazanacaktır. gibi beslenme, içgüdü ve duyumla biçimlenir. İnsan aklı ile
uyumlu amaçlar, niyetler oluşturabilir, seçimini kendi yapa-
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? bilir ve bunu gerçekleştirebilir. İnsan, bazen bazı durumla-
ra karşı akıl dışı, kontrolsüz, duygusal tepkiler verse de bu-
A) Adaletin değeri, insanların eylemlerine bağlı olarak dü- nun her zaman böyle olduğu söylenemez.
şünülemez.
B) Adaletin, insanın içinde bulunduğu duruma göre deği- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisi çıkarılamaz?
şen bir anlamı vardır.
A) Erdemli olmak insanın kararına bağlıdır.
C) Adaletin zaman ve mekana göre değişmeyen bir değe-
ri vardır. B) İnsan duygularını sınırlayabilir.
D) Adaletin değeri, insanların değerlendirmelerinden ba- C) İnsan eylemlerinde özgürdür.

ğımsızdır. D) Mutlu olmak insanın elinde değildir.
E) Adalet ilkesi kendinde bir değere sahiptir. E) İnsan bazen aklıyla eylemde bulunmaz.
ÜNİTE - 4
93
AHLAK FELSEFESİ
6. Aristoteles’e göre, her duygu veya eylemin kötüyü temsil 8. Evrende değişmez nitelikteki neden-sonuç yasalarının ol-
eden gereğinden fazla ya da gereğinden az olan iki aşırı duğu inkar edilemez. Ancak insan iradesinin, doğa yasala-
ucu vardır. İyi olan ise “gerektiği ölçüde olan”dır. Örneğin, rında olduğu gibi toplumdaki ahlak yasalarına zorunlu bir
gereğinden fazla korku korkaklık, gereğinden az korku du- bağlılığı yoktur. İnsan eylemlerini nedensellik yasasına bağ-
yarsızlıktır; gerektiği ölçüde olan korku ise cesarettir. İnsan- lı olmadan belirler ve toplumdaki ahlak yasalarına özgürce
ların acıdan kaçan, hazza yönelen varlıklar olduğu belirten uyar. Evet insanın genetik donanımı kuşlar gibi uçmasına,
Aristoteles, bu bağlamda doğru ve uygun ölçütler içerisin- bir çita gibi koşmasına, balıklar gibi yüzmesine izin vermez.
de tutulması koşuluyla hazzı da reddetmez. Ancak insan bu sınırlılıklarını bile aklı ve iradesiyle aşabilir.
Buna göre insan eylemlerini etkileyen, belirleyen veya kısıt-
Parçada sözü edilen Aristoteles’in ahlak görüşü aşağı- layan zorunlu hiçbir etken yoktur.
dakilerden hangisidir?
Parçada dile getirilen düşünceler ahlak felsefesindeki
A) Orta yol ahlakı özgürlükle ilgili görüşlerden hangisine uygundur?
B) Ödev ahlakı
A) Determinizm B) İndeterminizm
C) Hazcı ahlak
C) Otodeterminizm D) Liberteryanizm
D) Yararcı ahlak
E) Fatalizm
E) Varoluşçu ahlak
Yanıt Yayınları
9. Platon’a göre, beden içinde karanlık bir cehennemdeymi-

şiz gibi tutsak yaşıyoruz. Beden ruh için bir köstektir, bir zin-
7. Sokrates’e göre, mutluluk insan doğasının nihai gayesini dandır, erdemli yaşamasına engel olan bir mezardır, ruhu-
oluşturur. Mutluluğun kaynağı ve biricik mutluluk verici olan muzu zincire vuran bir kötülüktür. Onun için ruh bedenden
şey ise bilgidir. Mutluluğun önündeki en büyük engel de bil- elden geldiğince çabuk kurtulmak ister. Beden her türlü kö-
gisizliktir. Sokrates, erdem bilgidir, erdemsizlik de bilgisiz- tülüğün nedenidir. Gerçi kötünün asıl yeri ruhtur, kötülük ru-
liğe denk olduğu düşüncesindedir. Erdem olan bilgi aynı hun işidir; buna göre kötülükten temizlenecek olan ve kö-
zamanda insanın özüne ilişkin bilgidir. Erdemi tanımlama- tülükten dolayı cezalandırılacak olan da ruhtur. Fakat ruh
nın bir yolu da, onu kendini bilmeye eşitlemektir. bedende olmasaydı kötülüğe de düşmezdi. Bütün kötülük-
lerden kurtulmanın yolu ruhu bedensel tutkulardan arındır-
Bu parçaya dayanarak, Sokrates’in ahlak görüşü ile il- maktır, bu da ancak felsefi çaba ile olanaklıdır.
gili olarak aşağıdakilerden hangisi ileri sürülebilir?
Bu parçaya göre felsefenin gereği aşağıdakilerden han-
A) Mutlu olmak için yaşamdan olabildiğince haz almayı gisi olamaz?
esas aldığı
B) Ahlaklılığın ölçütü olarak mutluluğu kabul ettiği A) İnsanı özgürlüğe kavuşturmak
C) İnsanın doğasına uygun davrandığında mutlu olacağı- B) Erdemli yaşamı olanaklı kılmak
nı düşündüğü C) İnsanı iyiliğe yönlendirmek
D) Ahlaki eylemi beklentisiz bir niyetle olanaklı gördüğü D) Yaşamda hazzı temel almak
E) Bilgiyi ahlaki eylemin dayanağı olarak gördüğü E) Gerçek mutluluğu yakalamak
1-C 2-B 3-C 4-A 5-D 6-A 7-E 8-B 9-D
ÜNİTE - 4
94
TEST
AHLAK FELSEFESİ
6
1. Pazarcı olan babasının tezgahtaki domateslerde ezik ve çü- 3. İnsanın ahlaki güçlere, mevcut değerlere ve düzene boyun
rük olanları ayırarak bir sepette topladığını gören çocuk, ba- eğmesi tam bir köle ahlakıdır. Üst-insan ise, toplumda yer-
basına, niçin öyle yaptığını sorar. Bunun üzerine babası, leşik kurallara, kurumlara, ahlak kurallarına, değer yargıla-
eğer bu bozuk malları müşterilere satarsak müşteriler bir rına göre değil, kendi yarattığı değerlere göre yaşar. Bu seç-
daha tezgahımıza gelmez ve müşteri kaybederiz, diye kar- kin ahlak bağlamında, mevcut olan bütün ahlaki değerler
şılık verir. ortadan kalkmalıdır. Çünkü bu ahlaki değerler zayıfın lehi-
ne düzenlenmiştir.
Pazarcının bu yaklaşımı aşağıdaki ahlak görüşlerinden
hangisine aykırıdır? Bu parçadaki düşünceler, aşağıdaki görüşlerden hangi-
sine aittir?
A) Bir eylem insana haz veriyorsa iyi, acı veriyorsa kötü-
dür. A) Hobbes’un bencilliğe dayalı ahlak görüşüne
B) Ahlaki davranış bir yasaya göre değil, kişinin kendi çı- B) Sartre’ın varoluşçu ahlak görüşüne
karına göredir. C) Epiküros’un hazzı temel alan ahlak görüşüne
C) Eylemlerin değeri, eylemin getirisi ve götürüsüne bağ- D) Nietzsche’nin nihilist ahlak görüşüne
lıdır.
E) Dewey’nin yararcı ahlak görüşüne
D) Hiçbir koşula bağlı olmayan eylemler ahlakidir.
E) En fazla sayıda insana en fazla yarar sağlayan eylem-
ler iyidir.
4.  Çoban yatmazsa, sürüye kurt girmez.
 Herkes kendi kapısının önünü temizlerse, her yer terte-

miz olur.
Yanıt Yayınları
 Halkalardan biri gevşerse, zincirin tümü kopar.
Bu sözler, ahlak felsefesinin aşağıdaki kavramlarından

2. Sartre, ahlak görüşünde insanın durumunu bir zarf açma A) Erdem B) Vicdan
bıçağı hikayesi üzerinden anlatır. Kişi öncelikle, zarf açmak
C) Ödev D) Özgürlük
için kullanılan bir kağıt bıçağı hayal eder. Bunun için kağıt
bıçağının nasıl olması gerektiğini, nasıl üreteceğini bilmesi E) Sorumluluk
gerekir. Öyle ki bıçak, hem kağıt kesecek kadar keskin hem
kimseye zarar vermeyecek kadar kör olmalıdır. Eğer usta
onun ne işe yarayacağını bilmiyorsa, bir kağıt bıçağı var ola-
maz. Kağıt bıçağını bir testereden, bir masadan farklı yapan 5. Görme, bakmadan ne kadar farklıysa, vicdanen bilme de
şey onun özüdür. Burada kağıt bıçağı özelinde, öz, kağıt bı- aklen kavramadan o kadar ayrıdır. Vicdanda kıyas, mantık,
çağının varoluşundan önce gelir. Ancak insanlar kağıt bıça- fikir yürütme, hipotezler kurma yoktur. O, hakikatleri bütün
ğı gibi bir özleri olduğundan değil; varoluşları özlerinden bunlara muhtaç olmaksızın bilir. Maviyi sarıdan gözümüzle
önce geldiğinden vardır. ayırt edebiliriz fakat şefkatin sevgiden yahut korkunun en-
dişeden farkını vicdanen biliriz.
Sartre parçadaki görüşüyle, aşağıdakilerden hangisini
vurgulamaktadır? Bu parçada vicdanın hangi yönü vurgulanmaktadır?
A) İnsanın ahlaki yaşama mecbur olduğunu A) İnsanın mutluluk odağı olduğu

B) İnsanın eylemlerinde özgür olan bir varlık olduğunu B) Hakikati bilmede akıldan yararlandığı
C) İnsanın var olduğu için düşündüğünü C) Hakikati doğrudan kavrayabildiği
D) Nedenselliğin olmadığı bir özgürlüğün olanaksızlığını D) Gözlemlenebilir olmadığı
E) İnsanın özgürlüğünün ahlaki değerlerle sınırlı olduğunu E) Eylemin sonuçlarını önceden kestirebildiği
ÜNİTE - 4
95
AHLAK FELSEFESİ
6. Mutlu olmamız öyle görünüyor ki, hepimizin iş birliği yap- 8. Epiktetos’a göre ruh, su dolu havuz gibi gerçek nimetleri it-
masıyla olanaklıdır. İnsan yalnızca kendini düşünürse mut- meyen bir yapıya sahiptir. Ruhun kanatları bu havuzu ay-
lu olamaz. Çünkü aile, toplum olmadan birey olmaz. Kişinin dınlatan ışıktır. Havuzun suyu dalgalandıkça ışığın da dal-
sadece kendisi için yaşaması gibi bir şey söz konusu ola- galandığı sanılır. Oysa ki ışık olduğu yerdedir. İnsan için de
maz. Yediğimiz, giydiğimiz, izlediğimiz her şey başkaların- böyledir. O, bulanık ve üzüntülü iken, erdemleri bulanık ya
ca yapılır; eğlencemiz başkalarıyla olur. Devasa düzenin kü- da sarsılmış değildir; sadece özündeki güçler kıpırdanmış-
çük parçaları olan bizler, işin bir ucundan tutarsak hepimiz tır. Bu güçler tekrar durgunlaşınca her şey durgunlaşacak-
yaşarız. Bencillik kendimize de başkalarına da zarar verir. tır.
Bu parça, aşağıdaki özgün görüşlerden hangisiyle iliş- Bu parça, aşağıdaki yargılardan hangisiyle ilişkilendiri-
kilendirilebilir? lebilir?
A) Bentham’ın yararcı ahlak kuramıyla A) İnsanın mutlu olmasını çevresel koşullar belirler.
B) Kant’ın koşulsuz ahlak anlayışıyla B) İnsan ancak ihtiyaçlarını olabildiğince azaltırsa mutlu
C) Epiküros’un hazzı temel alan görüşüyle olabilir.
D) Sartre’ın varoluşçu ahlak felsefesiyle C) İnsan doğasına uygun davrandığında mutlu olur.
E) Hobbes’un egoist ahlak görüşüyle D) Ancak sorumluluklarını bilen insan mutlu olur.
E) İnsanın mutluluğu ruh huzuruna bağlıdır.
Yanıt Yayınları
7.  Determinizme göre, her eylemin doğal bir nedeni var-

dır. Suyun derede kendi iradesiyle aktığını sanması gi- 9. Toplumda birçok insan yalan söyler; fakat yalan söyleyen-
bi; insan da kendisi istediği gibi eylemde bulunduğunu, ler de dahil olmak üzere bunun kötü olduğunu bilir. Hırsız-
karar verdiğini, seçim yaptığını sanır. Oysa her eylemi lık yapanlar da bu eylemlerinin kötü olduğunun bilincinde-
başka eylemlerin bir sonucudur. dir. Buna karşın cömertlik, cesaret, yardımseverlik herkes-
 Fatalizme göre, her şey doğaüstü bir irade tarafından çe, tüm toplumlarda övgüye değer eylemler olarak görülür.
belirlendiği gibi olur ve bu durum değişmez. İnsanlar Bu değerlerin gösterilme biçimleri toplumlara, kültürlere, za-
olaylara hükmedemez, başlarına gelecek olan kötü bir mana göre değişebilir. Ancak arkasında yatan ilke hep ay-
şeyi önceden bilseler de önleyemezler. Her şey dış ira- nıdır. Öyle ki, ahlakta iyi ve kötü olarak nitelenen eylemler
denin belirlediği şekilde gerçekleşir. tarih boyunca tüm toplumlarda aynı şekilde değerlendiril-
miştir.
Bu bilgilere göre, determinizm görüşü fatalizm görüşün-
den hangi yönüyle ayrılmaktadır? Bu parçada, ahlak değerlerinde hangi özelliğin bulun-
duğunu öne sürülmektedir?
A) İnsanın özgür olmadığını ileri sürmesi
B) İnsanları eylemlerinden sorumlu tutmaması A) Etik yaşamın aracı olma
C) İnsan eylemlerini doğal nedenlere bağlaması B) Nesnel olma
D) İnsan eylemlerinin değiştirilemeyeceğini belirtmesi C) Göreceli olma
E) İnsanı eylemlerinde özerk bir varlık olarak kabul etme- D) Deneyime dayanma
si E) Tanımlanamaz olma
1-D 2-B 3-D 4-E 5-C 6-A 7-C 8-E 9-B
ÜNİTE - 4
96
TEST
ÇIKMIŞ SORULAR
7
1. Platon’a göre “iyi”, “ideaların ideasıdır” ve erdemlerden olu- 4. Birçok toplumda geçerli olan “Çalmayacaksın!” yaptırı-
şan idealar merdiveninin tepesinde bulunur. Platon’da iyi mı ile karşı karşıya olan bir birey, aşağıdakilerden han-
ideası, iyi olan her şeyin iyi olmasını sağlayandır. Akıllı ol- gisini yaptığında Kant’ın ödev ahlakına uygun eylemde
mak, bilgili olmak, erdemli olmak iyidir. Ama bunların hiçbi- bulunmuş olur?
ri tek başına yeterli değildir. İyi, bütün bunları içine alan bir
yaşam biçimidir. A) Onu koşulsuz bir buyruk olarak aldığında
B) Toplumun yararına olacak biçimde davrandığında
C) Doğruluğundan emin olduktan sonra benimsediğinde
A) Akıllı, bilgili, erdemli bir hayat sürmek bizim yararımıza- D) İçinden gelen sese kulak verdiğinde
dır. E) Mutlu olabilecek biçimde davrandığında
B) İyi, varlığı belirleyen ana ilkedir.
C) İyi ve kötü, göreli kavramlar olduğu için bunların ötesin-
de bir yaşam sürdürmek gerekir. 5. Babamla birlikte seyahate çıktık. Direksiyonda babam var-
dı. Seyir esnasında uyarmama vakit kalmadan babam hata-
D) İyi, “erdemli” yani “iyi” bir yaşam sürmeyi olanaklı kılan-
lı bir sollama yaptı ve karşıdan gelen bir araca çarptı. Trafik
dır.
memuru kazanın nasıl gerçekleştiğini bana sorduğunda ba-
E) İyi, her insanın gerçekleştirmesi gereken bir ideadır. bamın içine düşeceği durumu hiç düşünmeden olanı, oldu-
ğu gibi anlattım. Yalan söyleyemedim.
2. Bentham tarafından formüle edilmiş olduğu şekilde fayda-
cılık ilkesinin söylediği şudur: En fazla sayıda insana en bü- Bunları anlatan kişi, aşağıdaki ahlaki özelliklerden han-
yük (maksimum) ölçüde mutluluk sağlayan bir eylem, doğ- gisine sahip olarak eylemde bulunmuştur?
ru eylemdir.
A) Yararcı B) Egoist C) Erdemli
Yanıt Yayınları
Bu parçaya göre, faydacılık aşağıdakilerden hangisini

D) Cesur E) Ölçülü
doğru bulur?
A) Bana dokunmayan yılan bin yaşasın.

6. Spinoza; özgürlüğün, doğamızın zorunluluğuna dair bir çe-
B) Her şey karşılıklıdır.
şit bilinci gösterdiği konusunda ısrarcıdır. Schelling, tarihte
C) Her ülke kendi çıkarlarından sorumludur. özgür eylemlerin yanında tarihi içsel olarak belirleyen bir zo-
D) Yurtta barış, dünyada barış. runluluğun olduğunu düşünmektedir. Sartre, "kişi, özgürlü-
E) Her koyun kendi bacağından asılır. ğe mahkumdur." derken özgür oluşumuzun bizim için bir
zorunluluk olduğunu dile getirmektedir. Görüldüğü gibi, ba-
3. Değişmez bir insan doğası yoktur. İnsanı var eden sadece zı filozoflar özgürlükten söz ettikleri her durumda zorunlu-
kendi eylemleridir. Yani, insan önce var olur ve ardından luğu işin içine katmışlardır. Bu durum,özgürlüğün yalnızca
kendi eylemleri ile kendi özünü ve doğasını oluşturur. Bu keyfi bir şekilde davranma serbestliği olmadığının bir ifade-
özü oluştururken yapabileceği eylemleri kısıtlayan, kendi sidir.
iradesi dışında hiçbir güç yoktur. Bu durumun en önemli so-
nuçlarından biri, insanın eylemlerinde tamamen özgür ol- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
duğu gerçeğidir.
A) Özgürlüğün zorunluluk olarak düşünülmesi, bizim öz-
Bu parçadaki düşünceler, aşağıdaki görüşlerden hangi- gür olmadığımızın bir itirafıdır.
sine yakındır? B) Doğadaki zorunluluktan başka, özgürlükten kaynakla-
nan bir zorunluluk da vardır.
A) Hobbes'un bencilliğine
C) Özgürlük, doğa nedenselliğinden bağımsız davranabil-
B) Sartre'ın varoluşçuluğuna me olanağıdır.
C) Epiküros'un hazcılığına D) Belirlenimlerin olmadığı bir özgürlük olanaksızdır.
D) Proudhon'un anarşizmine E) Özgürlük bir zorunluluksa yapılan hiçbir eylem genel
E) Bergson'un sezgiciliğine normlara göre yargılanamaz.
ÜNİTE - 4
97
ÇIKMIŞ SORULAR
7. Mert'in gittiği okulun kapısında öğrencilerin giriş çıkışlarını 9. Epiktetos şöyle der: “At şarkı söyleyemediği için mutsuz
denetleyen bir görevli bulunmadığından öğrenciler istedik- mudur? Hayır. Köpek uçamadığı için mutsuz mudur? Hayır.
leri zaman kimseye haber vermeden okuldan çıkıp gidebil- İnsan aslanları boğazlayamadığı için mutsuz mudur? Hayır.
mektedir. Ancak derste yoklama yapılır ve öğrencinin sınıf- Çünkü at koşamadığı, köpek duyumsayamadığı zaman mut-
ta olmadığı ortaya çıkarsa öğrenci ceza almaktadır. Bu ne- suz olur. Ya insan? İnsan ise utancını, iyiliğini, bağlılığını,
denle Mert'in sınıf arkadaşları yoklama almayan öğretmen- adaletliliğini yitirdiği zaman, tanrıların onun ruhunda yarat-
lerin derslerine girmemekte, o saatlerde okulun karşısında- mış olduğu tanrısal özellikler silindiği zaman mutsuz olur.”
ki kafede oyun oynamaktadır. Ancak Mert bunu doğru bul-
madığı için arkadaşlarının tüm ısrarlarına rağmen her sefe- Epiktetos’un bu sözlerinden aşağıdaki yargıların hangi-
rinde onlara katılmayıp derste kalmayı seçmektedir. sine ulaşılabilir?
Buna göre, Mert'in oyun oynamak yerine derste kalma- A) Mutluluk, ahlaklılığın ölçütüdür.
sı ahlak felsefesinin temel kavramlarından hangisiyle B) Mutluluk her canlının doğal arzusudur.
açıklanabilir?
C) Hayvanlarda da ahlaklılıktan söz edilebilir.
A) Zihinsel haz B) Mutluluk D) İnsanı hayvanlardan farklı değerlendirmek gerekir.
C) Ahlaki eylem D) Özgürlük E) Her varlık doğasına uygun davrandığında mutlu olur.
E) Toplumsal fayda 10. Havaya atılan bir taş, bilinçli bir varlık olsaydı, her ne kadar
öyle olmasa da, kendi irade gücüyle hareket ettiğini hayal
edecekti. Gerçekte onu hareket ettiren, mekanik etkilerdir.
İnsanlarda da buna benzer bir durum vardır: Yaptığımız şe-
yi özgürce seçtiğimizi ve yaşamlarımız üzerinde kontrole sa-
hip olduğumuzu hayal ederiz. Hâlbuki eylemlerimiz, doğa-
Yanıt Yayınları
daki diğer tüm olaylar gibi belli bir neden-sonuç ilişkisi içe-
risinde gerçekleşir.
8. İnsanların mecbur olmadıkları, başka türlü davranabilecek-

Bu parçada dile getirilen düşünceler ahlak felsefesinde-
leri hâlde belli bir şekilde davrandıkları için alkışlandıkları
ki görüşlerden hangisine uygundur?
veya mahkûm edildikleri, ödüllendirildikleri ya da cezalan-
dırıldıkları genelgeçer ahlakımızın tamamı sorumluluk kav- A) İndeterminizm B) Determinizm
ramını içerir; sorumluluk ise siyah ile beyaz, haklı ile haksız,
C) Otodeterminizm D) Liberteryanizm
haz ile ödev arasında seçim yapma özgürlüğünü içerir. Böy-
le bir seçim yapma özgürlüğümüz olmasaydı hiç kimseye E) Fatalizm
"Onu yapmak zorunda mıydın? Onu hangi ihtiyaçtan ötürü
yaptın?" diyemezdik. Bu tür soruların gerisindeki varsayım 11. Eylemsizlik, yan geldimcilik, “Ben yapmazsam elbet bir ya-
kişinin onu yapmayabileceği veya başka bir şey yapabile- pan çıkar! Benim yapmadığımı başkaları yapabilir!” diyen
ceğidir. kimselerin davranışıdır. Size anlatacağım öğreti ise bunun

tam tersidir. Çünkü bu öğreti, “Ancak eylem içinde, iş için-
Bu parçada savunulanlar; de gerçeklik vardır.” der. Hatta daha ileri giderek “İnsan ken-
di tasarısından başka bir şey değildir; kendini yaptığı, ger-
I. determinizm,
çekleştirdiği ölçüde vardır; yani hayatından, edimlerinin top-
II. indeterminizm, lamından ibarettir.” diye de ekler.
III. otodeterminizm
Bu parça aşağıdaki yaklaşımlardan hangisinin ahlak gö-
özgürlük anlayışlarından hangilerine uygundur? rüşünü yansıtmaktadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Varoluşçuluk B) Anarşizm C) Hazcılık
D) I ve III E) II ve III D) Faydacılık E) Sezgicilik
1-D 2-D 3-B 4-A 5-C 6-D 7-C 8-E 9-E 10-B 11-A
ÜNİTE - 4
98
TEST
8
1. Ahlak ve etik, genellikle aynı anlamda kullanılmasına rağ- 3. Beni ben yapan, kendi benliğimle aldığım kararlardır. Ben-
men birbirlerinden farklı kavramlardır. Etik bir pusula gibi bi- liğim, tek ve özeldir; benden başka kimsenin olmayacağı
reye, yolun ya da rotanın yönlerini belirtmekte ancak hangi ve olamayacağını olmak, yapmayacağı ve yapamayacağı-
yoldan veya rotadan gidilmesi gerektiği konusunu, onun il- nı yapma gücüdür. İnsan kendisi için, kendi kendine seçi-
gi ve takdirlerine bırakmaktadır. Buna karşın ahlak, yolun mini yapar ve kendi geleceğini kendisi biçimlendirir. Hiçbir
ya da rotanın yönlerini belirtmekle yetinmez bireye hangi şey ya da hiç kimse, insanı kendinden, kendi benliğinden
yoldan veya rotadan gidilmesi gerektiğini de gösterir. koruyamaz. İnsanın varoluşu hiçbir dış etken tarafından kı-
sıtlanamaz.
Parçada, “ahlak”ın “etik”ten hangi yönüyle ayrıldığı vur-
gulanmaktadır? Bu parçada savunulan ahlaki görüşten aşağıdaki yargı-
ların hangisi çıkarılamaz?
A) Teorik olması
B) Normatif olması A) Erdemli yaşam toplumsal ahlaka uymakla olanaklıdır.
C) Akla dayalı olması B) Ahlaki kavramların, insanların yüklediği anlamın ötesin-

de bir anlamı yoktur.
D) Evrensel olması
C) İyiliği ve kötülüğü bireyin eylemleri belirler.
E) Değerlerin özünü sorgulaması
D) İnsan eylemlerinde özgür olan bir varlıktır.
E) İnsanın karşı konulamaz bir yazgısı yoktur.
Yanıt Yayınları
2. Bir insanın adının Erdem olması onu erdemli yapmaz, adı-

nın Mert olması onu mert biri yapmaz veya adının Cesur ol- 4. Sokrates’e göre, en yüksek iyi mutluluktur. O, doğru bilgi
ması da onu cesur biri yapmaz. Eğer bir insan hiçbir durum- ile iyinin birbirini tamamladığını, hatta özdeş olduğunu söy-
da doğruluktan, iyilikten ayrılmıyorsa adı Erdem olmasa da ler. Mutluluk, insanın bedensel ve ruhsal olarak kendini dü-
o kişi erdemlidir. Eğer bir insan sözünün eri, güvenilir biriy- zene sokması ile sağlanabileceğine inanan Sokrates, bilgiy-
se adı Mert olmasa da o kişi merttir. Eğer bir insan karşılaş- le mutluluğa ulaşmak için; kendine hakim olma, bilgelik, ce-
tığı güçlüklere cesaretle göğüs gerebiliyorsa, kararlılık gös- saret, adalet gibi erdemlerin gerekliliğini savunur. Doğada
teriyorsa, yüzleşebiliyorsa adı Cesur olmasa da o kişi ce- kozmolojik bir düzenin olduğundan hareketle ahlaksal ya-
surdur. şamın doğal yaşama uyumlu olması gerektiğini ileri sürer.
Sokrates, ahlaki değerlerin de tıpkı doğa yasaları gibi de-
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? ğişmediğini, bireylerin eylemlerinin ahlakiliğini tartan değiş-
mez, mutlak ölçütler olduğunu savunur.
A) İnsanın eylemlerinin ahlaki olup olmadığına kendisinin
karar vereceği Bu parçaya dayanarak Sokrates’in ahlak görüşü ilgili
B) Bireyin ahlaki karakterini eylemlerinin belirleyeceği aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
C) İnsanın değerinin, eylemlerin getireceği sonuçla ölçü-

A) Ahlak öğretisi mutluluk üzerine kuruludur.
leceği
B) İyiyi bilgisel doğrulukla temellendirmektedir.
D) İyi olmanın, her insanın gerçekleştirmesi gereken bir he-
def olduğu C) Ahlaki yaşamı doğal yaşamın uzantısı saymaktadır.
E) Ahlaki değerlerin bireye mutluluk verdiği ölçüde değer- D) Evrensel ahlak yasasının varlığını kabul etmektedir.
li sayılacağı E) Ahlaki eylemlerin değerini faydayla ölçmektedir.
ÜNİTE - 4
99
5. Uçma olgusu karşısında, eğer bir insanın gücü ve imkanı 7. Bir ülkenin artan elektrik ihtiyacını karşılamak için çeşitli pro-
yoksa, hareketi engellenmiş olsa bile, bu o insanın özgür- jeler üretilir. Bu projelerden biri nükleer enerji üretmektir.
lükten yoksun kılındığını göstermez. Eğer bireyin uçma ola- Ancak bazı bilim insanları nükleer enerji üretmenin insan
nağının bulunduğu bir durumda uçması gerçekten engelle- sağlığı ve hayatı açısından çok büyük zararları olduğunu ile-
niyorsa, o zaman özgürlüğü de engellenmiştir. ri sürerek karşı çıkmaktadır. Başka bir grup bilim insanı da
nükleer enerji ülkenin artan enerji ihtiyacını karşılamakla bir-
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? likte ülkenin ekonomi, sanayi ve teknolojisinin gelişmesi gi-
bi gerekçeler göstererek savunmaktadır.
A) Özgürlüğün sınırını bireyin kendisi değil, kendi dışında-
ki nedenler belirler. Bilim insanlarının bu tartışması, aşağıdakilerden hangi-
B) Bir nedene bağlı olarak yapılan eylemler iradeye dayan- sinin konusudur?
sa da özgür değildir.
A) Teorik etik B) Meslek etiği
C) Özgür insan, istediği her şeyi yapabilen insandır.
C) Mutluluk etiği D) Ödev etiği
D) Özgürlüğün sınırını insanın gücü ve imkanı belirler.
E) Uygulamalı etik
E) Özgürlük ve zorunluluk arasında tutarlılık vardır.
Yanıt Yayınları
8. Doğruluktan ayrılmayan insan kısa vadede zarar etmiş gibi

6. Bir iletişim şirketinin çağrı merkezinde çalışan bir bayanın, gözükebilir fakat uzun vadede asla zarar görmez. Bütün
gelen çağrılara karşı sabır göstermesinin, anlayışlı davran- olumsuz ve zararlı sonuçlar nihayetinde bir şekilde sona
masının ahlaki bir eylem olup olmadığını belirleyen temel- erer. İnsanın başına gelebilecek asıl felaket ruhunun çürü-
deki iyi niyettir. Eğer bayan, sabırsız ve anlayışsız davran- mesidir. Eğer dürüst ve açık yürekliysen, insanlar seni alda-
dığı duyulursa işsiz kalacağı korkusuyla böyle davranıyor- tabilir; sen yine de dürüst ve açık yürekli ol. Bugün yaptığın
sa bu eylemi ödeve uygundur fakat evrensel değildir. Ba- iyilikler, yarın genellikle unutulur; sen yine de iyilik yap.
yan gelen çağrılara karşı işsiz kalacağı için değil, yalnızca
sabırlı ve anlayışlı olması gerektiğini düşünerek davranıyor- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
sa bu eylemi hem ödevden doğan eylemdir hem de evren-
seldir. A) Her insan kendi doğasına uygun davrandığında mutlu
olur.
Bu parçaya göre, bir eylemin evrensel ahlaki nitelik ta- B) İnsan bir eylemde bulunacağı zaman sonuçlarından
şıması, aşağıdakilerden hangisine bağlıdır? emin olmalıdır.
C) İnsanı, eylemin getireceği sonuçları değil, ahlaki değer-
A) Bireyin eyleminde ölçülü olmasına
lere uygunluğu yüceltir.
B) Eylemin başkalarına yarar sağlamasına
D) Her insan kendi içinden gelen sese kulak verdiğinde
C) Genelin onayladığı eylemler olmasına doğru yolu bulur.
D) Koşulsuz yapılan eylem olmasına E) İnsan hatalı olsa bile özgürlüğünden ödün vermemeli-
E) Eylemin bireyin iradesine dayanmasına dir.
1-B 2-B 3-A 4-E 5-D 6-D 7-E 8-C
ÜNİTE - 4
100
TEST
9
1. Etik, ahlakı felsefi açıdan inceleyen felsefenin bir disiplini- 3. I. Haz veren şey “iyi”, haz vermeyen “kötü”dür. İnsan sa-
dir. Ahlakın ne olduğunu, ahlaki eylemin nasıl oluştuğunu, dece kendi yaşadığı hazzı bilebilir; başkalarının hazzını
insan eylemlerinin dayandıkları temelleri, iyi ve kötü eylem- bilemez.
lerin nedenini, ahlaki yargıların niteliğini inceler. Kısaca etik,
II. İnsan nereye bakarsa baksın önce kendini görür, bu
ahlak üzerine sistemli bir şekilde düşünme, soruşturma, ah-
onun doğasında vardır.
laki hayat üzerine bir tartışmadır.
III. İnsanın mutluluğu başkalarının yaşadıklarından soyut-
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi etiğin alanı ile lanamaz. Mutluluk paylaşıldıkça artar, acılar paylaşıldık-
ilişkilendirilebilir? ça azalır.
IV. İnsan yaşamında, “Önce can sonra canan” anlayışını

A) Nesneler bize göründükleri gibi değildir, gerçek olan
değil; “Komşu komşunun külüne muhtaçtır.” anlayışını
onların içlerindeki özlerdir.
ilke edinmelidir.
B) Merak insanın en düşkün olduğu şeydir; çünkü bilme-
nin başka bir başlangıcı yoktur. Yukarıdakilerden hangileri, evrensel ahlak yasasının var-
C) Bazı şeyleri yarım bileceğine, bir şey bilme daha iyidir. lığını destekler niteliktedir?
D) İnsan söyledikleriyle değil, nasıl yaşadığıyla, hatta yü- A) I ve II B) II ve III

rüyüşüyle tanınmalıdır.
E) Akla uygun olan gerçektir, gerçek olan akla uygundur.
E) II ve IV
Yanıt Yayınları
4. Batmak üzere olan bir yolcu gemisi var. Gemide kurtarıla-

cak genç ve yaşlı yolcular bulunmaktadır. Yolcuları kurtar-
ma sandallarına yerleştirmeye yeterli zaman yok. Bentham’ın
ahlak görüşüne göre, bu durumda öncelikle gençler kurta-
2. Yağmurlu bir günde arabamla caddede ilerlerken bir su bi- rılmalıdır. Çünkü onların hayatının kurtarılması, yaşlıların ha-
rikintisine girmem sonucunda kaldırımda yürüyen bir yaya- yatının kurtarılmasına göre gelecekte herkes için daha faz-
nın üzerine çamurlu su sıçradı. Bir an, yolları düzgün yap- la mutluluk potansiyeli vardır. Ancak herkes kendi çocuğu-
madı diye belediyeyi suçlamak geçtiğini düşünüp ıslattığım nu, eşini, dostunu akrabasını kurtarmayı yeğleyecektir. Bu
yayaya hiç aldırmadan yola devam etmek aklımdan geçti, tercihlerinden dolayı kimsenin de onları suçlama hakkı yok-
fakat bunu doğru bulmadım. Hemen arabamı durdurup ya- tur.
yadan özür diledim ve ona nasıl yardımcı olabileceğimi sor-
dum. Yaya çok öfkelenmişti, benim özür dilememle öfkesi Bu parçada, aşağıdaki görüşlerden hangisi eleştirilmek-
azaldı. Ben yine de arabamla onu gitmek istediği yere gö- tedir?
türebileceğimi söyledim.
A) İnsan yaşamının biricik ve en büyük amacı mutluluktur.
Bunları anlatan kişinin davranışı ile ilgili olarak aşağıda- B) En fazla sayıda insana en fazla mutluluk sağlayan ey-
kilerden hangisi ileri sürülemez? lem, doğru eylemdir.
C) Neyin iyi neyin kötü olduğunu eylemlerin sonucu gös-
A) Sorumluluğunun bilincinde olduğu
terir.
B) Hakkaniyet ölçüsüne göre hareket ettiği
D) İnsan eyleminin dayanağı, tüm insanlar için geçerli olan
C) Erdemli bir eylemde bulunduğu evrensel ilkeler olmalıdır.
D) Kendi onurunu düşündüğü E) Kendi sezgine uy ki, hem kendin hem de başkası için
E) İyi ve kötünün ne olduğunu bildiği iyi olanı yapmış olasın.
ÜNİTE - 4
101
5. Arda, boğulmakta olan Fulya’yı kurtarmak isteyen Fırat’ı en- 7. İnsan, hayvanlar gibi içgüdüleriyle yaşasaydı veya bir robot
gelledi. Arda, ben engellemesem bile Fırat’ın Fulya’yı kur- gibi sadece kendine yüklenen komutlarla hareket etseydi
tarması zaten olanaksızdı, her durumda Fulya boğularak ahlaktan söz edilemezdi. Ahlak, ancak iyi ve kötü, değerli
ölecekti iddiasını ileri sürdü. ve değersiz karşısında kendi istek ve ülküsüne göre seçim
yapabilen insan için söz konusu olabilir.
Burada Arda’nın ileri sürdüğü varsayım, ahlak felsefe-
sindeki görüşlerden hangisine uygundur? Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
A) İndeterminizm B) Determinizm A) İnsan ahlak kuralları içinde de özgür bir varlıktır.

C) Otodeterminizm D) Liberteryanizm B) Ahlaki yaşam irade özgürlüğü ile olanaklıdır.
E) Fatalizm C) İnsan kendini ahlaki bir ortamda gerçekleştirebilir.

D) Özgürlük keyfi davranma serbestliği değildir.
E) Belirlenimlerin olmadığı bir özgürlük olanaksızdır.
6. Eskimolarda zayıf ve yaşlı insanların öldürülmesinin bir adet

olduğu ileri sürülüyor. Bu adet, kıtlığın olduğu dönemlerde, 8. Zarar verme amacı taşımayan, bazı ihtiyaçları tatmin etmek
Yanıt Yayınları
gençlerin yaşama şansını artırmak, yaşlıların acı çekmesini ya da başka birini mutlu etmek amacıyla söylenen, zarar-
önlemek ve bir bakıma yaşlanan anne babaya yapılan bir sız, masum yalanlar “beyaz yalan” olarak adlandırılır. Peki
iyilik olarak görülmektedir. Ancak insanlık onuruyla bağdaş- gerçekten yalan söylemenin rengi olur mu? Diyelim ki siz
mayan böyle bir adet birtakım mantıklı gerekçelerle destek- birini mutlu etmek maksadıyla bir yalan söylediniz ve o kişi
lenerek makul karşılanamaz. Bu adetin uygulanmasına iliş- kısa bir süreliğine mutlu oldu. Ancak bu eyleminiz toplum-
kin yapılacak bir halk oylaması bile böyle bir adeti meşru daki “dürüstlük” değerine aykırıdır. Eğer herkes beyaz ya-
kılmaz Herkesin bu adetin gerekliliğini onaylaması, o eyle- lan adı altında yalan konuşmaya başlarsa bu durum top-
mi iyi yapmaz. Hatta uygulamaya maruz kalacak yaşlı kişi- lumdaki “dürüstlük ve güven” değerinin yıkılmasına yol açar
ler bile kendi aleyhlerine seçimlerini yapmış olsalar bile so- ve bunun sonucunda da bir arada yaşama imkanı kalmaz.
nuç yine değişmez. Herkesin aynı yönde seçimini yapması Dolayısıyla insan hiçbir durumda yalan konuşmamalı, dü-
ölümü meşrulaştıramaz. rüstlükten ayrılmamalıdır.
Parçadaki görüşün dayandığı varsayım aşağıdakilerden Parçadaki görüşün dayandığı varsayım aşağıdakilerden
hangisidir? hangisidir?
A) İnsanın özgür iradesine dayanan eylemler iyidir. A) Eylemlerin ahlaki değeri hiçbir koşula bağlı olmamasıy-
B) Değerlerin niteliği, toplumların yaşam koşullarına göre la olanaklıdır.
değişir. B) Doğru eylem, en fazla sayıda insana en büyük ölçüde
C) Ahlaki değerler nesnel olup bireylerin tercihlerine göre mutluluk sağlayan eylemdir.
değişmez. C) İnsan ahlaki eylemlerinde orta yolu izlemelidir.
D) İyi ve kötü kavramları göreli nitelikte olup bunların tartı- D) Bir eylem iyi niyetle yapılmış da olsa, eğer sonucu olum-
şılması anlamsızdır. suz bitmişse kötüdür.
E) Bir eylemin iyi veya kötü olması getireceği sonuçlara E) Asıl mutluluk bedensel değil, ruhsal doyumla gerçekle-
bağlıdır. şebilir.
1-D 2-D 3-C 4-B 5-E 6-C 7-B 8-A
ÜNİTE - 4
102
TEST
9
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 4
103
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 4
104
ÜNİTE 1
ÜNİTE 2
Bilgi Felsefesi
ÜNİTE 3
Varlık Felsefesi
ÜNİTE 4
Ahlak Felsefesi
_ ę 2 TEST
1
1. Faturalarla derdi olanın felsefeyle işi olmaz. Ay sonunu ucu 4. Söylediklerinde çok derin anlamlar olduğunu seziyorum.
ucuna getirenin felsefeyle işi olmaz. Yaşamını zar zor sür- Fakat ben felsefeden anlamam. Benim hayat felsefem de-
düren kişinin felsefeyle işi olmaz. Felsefe elbette boş zaman rine dalmadan öylece yaşamaktır.
değerlendirme eğlencesi de değildir; ancak felsefe yapmak
için boş zamanın olması da zorunludur. Bunları söyleyen kişinin ilgi alanında aşağıdaki sorular-
dan hangisi olabilir?
Bu parça, felsefe yapmada aşağıdakilerden hangisinin
önemini vurgulamaktadır? A) Ben kimim?
B) Ahlaki kurallar evrensel midir?
A) Eleştirel bir zihne sahip olmanın
C) Evrenin ana maddesi nedir?
B) Entelektüel bilgi ile donanımlı olmanın
D) Niçin yaşıyorum?
C) Hakikatin ne olduğunu merak etmenin
E) Sağlıklı yaşam için ne yapılmalıdır?
D) Özgür bir ruha sahip olmanın
E) Temel ihtiyaçların karşılanmış olmasının
5. Felsefe, bir otorite figürüne bağlı olmadan, her türlü ön yar-

gıdan uzak bir şekilde; doğa, insan, ahlak, toplum, dil, bil-
gi, sanat, din, bilim, politika, hukuk, devlet gibi konulara ge-
2. Filozofların görüşleri arasında uyum vardır. Söz gelimi, bir
tirilen açıklamaları, düşünceleri sorgulayan bir etkinliktir.
filozof bilgi problemi, üzerine olan görüşlerinde, mutlak doğ-
ru bilgi olmadığını iddia ediyorsa, bu durum ahlak proble-
Bu parça felsefi bilginin aşağıdaki özelliklerinden han-
mi üzerine olan görüşlerine de yansır ve genelgeçer ahlaki
değerlerin olamayacağı şeklinde belirir.
A) Mantıklı olma B) Öznel olma
Yanıt Yayınları
Bu parça, felsefenin aşağıdaki özelliklerinden hangisi-

ni vurgulamaktadır? C) Eleştirel olma D) Kümülatif olma
A) Tutarlı olma
B) Evrensel olma
C) Akla dayanma 6. Bilimler bilgi ortaya koyar, filozof ise bilginin ne olduğu so-
D) Kümülatif olma rusunu sorar. Fizik ve kimya doğadaki yasaları bulurlar, fi-
E) Bütünleyici olma lozofun ilgilendiği ise, ‘yasa’nın ne olduğudur. Bir sosyolog
toplumun gelişmesinde etkisi olan değerlerin neler olduğuy-
la ilgilenir, filozof ise değerin kendisinin ne olduğunu anla-
maya çalışır.
3. Herakleitos’a göre, evrende hareket ve değişime dayanan
bir oluş vardır. Parmenides ise bunun tam tersini savunur. Bu parçada aşağıdaki yargılardan hangisi vurgulanmak-
Ona göre, evrende gözlenen değişme ve hareket bir yanıl- tadır?
samadır, aslında hareket ve değişme yoktur, her şey bir ve
aynıdır. A) Felsefe de bilim de, anlama ve gerçeği görme ihtiyacı-
nı giderir.
Bu parçaya dayanarak, felsefe ile ilgili olarak aşağıda- B) Felsefe bilimlerin bulgularından yararlanmak suretiyle
kilerden hangisi ileri sürülebilir? gerçeği ortaya koyar.
C) Felsefe farklı bilimlerin ortaya koyduğu bilgileri birleşti-
A) Evrendeki neden-sonuç ilişkisini açıkladığı
rir.
B) Subjektif bir bilgi olduğu
D) Felsefe, bilimlerin bulgularıyla yetinmez, daha derin an-
C) Eleştirel ve sorgulayıcı olduğu lamlar bulmaya yönelir.
D) Yaşamı ve varlığı anlamlandırdığı E) Felsefe bilimsel birikiminden beslenir ve bu birikime kat-
E) Temellendirme odaklı bir etkinlik olduğu kıda bulunur.
107
SONA
7. Arzu, doğum günü pastası üzerindeki mumları üflemeden 9. Varlık üzerine tartışan üç kişinin görüşleri şöyledir:
önce bir dilek tutar. Arzu’nun dileği çok geçmeden gerçek-
I. kişi: Varlık vardır, olup olmadığı tartışılamaz.
leşir. Burada, Arzu’nun mum üflemesi, dilek tutması ve di-
leğinin gerçekleşmesi arasında bir nedensellik ilişkisi var II. kişi: Varlık vardır demekle, varlık yoktur demek arasında
mıdır? Aslında hiçbir nedensellik bağı yoktur. Fakat Arzu bu- bir fark yoktur; ikisi de kanıtlanamaz.
nu kişisel bir deneyim olarak birbirleriyle ilişkilendirebilir.
III. kişi: İnsan kendi varlığından hiçbir şekilde şüphe ede-
Öyle ki, bu süreç Arzu’nun yaşamında birkaç tekrarlanınca
mez.
inanç haline gelmeye başlar ve yavaş yavaş zihnin de yer
eder. Ancak bu bilginin doğruluğu, sadece Arzu’nın yaşa- Bu kişilerden hangilerinin söyledikleri, dogmatik zihni-
mıyla sınırlıdır. yeti yansıtmaktadır?
Parçada sözü edilen bilgi için aşağıdakilerden hangisi A) Yalnız I. B) Yalnız II.
söylenemez?
C) I. ve II. D) I. ve III.
A) Tesadüf sonucu ortaya çıkmıştır. E) II. ve III.
B) Gizli hakikatleri ortaya çıkaran bir bilgidir.

C) Bilimsel bir temeli yoktur.
D) Gündelik bir bilgidir. 10. Doğru olan bir bilgi için 50 milyon kişi yanlış dese de yan-
E) Genelgeçer değildir. lış olmadığı gibi, yanlış olan bir bilgi için de 50 milyon kişi
doğru olduğunu iddia etse doğru olmaz.
Bu parçada karşı çıkılan doğruluk ölçütü aşağıdakiler-

den hangisidir?
Yanıt Yayınları
A) Yararlık B) Uygunluk
C) Apaçıklık D) Tutarlılık
E) Tümel uzlaşım
8. Elbette bende şu an bir helikopter tasarımı var. Çünkü bir-

çok helikopter gördüm. Ancak hiç helikopter görmemiş bir
11. Arşimet, yaşamı boyunca suyun bazı cisimleri kaldırdığını,
Amazon yerlisinde böyle bir tasarım yok. Çünkü yaşamı hep
bazı cisimleri kaldırmayıp battığını gözlemlemiştir. Hatta su-
ağaçlarla kaplı olan sık bir ormanda geçti ve sadece orada-
yun kaldırma kuvveti ile ilgili birçok çalışma da gerçekleştir-
ki hayvanları gördü. Peki benim zihnimde hiç görmediğim
miştir. Ancak bunların hiçbirinde suyun kaldırma kuvveti ile
bir hayvanın tasarımı olabilir mi? Şu an düşünüyorum, aklı-
ilgili bir sonuca ulaşamayan Arşimet, bir gün hamamda yı-
ma hep yaşamım boyunca görmüş olduğum hayvanların
kanırken, tasın su üstünde yüzdüğünü görmüş ve hemen
tasarımı geliyor, görmediğim bir hayvanın tasarımı zihnim-
ardından bir anda suyun kaldırma kuvveti ile ilgili yasayı fark
de olmadığı için gelmiyor.
etmiştir.

Burada, Arşimet’in suyun kaldırma kuvveti ile ilgili bilgi-
ye ulaşmada aşağıdaki bilgi aktlarından hangisi en et-
A) Her varlığın ardında görünmez bir güç vardır.
kin rol oynamıştır?
B) Varlık ancak öznenin varlığı ile olanaklıdır.
A) Anlama B) Algı
C) Görünüş yanılsamadır, gerçek düşünmeyle bilinir.
D) Hakikatin gizi deney verilerini aşar. C) Duyum D) Düşünme
E) Tüm idealar deney ürünüdür. E) Açıklama
1-1-E? 2-?A ?B
3-3- 4-?4-C 5-? 5-C 6-? 6-D 7-? 7-B 8-? 8-E9-? D ?
9-10- 10-E?
11- 12-A?
11-
108
_ ę 2 TEST
2
VARLIK FELSEFESİ - AHLAK FELSEFESİ
1. Aşağıdakilerden hangisi, çağdaş varlık felsefesi görüş- 4. Beynim, ruhuma bir ağaç ya da bir ev duyumsadığını telkin
lerinden değildir? ettiğinde, yerini, boyutlarını ve başka özelliklerini bildiğim
bir ağacın ya da bir evin gerçekten benim dışımda var ol-
A) Varlık, en son şeydir, oun arkasında başka bir şey aran- duğunu hiç duraksamadan söylerim ve hiç kimse bunun
mamalıdır. gerçekliğini sorgulayamaz. Söz gelimi, karşımızda duran
B) Bağımsız kendiliğinden var olan tözlerin varlığından söz otomobilin var olmadığını söyleyebilir miyiz? Eğer biri böy-
etmek doğru değildir. le bir iddia ileri sürerse, ona kuşkuyla bakılmaz, düpedüz
ona “kaçık” derler.
C) Ontoloji, materyalizm ile idealizm karşısında yansız ol-
malı ve var olan varlığı ele almalıdır.
Bu parça, aşağıdakilerden hangisinin varlıkla ilgili gö-
D) Varlık, maddi, sonsuz ve sınırsız sayıda olan, parçala- rüşlerini vurgulamaktadır?
namaz nitelikteki atomlardan oluşmuştur.
E) Bir şeyin varlığından söz edebilmek için varoluşunun ne A) Rasyonalizm B) Septisizm
olduğu sorulmalıdır. C) Nihilizm D) Nominalizm
E) Realizm
2. I. Varlığın olup olmadığı tartışılamaz. 5. Varlığın niceliği nedir?

II. Varlık, insan zihninin dışında, maddi olarak var olanla
Bu soruya verilen cevaplardan biri, aşağıdakilerden han-
sınırlı değildir.
gisidir?
III. Varlığın bir gerçek bir de görünüş tarafı vardır.
IV. Varlığın ne olduğunu sormak gereksizdir. A) Var olan her şey tek bir tözden oluşmuştur.
Yanıt Yayınları
B) Maddi varlık dışında hiçbir şey yoktur.

Yukarıdakilerden hangileri felsefenin varlığa bakış açı-
C) Mutlak varlık idea cinsinden bir şeydir.
sını yansıtmaktadır?
D) Varlığın ne var olduğu ne de var olmadığı kesin olarak
A) I ve II B) II ve III bilinebilir.
C) III ve IV D) I ve III E) Evrende hiçbir şey olduğu gibi durmaz, her şey her de-
ğişir.
E) II ve IV
6. Evrende bir sıralanma söz konusudur. Bu sıralamada bir alt-

taki varlık, bir üsttekine göre maddedir. Alttakine göreyse
3.  Platona göre, birbirinden farklı iki varlık dünyası olup; formdur. Örneğin, meşe ağacından yapılan bir masa, me-
biri, sürekli olarak oluşan, değişen ve yok olan feno- şe ağacına göre formdur. Meşe ağacı ise bu mobilyaya gö-
menler dünyası; diğeri, öncesiz ve sonrasız, değişme- re maddedir. Burada mobilya imkandır, masa formu ise mü-
yen, mutlak olan düşünceler dünyasıdır. kemmelliktir. Meşe ağacı maddesi değişik formlar alabilir.
 Hegel’e göre, varlık; mutlak ruhun kendini aşması, bir Masa formunu alabildiği gibi bir dolap formunu da alabilir.
amaca doğru ilerlemesi, kendini bulması, kendi bilin- Değişen ne masa ne de dolap formudur. Değişen madde-
cine ve özgürlüğüne varması sonucunda oluşur. dir, meşe ağacıdır.
Bu iki düşünürün varlık görüşü ile ilgili olarak aşağıda- Bu parça, aşağıdakilerden hangisi ile ilgili düşünceleri
kilerden hangisi ileri sürülebilir? içermektedir?
A) Materyalist bir düşünce içinde oldukları A) Aristoteles’in varlık görüşü

B) Varlığın imkanı konusunda kuşkucu davrandıkları B) Marx’ın materyalizmi
C) Varlığı idea cinsinden kabul ettikleri C) Herakleitos’un oluş felsefesi
D) Varlığın iki tözü olduğunu iddia ettikleri D) Platon’un idealizmi
E) Varlığın sürekli değişim içinde olduğuna inandıkları E) Descartes’ın varlık görüşü
109
SONA
VARLIK FELSEFESİ - AHLAK FELSEFESİ
7. Her toplumda dürüst, adil, yardımsever, cömert insanlar ol- 9. Kant’ın ahlak anlayışına göre insanın eylemi, kişisel bir eği-
duğu gibi; hırsızlık yapan, yalan söyleyen, iftira atan, nan- limden, duygudan kaynaklanıyorsa ahlaka uygun olsa da
kör, dedikoducu insanlar da olmuştur. Fakat hırsızlık yap- evrensel değildir. Örneğin, yolda gördüğünüz bir dilenciye
manın, yalan söylemenin, nankörlük yapmanın, iftira atma- acıdığınız için para verdiniz veya çevredeki insanların ayıp-
nın, dedikodu yapmanın övüldüğü hiçbir toplum olmamış- lamasından endişe duyduğunuz için arabada yaşlı birine
tır. Buna karşın tüm toplumlarda dürüstlük, adalet, yardım- yer verdiniz. Evet, bu eylemler dışarıdan bakıldığında ahla-
severlik, cömertlik hep övülmüştür. ka uygun görünse de ahlaki değildir. Çünkü eyleme yol açan
neden iyi niyet değil, beklentidir. Kişi ancak bu eylemleri
Bu parça aşağıdaki yargılardan hangisini destekler ni- hiçbir karşılık beklemeden sadece sorumluluk bilinciyle ya-
teliktedir? parsa ahlakidir.
A) İyi ve kötü göreceli kavramlardır. Bu parçaya göre, bir eylemin ahlaki olmasını sağlayan
B) İnsanlar eylemlerinde özgür değildir. ölçüt aşağıdakilerden hangisidir?
C) Evrensel ahlak yasası vardır.

A) Faydalı olması
D) Ahlaki eylemlerin amacı mutluluktur.
B) Eylemin sonuçları
E) Ahlaki eylemlerin değerini sonuçları belirler.
C) İradeye dayanması
D) Koşulsuz olması
E) Herkesi mutlu etmesi
Yanıt Yayınları
8. Platon, tüm ideaların en üstünde olan “iyi idea”sının şu ben-

zetmeyle açıklar: Güneş verdiği ışıkla göze görmeyi ve gö- 10. Neden yaşlı veya engelli birine otobüste yer vermeliyim?
rülene görülen olmayı sağlar. Fakat güneş ne görme yeti- Vicdanen rahatsızlık duyduğum için mi, huzurlu olmak için
siyle ne de ışıkla özdeştir; fakat her ikisi için de temel duru- mi, yoksa insanların bakışlarından kaçınmak için mi? Birisi
mundadır. Bunun gibi, “iyi idea”sı bilinene “hakikat” olma- bana otobüste yer verirse mutlu olurum, ben de başkaları-
yı sağlayan ve bilene bunu “hakikat” olarak bilmeyi sağla- na yer vermek suretiyle onları mutlu etmeliyim diye mi dü-
yandır. Örneğin, siz birine, bir şey için söz verdiniz; ancak şünüyorum? “Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez” de-
verdiğiniz sözü tutmadınız. Şimdi, bu eyleminizin iyi mi, kö- mişler. Ben böyle davranmamın asıl nedeni çıkar ve yarar
tü mü olduğunu, yani hakikatini aklınızı kullanarak “iyi ide- beklemem mi? Asıl neden bu mu? Yoksa benim uymam zo-
a”sıyla mukayese eder ve kötü olduğunu bilirsiniz. runlu olan yasadan dolayı mı böyle davranmam gerekiyor?
Bu parçada “iyi idea”sının hangi özelliği vurgulanmakta- Bu parçada ahlak felsefesinin aşağıdaki problemlerin-
dır? den hangisi üzerinde durulmaktadır?
A) Algı nesnesi olmadığı A) Mutlak iyiye ulaşmanın imkanı

B) Ezeli ve ebedi olduğu B) Ahlaki eylemlerin amacının ne olduğu
C) Sürekli aynı şekilde kaldığı C) Ahlaki eylemlerin niteliğinin ne olduğu
D) Nesne dünyasından bağımsız olduğu D) Akılla erdem arasında nasıl bir ilişki olduğu
E) Eylemleri değerlendirme ölçütü olduğu E) Ahlaki eylemlerde özgürlüğün olup olmadığı
1-1-D? ?B
2-2- 3-? 3-C 4-? 4-E5-? 6-A?
5- ?A
7-6- 8-? 7-C 9-? 8-E10-? D ?
9-11- 12-B?
10-
110
_ ę 2 TEST
3
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3. 4. ÜNİTELER)
1. Eğer var olan varlığa gelmiş olsaydı, ya var olmayandan ya 4. Bir şeyin gerçekten varlığa gelmesi için dört nedene ihtiyaç
da var olandan kaynaklanmış olacaktı. Eğer var olmayan- vardır. Bu nedenler maddi neden, formel neden, fail neden
dan kaynaklandıysa, yoktan var oldu ki, bu olanaksız bir ve ereksel nedendir. Varlık bu dört nedenin varlığından mey-
şeydir. Öte yandan eğer var olandan kaynaklandıysa, ken- dana gelen, şu diye gösterebildiğimiz belli bir doğaya sa-
di kendinden kaynaklandı, yani kendi kendisiyle hem sü- hip olan şeydir. Maddi neden, bir şeyin formunu üzerine al-
rekli hem de özdeş demektir. Bu nedenle de varlık varlığa masına neden olan şeydir. Maddesiz form olamaz. Formun
gelmiş değildir. Demek ki şu an var olan her zaman vardır kendisi hareketsiz ve değişmezdir, ancak form madde ol-
ve varlığa gelmemiştir. madan yoktur, ancak madde ile birlikte vardır. Yani form var-
lıklara madde ile birlikte içkindir ve kendisi yalnızken değiş-
Parmenides’in görüşlerini yansıtan bu parçadan aşağı- mez olmasına rağmen varlıkların hareket ve oluşlarının ilke-
daki yargıların hangisine ulaşılabilir? sidir. Maddesiz tek form Tanrı’dır.
A) Varlığın varlığı da yokluğu da kanıtlanamaz. Bu parçada dile getirilen varlık görüşü aşağıdaki filozof-
B) Var olan her şey zaman ve mekanla sınırlıdır. lardan hangisine aittir?
C) Her varlık bir yokluğu, her yokluk bir varlığı taşır. A) Platon B) Demokritos
D) Evrende varlık ile yokluk iç içe geçmiş bir bütündür.
C) Aristoteles D) Descartes
E) Yoktan hiçbir şey var olmaz, var olan da yok olmaz.
E) Herakleitos
2.
Yanıt Yayınları
Üniversiteye girişi sınavında başarısız olan Musa, başarısız-

lığını yeterince ders çalışmamış olmasına bağlaması gere-
kirken, bunun yerine; ben ne yapsam da sonuç değişmez-
di; çünkü benim kazanamayacağım önceden belirlenmişti,
diyerek sorumluluğunun olmadığını ileri sürmüştür.
Musa’nın bu düşüncesi ahlak felsefesindeki görüşler- 5. Ülkemizde yaşanan pek çok sorunun çözümü, sahip oldu-
den hangisine en yakındır? ğumuz ve işe koştuğumuz düşünme becerilerimizle ilişkili-
dir. Neyi düşünmemiz, neye inanmamız, ne yönde karar ver-
A) İndeterminizm B) Determinizm
memiz, nasıl davranmamız neye gülmemiz gerektiği konu-
C) Otodeterminizm D) Liberteryanizm sunda belirli bir öğretiye bağlı olan, soru sormayan birey-
E) Fatalizm lerden; kendilerini, toplumu ya da evreni anlamaları bekle-
nemez. Bireylerin, yaşam hakkında soru sormaları, doğru-
yu ve yanlışı ayırt etmeleri, peşin yargılarla kirlenen bilgiyi,
sunulan iddia ve önermeleri reddetmeleri, görüşlerini sağ-
lam gerekçelerle desteklemeleri, otorite bağımlılığından kur-
tulmaları ancak akıllarını kullanmaları ile olanaklıdır.
3. İnsan kimden olduğunu, anne babasını belirleyemez fakat

Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin önemi vurgulan-
nasıl olacağını belirleyebilir.
maktadır?
Bu ifade aşağıdaki yaklaşımlardan hangisinin ahlak gö-

A) Eleştirel düşünmenin
rüşünü yansıtmaktadır?
B) Tutarlı düşünmenin
A) Sezgicilik B) Varoluşçuluk
C) Objektif düşünmenin
C) Hazcılık D) Anarşizm D) Sentezci düşünmenin
E) Faydacılık E) Metodik düşünmenin
111
SONA
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3. 4. ÜNİTELER)
6. Bir futbolcu, rakip oyuncuyla girdiği mücadelede zor du- 8. Her ülkede insanların büyük bir bölümü, kendilerininkinden
rumda kalınca, gol atmasını engellemek için son çare ola- farklı olan evlilik törelerinin ahlaka aykırı olduğuna inanır,
rak rakibini faul yaparak düşürür. Olayı gören hakem de bu- karşı çıkanları ise sorumsuz olarak niteler. Örneğin, Hindis-
nu kasıtlı ve riskli bir faul olarak değerlendirip rakibini düşü- tan’da geleneklere göre dul kadınların yeniden evlenmele-
ren oyuncuya kırmızı kart gösterir ve oyun dışı bırakır. Bu- ri yasaktır, aksi durum şiddetle kınanır. Katolik ülkelerde bo-
rada kırmızı kart gören futbolcu eylemi kendi isteği doğrul- şanmak çok büyük bir günah olarak düşünülür, buna kar-
tusunda gerçekleştirmiş ve bu yaptığının doğuracağı sonuç- şın Amerika’da boşanmak kolaydır. Bazı ülkelerde bize çok
ların bilincinde olduğu için oyun dışında kalması konusun- yanlış gelen çok eşlilik doğal sayılır. Şimdi bu durumda iyi
da kimseyi suçlamaya hakkı yoktur. olan nedir veya doğru nedir? O halde mutlak bir iyiden ve-
ya doğrudan söz edilemez.
Bu parça, aşağıdakilerden hangisine “örnek” oluşturur?
Bu parça, aşağıdaki bilgi kuramlarından hangisinin gö-
A) İyi eylem ile kötü eylem arasındaki farka rüşlerini vurgulamaktadır?
B) Ahlaki kuralların duruma göre değişmesine
A) Şüphecilik B) Eleştiricilik
C) Ahlaki sorumluluk ile özgürlük ilişkisine
C) Deneycilik D) Akılcılık
D) Evrensel ahlaki değerlerin varlığına
E) Sezgicilik
E) Ahlaki değerlerin erdemli yaşamın aracı olmasına
9. − İnsanların günlük yaşamını rahatlatır,kolaylaştırır.
− Doğayı insan yararına değiştirmeyi amaçlar.
− Somut varlık alanına ait bir bilgidir.

Yanıt Yayınları
− Birikimli olarak ilerler.
Yukarıdaki özelliklerin tümü hangi bilgi türü için söyle-

nebilir?
A) Sanat bilgisi B) Felsefi bilgi
C) Bilimsel bilgi D) Teknik bilgi
7. Herkesin kendi yaşam tarzını seçmesi elinde ancak seçtik- E) Gündelik bilgi
ten sonra o hayat tarzının gerektirdiklerini yapmak zorun-
dadır. Buradaki seçme serbestliği ile ondan sonraki zorun-
luluk arasında bir çelişki yoktur. Çünkü o zorunluluğu ben 10. Aşağıdakilerden hangisi, Hume’un bilgi görüşünü vur-
kendim seçiyorum. Suçlayacağım hiç kimse yok. Otomobi- gulamaktadır?
lin gaz pedali ayağının altıdadır, basıp basmamak senin elin-
dedir. Ancak gaz pedalına bastığın taktirde sonucunu red- A) Doğadaki olaylar arasında zorunlu bir nedensellik iliş-
detemezsin. kisi vardır.
B) İnsanın varlıklar hakkında mutlak doğru bilgiyi edinme-
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? si imkansızdır.
C) Deneysel yöntemlerin sonucunda ortaya konan bilgile-
A) Özgürlüğün sınırları koşullara göre değişir.
rin doğruluğu da kuşku içerir.
B) İnsan eylemlerinde özgür olduğu için sorumludur.
D) İnsan zihnindeki nedensellik ilkesi deney verilerine da-
C) Bireyi hedefine ulaştıran her eylem iyidir. yanır.
D) Doğal nedenler bireyin özgür olmasını engeller. E) Bilgi deney ile başlar aklın ilkeleri ile evrensel nitelik ka-
E) Neyin iyi neyin kötü olduğunu her birey kendisi belirler. zanır.
1-1-E? ?E
2-2- 3-? 3-B 4-? 4-C 5-? 6-A?
5- ?C
7-6- 8-? 7-B 9-? 8-A10-? D ?
9-11- 12-D?
10-
112
ÜNİ T E
SANAT FELSEFESİ
TEST
SANAT FELSEFESİ
1
1. Sanat felsefesinin temel sorularından biri, “Güzel nedir?” 4. Varlık, bilgi, ahlak ile ilgili felsefe alanlarının her birinin ken-
sorusudur. dine özgü temel kavramları olduğu gibi sanat felsefesinin
de kendine özgü kavramları vardır.
Sanat felsefesinin bu soruyla hedeflediği amaç aşağı-
dakilerden hangisidir? Buna göre, aşağıdakilerden hangisi sanat felsefesinin
temel kavramlarından biri değildir?
A) Güzelliği tüm boyutlarıyla ele almak
A) Hoş B) Yüce
B) En güzel olanı belirlemek
C) Güzelin özünü, anlamını ortaya koymak C) Gerçeklik D) Yaratma
D) İnsandaki güzellik duygusunu dile getirmek E) Yansıtma
E) İnsanlarda ortak güzellik anlayışı geliştirmek
5. “Bir nesne yaşam içinde ne kadar işlevsel ise o derece gü-

zeldir” düşüncesini savunan biri, bu yaklaşımıyla güzel-
2. Aşağıdakilerden hangisi, hem sanat felsefesinin hem liği aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilendirmektedir?
estetiğin inceleme alanına girer?
A) Yararlılık B) Doğruluk
Yanıt Yayınları
A) Bir menekşenin güzelliği C) Hakikat D) Düzenlilik

B) Bir gün batımındaki güzellik E) Harmoni (Uyumluluk)
C) Bir vadinin görünümündeki güzellik
D) Bir atın yürüyüşündeki güzellik
E) Bir saz semaisinin güzelliği
6. İnsanın güzelliğe yönelik bir ilgisinin olduğu şüphesizdir.

Hepimiz çevremizdeki nesnelere farklı ilgilerle yöneliriz. Söz
gelimi, makası bir kumaşı veya kağıdı kesmek için kullanı-
rız ki, bu ilgi pratik bir ilgidir. Kitapları bilgilenmek için oku-
3. Sanat felsefesi yerine zaman zaman estetik sözcüğü kulla- ruz ki, bu ilgi bilgisel ve bilimsel bir ligidir. Ancak bir de bun-
nılmaktadır. Estetik ve sanat felsefesi ortak özellikleri olma- ların dışında sadece estetik bir haz almak için yöneliriz ki,
sının yanı sıra ikisi aynı şey değildir. bu ilgi estetik bir ilgidir.
Buna göre, estetik hangi yönüyle sanat felsefesinden Buna göre, insanın estetik haz almak için yöneldiği var-
ayrılır? lıklara ne denir?
A) Güzelliği konu edinerek A) Estetik süje

B) Sanat eserinin niteliklerini tartışarak B) Estetik obje
C) Güzelliğin kaynağını sorgulayarak C) Estetik tutum
D) Güzelliği tüm alanlarda arayarak D) Estetik kaygı
E) İnsani eserlerdeki güzelliği yorumlayarak E) Estetik değer
ÜNİTE - 5
115
SANAT FELSEFESİ
7. I. Estetik sadece güzel olanı değil çirkin, komik ve trajik 10. Bir tiyatro oyununun, onu izleyen kişilerde beğeni ya da
olanı da inceler. haz duygusu yaratan özelliğine ne denir?
II. Estetik, duyusal akta dayalı bir bilgi teorisidir.

A) Estetik değer
III. Estetik, yalnız insan ürünü olan yapıtlardaki güzelliği B) Estetik obje
araştıran bir disiplindir.
C) Estetik süje
IV. Estetik tavrın belirleyici özelliği, kişinin bir nesneyi iş gör- D) Estetik tavır
mesine göre beğenmesidir.
E) Estetik kaygı
Yukarıda verilen bilgilerden hangileri yanlıştır?
E) II ve IV
11. Öğrencilerin okulda sergilenen icatlarını inceleyen bir bilim
adamı, “Güzel bir icat.” şeklinde bir değerlendirmede bulu-
nur.
Bilim adamının bu değerlendirmesindeki “güzel” sözcü-
8. “Bu parfümün kokusu çok güzel” diyen kişinin, bu sözün- ğü aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilidir?
deki “güzel” sözcüğü aşağıdakilerden hangisiyle ilişki-

A) Sınırsızlık B) Doğruluk
lidir?
C) Hoşlanma D) Yararlılık
Yanıt Yayınları
A) Sınırsızlık B) Hoşlanma
E) Uyumluluk
C) Uyumluluk D) Doğruluk
E) Yararlılık
12. İlk defa portakal bahçesine giren Arzu, o güne kadar sade-
ce pazar tezgahlarında görmeye alıştığı portakalları ağaç-
9. I. Sanat felsefesi, hem doğadaki hem sanattaki güzelliği ların dallarında, yaprakların arasında yanan bir ampul gibi
inceler. parladığını görünce öylesine heyecanlanır ki, hayal gördü-
II. Düşünürlerin estetik ile ilgili görüşleri sanat felsefesi ta- ğünü sanar. Portakal bahçesini sanki bir ressamın resmin-
rafından sorgulanır. den fırlamış da karşısında duruyormuş gibi algılayan Arzu,

renklerin oluşturduğu harmoni ile, ihtişamla karşısında du-
III. Sanat felsefesinin alanı estetiğe göre daha geniş kap- ran bahçeyi yalnızca hoşlanarak, haz duyarak seyreder.
samlıdır.
IV. Sanat eserleri, estetiğin de sorgulama alanı içinde yer Arzu’nun portakal bahçesine bu yaklaşımını, aşağıdaki
alır. kavramlardan hangisi ifade eder?
Yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur? A) Estetik tavır

B) Estetik obje
C) Estetik süje
C) III ve IV D) I ve III D) Estetik kaygı
E) II ve IV E) Estetik değer
1-C 2-E 3-D 4-C 5-A 6-B 7-C 8-B 9-E 10-A 11-D 12-A
ÜNİTE - 5
116
TEST
SANAT FELSEFESİ
2
1. Ünlü bir ressamın yaptığı resimdeki gülün kokusu yoktur; 4. Estetik güzeli olduğu kadar, yüceyi, zarifi, beğeniyi, trajik
sadece seyredersiniz. Ancak bu seyirden aldığınız haz, bir olanı, soyluyu, komiği, çekici olanı hatta çirkini de inceler.
gülü kokladığınızda aldığınız hazdan daha üstündür. Çün-
kü gül dolu bir bahçede bulunursanız, bir süre sonra koku- Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerin hangisi söylene-
ya alışır ve sonra hiçbir koku duymaz olursunuz. Veya eli- mez?
nizdeki gül de bir süre sonra çürür ve yok olur gider. Buna
karşın resimdeki gül kokmasa da ona olan beğeniniz ve A) Estetik yalnızca “güzel” kavramına bağlı değildir.
hayranlığınız devam eder. B) Estetik, güzellikle ilgili her türlü değeri ve değer yargısı-
nı da araştırma konusu yapar.
Bu parça, sanat eserlerinin hangi özelliğini vurgulan-
C) Estetik doğanın güzel olup olmadığını incelemekle sı-
maktadır?
nırlıdır.
D) Estetik, çevremizdeki bir olayın güzel olup olmadığını
A) Öznel olma
sorgulayabilir.
B) Biricik olma
E) Estetik, güzel üzerine düşünme çabasıdır.
C) Evrensel olma
D) Kalıcı olma
E) Kurgusal olma
2. Dünyanın neresinde ve hangi sanatçı tarafından üretilirse

üretilsin, her insanda hayranlık uyandıran; dili, inancı, ren-
Yanıt Yayınları
gi ne olursa olsun herkesi ağlatan, herkesi güldüren, her-

5. Ayasofya’ya giden üç arkadaş izlenimlerini şöyle ifade eder-
kesi düşündüren bir özelliği vardır sanat yapıtlarının.
ler:
Bu parçada, sanat yapıtlarında hangi özelliğin bulundu-

Mert: Ayasofya’nın ne zaman ve kim tarafından yaptırıldı-
ğu vurgulanmaktadır?
ğını, ne kadar zamanda yapıldığını, ne kadara mal
olduğunu merak etmiştir.
A) Öznellik B) Biriciklik
C) Somutluk D) Kalıcılık Öykü: Ayasofya’nın bir ibadet yeri olarak düşünür ve ne

kadar manevi bir havası olduğunu, buraya giren in-
E) Evrensellik sanın ibadet coşkusuyla dolduğunu belirtir.
İlker: Ayasofya’nın karşısına geçer ve sadece güzelliğin-

den, estetik değerinden söz eder; yapı hakkındaki
beğenisini, aldığı estetik hazzı anlatır.
3. Bir simyacının kurduğu kuytu laboratuvarında kurşunu, de-
miri altına dönüştürme çabası gibi; sanatın da bir sanatçı- Bu kişilerin Ayasofya’ya yönelik tavırlarına dayanarak
nın doğada var olmayanı, ideal olanı, hayal gücünü, yüre- aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
ğindeki imgeleri şiire, resime, notaya dönüştürüp ruh telle-
rimizi titreten apayrı bir bileşimi vardır. A) Mert’in Ayasofya’ya yönelik tavrı estetik tavır değil, bil-
gisel ve pratik bir tavırdır.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? B) Öykü’nün Ayasofya’ya yönelik tavrı estetik tavır değil,
teolojik bir tavırdır.
A) Sanatın doğaya eleştirel bir bakış olduğu
C) Estetik tavrın belirleyici özelliği, kişinin estetik nesneyi
B) Sanatın yaratıcılık ürünü olduğu pratik hiçbir koşul gütmeden beğenmesidir.
C) Her sanat eserinin kendine özgü bir yanı olduğu D) Estetik tavır, amacı yalnızca kendinde olmayan bir ta-
D) Sanatın insanın diğer etkinliklerinden farklı olduğu vırdır.
E) Objelerin anlamı sanatçıya göre değiştiği E) İlker’in Ayasofya’ya yönelik beğenisi estetik bir tavırdır.
ÜNİTE - 5
117
SANAT FELSEFESİ
6. Sanat eserleri, sanatçının iç dünyasında bir an için meyda- 8. Schiller, sanat ile çocukların oyun oynamalarını birbirine
na gelen bir ifadenin somut bir görünüşüdür. Herkesin sa- benzetir. Çocukların oyun etkinliğinde de, sanatçıların sa-
nat adına ortaya koyduğu ifade biçimi, değerlendirmesi fark- nat etkinliğinde de fayda amacı güdülmez. Çocuklar, biyo-
lıdır. Buna göre, bir müzik dinletisine yönelik dinleyici sayı- lojik veya bilişsel bir gelişim için değil, sadece oyun oyna-
sı kadar beğeni vardır, diyebiliriz. Çünkü estetik bir objeye mak için oynar. Bunun gibi bir ressam da toplumda görü-
yönelik beğenileri; metre, kilogram veya diğer ölçü ve göz- nür olmak, saygınlık kazanmak veya bir başka çıkar için de-
lem araçları ile bir ölçüme tabii tutamak mümkün değildir. ğil, sadece estetik haz duymak için, sadece sanat için re-
Estetik objeyi bireylerin beğenilerinden, insanların psikolo- sim yapar.
jik durumundan, kültürel birikiminden bağımsız değildir.
Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerin hangisi söylene-
mez? A) Nesnenin estetik değeri sanatçıya bağlıdır.
B) Sanatın ereği sanatçıya göre değişir.
A) Sanat eseri öznel yaşantının ürünüdür.
C) Sanatın ereği kendi içinde bulunur.
B) Sanat farklı beğenilerin ortak paydasıdır.
D) Sanat, sanatçının bakış açısını yansıtır.
C) Sanat eseri ruhsal bir edinimdir.
E) Sanat gerçekliğin olduğu gibi yansıtılmasıdır.
D) Genelgeçer estetik yargılar yoktur.
E) Estetik yargıların ölçütü öznedir.
Yanıt Yayınları
7. Kant’a göre, beğeni yargısının temelinde apriori (deney ön- 9. Bir arabayı yalnızca beğeniyorum, hoşuma gidiyor, güzel
cesi) bir şeylerin bulunması, güzelin tartışılabilir bir şey ol- buluyorum diye satın almayız; aslında arabayı kullanılma
madığını, “herkesin beğenisi kendine” görüşünün doğru ol- değerinden ötürü satın alırız. Ancak arabayı güzel olarak al-
madığını gösterir. Bu yüzden bizim güzel dediğimiz şeye gılama, hoşa gitme gibi seyretmeye dayanan beğeni yönü-
başkalarının da güzel demesi bekleriz. Estetik hazzın temel nü de göz ardı edemem. Ben niçin bir başka arabayı değil
özelliği paylaşılabilir olmasıdır. de, bu arabayı alıyorum?
Bu parçaya dayanarak Kant’ın sanat görüşü ilgili olarak Bu parçada aşağıdaki yargılardan hangisine vurgu ya-
aşağıdakilerden hangisi ileri sürülebilir? pılmaktadır?
A) Sanatta asıl olanın nesne değil, öznenin olduğunu dü- A) Nesnelerin estetik görünüşü bireyde özendirici bir rol
şündüğü oynar.
B) Bir nesnenin estetik değerini bireyin belirlediğini savun- B) Bir nesne salt bir estetik görünüşünden ibaret değildir.
duğu C) Bir nesnenin değerini kullanımı değil, estetik görünüşü
C) Ancak üzerinde görüş birliği olan yapıtları sanat eseri belirler.
olarak gördüğü D) Güzellik değeri öznenin değil, nesnenin bir özelliğidir.
D) Sanatın doğadan üstün bir değer olduğuna inandığı E) Her insanın bir nesneye yönelik ilgisi farklı nedenlere
E) Ortak estetik duygunun varlığını kabul ettiği dayanır.
1-D 2-E 3-B 4-C 5-D 6-B 7-E 8-C 9-A
ÜNİTE - 5
118
TEST
SANAT FELSEFESİ
3
1. “Resim, tabloda beyaz ve siyah, sarı ve kırmızı renk eleman- 4. Bir sanat yapıtının biçimi, boyutu, rengi, çizgi ve figürleri,
larını karıştırır ve böylece örnek ile olan uygunluğu meyda- gölge, ışık ve hatta duygusal unsurlarına kadar her şeyiyle
na getirir; müzik yüksek ve alçak, uzun ve kısa tonları fark- ideal bir kompozisyon, bir ritm, bir doku oluştururlar. Aykı-
lı seslerde birleştirir ve böylece bir birlik meydana getirir; ya- rı duran, eksik veya fazla olan hemen dikkat çeker. Bu ne-
zı sanatı da sesli ve sessiz sesleri karıştırır ve buradan da denle ona bir şey eklemek ya da ondan bir şey çıkarmak
bütün sanatı meydana getirir.” olası değildir.
Heraklitos bu sözleriyle güzelliğin hangi niteliğini vur- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
gulamaktadır?
A) Güzellik, yüksek estetik değer belirtir.
A) Yetkin olma B) Orantılı olma
B) Güzelin temel niteliği bütünlüklü oluşudur.
C) Simetrik olma D) Aslına uygunluk C) Güzel, düşünceye değil, seyre dayalıdır.
E) Uyumlu bütünlük D) Bir nesne işe yaralılığı ölçüsünde güzeldir.
E) Güzel yansıttığı objesine uygun olandır.
2. “Ahlaka uygun bir kitap ya da ahlaka aykırı bir kitap diye bir
şey yoktur. Kitaplar ya güzel yazılmıştır ya da kötü yazılmış-
tır. İşte bu kadar!”
5. Doğa güzelliği sanat güzelliğinden üstündür, doğa bütün
güzelliklerin kaynağıdır, insan doğadaki güzellikleri göre gö-
Oscar Wilde’ın bu sözünden aşağıdaki yargıların hangi- re sanat güzelliğine yükselir.
sine ulaşılabilir?
Yanıt Yayınları
A) Sanat eserinin niteliğini, sanatçının niyeti belirler.

A) Güzel gerçek anlamda sanatta ortaya çıkar.
B) Sanatçıların topluma karşı bir yükümlülüğü vardır.
B) Doğa güzelliği sanat ile fark edilir.
C) Sanatta önemli olan, sanat eserinin estetik değeridir.
C) Doğa sanatın bir kılavuzudur.
D) Güzellik sanat ile sınırlı değildir; başka alanlarda da söz
D) Güzellik süjenin değil, objenin bir özelliğidir.
konusudur.
E) Güzellik, insanın yaratıcılığının ürünüdür.
E) Sanat insana gerçek güzelliği fark etmesini sağlar.
3. Dış güzellik değil, iç güzellik önemlidir, deriz. Peki, çiçekler 6. Beğeni yargısı, ne bir bilgi yargısıdır ne de bir ahlak yargı-
arıların dikkatini çekmek için neden onca çaba göstersinler sıdır; o, yalnızca bir estetiktir. Beğeni yargısında bulunurken
ki?.. Ya yağmur damlaları güneşle buluşunca, niçin gökku- dayandığımız şey, yalnızca haz duyma ya da duymama gi-
şağına dönüşür ki?.. Doğa güzel olmayı arzuladığı için el- bi kişisel olan duygularımızdır. Buna karşılık bilgi ve ahlak
bet... Bu arzuyu tatmin etmenin yoluysa başkalarını güzel- yargıları, her türlü kişisel değerlendirme ve duygularımızdan
liğine hayran bırakmaktır. uzak bir niteliğe sahiptirler.
Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle- Bu parçada beğeni yargısının hangi özelliğe sahip oldu-
nebilir? ğu vurgulanmaktadır?
A) Güzellikte asıl olan kalıcılıktır. A) Subjektif olma

B) Güzellikte asıl olan içeriktir. B) Benzersiz olma
C) Güzellikte asıl olan biçimdir. C) Evrensel olma
D) Güzelliğin belirleyicisi öznedir. D) İmgesel olma
E) Güzellik ruhsal bir anlamdır. E) Pratik kaygıdan uzak olma
ÜNİTE - 5
119
SANAT FELSEFESİ
7. Yarış atları içinde en güzeli, bacakları ince ve güçlü olanı- 9. Güzellik, yapıta sanatçının yaratıcı birikimiyle katılan ve onun
dır. İki kayadan en güzeli, en kocaman, en yıkılamaz, en da- estetik içsel etkinliğinden kaynaklanan bir değerdir. Sanat-
yanıklı olanıdır. İki gökten en güzeli, en parlak, en mavi, en çılar da içinde yetiştiği toplumun birikimlerinden bağımsız
uçsuz bucaksız olanıdır. İki fırtınadan en güzeli, en şiddetli değildir. Buna göre, sanat yapıtlarının içeriği ve biçimi sa-
olanıdır. İki çölden en güzeli, en ümit kırıcı, en vahşi, en tek- natçının yaşadığı toplumu yansıtır. Beden canlılığını ruhtan
düze olanıdır. aldığı gibi, sanat yapıtları da varlığını toplumun birikimlerin-
den alır.
A) Güzellik, nesneyi oluşturan parçalar arasındaki birlik, nebilir?
düzen ve uyumdur.
B) Güzellik, nesnenin öznede algısal bir beğeni oluşturma- A) Sanatçı yapıtıyla toplumu aydınlatır.
sıdır. B) Sanat imgelere dayanan bir düşünme yoludur.
C) Güzellik, mutlak aklın nesnelerdeki görüntüsüdür. C) Sanatın ereği kendi içindedir.
D) Güzellik, insanda estetik bir zevk, coşku, hoşlanma duy- D) Sanat kültürün aynasıdır.
gusu uyandırandır. E) Sanat sanatçının dünyaya bakışını yansıtır.
E) Güzellik, nesnelerin formlarının işlevine uyumudur.
10. I. Ayder Yaylasının güzelliği
II. Han Duvarları şiirinin güzeliği

Yanıt Yayınları
III. Küçük bir çocuğun güzelliği
Yukarıdakilerden hangileri hem estetiğin hem sanat fel-

sefesinin konusu içine girer?
D) I ve III E) I, II ve III
8. Güzellik fenomeni, güzel bulduğumuz nesnelerden soyut-

layarak elde ettiğimiz bir kavramdır. Bir film, bir ev, bir mü-
zik, bir insan, bir ağaç, bir portre, bir at, bir şiir; bunların hep-
si güzel olmaları bakımından ortaktır. Ancak bunların her bi- 11. Bir çöp sepeti eğer yapacağı iş için maksada uygunsa gü-
rinin güzellikleri farklıdır. Bir ağacın, bir attan daha güzel ol- zeldir. Eğer altın bir kalkan yapacağı iş için maksada uygun
duğunu söyleyemeyiz; bir ağaç ancak başka bir ağaçtan, değilse çirkindir. Koşu için ‘güzel’ olan bacaklar, güreş için
bir at başka bir attan, bir insan da başka bir insandan daha çirkindir.
güzel olabilir.
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?
A) Güzel olan bir obje aynı zamanda yararlıdır.
A) Güzelliğin göreceli bir değer olduğu B) Bir şeye elverişli olan güzeldir, elverişli olmayan çirkin-
B) Her objenin güzellik ölçütünün farklı olduğu dir.
C) Güzelliğin içerik ve biçimden oluştuğu C) Aynı obje hem güzel hem çirkin olabilir.
D) Güzelliğin yalnızca beğeniye dayanmadığı D) Bir obje yararlı ve kullanışlı ise güzeldir.
E) Güzelliğin nesnenin bir özelliği olduğu E) Güzel, ereğini doğru olarak gerçekleştiren şeydir.
1-E 2-C 3-C 4-B 5-D 6-A 7-E 8-B 9-D 10-B 11-A
ÜNİTE - 5
120
TEST
SANAT FELSEFESİ
4
1. Bir çocuk, ister kumdan yaptığı çeşitli objelerle, ister otomo- 4. Van Gogh’un “Selvili” peyzajında gördüğümüz ağaçlar, şüp-
bil ve makine oyuncaklarıyla oynasın, hepsinin özü ve nite- hesiz gerçek ağaçlar değildir; o manzara da gerçek bir man-
liği, gerçek dışı olması, hayale dayanmasıdır. İşte oyunda- zara değildir. Ya da seyrettiğimiz bir portre, estetik olarak
ki bu hayale dayalı gerçek dışılık sanat ürünlerinde de var- algıladığımız bir heykel de gerçek değildir. Hiç kimse bir in-
dır. Sanatçı, tıpkı oyun oynayan çocuk gibi, ortaya koydu- san heykelini gerçek bir insan olarak görmez. Onu yapan
ğu yapıtıyla yaşadığımız dünyadan çıkar, gerçek üstü bir sanatçı da, böyle bir manzarayı gerçekleştirdiğini sanmaz.
dünyanın içine girer.
Bu parçada sanat yapıtlarının hangi özelliği vurgulan- nebilir?
maktadır?
A) Gerçek güzel, sanat yapıtlarında ortaya çıkar.
A) Kendine özgü bir üslubu olması B) Sanat, doğal olanın yansıtılmasıdır.
B) Yaşamın bir yansıması olması C) Sanat, sanatçının yarattığı bir görünüştür.
C) Kurgusal bir fenomen olması D) Süjeden bağımsız bir güzel ideası vardır.
D) Bir yarar gözetilerek yapılmaması E) Sanat güzelliği, doğa güzelliğinden üstündür.
E) Ereğinin kendi içinde olması
2. Abidin Dino’nun “Uzun Yürüyüş” adlı tablosundaki güzelli-

ği hem sanat felsefesi hem de estetik irdeler. Bembeyaz kar
örtüsüyle kaplanmış bir çam ağacının güzelliğini ise sade-
5. Sanatçılar aynı gökyüzü altında yaşasa da gördükleri, duy-
ce estetik irdeler.
dukları farklıdır. Bu nedenle aynı şeye bakan iki ressamın
Yanıt Yayınları
eserleri birbirine benzemez.

Buna göre estetik, hangi niteliği ile sanat felsefesinden
ayrılır?
Parçada sanatın hangi özelliği vurgulamaktadır?
A) Doğadaki güzelliği de konu edinmesiyle A) Yerellik B) Öznellik
B) Gerçek güzelliği sorgulamasıyla C) Biriciklik D) Somutluk
C) Ortak estetik yargıların imkanını araştırmasıyla E) Etkileyicilik
D) İnsanın yaratıcılığını öne çıkarmasıyla

E) Sanat eserlerindeki güzelliğe yönelmesiyle
3. Hörgüçlü bir at güzel değildir. Çama benzeyen bir çınar ağa-

cı da güzel değil, çirkindir. Bir buldog köpeği, kendi türsel 6. Aristoteles’e göre, doğada hoşlanmayarak baktığımız bir
tipine ne kadar uygunsa, o derece yetkin ve o derece gü- obje, bir sanat eseri haline gelince, ona hoşlanarak baka-
zeldir. Bu tip kuralı dışında olması durumunda ise o obje rız. Örneğin, doğada tiksinti uyandıran hayvanlar, cesetler
çirkin olacaktır. bir resme konu olduğunda beğenerek baktığımız gibi.
Parçada aşağıdakilerden hangisinin güzelliği belirledi- Aristoteles bu düşüncesiyle aşağıdakilerden hangisine

ği vurgulanmaktadır? işaret etmektedir?
A) Objenin sahip olduğu biçimsel nitelikleri A) Güzelliğin kişilere göre değişen göreliliğine
B) Objenin sahip olduğu özsel nitelikleri B) Güzelliğin sanat ile sınırlı olduğuna
C) Objenin parçaları arasındaki uyumlu bütünlük C) Güzelliği belirleyen nesnel ölçütlerin varlığına
D) Objeyi algılayan süjenin nitelikleri D) Doğa güzelliği ile sanat güzelliğinin ayrılığına
E) Objenin süjede uyandırdığı estetik duygu E) Doğanın sanat güzelliği için örnek olduğuna
ÜNİTE - 5
121
SANAT FELSEFESİ
7. I. Dünyanın en güzeli seçilen bir insanın güzelliği 9. Bir bebek, bir çiçek veya bir doğa manzarası bazen herkes-
te ortak bir kanı oluşturabiliyor, onları herkes güzel bulabi-
II. Güneşin doğuşunun en güzel izlenebildiği yerlerden bi-
liyor. Fakat çoğu zaman bu böyle değildir. Kendi çocuğu-
ri olan Nemrut Dağının güzelliği
muz bize güzel görünürken, sevmediğimiz bir kişinin çocu-
III. Reşat Nuri Güntekin’in “Çalıkuşu” adlı romanının güzel- ğunu güzel bulmayabiliriz. Dünyanın en güzel insanı seçi-
liği len zayıf beyaz bir kadın, Moritanya’da güzel bulunmaz.
Çünkü oradaki geçerli güzellik ölçütü şişmanlıktır. Onlara
IV. Sinema tarihinin en beğenilen western filmleri arasında
göre, en güzel kadınlar en şişman olanlarıdır.
yer alan “İyi, Kötü ve Çirkin” filminin güzelliği
Yukarıdakilerden hangileri sadece estetiğin inceleme Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
alanına girer?
A) Güzelliğin görsellikten ibaret olmadığı
B) Güzelliğin farklı anlamlar içerdiği
C) III ve IV D) I ve III C) Güzelliğin nesnenin bir özelliği olduğu
E) II ve IV D) Herkesin güzelliğe dair bir ilgisinin olduğu
E) Güzellik algısının göreceli olduğu
Yanıt Yayınları
8. Platon’a göre, mutlak güzellik idealarda bulunur. Duyulur

evren, yani nesneler dünyası ise ideaların bir görüntüsü,
yansıması, gölgesidir. Sanatın yansıttığı şey de, asıl gerçek-
lik olan idealar değil, tersine ideaların kopyası olan nesne-
lerdir, görünüşlerdir; yani duyusal dünyadır. Sanat böyle bir 10. Bir sanat yapıtı ortaya koyarken doğadan, doğa biçimlerin-
yansıtma etkinliğini gösterir. Nesneler, ideaların bir yansı- den hareket edebilir. Ancak sanat güzelliği ile doğa güzel-
ması ve sanat yapıtları da bir yansıma olan nesnelerin yan- liği bir değildir. Doğadan, gerçeklikten hareket eden bir sa-
sımasıdır. Bu yüzden Platon sanatı, bizi gerçeklikten uzak- natın ortaya koyduğu güzellik, doğaya benzediği için güzel
laştıran zararlı bir etkinlik olarak görür. değildir. Böyle olmuş olsaydı, gerçeğe en çok uyan fotoğ-
rafların en üstün bir sanat, fotoğraf güzelliğinin de gerçek-
Bu parçaya göre, Platon’un sanata olumsuz bakmasının liği en çok yansıttığı için en yetkin bir güzellik olması gere-
nedeni aşağıdakilerden hangisidir? kirdi. Oysa sanat açısından bir fotoğraf yapıtı ile bir ressa-
mın yaptığı bir resmin estetik değeri karşılaştırılamaz.
A) Sanatın gerçeklikten uzak, hayale dayalı kurmaca bir
dünya yaratması Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
B) Sanatçının yapıtına gerçek güzelliği değil, kendi kişiliği-
ni yansıtması A) Sanatta asıl olanın estetik nesne olduğu
C) Sanatçının yapıtını oluştururken dış faktörlerin etkisin- B) Sanatın gerçekliğin bir öykünmesi olduğu
de kalması C) Sanatta içeriğin biçimden daha önemli olduğu
D) Sanatçının yapıtında içerikten çok biçime önem veril- D) Sanatta asıl olanın sanatçının yaratıcılığı olduğu
mesi E) Sanatsal güzelliğin, doğal güzellikten daha etkileyici ol-
E) Sanatın ideal güzelliği yansıtmaktan uzak olması duğu
1-C 2-A 3-B 4-C 5-B 6-D 7-A 8-E 9-E 10-D
ÜNİTE - 5
122
TEST
SANAT FELSEFESİ
5
1. Bir resme bakan, ona bakarken bu resmin neyi anlattığını, 4. Gerçek yaşamda birine kızıp öfkelenmemiz ya da bir olay-
realitedeki bu ya da şu kimsenin resmi olduğunu öğrenir, dan ötürü duyduğumuz hoşnutluk, birer gerçekliktir. Bunun-
bundan ötürü de resme hoşlanarak bakar. Fakat resmin illa birlikte, bir tiyatro oyununun gerçek olmadığını bildiğimiz
gili olduğu nesne, daha önceden görülmemişse, o zaman halde, o oyundan da hoşnut kalabiliriz.
bir taklit olan o resim, böyle bir taklit ürünü olarak ona ba-
kanda bir hoşlanma duygusu uyandırmaz. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
Aristoteles parçadaki bu görüşüyle aşağıdakilerden han- A) Doğa güzelliği sanat güzelliğinden üstündür.
gisini vurgulamaktadır? B) Gerçek güzellik sanat yapıtlarında kendini gösterir.
C) Sanat, doğal güzelliğe farklı bir anlam kazandırır.
A) Sanatın kaynağının süje olduğunu
D) Sanatsal güzelliğin kaynağı doğa güzelliğidir.
B) Doğanın sanatla yeni bir anlam kazandığını
E) Doğa ile sanat benzer duygular uyandırabilir.
C) Sanat objesinin doğa olduğunu
D) Doğanın anlamının sanatçıya göre değiştiğini
E) Sanatta önemli olanın görünüş olduğunu
5. O, güzellik ile doğruluğu, güzellik ile iyiliği bir ve aynı oldu-

ğunu öne süren düşünürlere karşı çıkarak, bu kavramları
2. Bir parfümün kokusuyla duyulan “duyusal haz” onu taşıyan kesin çizgilerle birbirinden ayırmıştır. Doğruluğun bilgisel,
objenin ortamdan uzaklaşmasıyla son bulurken, okunan bir mantıksal, bir yargının özelliği olduğunu, iyiliğin de insanın
ahlaki eylemleriyle ilgili olduğunu, güzelliğin ise bunlardan
Yanıt Yayınları
roman ya da şiir sona erse de aldığımız “estetik haz” son

bulmaz. apayrı olarak duyulara, duygulara, hayal gücüne, beğeniye
dayandığını ileri sürerek ayırmıştır.
Parçada, estetik hazzın duyusal hazdan hangi yönüyle
ayrıldığı vurgulanmaktadır? Parçada sözü edilen filozof aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öznelliği B) Kalıcılığı A) Kant B) Hegel
C) Biricikliği D) Yararlılığı C) Croce D) Schiller
E) Anlamlılığı E) Aristoteles
3. Bir kalem biçimiyle değil, yazı yazdığı için güzeldir; yazı yaz-
mayan bir kalem güzel değildir. Bir ev dıştan görünümüyle
6. Estetik obje, bireyin objeye yüklediği anlama koşut ve ken-
di duygularına referans ile güzel olarak tanımlanır.
değil, bizi koruduğu, sıcak tuttuğu için güzeldir, aksi durum-
da çirkindir. Altını niçin güzel ve değerli buluruz? Çünkü is-
Bu görüşü benimseyen bir kişinin aşağıdakilerden han-
tediğimizi satın alır.
gisini reddetmesi beklenir?
Bu parçada “güzel” kavramı aşağıdakilerden hangisiyle

A) Alımlayıcıların değerlendirmelerini
bir tutulmaktadır?
B) Hazzı öne çıkaran estetik tavırları
A) Uyumluluk B) Doğruluk
C) Ortak estetik yargıların varlığını
C) İyilik D) Yararlılık D) Beğenilerin tartışılamayacağını
E) Düzenlilik E) Güzelliğin kaynağının süje olduğunu
ÜNİTE - 5
123
SANAT FELSEFESİ
7. Günümüz dünyasında insan ile eser birbirinden iyice kop- 9. Öklid’in ortaya koyduğu “Sozsuz çoklukta rasyonal sayı var-
muştur. Eserde artık sanat görünmez olmuştur. Bir eserin dır” teoreminin bir satırlık kanıtındaki derinlik hangi ressa-
güzel olması onu sanat yapmaz. Sanat eseri ancak bir de- mın tablosunda yer alabilir? “ñ2 irrasyoneldir” diyen teore-
fa yaratılabilir. Sanatçı kendi eserinin bir benzerini yapmak min iki satırlık kanıtındaki genellik hangi ozanın dizelerine
istediğinde bu eser bir kopyadan öteye gitmeyecektir. Sa- yansımıştır? Matematiğin altı önemli nesnesini içeren “eip
natta kopya ve taklidin hiçbir değeri yoktur. Çünkü bir eser +1=0” eşitliğindeki derin anlam, hangi melodide yer alabi-
ne kadar güzel olsa da birbirinden ayırt edilemeyen, birbi- lir?
rinin aynısı olduğu için sanat sayılamaz. Şu an sanat değil,
yığın üretimi vardır; kişiliğin uzantısı olan eserler değil. Bu Bu parçada aşağıdakilerden hangisi sorgulanmaktadır?
anlamda iş de, eser de dilsizdir. İnsan sadece düğmelere
basarak, makine kollarını çevirerek veya bir şeyleri kopya- A) Güzelliğin kaynağı
layarak estetik değerden yoksun, birbirinin tekrarı bir üre- B) Güzelliği belirleyen ölçütler
tim içindedir. C) Sanata etki eden unsurlar
D) Sanat eserinin yetkinliği
Bu parçada bir sanat eserinin hangi özelliği vurgulan-
maktadır? E) Estetik yargıların değeri
A) Kalıcılığı B) Özgünlüğü
C) Güzelliği D) Somutluğu
E) Evrenselliği
Yanıt Yayınları
10. Sanatı açıklayan görüşlerden biri, insanın sanat etkinliğini

çocukların oyun oynamasına benzetir. Oyun, gerek insan-
ların gerek hayvanların dünya yaşamına hazırlanma süreci
8. Bir çocuğu, yüz, ağız, burun, göz gibi fizik biçiminin dışın- olarak tanımlanmaktadır. Oyun ile, dış dünyanın gerçeklik-
da; saflık, temizlik ve neşe ifade ettiği için güzel buluruz. lerinin bir yansıması yaratılarak hayata hazırlanılsa da; as-
Rembrandt’ın kendi portresine baktığımızda, tabloda yaşlı lında dünyanın alışılagelen katı kurallarının dışına çıkılır ve
bir adamın görünüşünün dışında; acıyı ve umutsuzluğu kav- kurmaca bir dünya kurulur. İşte oyun ile sanat arasındaki
radığımız için güzel buluruz. Süleymaniye Camiine baktığı- en önemli benzerlik de, ikisinin de kurallara bağlı şematik
mızda, kubbenin, minarelerin yukarıya doğru yükselişinde olmamasıdır. Oyun oynayan çocuk da sanatçı da, yaşam-
aşkın bir Tanrısal duygu yaşadığımız için güzel buluruz. Ya da dayatılan kuralları dışlar, kendi kurallarını koyar. İkisi de
da bir villaya baktığımızda onda bir yaşama sevinci, bir ne- dünyanın sınırlı yaşam düzenini reddeder. Çocuğun da sa-
şe gördüğümüz için güzel buluruz. natçının da kimliği bu süreç içinde oluşur.
Bu parçada güzelliği belirleyen faktörlerden hangisi vur- Bu parçada, oyun kavramı ile sanatın aşağıdaki nitelik-
gulanmaktadır? lerinden hangisi vurgulanmaktadır?
A) İçeriksel ögeler A) Kalıcı olması

B) Biçimsel nitelikler B) Eleştirel olması
C) Uyumlu bütünlük C) Özgün olması
D) Orantı ve simetri D) Ölçülü olması
E) Çoklukta birlik ilkesi E) Özgürlüğe dayanması
1-C 2-B 3-D 4-E 5-A 6-C 7-B 8-A 9-D 10-E
ÜNİTE - 5
124
TEST
SANAT FELSEFESİ
6
1. Isaac Newton olmasaydı da yerçekimi yasasını bir başkası 4. Bir deniz manzarası karşısında bulunan iki insandan biri de-
bulabilir; ya da Arşimet olmasaydı suyun kaldırma kuvveti nizi sadece bir deniz, maddi bir su olarak algılayabilir; öbü-
yasasını bir başkası bulabilirdi. Ancak Leonardo da Vinci ol- rü ise, bu mavi renk duyumlarının ötesine geçerek onda bir
masaydı Mona Lisa tablosu olmaz; Mehmet Akif Ersoy ol- anlam, bir özgürlük, insanlar için bir mutluluk düşünebilir.
masaydı İstiklal Marşı yazılamazdı. Süleymaniye Camii karşısına geçen bir insan, onu sadece
bir ibadet yeri olarak veya statik hesaplarının belirlediği bir
Bunları söyleyen kişi, bu sözleriyle aşağıdakilerden han- yapı olarak görür. Bir başkası ise, onda bir estetik düzen ve
gisini vurgulamaktadır? anlam bulur. Bu örneklerdeki birinci tavır, günlük algının be-
lirlediği bir tavırdır. İkinci tavır ise, artık bir estetik algı karşı-
A) Sanatta fayda amacı olmadığını sındayız.
B) Sanatın yaratıcılık ürünü olduğunu
Bu parçaya dayanarak “estetik algı” ile ilgili olarak aşa-
C) Sanattan anlamanın uzmanlık gerektirdiğini
ğıdakilerden hangisi söylenebilir?
D) Sanatın insanın özgür bir eylemi olduğunu
E) Sanatın gerçeküstü olduğunu A) Objeye bir yarar gözetmeden bakmadır.
B) Duyulur algıyla örtüşen bir algıdır.
C) Görünen reel varlığı olduğu gibi algılamadır.
2. İnsan, kendini ve çevresini duyum ve duyularla algılar. Renk- D) Görünenin ardındaki gerçekliği kavramadır.
lerin ve doğanın etkisi, algılarımızı yönlendirir ve bilincimizi E) Objeyi nesnel olarak yorumlamadır.
etkiler. İnsan kendi dışındaki dünyayı algılarken ya da göz-
lemlerken tek başınadır. İşte sanatçılar bu algı ve gözlem-
lerini sanat yapıtlarında kendi ifade biçimleriyle yansıtmaya
çalışırlar.
Yanıt Yayınları
Bu parçada sanatın hangi özelliği vurgulanmaktadır?
A) Öznelliği B) Biricikliği
C) Kalıcılığı D) Yerelliği
E) Evrenselliği
5. İnsan giderek teknik araç-gereçlerle donanımlı bir çevrede

yaşamak zorunda kalmaktadır. İnsan doğal güzelliklerden
3. Leonardo Da Vinci’nin ‘Kralların Secdesi’ adlı tablosuna bak- uzak, teknik adamların yaptığı aletlerle, onların oluşturduğu
tığımızda birçok figürle karşılaşırız. Ancak tabloda ayrıntıla- ortamlarda yaşayacaktır; öyleyse bu çevrenin hem yararlı
ra dikkat edersek, bütün bu figürler bir üçgen kompozisyo- hem de güzel olması gerekir. Bunun için çağdaş hayatta
nu içine öylesine ustaca yerleştirilmiştir ki, biz bu çokluğu bir taraftan desinatörlük, çevre düzenleme, bir taraftan er-
tablodan aldığımız bir birlik izlenimi içinde erimiş olarak kav- gonomi gibi bilgi alanları, teknik aletlerin ve ortamların hem
rarız. faydalı hem de güzel olmasına çalışmaktadırlar.
Bu parçada anlatılanlara göre Leonardo Da Vinci’nin ese- Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
rini oluştururken güzelliğin hangi niteliğini öne çıkardı- nebilir?
ğı söylenebilir?
A) İnsan teknik ile aradığı güzelliğe ulaşmıştır.
A) Yetkin olmak B) Bir nesne faydalıysa aynı zamanda güzeldir.
B) Aslına uygunluk C) Teknoloji, estetiğin somutlaşmış biçimidir.
C) Orantılı olmak D) Teknolojiyle birlikte ortak estetik beğeniler oluşmuştur.
D) Simetrik olmak E) İnsan bir nesnenin hem faydalı hem güzel olmasını is-
E) Uyumlu bütünlük temektedir.
ÜNİTE - 5
125
SANAT FELSEFESİ
6. Ressam, güneşin ufukta batışını resmetmeden önce, kuş- 8. Leonardo da Vinci resimle ayna arasındaki benzerliğe işa-
kusuz, onun güzelliğini duyanlar olmuştur. Ozan, güzel bir ret ederken, eğer yaptığınız resmin, doğada konu olarak
kadın için şiir yazmadan önce, erkeğin güzel kadına duyar- seçtiğiniz nesnelere tam benzeyip benzemediğini anlamak
lılığı vardı. istiyorsanız bir ayna alıp ve bu nesnelerin orada nasıl yan-
sıdığına bakılmasını, aynada görülenle resimdekinin karşı-
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? laştırılmasını önerir. Shakespeare'i öven bir yazar, onun oku-
ra hayatı doğrulukla yansıtan bir ayna tuttuğunu söyler. Sten-
A) Doğa güzelliği ile sanat güzelliğinin insanda benzer duy- dhal, Kırmızı ve Siyah'ta romanı, yol boyunca gezdirilen bir
gular uyandırdığı ayna olduğunu ifade eder.
B) Doğa güzelliğinin sanat güzelliğinden üstün olduğu
Bu parçaya göre sanat nedir?
C) Sanatsal güzellikten bağımsız bir doğa güzelliğinin ol-
duğu
A) İdeal güzelliğin aranmasıdır.
D) Neyin daha güzel olduğunun insanlara göre farklılaştı-
B) Gerçeğin sırrına ulaşmaktır.
ğı
C) Doğadaki nesnelerin taklit edilmesidir.
E) Asıl güzelliğin insan yaratımı olan sanat ile olanaklı ol-
duğu D) Sanatçının mükemmeli yaratmasıdır.
E) İnsanın doğa içerisinde varoluşudur.
Yanıt Yayınları
7. Doğada güzel bulduğumuz bir nesne, örneğin güzel bir ka- 9. Sıcak bir havada buz gibi soğuk bir meyve suyu içmek çok
dın, bir resmin objesi olduğunda doğadaki güzelliğini sür- hoşumuza gider. Ancak hava soğuk olduğunda aynı şekil-
dürür mü? Başarılı bir sanat yapıtı olsun ya da olmasın, do- de hoşumuza gitmez. Buradaki soğuk sudan aldığımız haz
ğadaki güzel kadın bir sanat yapıtı olarak da güzel midir? “estetik haz” değil, duyusal hazdır. Bir tiyatro oyununu izle-
Doğada güzel bulmadığımız, çirkin diye nitelediğimiz bir mekten veya bir roman okumaktan aldığımız haz ise duyu-
nesne, bir sanat yapıtı olunca yine, doğada çirkin olduğu sal değil, estetik hazdır. Estetik haz duyularla başlasa da,
için çirkin olmayı sürdürür mü? Yoksa başarılı bir sanat ya- duyularla bitmez. Çünkü estetik haz, duyusal haz gibi ihti-
pıtı ise, o zaman ‘güzel’ olarak değerlendirilebilir mi? Doğa- yaçlarımıza veya içinde bulunduğumuz duruma göre deği-
daki güzelliğin, sanat güzelliği ile örtüşmesi gibi, doğadaki şen bir yapıda değildir. Estetik haz bilgi yetimiz olan duyar-
çirkinlik ile sanattaki çirkinlik de örtüşür mü? lık ile zihin arasındaki uyuma ve özgür oyuna dayanır.
Bu parçada aşağıdaki problemlerden hangisi sorgulan- Bu parçada, estetik hazzın hangi özelliği vurgulanmak-
maktadır? tadır?
A) Sanata etki eden unsurların ne olduğu A) Sürekli bir haz olması

B) Güzelliğin kaynağının ne olduğu B) İnsana mutluluk vermesi
C) Sanat eserinin niteliklerinin ne olduğu C) Benzersiz bir hoşlanma içermesi
D) Güzelliği belirleyen ölçütlerin ne olduğu D) Bütün ilgi ve çıkarlardan bağımsız olması
E) Ortak estetik yargıların imkanı E) Bireyin kendi dışındaki bir objeye dayanması
1-B 2-A 3-E 4-D 5-E 6-C 7-B 8-C 9-D
ÜNİTE - 5
126
TEST
ÇIKMIŞ SORULAR
7
1. Platon’a göre bir sanat eserinin güzelliği, ideasından aldığı 4. Sanat eserleri diğer nesneler gibi vardır. Resimler bir şapka
pay ile doğru orantılıdır. Yani onlar aslında gerçek güzelli- veya palto gibi duvarda asılı dururlar. Söz gelimi Van Gogh’un
ğin kopyalarıdır. bir çiftçinin ayakkabılarını gösteren resmi bir sergiden diğe-
rine taşınıp durur, aynı Zonguldak’tan gönderilen kömür ve-
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? ya Karadeniz ormanlarından gönderilen tomrukların taşın-
ması gibi. Cemal Süreya’nın şiirleri, bir öğrencinin sırt çan-
A) Gerçek güzel, sanat eseridir. tasında diğer eşyalarıyla bir arada bulunabilir. Beethoven’in
B) Güzelin varlığı sanatçıya bağlıdır. eserleri kitapevlerinde raflara tıpkı kırtasiye malzemeleri gi-
C) Güzel, herkes tarafından beğenilendir. bi yerleştirilir. Yine de bir şeyi sanat eseri olarak görüp di-
ğer nesnelerden ayrı tutuyorsak o, estetikle ilgili görüşleri-
D) Güzel, toplum için faydalı olandır.
mize uygun demektir.
E) Sanat eserinden bağımsız bir güzel ideası vardır.
Bu parçaya göre sanat eseri diğer nesnelerden hangi
açıdan ayırt edilir?
A) Evrensel nitelik taşımasıyla

B) Yaratıcısının düşüncesini içermesiyle
2. "Bir sanatçı hiçbir zaman ideal koşullar altında çalışmaz. Ak-
C) Alımlayıcının değerlendirme biçimiyle
si takdirde, eseri ortaya çıkmaz. Sanatçı, dünya mükemmel
D) Doğayı aynen yansıtmasıyla
olmadığı için vardır. Sanat kusurlu bir dünyadan doğar."
E) Estetik kaygılarla oluşturulmasıyla
Ünlü yönetmen Andrei Tarkovsky'nin bu sözü sanat ese-
rinin hangi özelliğini vurgulamaktadır?
Yanıt Yayınları
A) Güzelliğini B) Biricikliğini C) Kalıcılığını
D) Eleştiriciliğini E) Evrenselliğini
5. Sanat yapıtları hakkında “güzel” veya “çirkin” gibi yargılar-

da bulunuruz. Kimi filozoflara göre bu yargılar, bilimdeki
“Belli koşullarda su yüz derecede kaynar.” türündeki yargı-
lardan gerek biçim gerek içerik bakımından farklıdır. Bilim-
deki yargılar genelgeçer, nesnel ve koşullu yargılardır. Ama
3. Giorgione’nin Fırtına adlı tablosuna baktığımızda kompozis- estetik yargılar, örneğin bir şiirden, bir resimden haz duy-
yonun sanatsal açıdan bir hayli basit olmasına karşın figür- duğumuzda dile getirdiğimiz yargı hep bizim ruhsal duru-
lerin özel bir dikkatle çizildiğini ve resmin, her yere nüfuz et- mumuzu, haz duyup duymadığımızı belirten öznel yargılar-
miş ışık ve hava sayesinde kaynaşıp bir bütün oluşturduğu- dır. Çünkü birisinin “güzel” bulduğu bir resmi veya müzik
nuzu görüyoruz. Figürlerden bu küçük tablonun çoğunu parçasını, bir başkası güzel bulmayabilir.
kaplayan manzaraya bakıyoruz, sonra tekrar figürlere dö-
nüyoruz. Giorgione, kendisinden önce gelenler gibi önce Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
nesneleri ve kişileri çizip sonra onları bir mekâna yerleştir-
miyor; doğayı, toprağı, ağaçları, ışığı, havayı, bulutları ve
A) Estetik yargıların kişiden kişiye değişmesi beğeni fark-
kentleriyle insanları bir bütün olarak düşünüyor.
lılığındandır.
Bu parçada anlatılanlara göre Giorgione’nin eserini oluş- B) Bilimdeki yargılar ile estetik yargılar birbirine benzer.
tururken güzelliğin hangi niteliğini öne çıkardığı söyle- C) Felsefenin görevi estetik yargıyı ve beğeniyi öznellikten
nebilir? kurtarmaktır.
D) Sanat yapıtındaki güzel, doğadaki güzelden daha etki-
A) Yetkin olmak B) Orantılı olmak
leyicidir.
C) Aslına uygunluk D) Uyumlu bütünlük
E) Sanat yapıtı öznel yaşantıların nesnelleştirilmiş biçimi-
E) Simetrik olmak dir.
ÜNİTE - 5
127
ÇIKMIŞ SORULAR
6. Walter Benjamin mekanik yeniden üretimin, bütün bir çağa 8. Michelangelo bir anıt heykel yapmak üzere görevlendirilir.
damgasını vurmasına bağlı olarak sanatın bütün sahiciliği- Heykelinde kullanacağı malzeme için mermer ocağına gi-
ni kaybettiğini söyler. Ona göre özgün bir sanat eseri, her der. Sanatçı, kendilerini eşsiz heykellere dönüştürecek yont-
yeniden üretimiyle birlikte, “aura”sından hep bir şeyler dama kalemini bekler gibi görünen o mermer kütlelerin karşı-
ha yitirir. Bundan ötürü kültür bir bütün olarak meta üretim sında, coşkuyla kendinden geçer. Böylece ocaklarda altı
endüstrisine dönüşür, buna bağlı olarak da kültür ürünleri aydan fazla zaman geçirir. Oysa mermer kütlelerin içinde
şeyleşir. uyuyup kalmış figürleri kurtarmak için bir an önce işe koyul-
ması gerekirdi.
Bu parçada kullanılan “aura” kavramı, sanat eserinin han-
gi özelliğini dile getirmektedir? Bu parçaya göre sanatçının işlevi aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Evrenselliğini
B) Biricikliğini A) İdeale uygun sanat eseri ortaya koymak
C) Kalıcı olmasını B) Doğayı aynen yansıtmak
D) Estetik kaygıyla bağını C) Yeni bir form yaratmak
E) Yaratıcılık gerektirdiğini D) Hayal gücünün sınırlarını zorlamak

E) Malzemeyle sınırlı sanat etkinliğinde bulunmak
Yanıt Yayınları
7. Platon’a göre bütün nesneler kendi öncesiz-sonrasız arke- 9. 2007 yılında bir kemancı Washington şehrinin metrosunda
tiplerinin, yani idealarının taklitleri, kopyalarıdır. Taklitler ve bir konser verdi. Daha ziyade bir mahalle delikanlısını andı-
kopyalar dünyası ontolojik olarak gerçek dünya değildir. Bu ran müzisyen bir çöp kutusunun hemen yanında, duvara
nedenle bilgi bu tek tek şeylerin bilgisi değil gerçek şeyler dayanmış bir halde, 45 dakika boyunca ünlü bestecilerin
olan ideaların bilgisi olmalıdır. Bu da ancak ideaların kendi- klasikleşmiş eserlerini çaldı. Bu esnada bin yüz kişi hiç dur-
lerinin akılla kavranması ile olanaklıdır. Sanat da bir taklittir maksızın yanından koşar adım geçti. Yedi kişi bir andan bi-
ve şeylerin imgesel taklitlerini yaratır. Bu da gerçeklikten on- raz daha uzun bir süre durdu. Kimse alkışlamadı. Durup
tolojik olarak iki basamak uzaklaşmak ve epistemolojik ola- bakmak isteyen çocuklar oldu ama anneleri tarafından sü-
rak değersiz kabul edilmek anlamına gelmektedir. rüklenerek götürüldüler. Onun, dünyanın en çok aranan ve
beğenilen virtüozlerinden Joshua Bell olduğunu kimse bil-
Bu parçada Platon’un sanatı eleştirmesinin nedeni aşa- miyordu.
A) Bu dünyaya has imgesel bir dışa vurum etkinliği olma-
sı A) Güzellik objenin bir özelliği değil süjenin zihnindedir.
B) Taklidin taklidini yaparak bizi hakikatten uzaklaştırması B) Doğadan esinlenmemiş bir eserin güzelliğinden söz edi-
C) Görünüşler dünyasının ötesindeki ideal gerçekliği hata- lemez.
lı taklit etmesi C) Bir objenin sanat eserine dönüşmesi o objenin estetik
D) Taklit etme biçiminin bilgi yetisine değil, sadece hazla- özelliğinden kaynaklanır.
ra hitap etmesi D) Sanat için önemli olan sanatçının gösterdiği estetik ta-
E) Bilginin ötesinde ideal ve mükemmel bir şey yaratmayı vırdır.
amaçlıyor olması E) Obje estetik değerini süjeye dikte eder.
1-E 2-D 3-D 4-C 5-A 6-B 7-B 8-E 9-A
ÜNİTE - 5
128
TEST
8
1. Sanat anlık bir şöhret kazanma işi değildir. Sanatçının he- 3. Freud, sanatı, insanın yaşamında ulaşamayıp bilinçaltına
defi bu olmamalıdır. Şöhret için sanat yapmak sanatın ru- bastırdığı duyguların, güdülerin ortaya çıkması, dışarıya yan-
huna aykırıdır. Aksi takdirde sanatçı süslü, boyalı, şişirilmiş sıması olarak açıklar. Sanatçı, sanat etkinliği ile iki hedefi
içi boş bir balona benzer. Küçük bir dokunuşla patlar. Salt gerçekleştirmiş olur; biri, bastırılmış duygu ve güdülerini bi-
popülerlik ve para kazanma hırsıyla şan-şöhret adına sanat linç düzeyine çıkarak kendisini rahatlamasını; diğeri, sanat-
yapmak, sanata yapılabilecek en büyük kötülük ve haksız- çının duygularını yapıtı aracılığıyla başkalarına aktararak top-
lıktır. Böyle bir tutum içinde olan sanatçı hem kendisini hem lumca onaylanan şiir, resim, heykel, roman aracılığıyla yü-
de başkalarını aldatmış olur. celtilir ve hayranlık kazanmasını sağlar.
Bu parçaya göre, sanatçının ayırt edici özelliği aşağıda- Bu parçaya dayanarak, Freud’un sanat yaklaşımı ile il-
kilerden hangisidir? gili olarak aşağıdakilerden hangisi ileri sürülebilir?
A) Var olanlara eleştirel yaklaşması A) Sanatın insan doğasını ayna gibi yansıttığına inandığı
B) Objeleri taklit etmekten kaçınması B) Sanatın içeriğinden çok, biçimini önemli gördüğü
C) Koşulsuz bir tutum içinde olması C) Herkesin bilinçaltında bir sanat ruhunun olduğunu dü-
D) Yapıtında kişiliğini öne çıkarması şündüğü
E) Yapıtında toplumun önceliklerini gözetmesi D) Sanatı insanın bir tür savunma mekanizması olarak gör-
düğü
E) Sanatı insanın yaratıcılığının biricik ürünü olarak kabul
ettiği
Yanıt Yayınları
2. Bir müzik notalardan, bir resim çizgi ve renklerden, bir tiyat-

ro oyunu konuşmalardan, bir dans çeşitli vücut hareketle-
rinden oluşur. Müzik, resim tiyatro oyunu, dans onları oluş-
turan ögeleri bakımından çeşitli türdeki fiziksel objelerdir. 4. Pamukkale Travertenleri bir sanat eseri değildir ancak bir
Fakat bir müzik sadece farklı tonlardaki notalardan, resim estetik değeri vardır. Aynı şekilde Nevşehir’in Ürgüp ve Gö-
sadece karmaşık çizgi ve renklerden, bir tiyatro oyunu sa- reme yörelerinde bulunan, yağmur, sel suları ve rüzgarın et-
dece birtakım konuşmalardan, bir dans da sadece rastge- kisiyle oluşan peri bacaları da sanat eseri değildir ancak on-
le vücut hareketlerinden ibaret objeler değildir. Bunların hep- ların da bir estetik değeri vardır. Buna karşın İsmail Dede
si çeşitli nitelikleri, anlamları olan, seyredene, dinleyene haz Efendi’nin “Gülnihal” adlı bestesi, Osman Hamdi Bey’in “Ca-
veren estetik objelerdir. mi Önü” tablosu hem bir sanat eseridir hem de bir estetik
değeri vardır.
Bu parçada “estetik obje”lerin hangi özelliği vurgulan-
maktadır? Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerin hangisi söylene-
mez?
A) İnsana pratik bir yarar sağlama amacında olmaması
B) Parçaların karşılıklı ilişkilerinin belirlediği anlamlı bütün- A) Estetik değeri olan her nesnenin sanatsal değeri de var-
sel bir yapı olması dır.
C) İnsanın duygu ve düşüncelerini dile getirme aracı olma- B) Estetik bir nesne de, bir sanat eseri de güzel niteliklere
sı sahiptir.
D) İnsanın öz ve biçim arasında kurduğu dengenin bir so- C) Bir sanat eseri insanların beğenisine hitap ettiği gibi es-
nucu olması tetik bir obje de hitap eder.
E) Hem somut hem soyut özellikleri olan bir fenomen ol- D) Sanat eseri, insan ürünü olan nesnelere denir.
ması E) Sanat eseri de estetik nesneler de algı nesnesidir.
ÜNİTE - 5
129
5. İyilik, doğruluk, dostluk, adalet, dürüstlük, vefa, sadakat, 7. Kant, güzelliğin, imgelemimizin özgür oyununda köklenen
güven, fedakarlık, diğerkamlık gibi değerlerin işlendiği film- ilgisiz hazzı ortaya çıkardığını öne sürer. Ona göre, güzellik
leri izleyen insan, insani değerlerin önemini kavrar, günde- amaç tasarımı olmaksızın amaçlılık biçimine sahiptir ve o
lik yaşamın tutkularından, kuşkularından, kaygılarından kur- evrensel bir hazzın nesnesidir. Güzellik, duygularla ilişki için-
tularak ruhu arınır. Eğer bir film, izleyenleri bu şekilde de- deki yargı yetisinden ortaya çıkar. Güzel hakkındaki düşün-
ğiştiriyor ve geliştiriyorsa o film güzeldir ve bir sanat yapıtı cemizi içsel olarak güzel olmayan bir dünyaya taşırız ve biz
olarak amacına ulaşmıştır. güzeli moral iyinin bir sembolü sayarız.
Bu parçadaki sanat anlayışı ile ilgili olarak aşağıdakiler- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?
den hangisi söylenebilir?
A) Doğada güzellik yoktur.
A) Sanat, alımlayıcıların bakış açısıyla değerlendirilmekte- B) Ortak estetik beğeniler vardır.
dir.
C) Güzellik insan yaratımıdır.
B) Sanat ideal olanın yaratılması olarak görülmektedir.
D) Gerçek güzel doğayı en iyi yansıtandır.
C) Sanata ahlaksal bir işlev yüklenmektedir.
E) Güzelliğin amacı kendi içindedir.
D) Sanata salt estetik kaygıyla yaklaşılmaktadır.
E) Sanatın yaşamı olduğu gibi yansıtması gerektiği düşü-
nülmektedir.
Yanıt Yayınları
8. Aristoteles, trajedinin korku ve merhamet uyandırarak bizi

ihtiraslarımızdan arındırdığını söyler. Peki buna bakarak o
6. Estetik haz ile duyusal haz farklıdır. Duyusal haz daima olum- trajedinin özünü anlayabilir miyiz? Şimşek de yakınımıza
lu bir duygudur ve acı duygusunun karşıtıdır. Nerede duyu- düştüğü zaman aynı şekilde bizde korku uyandırır. Bu du-
sal haz varsa, orada duyusal acı olmadığı gibi nerede acı rumda duyulan korkuyu incelediğimizde şimşek olayını an-
varsa, orada duyusal haz yoktur. Estetik haz ise, hem olum- layabilir miyiz? Her ikisinde de olayın kendisinden değil, on-
lu hem olumsuz duygu uyandıran nesneler karşısında du- ların bizim üzerimizde bıraktığı ruhsal hallerden söz ediliyor.
yulabilir. Örneğin, Hamlet tragedyasından duyduğumuz duy- Oysa ikisinin de özü belirli unsurların birleşmesinden olu-
gu acılıktır, ama bu acılık tragedyanın estetik haz doğurma- şur. Bunlar tanığın ruh halini çözümlemekle kavranamaz.
sını engellemez. Laokoon, yılanlar tarafından sarılmış hey- Sofokles’in, Shakespeare’in bir dramını kavramak ancak
kelleri seyredene acı verir. Fakat yine de ondan estetik haz onun genel yapısını çözümlemekle olanaklıdır.
duyarız. Buna göre, estetik haz, duyusal hazda olduğu gi-
bi, acı ile bir karşıtlık ilgisi içinde bulunmaz. Estetik haz, du- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
yusal haz ve acının üstünde bulunur.
A) Sanat eserindeki güzel, doğadaki güzelden daha etki-
Bu parçaya göre, estetik hazzı duyusal hazdan farklı kı- leyicidir.
lan özelliği aşağıdakilerden hangisidir? B) Sanat eserlerinin estetik değerini alımlayıcı belirler.
C) Her sanat eserinin kendine göre insana vereceği bir ile-
A) Benzersiz olması
ti vardır.
B) Sürekli olması
D) Sanat eserlerinin değeri, insana sağladığı faydaya bağ-
C) Mutluluk olması lıdır.
D) Mantıksal olması E) Sanat eserleri alımlayıcının değerlendirme biçimiyle an-
E) Psikolojik vermesi laşılamaz.
1-C 2-B 3-D 4-A 5-C 6-E 7-D 8-E
ÜNİTE - 5
130
TEST
9
1. Ünlü ressam Brullof, bir öğrencisinin eserinde gördüğü ha- 3. Seyrettiğim bir tabloda betimlenen milli bir kahramansa, be-
tayı düzeltir. Öğrenci bu düzeltmeyle tamamen değişen tab- nim tabloya bakışımı da, bu tablo üzerinde vereceğim yar-
loya hayretle bakar ve ardından, “Siz bir tek noktaya dokun- gıyı da bu milli kahramana karşı gerçek yaşamda duymuş
dunuz; fakat eser ne kadar da değişti” diyerek hayretini ifa- olduğum ilgi belirlememelidir. Yine seyredilen bir kadın res-
de eder. Bunun üzerine Brullof, “Sanat o küçük noktanın mi karşısında, ona karşı duyulabilecek cinsel ilgi bakışımızı
bulunduğu yerde başlar.” diye cevap verir. etkilememelidir. Bütün bu güdüsel-bedensel ilgilerin dışın-
da, o resim, salt bir renk-biçim bütünlüğü olarak, yalnızca
Bu parçaya dayanarak Brullof’un sanat yaklaşımı hak- estetik haz duymak için seyredilmelidir.
kında aşağıdakilerden hangisi ileri sürülebilir?
A) Sanata ahlaki bir görev yüklediği
B) Sanatı bir yaratma olarak kabul ettiği A) Doğada güzel olanlar sanatta da güzeldir.
C) Sanata estetik bir tutumla yaklaştığı B) Her izleyici sanat eserini kendince yorumlar.
D) Sanatı alımlayıcının gözüyle biçimlendirdiği C) Güzelin varlığı sanatçıyla olanaklıdır.
E) Sanatı doğanın bir yansıması olarak gördüğü D) Sanatta önemli olan gösterilen estetik tavırdır.
E) Güzellik nesnede değil, öznededir
2. Sanatçı, yeni bir dünya yaratır. Renklerle, biçimlerle ya da

Yanıt Yayınları
sözcüklerle şaşırtır. Bu şaşkınlık içinde alımlayıcı yepyeni

bir dünya keşfeder. Bu ‘keşif’ Colomb’un Amerika’yı keşfin-
den daha az heyecanlı değildir. Çünkü ikisinde de var oldu-
ğu halde bilinmeyen bir dünya keşfediliyor. Colomb, Hin-
distan’a gideyim derken Amerika’ya gitmiştir. Alımlayıcı için
de durum budur. Bir yapıta başta bir bilinmeze yolculuk gi-
bi yaklaşır. Yol aldıkça bazı şeyler anımsanmaya başlar. So- 4. Dalgalı bir denize bakıp, ‘azgın, coşkun deniz’; dağ doruk-
nunda, o yapıtta gerçeği ya da sanatçının anlatmak istedi- larına bakıp, ‘mağrur dağ başları’ deriz. Bir ev gördüğümüz-
ği şeyi bulmaktan çok, benliğimizin, kişiliğimizin, deneyle- de ‘ne kadar şirin bir ev’ deriz. Nesnelere yüklemiş olduğu-
rimizin, anılarımızın küçük parçacıklarını buluruz. Siz siz olun, muz azgınlık, coşkunluk, mağrurluk, şirinlik gibi nitelikler as-
hiçbir sanat yapıtıyla özdeşleşmeyin. Yoksa, Hindistan’a lında bizim kendi ruhsal yaşamımıza aittir. Deniz ne azgın-
doğru yola çıkar ve Hindistan’a varırsınız. dır, ne coşkundur; azgın ve coşkun olan biziz. Dağ başları
mağrur değildir, mağrur olan biziz. Biz kendi duygularımızı
Bu parçadaki sanat yaklaşımı ile ilgili olarak aşağıdaki- nesnelere aktarıyor ve sonra bu nesneler sanki bu nitelikle-
lerden hangisi söylenebilir? re sahipmiş gibi kavrıyoruz.
A) Sanat yapıtının anlamlandırılması alımlayıcıya bırakıl- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
maktadır.
B) Alımlayıcının, sanatçıyı izlemesi gerektiği önerilmekte- A) Nesneler estetik değerini özneye dikte eder.
dir. B) İnsan, ilgi duyduğu nesneye çıkar gözeterek yönelir.
C) Sanat yapıtının varlığı alımlayanın olmasına bağlanmak- C) İnsan dünyayı kendine özgü imgesel bir dışa vurumla
tadır. kavrar.
D) Sanatçıya doğadaki güzelliği keşfetme rolü verilmekte- D) İnsan nesneleri olduğu gibi değil, içten bir ilgi kurarak
dir. algılar.
E) Alımlayıcının gerçek güzelliği sanat ile fark ettiği bildiril- E) Nesneler, görünüşlerinin ötesinde zihinle kavranabilen
mektedir. bir gerçekliğe sahiptir.
ÜNİTE - 5
131
5. B. Croce, doğal güzellik karşısında bulunan insanı, sudaki 7. Sultan Ahmet Cami’indeki süslemeleri gördüğümde heye-
kendi yansımasına aşık olan mitolojideki ‘Narsist’e benze- canlandım. Öyle ki, süslemelerde kullanılan beyaz, mavi,
tir. Buna göre bir sanatçı, sanki gülümseyen bir manzara yeşil renklerden oluşan çiniler, üzerindeki desenler, figürler
karşısında, bir başkası hoş bir insan yüzü karşısında, bir beni öylesine heyecanlandırdı ki, sanki ilk defa görüyormuş
başkası da, yaşlı bir dolandırıcının kırış kırış yüzü karşısın- gibi hayran kaldım. Bu hayranlığın nedeni çinilerin kullanıl-
da kendinden geçer. mış olması veya onların ham maddesi, kullanılan boyanın
kimyasal özelliği değil; tüm süslemelerin orantılı ve ölçülü
Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle- olması, her parçasının birlik ve bir düzen içinde birbiriyle iliş-
nemez? kisi ve bu ilişkiden doğan anlamlı ve uyumlu bütünlüktü.
A) Güzellik objeye bakan süjenin zihnindedir. Bu parçaya göre, sanat yapıtına hayranlık duyulmasının
B) İnsan doğayı, kendi ruhunda meydana gelen ifade ile nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
kavrar.
A) Güzelliği belirleyen nesnel özellikler
C) Doğa insanın güzelliği öykündüğü bir modeldir.
B) Bireyde oluşturduğu manevi duygu
D) Güzelliğin kaynağı doğa değil, ona bakan insandır.
C) Doğal güzelliğini aynen göstermesi
E) Hoşa giden algılanan doğa değil, keşfedilen doğadır.
D) Somut ve soyut değerleri bir arada sunması
E) Görünüşün ötesindeki gerçekliği yansıtması
Yanıt Yayınları
6. Herkesin beğendiği güzel bir dağ manzarasının herhangi

bir tabloda yer alması o tabloyu güzel yapmaya yetmez. Ya
da çirkin kabul edilen bir objenin bir tabloda yer alması o
tabloyu çirkin yapmaz. Örneğin, birlerce insanın öldüğü, or-
ganlarının koptuğu bir savaş çirkindir; veya yüzü buruşmuş 8. Güzel nedir? Biz insanlar neye güzel diyoruz? Güzel buldu-
yaşlı bir kadın da güzel değildir. Ancak bunlar bir ressamın ğumuz bir şeyi niçin güzel buluruz? Bu sorulara bazı düşü-
elinde herkeste hayranlık uyandıran bir sanat eserine dönü- nürler varlığın estetik yasası olarak, uzunluğun kısaya ora-
şebilir. nı olan 8/5’ni veya “1,618” sayısını göstermişlerdir. Güzel
dediğimiz varlıkların parçası ile bütünü arasındaki ilişkiyi
Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle- gösteren bu sayı, doğadaki ve sanattaki tüm güzellikleri
nebilir? açıklayacak ideal orandır. “Altın kesit” olarak ifade edilen
bu matematiksel orantıya göre, bütün varlıklardaki güzellik
A) Sanat için önemli olan sanatçının gösterdiği estetik ta- bu yasaya dayanır.
vırdır.
B) Bir sanat yapıtının güzelliği, yapıta konu olan objenin Buna göre, sanatta “altın kesit”in kullanılma nedeni, aşa-
güzelliğinden kaynaklanır. ğıdakilerden hangisidir?
C) Doğada güzellik yoktur, güzellik insan zihninin ürünü-

A) Güzelliğin öznel özelliklerini öne çıkarma
dür.
B) Sanatta yeni ve özgün formlar yaratma
D) Doğadan esinlenmemiş bir eserin güzelliğinden söz edi-
lemez. C) Doğal güzelliğini sanata da yansıtma
E) Sanatta önemli olan neyin yapıldığı değil, nasıl yapıldı- D) Farklı güzellik anlayışlarının sentezini yapma
ğıdır. E) Ortak beğeniye dayanan güzelliği belirleme
1-B 2-A 3-D 4-D 5-C 6-E 7-A 8-E
ÜNİTE - 5
132
TEST
9
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm
Çözüm
ÜNİTE - 5
133
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 5
134
ÜNİTE 1
ÜNİTE 2
Bilgi Felsefesi
ÜNİTE 3
Varlık Felsefesi
ÜNİTE 4
Ahlak Felsefesi
ÜNİTE 5
Sanat Felsefesi
_ ę 2 TEST
1
FELSEFEYLE TANIŞMA - BİLGİ FELSEFESİ - VARLIK FELSEFESİ
1. Felsefe tarihinde, doğru bilginin imkanı problemini ele alan 4. I. Varlıklar, görevi yer kaplamak olan madde ile görevi dü-
kimi filozoflar, kesin bilgiye ulaşmanın mümkün olduğunu şünmek olan ruhtan oluşmuştur.
ve aklın bu konuda tek başına yeterli olduğunu iddia etmiş-
II. Her şey su ve suyun çeşitli hallerinden oluşmuştur.
lerdir.
III. Varlıklar parçalanamaz, bölünemez olan, çeşitli biçim
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi, mutlak doğru bilgi- ve büyüklükteki sonsuz sayıdaki atomlardan oluşmuş-
ye ulaşmada aklı tek başına yeterli gören filozoflardan tur.
biri değildir?
IV. Evren; toprak, su, ateş, hava olmak üzere dört ögeden
A) Descartes B) Platon meydana gelmiştir.
C) Kant D) Hegel Yukarıdakilerden hangileri monist varlık görüşlerine “ör-

nek” oluşturur?
E) Sokrates
E) II ve IV
2. Önceki gün havanın açık olduğunu görünce şemsiyemi al-

madan dışarı çıktığım için yağmurdan sırılsıklam olmuştum.
Bu nedenle bugün havanın açık olduğunu görsem de şem-
siyemi aldım. Fakat aksine bugün hiç yağmur yağmadı, ben
de gün boyu şemsiyeyi yanımda taşımak zorunda kaldım.
5. Aşağıdakilerden hangisi ontolojinin temel sorularından
Yanıt Yayınları
Bu parça, gündelik bilginin aşağıdaki özelliklerinden olan, “Varlık nedir?” sorusuna verilen cevaplardan biri
hangisini vurgulamaktadır? değildir?
A) Kültürel bilgiler olması A) Varlık fenomendir.

B) Bilimsel temellerinin bilinmemesi B) Varlık ideadır.
C) Sebep-sonuç ilişkisinin bilinmemesi C) Varlık vardır.
D) Doğruluklarının sınırlı olması D) Varlık maddedir.
E) Günlük yaşamı kolaylaştırıcı olması E) Varlık oluştur.
3. Aşağıdakilerden hangisi “Analitik felsefe” kuramının bir

görüşü olamaz? 6. Aşağıdakilerden hangisi çağdaş varlık görüşü değildir?
A) Felsefenin görevi dildeki kavramları çözümlemektir. A) Varlık, en son şeydir; onun arkasında başka bir şey ara-
B) Felsefe, doğruluğu test edilemeyen öğretiler öne sür- mamak gerekir.
memelidir. B) Varlıkların değeri insan yaşamındaki yararlılıkları ölçü-
C) Bir bilginin doğruluğunu anlamak için önermelerin ku- sündedir.
ruluş ve yapısı incelenmelidir. C) İnsan önceden belirlenmiş bir öze sahip değildir.
D) Metafiziğin konusuna giren problemler, anlamsız ve söz- D) Varlıklar, tıpkı bilim gibi sahip oldukları özelliklerine gö-
de problemlerdir. re parçalanarak incelenmelidir.
E) Bir bilgi akıl ilkelerine uygun ve çelişki içermiyorsa gü- E) Evrendeki her şey, parçalanamaz, bölünemez atomlar-
venilirdir. dan meydana gelmiştir.
137
SONA
7. “Benim felsefeyi alaya aldığımı sanmak bir hata olur; hayır, 9. Zeytin ağacını gerçekten görmek için onunla ilgili izlenim-
ben felsefeden yanayım, ama aşağıdan, yeryüzünden, eme- lerimizi bir yana bırakmalı, onu olduğu haliyle görmeliyiz.
ğin süreçlerinden gelen, doğa olaylarını inceleyerek doğa- Ancak bu o kadar kolay değildir, belli bir eğitim ve beceri
nın güçlerini insanın hizmetine koyan bir felsefeden yana- gerektirir. Bunun için bizim öncelikle zeytin ağacıyla ilgili
yım. İnanıyorum ki, düşünce, ayrılmaz bir şekilde çabaya tüm duyusal niteliklerden; din, bilim ve diğer alanların onun-
bağlıdır ve oturmuş, yatmış, hareketsiz bir durumda bulu- la ilgili görüşlerinden; günlük yaşam içinde ona yüklediği-
nan düşünceden yana değilim.” miz değer ve önyargılardan sıyrılmak gerekir. Bu işlemin ar-
dından zeytin ağacının özüne yaklaşabilir ve onu kavraya-
Düşünür bu sözleriyle, aşağıdakilerden hangisini vurgu- biliriz.
lamaktadır?
A) Felsefenin yeni düşünceler üretmesini gisiyle ilişkilendirilebilir?
B) Felsefenin yaşamın içinde olmasını
A) Analitik felsefe
C) Felsefenin varlığın gizemini çözmesini
B) Tümevarımcı yaklaşım
D) Felsefenin insanın merakını gidermesini
C) Pragmatik yaklaşım
E) Felsefenin akıl ilkeleriyle uyumlu olmasını
D) Fenomenolojik yöntem
E) Metodik şüphe
Yanıt Yayınları
8. İnsan felsefe yapmasıyla hayvandan ayrılır. Felsefe her şey-

den önce doğru bilgi aracılığıyla hakikati arayıp bulma va-
adidir; bizi doğruluğa ve özgürlüğe ulaştırma sözü verir; ba-
rış, huzur ve mutluluğa kavuşturmayı vadeder. Felsefe, gök-
teki bulut, buluttaki su, sudaki yaşam gibi insanın onsuz var 10. Doğanın mutlak ve yüce bir amacı yoktur; sadece olgular
olamayacağı bir şeydir. Felsefe, insanı insan yapan, insa- araştırılmalıdır. Bilimin tek amacı, olgular arasındaki değiş-
nın varoluş güvencelerinden biridir. Felsefesiz yaşam, çöl- mez ilişkileri, doğa yasalarını bulmaktır. Bu ise ancak göz-
deki yaşama benzer; felsefeyle yaşamak ise ruhun dingin, lem ve deneyle olanaklıdır. Varlığın özünün ne olduğu gibi,
aklın ayık olmasını sağlar; yolumuzu aydınlatır, bizi yücelik- deneyle araştırılamayan sorular anlamsızdır. Kesin olan, du-
lere taşır ve oradan çokluktaki birliği ve birlikteki bütünlüğü yularımızın bize kazandırdığı olaylar ile bunların art ardalığı-
görmemize yardımcı olur. nın ve benzerliğinin bilgisidir.
Bu parça, aşağıdaki sorularından hangisine cevap nite- Bu parçada aşağıdakilerden hangisi savunulmaktadır?
liğindedir?
A) Metafiziği tümüyle reddeden pozitivizm
A) Felsefenin değeri nedir? B) Mutlak bilgiyi akla dayandıran rasyonalizm
B) Felsefenin yöntemi nedir? C) Mutlak bilginin imkansızlığını iddia eden septisizm
C) Felsefi bilgiler güvenilir midir? D) Bilginin doğruluğunu, yaşamdaki işlevselliğine bağla-
D) Felsefede nesnellik mümkün müdür? yan pragmatizm
E) Felsefe ile kesin bilgiye ulaşılabilir mi? E) Bilgiyi akıl ve deney ürünü olarak benimseyen kritisizm
1-C 2-D 3-E 4-B 5-C 6-E 7-B 8-A 9-D 10-A
138
_ ę 2 TEST
2
AHLAK FELSEFESİ
1. “Bir eylemin ahlaklı olduğunu bilip de ona uygun davran- 4. Bir köpeğe taş atsanız, köpeğin taşa kızdığını hiç gördünüz
mayan kişi, o eylemin ahlaklı olduğunu bilmeden ahlaklı mü? Köpek bile taşı atanı bilir ve ona havlar. Bir atı koşma-
davranan kişiden daha üstündür.” sı için kamçıladığınızda, at kamçının değil, kamçıyı tutan elin
koşmasını istediğini bilir. Aklı kıt olan hayvanlar bile bunun
Farabi’nin bu sözü, aşağıdakilerden hangisinin önemi- farkındaysa, çok daha akıllı bir varlık olan insan, benim ira-
ni vurgulamaktadır? dem yok, sorumluluğum da yok diyebilir mi?
A) Eylemlerde bilinçli olmanın Bu parçada ahlak felsefesinin hangi temel sorusu üze-
B) Eylemlerin özgürlüğe dayanmasının rinde durulmaktadır?
C) Eylemlerin sonucunu üstlenmenin

A) Tüm davranışlar ahlakla mı ilgilidir?
D) Eylemlerinde iyi niyetli olmanın
B) Ahlaki eylemin amacı nedir?
E) Koşulsuz eylemde bulunmanın
C) Evrensel ahlaktan söz edilebilir mi?
D) Akılla erdem arasında nasıl bir ilişki vardır?
E) Ahlaki eylemde bulunurken özgür müyüz?
2. Aşağıdakilerden hangisi, ahlak felsefesindeki özgürlük-

le ilgili yaklaşımlardan “determinizm” görüşüne yakın-
dır?
A) Sorumluluk özgürlükten doğar, insanın ahlaki yasayı

5. Ömer, bir bahçenin önünden geçerken bahçedeki çeşit çe-
şit meyveleri görünce canı çeker. Bahçeye dalan Ömer, gü-
çiğneyecek gücü olması onu sorumlu kılar.
zelce karnını doyurur. Ancak Ömer yaptığından pişmanlık
B) Neyin iyi, neyin kötü olduğuna insanın eylem ve seçim-
duymuştur. Ömer, kimse fark etmeden oradan ayrılabile-
Yanıt Yayınları
leri rehberlik eder.

cekken bahçenin sahibini bulur ve yaptıklarını bir bir anla-
C) Tanrı’nın iradesi karşısında doğa da, doğada yaşayan- tıp, takdir edeceği ücreti vermek istediğini söyler.
lar da susmak zorundadır; Tanrı ne derse o olur.
D) Doğada nedenler ve sonuçlar vardır, insan iradesi de Ömer, aşağıdaki ahlaki özelliklerden hangisine sahip
bu nedenler zincirine bağlı olarak gelişir. olarak eylemde bulunmuştur?
E) İnsan bilgi ve donanımıyla içinde bulunduğu koşulları

A) Yararcı B) Egoist C) Erdemli
değiştirir ve nasıl yaşayacağına karar verir.
D) Cesur E) Ölçülü
3. Farabi’ye göre insanın iyiye yönelmesi, Tanrı sevgisiyle ola-

naklıdır. Çünkü en yüksek erdem olan akıl ve bilimin kayna-
6. Davranışımızı etkileyen bazı etkenler olsa da özgürlüğü ki-
ğı Tanrı olup, her şey Tanrı’dan gelmekte ve tekrar O’na
şisel çabalarımızla elde edilebiliriz. Bize özgürlük hazır ola-
dönmektedir. Tanrı bize iyiyi kötüden ayıracak ve davranış-
rak sunulmaz, kendi özgürlüğümüzü kendimiz yaratırız. Do-
larımıza yön verecek akıl ve bilgiyi vermiştir. Akıl ve bilgi in-
layısıyla insanın asla özgür olamayacağı söylenemez. İnsan
sana sorumluluk ile birlikte seçme özgürlüğünün de verildi-
kendi iradesiyle ahlaki değerlerini oluşturur ve ardından bu
ğini gösterir.
değerlere uyar. Burada değerleri ortaya koyan da değerle-
re uyan da insanın kendisidir.

A) İnsan yaşamının amacı iyiyi elde etmektir.
B) Mutluluk arzularımızı doyurmakla olanaklıdır.
A) İndeterminizm B) Determinizm
C) İnsanın hem iyiye hem kötüye eğilimi vardır.
D) İyiliğin kaynağı Tanrı sevgisidir. C) Liberteryanizm D) Otodeterminizm
E) İnsan eylemlerinde özgür olduğu için sorumludur. E) Fatalizm
139
SONA
AHLAK FELSEFESİ
7. İnsanın her davranışının bir amacı vardır. Ancak bütün in- 9. Sporun popülerliğinin artışı ile beraber kazanma arzusu ön
san davranışları kendisini mutlu edecek bir şeye ulaşmaya plana çıkmıştır. Ne olursa olsun kazanma isteği sporcuları
yöneliktir. İnsan arzuladığı bazı şeyleri başka amaçlara ulaş- ve sporla ilgilenenleri bazı yanlış tutum ve davranışlara it-
mak için arzulasa da yine de sonuç aynıdır; mutlu olmak. mektedir. Bu da sporun gerçek felsefesinin dışına çıkması
Örneğin, bir insan ata binmeyi ister, çünkü savaşta zafer ka- anlamına gelmektedir. Yani, spordan ticari ve siyasi beklen-
zanmak amacındadır. Zafer ise, siyasi birtakım amaçlar için tilerin artması, iyi-kötü, haklı-haksız, ödev-sorumluluk,
arzulanabilir. İnsan en iyi olan şeyin peşinde olabilir, tercih onur-haysiyet gibi beklentileri ikinci plana itmiştir. Bu da,
ettiği şeyi bir başka şey için de tercih ediyor olabilir; çünkü amatör ruhun, profesyonellik karşısında gerilemesine ne-
bunun iyi ve en iyi olacağı içindir. den olmuştur.
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin üzerinde durul-
maktadır?
A) Mutlak iyiye ulaşmak mümkün değildir.
B) Mutluluk, insanın bütün amaçlarını kapsar. A) Etik yaşamın önemi
C) Mutluluk sağlayan her eylem, doğru eylemdir. B) Özgürlüğün sınırı
D) Mutluluk her canlının doğal arzusudur. C) Ahlak yargıların yapısı
E) İnsan ancak doğasına uygun davranırsa mutlu olur. D) Mutluluğa ulaşma yolları
E) Ahlaki eylemlerin amacı
Yanıt Yayınları
10. Doktorların, avukatların, öğretmenlerin, işçilerin, memurla-

rın herkesin uyması gerekli bazı ahlaki ilke ve değerleri var-
dır. Dürüstlük, sözünde durmak, saygı, içtenlik gibi. Elbet-
te meslek sahipleri bunların gereklerini de yapıyor olabilir.
Fakat onların gerçekten ahlaki bir eylem olup olmadığını ey-
8. Gerek kasıtlı olarak, gerek ihmal ve tembellik yahut tedbir- lemlerinin temelindeki iyi niyet belirler. Eğer bir meslek sa-
sizlik ile haksız bir şekilde başkasına zarar veren kişi, o za- hibi, ahlaki ilke ve değerlere aykırı davrandığında işini kay-
rarı gidermeye mecburdur. Ahlaka aykırı olan bir eylem ile, bedeceği veya bir başka kişisel endişeyle böyle davranıyor-
başka bir kimsenin zarara uğramasına bilerek sebep olan sa, onun eylemi ahlaka uygun görünse de ahlaki değildir.
kişi aynı biçimde zararı gidermeye mecburdur. Alacaklı hak- Meslek sahibi hiçbir endişe veya beklenti duymadan, ahla-
kını kısmen veya tamamen istifa edemediği takdirde borç- ki ilke ve değerlere sadece uyması gerektiğine inandığı için
lu kendisine hiçbir kusurun kaynaklanmadığını ispat etme- öyle davranıyorsa eylemleri ahlakidir.
dikçe bundan doğan zararı gidermeye mecburdur.
Bu parçaya göre, bir eylemin ahlaki niteliği aşağıdaki-
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? lerden hangisine bağlıdır?
A) Özgürlük ile zorunluluk arasında bir çelişki olduğu A) Kişinin eylemlerinde ölçülü olmasına
B) Bireyi amacına götüren her eylemin iyi olduğu B) Eylemin başkalarına yarar sağlamasına
C) Eylemlerin niteliğinin koşullara göre değiştiği C) Kişinin eylemi koşulsuz şekilde yapmasına
D) Toplum karşısında bireysel hakların önceliği D) Genelin onayladığı eylemler olmasına
E) Bireyin eylemlerinden sorumlu olduğu E) Eylemin bireyin iradesine dayanmasına
1-1-A? ?D
2-2- 3-? 3-B 4-? 4-E5-? 6-C?
5- ?D
7-6- 8-? 7-B 9-? 8-E10-? A ?
9-11- 12-C?
10-
140
_ ę 2 TEST
3
SANAT FELSEFESİ
1. Sanat en geniş anlamıyla insan ürünü olan her şeydir. An- 4. Platon, gerek evreni gerekse evren içindeki varlıkları bir har-
cak sanat daha çok, belirli etkinliklerle sınırlı olan dar anla- moni, bir orantı içinde görür. İdealar evreni bir aritmetik ev-
mıyla anlaşılmaktadır. Buna göre eğer bir etkinlik öncelikle ren halini alır. Ona göre, güzel olan salt geometrik formlar-
bir ihtiyacı gidermeyi hedefliyorsa, o etkinlikten doğan ürün dır. Form güzelliği, sayı ve sayıların orantısından doğan ma-
sanat değildir. Örneğin, herkesin beğenisini kazanan paha tematik bir güzellik olup, bu, harmoniye dayalı düzeni ifade
biçilemez, eşsiz ve benzersiz çok güzel bir otomobil sanat eder. Bu geometrik formların güzelliği, mekan ve zaman içi
eseri değildir. bir güzellik olmayıp, zaman ve mekanı aşkındır.
Bu parçada sanatın hangi özelliği vurgulanmaktadır? Bu parçada güzelliği belirleyen faktörlerden hangisi vur-
gulanmaktadır?
A) Pratik bir amaç taşımaması
B) Tekrarlanabilir olmaması A) İçeriksel ögeler
C) Yaratıcılık ürünü olması B) Biçimsel nitelikler
D) Estetik değerinin bulunması C) Yetkin olmak
E) Somut bir ürün olması D) Aslına uygunluk

E) Canlı anlatım gücü
2. Bir nesnenin güzelliği, nesnenin simetrik ya da asimetrik ol-

ması, karmaşık veya sade olması, benzer ya da farklı olma- 5. Aşağıdakilerden hangisi yaratma olarak sanat anlayışı-
sına bağlıdır. na uygun bir ifade değildir?
Yanıt Yayınları
Bunları söyleyen kişinin, aşağıdaki yargılardan hangisi- A) Sanat, insanın mükemmel olanı arama etkinliğidir.
ni reddetmesi beklenir?
B) Sanat, sanatçının doğadan algıladığı izlenimleri birleş-
tirerek, ayıklayarak ruhunda sentezlediği estetik bir ifa-
A) Güzellik süjenin değil, objenin bir özelliğidir.
dedir.
B) Sanat alımlayıcının değerlendirmesinden bağımsızdır.
C) Bir tabloda güzel bir objenin betimlenmesi, o tabloyu
C) İnsandan ayrı bir güzellik ideası vardır. da güzel yapar.
D) Beğenilerin doğruluğu tartışılabilir. D) Sanatçı hayal gücünü ve yeteneklerini kullanarak sanat
E) Ortak estetik beğeniler yoktur. eserini ortaya çıkarır.
E) Sanatçı algıladıklarından daha fazla, hissettiklerini yapı-
tına katarak farklı bir ürün ortaya çıkarır.
3. Bir şarkıcının verdiği konsere arkadaşıyla birlikte giden Ley-

la, konser bitiminde arkadaşına; ‘Bu şarkıları başka bir sa-
natçıdan da dinlemiştim fakat bu sanatçının seslendirdiği
6. Sanat eseri, kendisine yönelen, onu kavrayan ve sonuçta
kadar güzel bulmamıştım. Bu sanatçı her bir şarkıyı gerçek-
estetik bir haz alan alımlayıcı ile başka bir anlam daha ka-
ten çok güzel seslendirdi.” biçiminde bir yargıda bulunur.
zanır. Bunun sonucunda sanat eserinin alımlayıcısı olan in-
san; değer atfetme, değer biçme, eleştirme biçimlerinde bir-
Leyla’nın bu değerlendirmesi, aşağıdakilerden hangisi-
takım değerlendirmelerde bulunur.
ne işaret etmektedir?
Buna göre, alımlayıcının değer atfetme, değer biçme,

A) Güzelliği belirleyen içeriksel ögelere
eleştirme biçimlerindeki değerlendirmelerine ne denir?
B) Güzelliğin göreceli bir değer olduğuna
A) Estetik tavır B) Estetik obje
C) Estetik nesnenin aslına uygunluğuna
D) Güzelliğin ideali yansıtma düzeyine C) Estetik haz D) Estetik yargı
E) Estetik nesnenin yetkinlik derecesine E) Estetik kaygı
141
SONA
SANAT FELSEFESİ
7. Platon, Devlet adlı eserinde resim, şiir, tragedya, komedya 9. Çocuklar oyun oynarken kendilerinden geçer, o anı değil,
gibi insan etkinliklerinden hareketle, sanatı doğrudan, gö- hayal dünyalarını yaşamaya başlarlar. Böylece hayranlık du-
rünüşün ideasından üç derece uzakta, üç sıra aşağıda ol- yacağımız yepyeni dünyalar oluştururlar. Onların bu düşü-
duğunu belirtir. Bunu, verdiği meşhur sedir örneği ile açık- nüşleri, bu bakışları özenle korunmalı, kişiliklerinin bozul-
lar: Tanrı sedir ideasının yaratıcısıdır, dülger sedir işçisi olur- maması için yerli yersiz eleştirilmemelidir. Ancak küçük yaş-
ken, ressam da onun sadece bir benzeticisidir. taki çocuklara büyüklerin çizdikleri resimler boyatılıyor. Bo-
yama kitaplarının bir sektör olarak var olması önemli bir eği-
Bu parçaya dayanarak Platon'un sanata yaklaşımı ile il- tim sorunudur. Oysa çocuklardaki sanatçı duyarlılığının bes-
gili olarak aşağıdakilerden hangisi ileri sürülebilir? lenmesi, korunması gerekir.
A) Sanat güzelliğini faydalı olmaya dayandırdığı Bu parça, sanat etkinliğinde aşağıdakilerden hangisinin
B) Sanatı taklidin taklidi olarak gördüğü önemini vurgulamaktadır?
C) Sanatta sadece güzelliğin amaçlandığına inandığı A) Öznelliğin B) Yaratıcılığın

D) Sanatı ideal olanın yaratılması olarak kabul ettiği
C) İlgi duymanın D) İstekli olmanın
E) Güzelin varlığının sanatçıya bağlı olduğunu düşündü-
E) Kuşkucu olmanın
ğü
10. Ailesiyle bir Türk Halk müziği konserine giden bir kadın,
“Konserden çok büyük bir keyif aldım” diye düşüncelerini
ifade eder.
Yanıt Yayınları
Türk Halk müziğinin parçadaki gibi onu izleyen kişiler-

de uyandırdığı beğeni duygusu yaratan özelliğine ne de-
nir?
A) Estetik değer B) Estetik obje
C) Estetik süje D) Estetik tavır

8. Doğada karşılaştığımız güzel objeler, örneğin güzel bir ağaç,
E) Estetik kaygı
güzel bir çocuk, güzel bir manzara; ya da sanat yapıtları,
örneğin güzel bir şiir, güzel bir resim ve güzel bir müzik, bü-
tün bunlar ‘güzel’in kendisi değil, ‘güzel’in bireysel görü-
nüşleridir. Bu görünüşlerin güzelliğini kavrayabilmek için,
‘güzel’in kendisini, öz güzelliği tanımak gerekir. ‘Güzel’in 11. Zanaat, malzemenin bir plan doğrultusunda önceden tasar-
kendisi ise duyusal olarak değil, ancak düşünsel olarak kav- lanmış bir ürüne dönüştürülmesidir. Sanatta ise böyle bir
ranabilir. ‘Güzel’in kendisini kavramak için tutulacak yol, tek planlama yoktur. Sanat daha önce insanın içinde var olan
tek güzel objeleri algılamak değildir. herhangi bir duygunun dışa vurumu değildir.
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
A) Doğada güzel olanlar düşüncede de güzeldir. A) Sanatta özgünlüğün esas olduğu

B) İnsan güzelliğin özünü kavrayamaz. B) Sanatta salt güzelliğin amaçlandığı
C) İnsan zihnindeki güzellik ideası deney ürünüdür. C) Sanatın insanın özgür bir eylemi olduğu
D) Güzellik insan tarafından yaratılan bir fenomendir. D) Sanatın insanın hayal gücüne dayandığı
E) Mutlak güzellik duyusal olanların dışındadır. E) Sanatın insanın dünyaya bakışını yansıttığı
1-1-A? 2-?E 3-3-? D 4-?4-B 5-? 5-C 6-? 6-D 7-? 7-B 8-? 8-E9-? B ?
9-10- 10-A?
11- 12-C?
11-
142
_ ę 2 TEST
4
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3 - 4 - 5. ÜNİTELER)
1. − Bilgi nedir? 4. İnsanı hayvanlardan ayıran önemli özelliklerinden biri, bir

eylemde bulunduktan sonra, acaba bu yaptığım iyi mi, yok-
− Bilgimizin sınırı nedir?
sa kötü mü, diye kendi kendini sorgulaması, kendini hesap
− Bilgini kaynağı nedir? çekmesidir.
− Gerçek bilgi var mıdır?

Bu parçaya göre, insanın ayırt edici özelliği aşağıdaki-
Bu soruların cevaplanması, aşağıdaki felsefe disiplinle- lerden hangisidir?
rinden hangisinin ilgi alanında bulunur?
A) Eylemlerinde ölçülü olması
A) Mantık B) Estetik
B) Vicdan sahibi olması
C) Etik D) Ontoloji C) Eylemlerinde özgür olması
E) Epistemoloji D) Sorumluluğunun farkında olması
E) Eylemlerinde özgeci olması
2. Felsefe soru sormaya dayanır. Kesin bir cevap bulamasak

da, soru sormaya devam edilir. Bununla birçok deneyim ya- 5. Pythgoros güzelliği, birbirine zıt olan şeylerin, karşıtlıkların
şarız. Şöyle bir düşünelim; bütün sorularımızın cevaplandı- harmanlanmasıyla ortaya çıkan dengeden oluşan uyum ola-
ğı bir dünya olsun. Bu durumda artık yaşayacağımız, uğru- rak, Herakleitos güzeli, uyum, ahenk ve armoni olarak ta-
na savaşacağımız hiçbir şey olmayacak, her şey bitmiş ola- nımlar. Aristoteles’e göre, güzellik nesnelerin sahip olduğu
cak. Her şeyi bildiğimiz bir dünya iyi olur muydu sizce? Ben, ahenk ve düzene, denge ve orana bağlar. Plotinos’a göre,
iyi olmayacağı kanaatindeyim. Her şeyi bilmemekten mut- güzellik doğru orantıdan başka bir şey değildir.
luyum; bir şekilde sürekli yolda olmak, sürekli bir arayış için-
Yanıt Yayınları
de olmak gerek. Bu parçada aşağıdakilerin hangisinden söz edilmekte-

dir?
Buna göre, felsefede soru sormayı önemli kılan neden
aşağıdakilerden hangisidir? A) Güzelliği belirleyen nesnel niteliklerden
B) Güzelliğin içeriksel ögelerinden
A) Varlığı anlamlandırmaya katkı sağlaması
C) Güzelliğin nesnenin bir özelliği olduğundan
B) Düşünce ve ifade özgürlüğünü artırması
D) Güzelliğin özneden kaynaklandığından
C) İnsanın hakikate ilişkin kuşkularını azaltması
E) Güzelliğin göreceli bir değer olduğundan
D) İnsanın merak ve hayretini diri tutması
E) Kesin bilgilere ulaşma imkanı vermesi
6. Bilge olmak, herkesin bildiğinden farklı ve daha fazla şey-

ler bilmek demek değildir. Bilgelik, şeylerin nedenlerine ula-
3. Sanatçılar, doğadaki bir olayı, temel prensiplerden, ilkeler- şabilmektir. Gözlem, bakmak herkeste ortaktır. Fakat gör-
den bağımsız bir şekilde herkesin görmediği veya göreme- mek herkeste aynı değildir. “Ateş yanıyor” dendiğinde, bu
diği şeyleri kendi kişisel coşkunluğu ve dinginliği içinde da- bir gözlemin aktarımıdır. Ama bilge, ateşin neden yandığı-
ha içsel, daha zengin, daha çeşitli anlatabilir. nı merak eder. İşte bu noktada aklın rehberi felsefedir.
Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle- Buna göre, bilgeyi farklı kılan nitelik aşağıdakilerden
nebilir? hangisidir?
A) Güzel bir obje, alımlayıcının varlığıyla değer kazanır. A) Eleştirel bir tutuma sahip olması
B) Güzelin varlığı sanatçıyla olanaklıdır. B) Aşırı kuşkucu olması
C) Sanat, insanın estetik yaşantısının aracıdır. C) Varlığın kökenini bilmeyi amaçlaması
D) İnsan sanat ile, var olmanın bilincine varır. D) Akıl ilkelerine bağlı kalması
E) Doğanın gizemi sanat ile açıklığa kavuşur. E) Felsefe yapmaktan haz alması
143
SONA
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3 - 4 - 5. ÜNİTELER)
7. İnsanoğlunun şu anki düşünce yapısı, uzun bir tarihsel sü- 9. Felsefede “Varlık nedir?” biçiminde bir soru sorulur. Demok-
reci geçirerek oluşmuştur. Bu tarihsel süreç birbirinin ardın- ritos varlık atomdur, der; Platon varlığı idea olarak ifade eder.
dan gelen üç döneme ayrılır. İlk dönem, insanın çevresin- Bir başkası da başka bir şey. Bunların biri diğerinden daha
deki nesneleri tıpkı kendisi gibi canlı, akıllı olarak düşündü- ileri veya daha üstün olduğu söylenemez. Ancak filozofla-
ğü, evrenin ve içindeki olayların görünmez varlıklarca, insan rın, aynı probleme bu şekilde yeni ve farklı çözümler getir-
gibi üstün iradelerle yöneltildiğine inandığı bir dönemdir. mesiyle yeni düşünceler geliştirilir ve böylelikle felsefi dü-
İkinci dönem, evrenin artık insana benzeyen bir varlık tara- şünce de zenginleşir.
fından değil; soyut bir güç, soyut bir ilkenin yönettiğine ina-
nıldığı dönemdir. Bu dönemlerin üçüncüsü ve sonuncusu Bu parça, felsefi bilginin aşağıdaki özelliklerinden han-
ise, artık bu tür açıklamaların terk edilerek evrenin, doğanın gisini vurgulamaktadır?
deneysel olarak denetlenebilen olgularla açıklandığı dönem-
A) Bütünleyici olma B) Evrensel olma
dir.
C) Kümülatif olma D) Eleştirel olma
Bu parçadaki görüşler aşağıdaki filozoflardan hangisi-
E) Akla dayalı olma
ne aittir?
A) A. Comte B) D. Hume
C) H. Bergson D) J. Dewey
E) Descartes
10. Gazali’ye göre, hakikati bize ne duyularımız ne aklımız ka-
zandırabilir. Duyular aldatıcı ve aklımız ise çelişkili yargılar
vermektedir. Dolayısıyla mutlak bilgi yalnız kalple hissedilir.
Kalp, hakikatin doğduğu yerdir. Her şey onun içinde bir ay-
nada olduğu gibi tüm açıklığıyla görünür.
Yanıt Yayınları
Bu parça Gazali’nin, felsefe tarihinde hangi görüşün tem-

silcisi olduğunu gösterir?
A) Kritisizm B) Empirizm C) Septisizm
8. Şu gördüğüm ağaç zihnimin bir aldatması olabilir mi? As- D) Rasyonalizm E) Entüisyonizm
lında yok da, var mı sanıyorum? Ağaca uzanıyor, bir kiraz
koparıyor ve ağzıma götürüyorum. Tadını tanımlayamıyo-
rum, fakat bu tat almadığımın bir kanıtı olamaz ki. Şu ana
kadar tatmış olduğum hiçbir meyveye benzemiyor. Aklım
bana bunların bir oyun, bir aldatma olabileceğini telkin edi-
11. Olaylara yüksekten bakan biri için, onların şimdiki halleri gi-
yor. Aklımın bu telkinin sağlam bir dayanağı yok, ancak ağa-
bi, geçmiş ve gelecek bütün halleri birden kavranır. Böyle
cın, kirazın, aldığım tadın var olduğuna ilişkin birçok kanıt
bir gözlemci için önceden görülmeyecek hiçbir şey yoktur.
var.
Evrende böyle mutlak bir zorunluluk hakim olduğu için, baş-
langıç şartları eksiksiz tanındığında, olayların geleceği de
Bu parça, varlık felsefesinin aşağıdaki sorularından han-
eksiksiz olarak önceden görülecektir.
gisine yanıt niteliğindedir?

A) Varlık nedir?
B) Varlık var mıdır?
A) Otodeterminizm B) Liberteryanizm
C) Varlık değişken midir?
D) Varlık bir midir, çok mudur? C) İndeterminizm D) Determinizm
E) Varlık sonlu mudur, sonsuz mudur? E) Fatalizm
1-1-E? 2-?D ?C
3-3- 4-?4-B 5-? 5-A 6-? 6-C 7-? 7-A 8-? 8-B9-? C ?
9-10- 10-E?
11- 12-D?
11-
144
ÜNİ T E
DİN FELSEFESİ
TEST
DİN FELSEFESİ
1
1. Din felsefesinin konusu kısaca dindir. Din felsefesi, dini çe- 4. “Seninle uyumlu olan, benimle de uyuşur ey evren! Senin
lişkiden uzak ve akılcı bir bakış açısıyla ele alır, din üzerine için zamanında olan bir şey, benim için çok erken ya da çok
düşünür. geç değildir. Ey doğa, mevsimlerin getirdiği her şey benim
için de uygundur. Her şey sendedir, senin içindedir ve yine
Parçada din felsefesinin hangi özelliği vurgulanmakta- sana dönecektir.”
dır?
Mark Arel’in bu sözleri aşağıdaki felsefi görüşlerden
A) Subjektif olma hangisine yakındır?
B) Rasyonel olma
A) Teizm B) Ateizm
C) Bütünleyici olma
C) Deizm D) Panteizm
D) Genel olma
E) Agnostisizm
E) Eleştirel olma
2. Aşağıdakilerden hangisi dinlerin amaçları arasında yer

almaz?
5. Aşağıdakilerden hangisi din felsefesinin sorguladığı kav-
ramlardan biri değildir?
A) Toplumsal düzeni sağlamak
Yanıt Yayınları
B) İnsanlara iç huzur vermek A) Kutsal B) İbadet

C) İnsanları daha dindar kılmak C) Vahiy D) Fıtrat
D) İnsanların dini inancını sorgulamak
E) Doğruluk
E) İnsanlardaki Tanrı inancını güçlendirmek
3. Plotinos’a göre, dünya iki kutup arasında gerilidir. Bir uçta

“Bir” diye adlandırdığı Tanrısal ışık yer alır. Plotinos bazen 6. Teolojinin amacı insanların inançlarını güçlendirmektir. Onun
buna “Tanrı” der. Diğer uçta ise, “Bir”in ışığının hiç mi hiç dinsel yargıları sorgulaması söz konusu değildir. Buna kar-
ulaşmadığı mutlak karanlık vardır. Plotinos’un burada anlat- şılık din felsefesi dinin ilkelerini sorgular; kişilerin daha din-
mak istediği karanlığın aslında var olmadığıdır. Karanlık yal- dar olmasına çalışmadığı gibi, inançlarını da sarsmaya kal-
nızca ışığın yokluğudur. Varolan tek şey “Tanrı” ya da “Bir”- kışmaz.
dir.
Parçada, teolojinin din felsefesinden hangi yönüyle ay-
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz? rıldığı vurgulanmaktadır?
A) Tanrı mutlak varlıktır. A) Dinsel inanışları sorgulaması

B) Tanrı her yeri kuşatmıştır. B) Bilimsel verilerle hareket etmesi
C) Tanrı dışında hiçbir varlık yoktur. C) Belirli bir dini benimseyip savunması
D) Varlık vardır, yokluk yoktur. D) Aklın verilerine dayanması
E) Tanrı’nın olmaması imkansızdır. E) Yaşamı düzenleyen kurallar koyması
ÜNİTE - 6
147
DİN FELSEFESİ
7. Felsefe yapmak, hakikati göz olmadan, doğrudan doğruya 9. Her din mensuplarından hükümlerinin tasdik edilmesini is-
görmektir. Akıl ruhun gözüdür. Bilinmesi gereken en yüce ter. İnsan bir haberi, haber verenin haberini, hükmünü, sa-
hakikat gerçeğin bilgisidir. Gerçek ise, Tanrı’dan başka bir mimi bir benimseme ile kesin olarak kabul edip; haberi ve
şey değildir. Gerçeği bilmek Tanrı’nın bilgisine sahip olmak- haberin sahibini yalanlamaktan emin olması dinin en başta
tır. Şu halde gerçek felsefe, gerçek din ile aynı şeydir. gelen gereklerindendir. Eğer haberin ve haber verenin doğ-
ruluğu ile ilgili içten samimi bir benimseme yoksa dinin di-
Bu parçada, aşağıdaki yargılardan hangisine vurgu ya- ğer hükümleri de reddedilmiş olur.
pılmaktadır?
Parçada açıklanan din felsefesi kavramı aşağıdakiler-
A) Felsefe, Tanrı bilgisine ulaşma çabasından başka bir den hangisidir?
şey değildir.
A) İbadet B) Vahiy
B) İnsanın gerçeğe felsefe ile ulaşması mümkün değildir.
C) Felsefe hakikatı öznel bakış açısıyla kavrama çabasıdır. C) Tevhit D) Mucize
D) Felsefenin olduğu yerde din, dinin olduğu yerde felse- E) İman

fe olmaz.
E) Tanrı bilgisi felsefe ile değil, dini bilgiyle kavranabilir.
10. Dinde yüce, yüksek, temiz; çok derin bir saygı uyandı-
ran veya uyandırması gereken; bozulmaması, dokunul-
maması, karşı çıkılmaması icap eden bir varlık, bir şey
Yanıt Yayınları
veya bir yer için kullanılan kavram aşağıdakilerden han-

gisidir?
A) İbadet B) Kutsal
C) Tevhit D) Vahiy
8. Zamansal olarak evrenin başlangıcı ve mekansal sınırlılığı,
E) Mucize
kendi içinde başlı başına bir çelişkidir. Çünkü evren var ve
zaman olarak başlangıcı yok dersek sonsuz bir olaylar di-
zisinin varlığından söz ediyoruz demektir. Olaylar zinciri za-
man döngüsü içinde yer almak zorundadır. İlk önermeye
göre sonsuz bir zamanın geçmiş olması gerekir. Fakat geç-
miş olan bir zaman, açıktır ki sonsuz bir zaman değildir.
Olayların toplamı denilebilecek olan evren de sonsuz değil,
11. Peygamberlik iddiasında bulunan kişi, sözlerinin doğrulu-
sınırlıdır. Demek ki evrenin bir sınırı ve zamansal başlangı-
ğuna insanları inandırmak üzere, peygamberliğini ilan etti-
cı vardır.
ği sırada, insan gücü ve iradesinin üstünde ve doğa kanun-
larına aykırı olan birtakım kanıtlar gösterir. Böylelikle diğer
Bu parçada din felsefesinin aşağıdaki problemlerinden
insanlar onun peygamber olduğuna kanaat getirir.
hangisi konu edilmektedir?
Parçada sözü edilen din felsefesi kavramı aşağıdakiler-

A) Tanrı’nın varlığı
den hangisidir?
B) Vahyin imkanı
A) Mucize B) Vahiy
C) Evrenin yaratılışı
D) Ruhun ölümsüzlüğü C) Tevhit D) İman
E) Ölüm sonrası hayatın imkanı E) İbadet
1-B 2-D 3-C 4-D 5-E 6-C 7-A 8-C 9-E 10-B 11-A
ÜNİTE - 6
148
TEST
DİN FELSEFESİ
2
1. I. Tanrı vardır fakat dünyadan bağımsız olarak var olan 4. I. Akla dayanma
hiçbir Tanrı yoktur.
II. Dinlerin iddiaları hakkında soru sorma
II. Tanrı insanlara doğru ile yanlışı gösterir, onların yaşan-
III. Belli bir inanç sistemini esas alma
tılarını düzenler.
IV. Dinlere sübjektif bir tavırla yaklaşma
III. Peygamber, vahiy, kitap gibi kutsal kişi ve değerler yok-
tur. Din felsefesi yukarıdaki özelliklerden hangilerini taşır?
IV. Tanrı’nın nitelikleri ile tabiat arasında hiçbir benzerlik

yoktur.
Yukarıdakilerden hangileri “panteizm” yaklaşımının gö-
E) II ve IV
rüşleri arasında değildir?
E) II ve IV
5. Tanrı’nın varlığı ile ilgili herhangi bir bilgiye sahip olu-

namayacağını,Tanrı’nın varlığının da yokluğunun da bi-
linmeyeceğini öne süren yaklaşım aşağıdakilerden han-
gisidir?
Yanıt Yayınları
A) Teizm B) Ateizm
2. Tanrı sürekli olarak yaratma halindedir ve yaratmış olduğu
tüm varlıklarla ilişki içindedir. Peygamberler Tanrı tarafından C) Deizm D) Panteizm
görevlendirilmiş elçilerdir.
E) Agnostisizm
Bu parçadaki görüş, aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi-

ne aittir?
A) Panteizm B) Teizm
C) Empirizm D) Deizm
E) Agnostisizm
6. Kant’a göre, insan yalnızca bilen değil, aynı zamanda öz-
gürce eylemde bulunan bir varlıktır. İnsanın özgürlüğü, Tan-
rının varlığını gerekli kılmaktadır. Çünkü aksi takdirde iyilik
yapan birinin yaptığı iyiliğin ödülünü, kötülük yapanın ise
yaptığı kötülüğün cezasını görmesi söz konusu olamaz. O
halde adalet ve hakkaniyet, Tanrı’nın var olmasını gerektirir.
3. Aşağıdakilerden hangisi “deizm”in savunduğu görüşler- Parçada, Tanrı’nın varlığı aşağıdakilerden hangisine da-
den biri değildir? yandırılmıştır?
A) Tanrı yoktur. A) Kozmolojik kanıta

B) Vahiy yoktur. B) Ontolojik kanıta
C) Mucize yoktur. C) Ahlaki kanıta
D) İnsanın ibadet görevi yoktur. D) Dini tecrübe kanıta
E) Tanrının insanlara bir buyruğu yoktur. E) Düzen ve gaye kanıtına
ÜNİTE - 6
149
DİN FELSEFESİ
7. Teist veya ateist düşünceye sahip olan biri, din üzerine fel- 10. “Tanrı var mıdır? İnsan ve evren nasıl yaratılmıştır? Ölüm-
sefe yapacaksa öncelikle kendi inanç sitemini uzak tutma- den sonra bir hayat var mıdır?” Bu gibi sorulara dinler ce-
lıdır. Kişi kendi inandığı öğretinin ona kazandırdığı bakış açı- vap vermiştir. İnsana düşen görev ise, bu cevapları şüphe-
sı, dini problemlerin ele alınışına gölge düşürmemelidir. Do- siz bir iman ile kabullenmedir.
layısıyla herhangi bir dini problemi bir taraf tutmadan ele al-
mayı ilke edinmelidir. Bu parçada dinin hangi özelliği vurgulanmaktadır?
Bu parçada din felsefesinin hangi özelliği vurgulanmak- A) Tutarlı olma

tadır? B) Dogmatik olma
A) Kuşatıcı olma B) Kuşkucu olma C) Hakikate yönelme

D) Bilgiye önem verme
C) Eleştirel olma D) Nesnel olma
E) Davranışları biçimlendirme
E) Rasyonel olma
11. Aşağıdakilerden hangisi “teizm” yaklaşımının Tanrı dü-

8. Aşağıdakilerden hangisi din felsefesinin yanıt aradığı
şüncesine uygun bir açıklama değildir?
sorulardan bir değildir?
Yanıt Yayınları
A) Tanrı bütün varlıkların yaratıcısı ve koruyucusudur.

A) Tanrı var mıdır?
B) Evrende her şeyin bir varoluş nedeni vardır, Tanrı ise ilk
B) Evren nasıl var oldu?
nedendir.
C) Ruh var mıdır?
C) Tanrı kavramı insan düşüncesinin bir ürünüdür.
D) Varlık var mıdır?
D) Tanrı’nın özü tam olarak bilinemese de varlığı kanıtla-
E) Tanrı buyruklarını nasıl bildirir? nabilir.
E) Evrende düzenin olması Tanrı’nın varlığına işarettir.
9. Din felsefesi, evet ben dinimin bana bildirdiği şekliyle inanı-

yorum; fakat bir de inandığım şeyleri anlamak da istiyorum,
12. Aşağıdakilerden hangisi, din felsefesini teolojiden ayı-
demektir.
ran bir özelliktir?
Bu parçada, din felsefesinin hangi özelliği vurgulanmak-

A) Eleştirel olması
tadır?
B) Hakikati amaçlaması
A) Kuşatıcı olma B) Nesnel olma
C) Birikimli olarak ilerlemesi
C) Rasyonel olma D) Kuşkucu olma D) Yaşama müdahale etmesi
E) Eleştirel olma E) Evrenin oluşumunu merak etmesi
1-E 2-B 3-A 4-A 5-E 6-C 7-D 8-D 9-C 10-B 11-C 12-A
ÜNİTE - 6
150
TEST
DİN FELSEFESİ
3
1. I. İnsan Tanrı’nın varlığını deneysel olarak değil, ancak ak- 4. Bazı insanlar Tanrı’ya inanmakla birlikte, belli bir dinin dog-
lını kullanmak suretiyle bilebilir. malarını ve ilkelerini benimsemezler. Tanrı’nın evreni yarat-
tıktan sonra onu, kendi yasasına göre işlemek üzere kendi
II. İnsan Tanrı’ya ilişkin kesin bir bilgiye sahip olamaz.
başına bıraktığını öne sürerler. Bu Tanrı anlayışı 16. yüzyıl-
III. Tanrı’nın varlığından hiçbir şekilde şüphe edilemez. da Tanrıtanımazlığın karşıtı olarak ortaya çıkıp, Aydınlanma
döneminde de kilise öğretisini eleştirerek akıl dinini savun-
IV. Tanrı’nın ne var olduğu ne de var olmadığı bilinebilir.
muştur.
Yukarıdakilerden hangileri agnostisizm öğretisinin gö-
rüşleri arasında yer alır? Bu parçada sözü edilen görüş aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) Teizm B) Deizm
C) Panteizm D) Panenteizm
E) II ve IV
E) Agnostisizm
5. I. Dinin inançları arasındaki tutarlılık, tutarsızlık durumla-

2. Tanrı evreni yaratmıştır; fakat vahiy veya mucize gibi her-
rını irdelemek
hangi bir yolla ona artık müdahale etmemektedir. Doğru ile
yanlış arasında objektif bir fark vardır, insan bunları kendi II. Dinsel inanç içinde neler olması gerektiğini belirlemek
aklıyla ayırt edebilir. Hayatın gereği doğruyu desteklemek
III. Geçerli makul bir inancın ana hatlarının neler olabilece-
ve savunmaktır, ruh ölümsüzdür ve hayatta ahlaki tavır ve
ğini irdelemek
Yanıt Yayınları
davranışların benimsenmesi gerekir.

IV. Dinlerin kuralları ile insanın yaşamını düzenlemek
Bu parçadaki görüşleri savunan felsefe akımı aşağıda-
Yukarıdakilerden hangileri felsefenin dini konu edinme
kilerden hangisidir?
tavrına uygun değildir?
A) Teizm B) Panenteizm
C) Panteizm D) Deizm
E) Agnostisizm
E) II ve IV
6. Tanrı’yı ve evrenin yaratılışını teoloji de din felsefesi de ele

3. “Tanrı, dünyanın düzenini sonsuza dek korumak, hem ya-
alır. Bir teolog, söz gelimi bir Hristiyan veya Müslüman din
ban hayvanlarının, hem ağaçların hem de kökleriyle topra-
bilimcisi, Tanrı’nın varlığını, evrenin yaratılışını ele alırken
ğa bağlı tüm bitkilerin sürekliliğini sağlamak için çok özen
kendi inanç sistemini güçlendirmeye, onun görüşlerini esas
göstermiştir.”
almaya özen gösterir. Buna karşın din felsefesi, bu konula-
rı ele alırken hiçbir ön yargıya, dünya görüşüne veya ideo-
Çiçero’nun bu sözleri, Tanrının varlığı ile ilgili aşağıda-
lojiye kapılmamaya özen gösterir.
ki kanıtlardan hangisine işaret etmektedir?
Parçada, “din felsefesi”nin “teoloji”dan hangi yönüyle ay-

A) Ontolojik kanıt
rıldığı vurgulanmaktadır?
B) Kozmolojik kanıt
A) Nesnel olma B) Kuşatıcı olma
C) Tasarım kanıtı
D) Ahlak kanıtı C) Kuşkucu olma D) Eleştirel olma
E) Dini tecrübe kanıtı E) Tutarlı olma
ÜNİTE - 6
151
DİN FELSEFESİ
7. Evrendeki her şey insanın yaşamasına uygun olacak şekil- 9. ̶ Evren bütün parçalarıyla sonradan olmadır.
dedir. Öyle ki, evrenin başlangıcından bugüne her şey tüm
̶ Her sonradan olanın, bir var eden nedene ihtiyacı var-
koşullar tam da insan yaşamını mümkün kılacak şekilde
dır.
ayarlanarak devam ede gelmiştir. Bunun kendiliğinden ve
tesadüfen gerçekleşmesini düşünmek akla aykırıdır. Çün- ̶ Her nedenin bir nedenin var olması, sonsuza kadar gö-
kü en basit bir makine bile bir aklı gerektirmektedir. Buna türülmesi imkansızdır.
göre makineden daha karmaşık olan evreni üstün akıl Tan-
̶ Bu nedensiz bir ilk nedeni zorunlu kılmaktadır.
rı’ya dayandırmamak akılsızlıktır.
̶ O halde, bu evrenin nedensiz bir ilk var edeni vardır.
Bu parça, Tanrının varlığı ile ilgili aşağıdaki kanıtlardan
Bu düşünceler din felsefesinin aşağıdaki sorularından
hangisini cevaplamaya yöneliktir?
A) Ontolojik kanıta
A) Tanrı var mıdır?
B) Kozmolojik kanıta
B) Evren nasıl var olmuştur?
C) Teleolojik kanıta
C) Evren neden yok değil de vardır?
D) Ahlak kanıtına
D) Evrende insanın anlamı ve yeri nedir?
E) Dini tecrübe kanıtına
E) Tanrı ile evren arasında bir ilişki var mıdır?
Yanıt Yayınları
8. Panteizme göre, Tanrı doğadır, doğadaki tüm varlıkların ilk

kaynağıdır. Atom, hareket, insan, doğa, fizik kanunları, yıl- 10. Teizm, Tanrı kavramını, Tanrı’nın hem evrenle olan ilişkisi
dızlar gibi evrende var olan her şey aslında bir bütün olarak hem de yetkin bir varlık olduğu düşüncesinden hareketle
Tanrı’yı oluşturur. Tanrı yaratan değil, var olandır ve evrenin tanımlar. Tanrı kendisi dışında başka hiçbir nedene ihtiyaç
tümüdür. Evrende görülenlerin dışında bir Tanrı yoktur. Ev- duymaksızın var olan yetkin varlıktır. Buna göre Tanrı evre-
renin bir başlangıcı ve bir sonu da yoktur. Evrendeki mev- nin yaratıcısı ve nedensiz ilk nedendir.
cut canlı cansız her şeyin bütünlüğü Tanrı’dır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi teizmin görüşlerin-
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz? den biri olamaz?
A) Tanrı’nın evrenden ayrı ve bağımsız bir varlığı yoktur. A) Evrende var olan her şey Tanrı tarafından yaratılmıştır.
B) Evrenin varlık nedeni, Tanrı’nın güzelliğini yansıtmak B) Tanrı insanlara nasıl yaşamalarını gerektiğini bildiren
içindir. buyruklar gönderir.
C) Tanrı aşkın bir varlık değil, her şeyle iç içe olan içkin bir C) Tanrı ilk neden olarak evreni yaratmış ve kendi kanun-
varlıktır. larıyla işlemek üzere bırakmıştır.
D) Doğayla Tanrı bir ve aynı şeydir. D) Tanrı mekan ve zaman kavramlarından bağımsızdır.
E) Tanrı hem evrenin hem insanın bir parçasıdır. E) Tanrı her açıdan mutlak bir mükemmelliğe sahiptir.
1-D 2-D 3-C 4-B 5-E 6-A 7-C 8-B 9-A 10-C
ÜNİTE - 6
152
TEST
DİN FELSEFESİ
4
1. I. Ruhun ölümsüz olup olmadığını tartışmak 4. ̶ Tanrı mükemmeledir.
II. Evrende mutlak bir yaratıcı gücün olduğunu göstermek ̶ Mükemmellikte hiçbir eksiklik yoktur, tamdır.
III. Dinde ileri sürülen iddiaları akıl ve mantık ilkeleriyle te- ̶ Bir şey sadece zihinde olup gerçekte olmazsa bu bir
mellendirmek eksikliktir.
IV. Tanrı’ya saygı ve tapınmanın gerekliliğini ortaya koymak ̶ O halde Tanrı mükemmel olmasının zorunlu bir sonucu
olarak var olmayı gerektirir.
Yukarıdakilerden hangileri din felsefesinin amaçların-
dan değildir? Yukarıda verilen açıklamalar, Tanrı’nın varlığı ile ilgili
ileri sürülen kanıtlardan hangisine aittir?
C) III ve IV D) I ve III A) Ontolojik kanıt
E) II ve IV B) Kozmolojik kanıt
D) Ahlak kanıtı
E) Dini tecrübe kanıtı
2. “Ruhumda bir sonsuzluk fikri var. Ben sonlu bir varlık oldu-
ğuma göre, bu sonsuzluk fikrini ben meydana getirmiş ola-
5. Tanrı birdir, eğer birden fazla Tanrı olsaydı evrende düzen
mam. O halde bu sonsuzluk fikri benim ruhuma, kendisi
değil, karmaşa olurdu. Dolayısıyla birden fazla Tanrı yoktur.
sonsuz olan bir varlık tarafından konmuş olmalıdır. O da an-
Yanıt Yayınları
cak sonsuz olan Tanrı olabilir. Parçada sözü edilen yaklaşım aşağıdakilerden hangisi-
dir?
Descartes’ın Tanrı’nın varlığı ile ilgili öne sürdüğü bu ka-
nıt aşağıdakilerden hangisidir? A) Panteizm B) Ateizm
C) Politeizm D) Deizm
A) Kozmolojik kanıt
B) Ahlak kanıtı E) Monoteizm
C) Amaçlılık kanıtı
D) Ontolojik kanıt
6. Acaba Tanrı, evreni bir sefere mahsus olmak üzere yarat-
mış olan, fakat ondan sonra onun işleyişine müdahale et-
meyen bir varlık mıdır? Yoksa evreni yarattıktan sonra sü-
rekli olarak ona müdahale eden bir varlık mıdır? Acaba Tan-
rı, peygamberler göndermek suretiyle insanlık tarihinin akı-
şını etkileyen veya mucizelerle doğanın akışını değiştirebi-
3. Aşağıdakilerden hangisi teizm ile deizm yaklaşımlarının len bir varlık mıdır?
ortak bir özelliğidir?
Bu parça, temel olarak aşağıdakilerden hangisini sor-
A) İnsanı Tanrı’ya karşı sorumluluklarının olduğunu iddia gulamaktadır?
etmeleri
B) Tanrı ile evreni ayrı varlıklar olduğunu savunmaları A) Vahyin imkanını
C) Tanrı inancını zihnin bir ürünü larak kabul etmeleri B) Tanrı’nın niteliklerini
D) Tanrı’nın varlığını doğa kanunlarıyla açıklanamayan ola- C) Dini inançların doğasını

ğanüstü olaylara dayandırmaları D) Tanrı’nın var olup olmadığını
E) Tanrı’nın varlığını dini tecrübelerle açıklamaları E) Dini bilginin doğruluğunu
ÜNİTE - 6
153
DİN FELSEFESİ
7. Kendi kendine yeten ve yetkin bir varlık olan Tanrı karşısın- 9. Her varlık Tanrısal özün aynısıdır. Her şey özü bakımından
da insan, hem duyduğu hayranlık hem yaşadığı korku ve Tanrı’nın kendisidir. Felsefeye düşen görev, doğayı bilmek,
endişelerden dolayı boyun eğmeyi seçmektedir. Oysa bu Tanrı’yı doğanın dışında değil, içinde aramaktır. Buna göre
bencil nedenlerden doğan anlamsız tapınmalar yararsızdır. doğayı bilmek, Tanrı’yı bilmektir. Dolayısıyla doğa bilgisin-
Tanrı’ya saygı, daha gerçekçi ve kabul edilebilir ölçülerde deki her ilerleme, Tanrı’nın bir yönünü keşfetmedir.
olmalıdır. İnsan kendi kaderini belirleyebilir. Yaşamımızı et-
kileyen pek çok iç ve dış etken olmakla birlikte insan kör bir Bu parçada sözü edilen görüş aşağıdakilerden hangisi-
zorunluluğun ve buyurgan bir Tanrısal istencin kurbanı dedir?
ğildir.
A) Deizm B) Politeizm
Bu parçada, temel olarak aşağıdakilerden hangisinin C) Panteizm D) Monoteizm

üzerinde durulmaktadır?
E) Agnostisizm
A) Tanrı’nın varlığının kanıtları

B) Tanrı’nın insana bakış açısı
C) İnsanın Tanrı karşısındaki konumu
10. Din felsefesi, din olgusu üzerine düşünen, dinin kendisini,
D) İnsanın Tanrı’ya inanma nedenleri
çeşitli görüntülerini, temel kavram ve iddialarını felsefi bir tu-
E) Tanrı’nın niteliklerinin kavranamazlığı tumla ele alan bir disiplindir.
Buna göre, aşağıdaki hangisi din felsefesinin özellikler-

den değildir?
A) Tanrı’nın var olup olmadığını sorgulamak

Yanıt Yayınları
B) Vahyin imkanını rasyonel şekilde irdelemek

C) Ruhun ölümsüzlüğünü tarafsız şekilde ele almak
D) Dinlerin iddialarını inanç temelinde açıklamak
E) Evrenin nasıl var olduğu üzerine düşünmek
8. Din felsefesi, dinlerin iddialarını felsefenin eleştirici ve sor-

gulayıcı, genel, tutarlı ve objektif bakış açısıyla ele alıp de-
ğerlendirir. Dini, felsefi bir araştırmanın konusu yapan filo-
11. − Tanrı vardır; O, zaman ve mekan ile sınırlanamaz.
zofun dindar olup olmaması, onun araştırmasını etkilemez.
Din üzerine yapılan felsefi bir araştırmada önemli olan, filo- − Tanrı yücedir; O’nun bütün nitelikleri kavranılamaz.
zofun veya felsefecinin dini ve temel kavramlarını ciddi, en-
− Tanrı mutlaktır; O, her yerde her an hazır ve nazırdır(-
telektüel, felsefi bir irdelemeden geçirmesi, akılcı bir temel-
görendir).
lendirme yapması demektir.
Bunların tümü;
Buna göre, din felsefesi ile ilgili olarak aşağıdakilerden
I. Teizm
hangisi söylenebilir? ?
II. Deizm
A) Evrenin Tanrı’nın varlığı ile var olabileceğini kanıtlar. III. Panteizm
B) Dini dogmaların zihin ürünü olduğunu ortaya koyar.

yaklaşımlardan hangilerinin özellikleridir?
C) Dini argümanların doğruluğunu çeşitli yollarla sınar.
D) Dinler arasındaki farklılıkları ve benzerlikleri belirler.
E) Dinleri felsefenin yöntemlerine bağlı kalarak inceler. D) I ve II E) I ve III
1-E 2-D 3-B 4-A 5-E 6-B 7-C 8-E 9-C 10-D 11-A
ÜNİTE - 6
154
TEST
DİN FELSEFESİ
5
1. Tanrı, eşsiz ve benzersizdir; O’nun bir ve tek olduğuna inan- 4. Aşağıdakilerden hangisi, aşkın bir Tanrı’nın varlığını ka-
mak ve onaylamak her inananın temel görevidir. bul etmesine karşın peygamberi inkar eden felsefi bir
düşüncedir?
Parçada sözü edilen inanma biçimi, aşağıdaki kavram-
lardan hangisiyle ifade edilir? A) Ateizm B) Teizm
A) Kutsal B) Tevhit
E) Agnostisizm
C) Fıtrat D) Yüce
E) Mutlak
5. Dinler arasında farklılıklar vardır. Ancak her dinin kendine

göre sorgulanamaz ve değiştirilemez temel inanç esaslara
sahiptir.
2. Bazı düşünürler, Tanrı’nın varlığının da yokluğunun da bili- Bu parçada dinin hangi özelliği vurgulamaktadır?
nemeyeceğini iddia ediyorlar. Bazıları da Tanrı olsa da ev-
rene ve bize karışmamaktadır; dolayısıyla din ve dinlerin in- A) Dogmatik olması
sana yüklediği görev ve sorumluluklar da yoktur, diyorlar. B) Normatif olması

Bu görüşlerin ikisi de aslında “Tanrı yoktur” demenin farklı C) Subjektif olması
Yanıt Yayınları
biçimleridir.
D) Kutsal olması
Bu parçada aşağıdaki görüşlerden hangisi vurgulanmak- E) Tanrısal olması
tadır?
A) Ateizm B) Politeizm
E) Agnostisizm
6. Din felsefesi hem nesnel hem öznel özellikleri olan bir disip-
lindir.
Aşağıdakilerden hangisi din felsefesinin bu özelliğini

açıklamaktadır?
A) Din felsefesi tüm dinleri eleştirir, fakat dinlerin iddiaları-

na rasyonel yaklaşır.
3. Aşağıdakilerden hangisi dini bilginin özelliklerinden de- B) Din felsefesi dinin temel iddialarını açıklarken tek yanlı
ğildir? davranmaz, fakat dine bakışı tutarlı olmak zorundadır.
C) Din felsefesi bir tavır olarak kuşkucu ve sorgulayıcıdır,
A) Peşin fikirlere dayalı olması
fakat her din kendi inançlarının doğruluğunu savunur.
B) Sorgulanmaz yapıda olması
D) Din felsefesi dinlerin iddialarına ön yargılı yaklaşmaz,
C) Zaman içinde yenilenebilir olması fakat dinlerin iddialarını da peşinen reddetmez.
D) Varoluşu anlamayı sağlayan bilgiler içermesi E) Din felsefesi tüm dinlere eşit mesafededir, fakat dinle-
E) Yaşamı düzenleyen kurallar ortaya koyması rin iddialarına getirilen yorumlar kişiseldir.
ÜNİTE - 6
155
DİN FELSEFESİ
7. I. Dinlerin tapınma ve ayin biçimlerini inceler. 10. Bana, bir Tanrı’nın var olduğuna neden inandığımı soruyor-
lar. Ben de onlara, “Tanrı’nın birçok sıkıtımın gitmesine yar-
II. Dinin neliğini, vahiy ve iman kavramlarıyla açıklamaya
dım ettiğini, doğru yolu gösterdiğini, kendisine dua ettiğim-
çalışır.
de bir şekilde cevap verdiğini; kudreti, iyiliği ve sevgisi ile
III. Tanrı’nın varlığına ilişkin öne sürülen argümanları irde- beni kuşatıp, koruduğunu, beni hayatta tuttuğunu görüyor,
ler. güçlü bir şekilde hissediyorum.” diyorum.
IV. Ruh ve ölümsüzlük kavramlarının ne anlama geldiğini

Bunları söyleyen kişi ile ilgili olarak aşağıdakilerden han-
araştırır.
gisi ileri sürülebilir?
Yukarıdakilerden hangileri, din felsefesi ile ilgili olarak
söylenebilir? A) Tanrı’yı mümkün bir varlık olarak gördüğü
B) Tanrı inancını vahiy bilgisiyle açıkladığı
C) Tanrı’yı akıl dışı gerekçelerle kanıtladığı
D) Eleştirel bir düşünceye sahip olduğu
E) II ve IV E) Tanrı’nın varlığını dini tecrübesine dayandırdığı
8. Tanrı, kullarının arasından seçtiği kişilere hidayet ve ilim

11. Doğrudan inanca dayanarak, inancın sınırları dışına çık-
renklerinden öğrenmelerini dilediği haberleri, buyrukları in-
madan Tanrı’nın varlığını, niteliklerini insanın Tanrı kar-
san için alışılmış olanın dışında gizli bir yolla bildirir.
Yanıt Yayınları
şısındaki yerini konu alan bir bilgi dalı aşağıdakilerden

hangisidir?
Parçada din felsefesinin kavramlarından hangisi açık-
lanmaktadır?
A) Mitoloji B) Teoloji
A) İbadet B) İman C) Metafizik D) Ontoloji
C) Vahiy D) Kutsal E) Din felsefesi
E) Mucize
12. Din felsefesinin sorguladığı temel problemlerden biri, ölü-

mün insan için bir son olup olmadığı ya da ölümden sonra
9. Din felsefesi, din-ahlak ilişkisini, dinin doğasını, temel iddi-
yaşamın var olup olmadığıdır.
aları konusundaki farklı görüşleri, kanıtları, problemleri inan-
ca dayanarak değil, aklın sınırları içinde kalarak anlamaya,
Parçada sözü edilen din felsefesi problemi aşağıdaki-
açıklamaya çalışır.
lerden hangisidir?
Bu parçada din felsefesinin hangi özelliği vurgulamak-

A) Tanrı’nın sonsuzluğu
tadır?
B) Evrenin yaratılışı
A) Nesnel olma B) Genel olma
C) Dinlerin ruhsal işlevi
C) Eleştirel olma D) Rasyonel olma D) Ruhun ölümsüzlüğü
E) Kuşkucu olma E) Tanrı’nın buyruklarını nasıl bildirdiği
1-B 2-A 3-C 4-D 5-A 6-E 7-C 8-C 9-D 10-E 11-B 12-D
ÜNİTE - 6
156
TEST
ÇIKMIŞ SORULAR
6
1. Ben sevdiğim ve hayran olduğum O’yum 3. Umberto Eco’ya göre insan zihni, kendi dünyasını belirler,
Sevdiğim de benden başkası değildir sonra da bu kendi belirlediği dünya içinde değerlerini oluş-
turur. Küçük bir çocuğun kendi hayalinde oluşturduğu ca-
Biz bir bedende iki ruhuz
navarlardan korkması gibi, yetişkinler de kendi hayalinin
Sen beni görünce O’nu görüyorsun
ürünü olana, bunun hayal ürünü olduğunu bilseler bile inan-
Tıpkı O’nu görünce beni de gördüğün gibi mayı sürdürürler.
Hallac-ı Mansur bu dizeleriyle aşağıdaki düşüncelerden

Bu parçadan aşağıdaki sonuçların hangisi çıkarılabilir?
hangisini dile getirmektedir?
A) İnançların gizli kalması gerektiği

A) Tanrıya varmanın yolu akıl değil gönüldür.
B) İnanmanın temelinde korkunun bulunduğu
B) İnsan ve Tanrı özdeştir
C) İnancın nesnesinin, zihnin ürünü olduğu
C) Mutluluk, gönülde aşkı duyarak yaşamaktır.
D) İnsanın bir şeylere inanmak zorunda olduğu
D) Bütün varlıklar içinde yalnızca insan, Tanrının özünü se-
E) İnanmanın, insanı diğer canlılardan ayıran özellik oldu-
vebilir.
ğu
E) İnsan nefsini yok ettikçe Tanrının varlığının bilincine ula-
şır.
Yanıt Yayınları
2. İnsanları kim olursa olsun, hangi dine, ırka veya zümreye

ait olursa olsun sevmek gerektiğini savunan Mevlâna, bu
görüşünü,
Gel, gel, nerede olursan ol yine gel.

Kâfir de olsan, hoşgörülü de olsan, puta da tapsan, gel!
Bizim bu dergâhımız ümitsizlik dergâhı değildir.
4. Eğer bir kanıtlama yapılacaksa bu kanıtlama yolu farklı bi-
çimlerde karşımıza çıkar. Kimisi dünyanın hareketine baka-
Yüz defa tövbeni bozmuş da olsan yine gel!
rak bir ilk hareket ettiricinin olması gerektiğini ileri sürer. Ki-
dizeleriyle dile getirmiştir. misi dünyadaki nedenler zincirine bakarak bir ilk nedenin
var olduğu sonucuna ulaşır. Kimisi de dünyadaki şeylerin
Aşağıdakilerden hangisi, bu görüşe temel oluşturan dü- çokluğuna, değişkenliğine, zorunsuzluğuna bakarak bütün
şüncelerden biridir? bunların ardında tek değişmez zorunlu bir varlığın bulunma-
sı gerektiği sonucunu çıkarır.
A) İnsan asıl gerçeği yalnızca akıl yoluyla görerek mutlu-
luğa erer. Bu parçada dile getirilen sorgulama, felsefenin hangi di-
B) Tanrısal öz taşıdıkları için bütün insanlar değerlidir. sipliniyle ilgilidir?
C) İnsanı ele almak, insanlarla ilgili her türlü sorunu ele al-
A) Din felsefesi
mak demektir.
B) Ahlak felsefesi
D) Gelip geçici zevkler insanın asıl özüne varmasını engel-
ler. C) Bilgi felsefesi
E) Her şey göreli olduğu için evreni anlamak mümkün de- D) Siyaset felsefesi
ğildir. E) Bilim felsefesi
ÜNİTE - 6
157
ÇIKMIŞ SORULAR
5. Tanrının varlığını açıkça reddetmediği hâlde açıkça ka- 7. Din felsefesi ve teoloji birçok ortak konuya sahip olmasına
bul de etmeyen, “Tanrı vardır.” veya “Tanrı yoktur.” diye- karşın bakış açısı ve kullanılan yöntemler nedeniyle birbir-
bilmek için bilgimizin yeterli olmadığını öne süren ve bu lerinden farklılaşmaktadır. Söz gelimi teolog, bir dine yöne-
nedenle tanrının varlığı veya yokluğu üzerine ontolojik lik ön kabullerden veya vahiyden hareket ederek değerlen-
bir kanıtlamanın mümkün olmadığını iddia eden görüş, dirmede bulunurken felsefeci, düşüncelerini herhangi bir ön
aşağıdakilerden hangisidir? kabule dayandırmaz ve rasyonelliği esas alarak ifade eder.
A) Ateizm B) Teizm Buna göre aşağıdakilerden hangisi felsefecinin “tanrı”

C) Deizm D) Panteizm kavramını ele alış biçimini en iyi ifade eder?
E) Agnostisizm
A) Tanrı’nın varlığı felsefi açıdan tutarlı bir kabul değildir.
B) Tanrı çeşitli vahiyler yoluyla kendisini insanlara tanıtmış-
tır.
C) İyilik, doğruluk ve adalet gibi kavramlar Tanrı’dan ba-
ğımsız düşünülemez.
D) Tanrı bütün dogmalardan bağımsız olarak ele alınmalı-
dır.
E) Tanrı bu dünyada insanı düşünmeye, üretmeye ve fel-
sefi analize uygun bir tarzda yaratmıştır.
Yanıt Yayınları
6. Aristoteles'in tanrısı evrenin yaratıcısı değildi. Yaratma fikri

olmayınca, vahye dayalı dinlerde olduğu anlamda bir mü-
dahale anlayışı da yoktu burada. Aristoteles'in bu fikri, Rö-
nesans döneminde yaşayan "Aristotelesçilere" oldukça çe-
kici geldi. Fakat bu görüş en güçlü dönemini XVII. ve XVIII.
yüzyıllarda Avrupa'da yaşadı.
Bu parçada sözü edilen görüş aşağıdakilerden hangisi-

dir?
A) Ateizm B) Teizm
E) Agnostisizm
1-B 2-B 3-C 4-A 5-E 6-D 7-D
ÜNİTE - 6
158
TEST
7
1. Eğer biz vicdanımızın sesine kulak vermez aksine davranır 3. İnsan maddi yaşantının yanında manevi bir yaşantıya da sa-
ve bundan dolayı sorumluluk hisseder, utanır ve korkarsak, hiptir. Manevi yaşam, insanın diğer boyutlarını şekillendire-
bu durum bizim kendisine karşı sorumlu olduğumuz, ken- bilecek bir güce sahiptir. Manevi olguların en başta geleni
disinden utandığımız, emirlerinden korktuğumuz birisinin dindir. Dinin en belirgin işlevi, insan ile manevi alem arasın-
varlığına işaret eder. Eğer bütün bu duygularımızın sebebi da ilişki kurmak ve Yaratıcıyı tanımanın yollarını göstermek-
bu görünen evrene ait değilse, vicdan sahibi bir insanın kav- tir. İnsanın, sınırlı ve ölümlü bir varlık oluşundan kaynakla-
rayışının yöneldiği varlık doğaüstü ve ilahi olmalıdır. nan durumuna karşı aradığı bir çare olan din; insanın, ken-
dinden daha güçlü ve ebedi bir hakikate dayanarak sınırlı
Bu parça, Tanrı’nın varlığı ile ilgili ileri sürülen kanıtlar- yaşamını anlamlandırır. Ayrıca insan evrendeki yalnızlığını
dan hangisini vurgulamaktadır? ve acizliğini din ile hissetmez veya daha az hisseder.
A) Ontolojik kanıt Bu parçada temel olarak aşağıdakilerden hangisinin

B) Kozmolojik kanıt üzerinde durulmaktadır?
A) Vahyin imkanı
D) Ahlak kanıtı
B) Dinin felsefeden farkı
C) Din felsefesinin özellikleri
D) Dinlerin Tanrı kanıtlamaları
E) Dinin insan yaşamındaki yeri
Yanıt Yayınları
2. İnsan dini inançları oluşturan dogmaları sadece dini bilgi-

lerle açıklamakla yetinmez. Dinin temel kavram ve inançla-
rını bir de akılla anlamak ister. İşte felsefe herhangi bir dinin
tarafını tutmadan dinlerin iddialarını anlamlandırarak, temel- 4. Zihin ve beden, aynı anda aynı zamanı gösterecek şekilde
lendirerek, değerlendirerek, analiz ederek akılla anlamaya kurulmuş iki saat gibi birbirine paralel bir işleyiş içinde bu-
yönelir. Bunu yapan felsefe dalı da din felsefesidir. Buna gö- lunmaktadırlar. Biri parmağıma bastığı zaman bir acı hisse-
re din felsefesi dinin özünü, dini temel iddialarını, Tanrı, ev- derim, ama bunun nedeni bedenimden zihnime ulaşan bir
ren ve insan ilişkilerinin imkanını inceleyen bir felsefe disip- mesajı almam değildir. Sadece Tanrı benim birbirinden ba-
lini olarak tanımlanır. ğımsız iki yönümü birbirlerine paralel gidecek şekilde kur-
muştur. Biri benim parmağıma bastığı zaman, olay benim
Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle- zihnimde acı hissedeceğim şekilde düzenlenmiştir; ama bir
nebilir? olay diğerinin nedeni değildir. Onlar yalnızca birbiri ardı sı-
ra meydana gelmişlerdir.
A) Din felsefesi dinlerin inanç esaslarını reddeder.
B) Din felsefesinin dinlere yaklaşımında öznel bir tutum Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisi çıkarılamaz?
içindedir.
A) Evrende birbirine indirgenemeyen iki ayrı töz vardır.
C) Din felsefesine göre evren kendiliğinden meydana gel-
miştir. B) Evrende zorunlu bir nedensellik ilişkisi yoktur.
D) Din felsefesi, dinin insanlar tarafında daha iyi benimsen- C) Bedenin hareketi zihinsel işlemlerle mümkündür.
mesini amaçlar. D) Evrende sistemli şekilde işleyen bir düzen vardır.
E) Din felsefesi dini kendine özgü bir yaklaşımla inceler. E) Zihin ve beden arasındaki ilişki Tanrı iradesine dayanır.
ÜNİTE - 6
159
5. İnsan doğar, büyür, yaşlanır ve bir süre sonra yaşamı sona 7. Tanrı ile insan, soyut ve somut olmaları bakımından iki ayrı
erer. Acaba insan hayatı bundan mı ibarettir? Geçmişte ya- kategoriden varlıktırlar. Buna göre Tanrı, emir ve buyrukla-
şamış olanlar şimdi yok, sadece zihnimizde yaşadıklarına rını insanlara nasıl iletmektedir? İki farklı varlık olan Tanrı ile
dair birtakım izlenimler var. Peki bu durumda dünyadaki ya- insan arasında iletişim nasıl gerçekleşmektedir? Sonlu bir
şam sona erdikten sonra her şey son mu bulacak, topra- varlık olan insanla, ezeli ve ebedi olan Tanrı arasındaki ile-
ğa mı karışıp gideceğiz, yeni bir yaşam yok mu? Eğer ya- tişim nasıl temellendirilebilir?
şam buysa, öte dünya yoksa her şey çok anlamsız değil mi?
Parçada din felsefesinin aşağıdaki problemlerinden han-
Bu parçada felsefenin aşağıdaki problemlerinden hangisi sorgulanmaktadır?
gisi sorgulanmaktadır?
A) Tanrı’nın varlığı
A) Tanrı’nın varlığı problemi B) Vahyin imkanı
B) Evrenin yaratılış problemi C) Evrenin yaratılışı
C) Vahyin imkanı problemi D) Ruhun ölümsüzlüğü
D) Ruhun ölümsüzlüğü problemi E) Ölüm sonrası hayatın imkanı
E) Varlığın ne olduğu problemi
Yanıt Yayınları
6. − Materyalist bakış açısına göre şimşek olayı; pozitif yük-

8. İleri teknoloji ile buzdolabı üreten bir fabrikaya gittik. Tüm
işleri robotların yaptığını gördük. En küçük vidasının sıkıl-
lü bulutlar ile negatif yüklü bulutlar arasındaki elektrik
masından, en hassas ayarların yapılmasına kadar her şey
boşalması gibi maddi nedenlerin sonucunda gerçek-
robotlar tarafından imal ediliyor. Bir kol oradan uzandığın-
leşmektedir.
da, yapacağı iş önüne hemen gelmiş, o işini bitirince bir
− Teleolojik bakış açısına göre şimşek olayı; doğada her başka robot işi devralıyor ve yapması gerekeni yapıyor. Fab-
şeyin bir amacı vardır, başıboş hiçbir şey yoktur; dola- rikada robot ve makine gürültüsünden başka hiçbir ses yok.
yısıyla şimşek de var olan bu amaçlılığa bağlı olarak ger- Tüm robotlar ne yapacağını biliyor gözüküyor. Acaba böy-
çekleşmektedir. le bir sistemin varlığını nasıl açıklardık? Bu mükemmel sis-
− Teolojik bakış açısına göre şimşek olayı; Tanrı’nın ira- temin kendiliğinden oluştuğu iddia edilebilir mi? Bunu hiç-
desine bağlı olarak meydana gelen bir olay olup, tü- bir insan kabul edemez. Böyle bir sistem ancak üstün bir
müyle Tanrı’nın dilemesiyle oluşmaktadır. akılla açıklanabilir.
Bu üç görüşün ortak noktası aşağıdakilerden hangisi- Bu parça, aşağıdakilerden hangisini kanıtlamaya yöne-
dir? liktir?
A) Akla dayanmaları A) Evrenin Tanrı’nın planlı bir tasarımıyla oluştuğunu

B) Kuşku içermeleri B) Tanrı kavramının insan zihnin bir ürünü olduğunu
C) Dogmatik olmaları C) Evrenin zorunlu olan doğa yasalarına dayandığını
D) Olgusal olmaları D) Evrenin kusursuz tesadüfler sonucunda oluştuğunu
E) Yanlışlanabilir olmaları E) Evrenin varlığının belirlenmiş bir amacı olduğunu
1-D 2-E 3-E 4-C 5-D 6-C 7-B 8-A
ÜNİTE - 6
160
TEST
8
1. Geceleyin yanmakta olan büyük bir ateşten etrafa kıvılcım- 3. Bazı düşünürlere göre Tanrı kavramı bir masal kahrama-
lar dağılır. Ateşin yakın çevresi apaydınlıktır, uzaklaştıkça nından farkı yoktur. Yani Tanrı düşüncesinin zihnin bir ürü-
ateşten görünen ışık zayıflar ve nihayet bir noktadan sonra nü olduğunu iddia etmektedirler. Nasıl ki masal kahraman-
geceye karışarak bize ulaşmaz olur. Her yer karanlık olun- ları gerçekte yok, sadece zihinde var, Tanrı da bunun gibi-
ca hiçbir şey göremeyiz; artık ne gölgeler ne nesneler var- dir. Ancak böyle bir düşünce kusurludur. Çünkü bir şey sa-
dır. İşte Tanrı’nın var oluşu böyle bir ateş gibidir. Karanlık dece zihinde var fakat gerçekte yoksa mükemmel olamaz;
ise insan ve hayvanlardan oluşan cisimlerdir. Tanrı’nın en eksiktir. Buna karşın biz “Tanrı” dediğimizde mükemmel,
yakınında tüm yaratılanların ana biçimleri olan mutlak fikir- kusursuz, eksiksiz bir varlık kastetmekteyiz. Mükemmellik,
ler yer alır. Doğadaki her şeyde; bir gülde, bir ayçiçeğinde, kusursuzluk, eksiksizlik ise sadece zihinde değil, gerçekte
bir kelebeğin havalanışında, bir balığın yüzüşünde Tanrı’nın de var olmayı zorunlu kılar.
parıltısı vardır.
Parçada savunulan görüşle ilgili olarak aşağıdakilerden
Plotinos’un görüşlerini yansıtan bu parçadan aşağıdaki hangisi söylenebilir?
yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) Tanrı, evrendeki planlı tasarımın bir gereği olarak görül-
A) Varlık Tanrı’dan bağımsız düşünülemez. mektedir.
B) Tanrı evrenden aşkın değil içkin olan varlıktır. B) Tanrı’nın varlığı ontolojik olarak kanıtlanmaktadır.
C) Varlıkların var oluşu Tanrı’yla olanaklıdır. C) Tanrı’nın varlığı, evrenin var olduğu olgusuna dayandı-
D) Bütün canlılar Tanrısal bir öz taşır. rılmaktadır.
E) Varolan her şeyde Tanrısal bir gizem vardır. D) Tanrı’nın varlığı, doğanın zorunlu olan yasalarıyla temel-
lendirilmektedir.
E) Tanrı, insanın tecrübelerinden doğan bir fenomen ola-
rak kabul edilmektedir.
Yanıt Yayınları
2. Bir odaya girdiğimizde odaya öylesine rastgele koyduğu- 4. Din felsefecisi, tıpkı yapıların hangi toprak çeşidiyle ve han-
muz eşyaların yerli yerinde olduğunu görsek bunu doğal gi malzemeyle inşa edilebileceğini araştıran mühendisler gi-
karşılarız. Ya da bir ormanda eşit aralıklı olarak düz bir hat bi, dinsel inanç için uygun bir kanıtın neyi içereceğini ve
boyunca dikilmiş fidanlar görsek, bu durumun meydana farklı unsurların makul tarzda nasıl birbirine bağlanabilece-
gelmesinde de şaşırtıcı bir şey yoktur. Bu iki örnekte veri- ğini düşünür. Söz gelimi, Tanrı’nın yetkinliğini ele alan din
len olaylar, fiziksel ve mantıksal olarak mümkün olsalar da felsefecisi, Tanrı’nın bir taraftan ezeli, zaman üstü olup, di-
onları hiçbir müdahale olmaksızın doğanın kendisinin ürü- ğer taraftan da zamansal, yaratılmış düzenle ilişkide olma-
nü olarak doğal bir olay diye adlandıramayız. sının imkanını kavramaya çalışır. Bu çalışmada tek taraflı
davranmaz karşıt görüşlere de yer verir. Her iki tarafından
Bu parça, aşağıdakilerden hangisini kanıtlamaya yöne- iddialarını sorgular, doğru ve yanlışlarını arar.
liktir?
Bu parçaya dayanarak din felsefesi ile ilgili olarak aşa-
A) Tanrı’nın gerçekte olmayıp sadece zihinde olduğunu ğıdakilerden hangisi söylenemez?
B) Evrendeki düzenin doğa yasalarının zorunluluğu ile oluş-
tuğunu A) Dini iddiaları tutarlılıkları bakımından inceler.
C) Evrendeki düzenin tesadüfler sonucu kendiliğinden oluş- B) Dine bakışı olabildiğince kapsamlıdır.
tuğunu C) Dinlerin iddialarını eleştirel yaklaşır.
D) Evrendeki her varlığın belirlenmiş bir amacı olduğunu D) Dini inancın sınırları dışına çıkmaz.
E) Evrenin üstün bir aklın planlı tasarımıyla oluştuğunu E) Dini konuları nesnel olarak ele alır.
ÜNİTE - 6
161
5. Din felsefesi ile teolojinin ele aldıkları birçok soru ortaktır. 7. Maddi evrende bilinç nasıl meydana geldi? Zihin nasıl oluş-
Ancak din felsefesi din olgusunu ve dinleri genel olarak in- tu? Zihinsel olgular fiziksel nedenlere yüklenebilir mi? Bun-
celerken; teoloji ise, belli bir dini ve bu dine ait sorunları ele lar için sonsuz bir şey var olmalıdır ve bu sonsuz varlık da
alır. Buna göre Hristiyan teolojisi, İslam teolojisi, Yahudi te- bu tür varlıkların nasıl şeyler olduğu konusunda bizleri ay-
olojisi gibi farklı teolojilerden söz etmek mümkündür. Din dınlatır. Dürtü ve fikirler aracılığıyla sesler ve renkler gibi du-
felsefesi Tanrı’nın var olup olmadığına ilişkin sorular sorar- yumların oluşumunun sahip olduğumuz herhangi bir fikirle
ken; teoloji Tanrı’nın varlığını peşinen kabul eder ve bu bağ- doğal bir bağlantısını keşfedemeyiz. Fakat bunu kararlı ve
lamda belirli bir dinin iddialarını temellendirmeye çalışır. iyi iradeli olan akıllı bir mimara bağlayabiliriz. Bu mimar,
maddenin sistemini uygun şekilde dizayn edip, onu düşü-
Bu parçaya dayanarak din felsefesiyle ilgili aşağıdaki- nen ve sezen Tanrı’dır.
lerden hangisi söylenemez?
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisi çıkarılamaz?
A) Dinlere nesnel bir tutumla yaklaşır.
B) Sorgulayıcı bir tavır içindedir. A) Bilinçsiz bir varlığın düşünce üretmesi olanaksızdır.
C) Tüm dinlere eşit uzaklıktadır. B) Madde tek başına düşünceye sebep olamaz.
D) Dini problemleri akıl temelinde inceler. C) Bilinç maddesel etkileşimin bir ürünüdür.
E) Hangi dinin daha üstün olduğunu araştırır. D) Evrende bilince dayalı bir sistem vardır.
E) Maddeye bilinci yükleyen Tanrı’dır.
Yanıt Yayınları
6. Gazali’ye göre;
̶ Din bir bina ise, akıl bu binanın temeldir. Nasıl ki bina

8. Kant, Tanrı’nın var olup olmadığını anlamak için ilk önce ak-
lın işleyiş biçimini irdeler. O, akla ne dogmatik ne de şüp-
olmayınca temel yeterli değilse, temel olmayınca da bi-
heci açıdan bakmış, daha çok aklın nasıl ve neden böyle bir
na bir işe yaramaz.
iddiada bulunduğunu anlamaya yönelmiştir. Kant’a göre,
̶ Akıl göz yerinde ise, din de ışık yerindedir. Işık olmayın- saf akıl mutlak bilgiye ulaşmak için Tanrı kavramını varsay-
ca göz göremez, göz olmayınca da ışığın varlığı görme- maktadır. Şartlı olan tecrübe dünyasından daha fazlasını bil-
si mümkün olmayacaktır. mek isteyen akıl ise, şartsız olanı devreye sokmakta ve bu-
̶ Akıl kandil, din de bu kandilin yağı yerindedir. Yağ ol- nun sonucunda şartsız olanı ifade eden Tanrı kavramını var-
madıkça kandil işe yaramaz. Yağ olmayınca kandil ışık saymaktadır. İşte akıl bu varsayımın gerçek olduğu yanılgı-
vermez; kandil olmayınca da yağ yalnız başına ışık ver- sına düşmekte ve filozoflar da bu kavramı ispatlamaya ça-
mez. lışmaktadır.
Gazali’nin bu metaforlarına dayanarak aşağıdakilerin Bu parçaya dayanarak Kant’la ilgili olarak aşağıdakiler-
hangisi söylenemez? den hangisi ileri sürülebilir?
A) İnsan hakikati ancak akıl ile bulabilir. A) Tanrı’nın varlığını inkar ettiği
B) Akıl ile din birbirini tamamlayan iki hakikattir. B) Tanrı’nın varlığını akıllı tasarımla açıkladığı
C) Din ancak akılla varlığını sürdürebilir. C) Tanrı’yı kavramada aklın gücünü sınırlı gördüğü
D) Dinin anlaşılabilmesi akılla olanaklıdır. D) Tanrı’nin aklın apaçık bir bilgisi olduğuna inandığı
E) Akıl doğruyu dinin yol göstericiliği ile bulabilir. E) Tanrı’nın empirik olarak bilinebileceğini düşündüğü
1-B 2-E 3-B 4-D 5-E 6-A 7-C 8-C
ÜNİTE - 6
162
TEST
8
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 6
163
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 6
164
ÜNİTE 1
ÜNİTE 2
Bilgi Felsefesi
ÜNİTE 3
Varlık Felsefesi
ÜNİTE 4
Ahlak Felsefesi
ÜNİTE 5
Sanat Felsefesi
ÜNİTE 6
Din Felsefesi
_ ę 2 TEST
1
FELSEFEYLE TANIŞMA - BİLGİ FELSEFESİ - VARLIK FELSEFESİ - AHLAK FELSEFESİ
1. Kopernik’ten önce kabul edilen güneş sisteminin merkezin- 3. Aşağıdakilerden hangisi realist varlık görüşüne ait bir
de dünyanın bulunduğuna ilişkin model, oldukça kullanış- düşünce olamaz?
lı ve başarılıydı. Öyle ki, gök bilimcilere gezegen ve yıldızla-
rın yörüngelerini ay ve güneş tutulmalarını, gece-gündüzün A) Maddenin her parçası hem evrensel ve hem de özel ni-
oluşmasını ve diğer benzeri olayları önceden doğru bir şe- teliklere sahiptir.
kilde tahmin etme imkanı vermekteydi. Ancak biz bugün bu B) Duyusal nesnelerin her biri tek tek formuyla algılanır.
modelin kullanışlı olmakla birlikte gerçeği yansıtmadığını
C) Varlık şudur, diyebileceğimiz tözsel hiçbir gerçeklik yok-
düşünüyoruz. Bu durumda insan şunu sormadan edemi-
tur.
yor: Acaba ileriki yıllarda da, bugünün kullanışlı olan bilgi-
D) Evrendeki her şey su, ateş, hava ve toprak ögelerinden
lerinin gerçeği yansıtmadığı düşünülebilir mi? Sanırım bu
bir parça taşır.
olasılık her zaman var.
E) Biz insan varlıkları, bizden tamamen bağımsız var olan
Bu parçada, aşağıdakilerden hangisi eleştirilmektedir? bir dünyada yaşamaktayız.
A) Tutarlılıkçı doğruluk anlayışı

B) Uygunluk olarak doğruluk anlayışı
C) Apaçıklık olarak doğruluk anlayışı
D) Pragmatist doğruluk anlayışı 4. Etik kavramı ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden
E) Uzlaşmacı doğruluk anlayışı hangisi yanlıştır?
A) İnsan eylemlerini, var olan ahlakilik koşulları açısından

araştırır.
B) Değerlerin ahlaki bakımdan iyi veya kötü, doğru veya
Yanıt Yayınları
yanlış nitelendirilmesi ile ilgilenir.

C) Ahlaksal olanla ilintili bütün sorunları genel, ilkesel ve
soyut düzlemde tartışır.
D) Ahlakın ne olduğunu felsefi bir tutumla anlamaya çalı-
şır.
E) İnsanların birbirleriyle ilişkilerini düzenleyen kuralları
oluşturur.
2. Epiküros'un ahlak öğretisinin temel ilkesi, “hazzı ara acıdan
kaç”tır. Ona göre, haz veren eylemler iyi, acı verenler kötü-
dür. Haz ve acı ise bireyseldir, görelidir. Akli ve ruhsal haz-
ların daha sürekli olduğunu, beslenme ve barınma ihtiyacı-
nın ise yeteri kadar karşılanmasını; cinsel arzulardan, ser-
vet kazanmaktan, toplumsal faaliyetlerden uzak durulması- 5. I. İnsan eylemlerinde özgür olan bir varlıktır.
nı, ihtiyaçları karşılarken aşırılıktan kaçınmayı öğütleyen Epi-
küros, insanın ancak bu şekilde mutlu olabileceğini savu- II. İnsan eylemlerinden sorumludur.
nur. III. İnsan karar ve eylemlerini içten ve dıştan gelen neden-

ler belirler.
Buna göre Epiküros'un ahlak öğretisi için aşağıdakiler-
den hangisi söylenemez? IV. İnsan yaşamı dış bir otorite tarafından belirlenmiştir.
Yukarıdakilerden hangileri, otodeterminizm ahlak görü-

A) Bedensel hazları sınırlı görmektedir.
şünün düşüncelerindendir?
B) Eylemlerin değerini mutlulukla ölçmektedir.
C) Nasıl mutlu olunacağını göstermektedir.
D) Yaşamda ölçülü olmayı önermektedir. C) III ve IV D) I ve III
E) Evrensel değerlerin varlığını kabul etmektedir. E) II ve IV
167
SONA
FELSEFEYLE TANIŞMA - BİLGİ FELSEFESİ - VARLIK FELSEFESİ - AHLAK FELSEFESİ
6. Felsefede varlıklar incelenirken sahip oldukları niteliklerine 8. Filozofların üzerinde düşündükleri problemler bir bakıma sı-
göre reel varlık ve ideal varlık olarak ikiye ayrılır. Reel varlık- ra dışı gözükebilir. Ancak bu problemler şu veya bu şekil-
lara; ağaç, masa, kuş, telefon, araba gibi varlıklar; ideal var- de herkesi ilgilendirir. Söz gelimi, altı yaşındaki bir çocuğun
lıklara ise, pi sayısı, üçgen gibi matematiksel değerler ör- sorduğu, “Evren nasıl var oldu? Her şey neden meydana
nek verilebilir. geldi? İnsan öldüğünde başına ne gelmektedir?” soruları
aslında tüm insanların cevaplarını merak ettiği, öğrenmek
Buna göre, reel varlıklar için aşağıdakilerden hangisi istediği sorulardır.
söylenemez?
Bu parça aşağıdaki yargılardan hangisiyle ilişkilendiri-
A) Bilincimizden bağımsız olarak vardır. lebilir?
B) Zaman ve mekan içinde bulunurlar.
A) Felsefe bilgeliğe ulaşma çabasıdır.
C) Duyusal olarak algılanabilir niteliktedir.
B) Felsefi problemler tedirgin edicidir.
D) Kendi kendileriyle hep aynıdır.
C) İnsan doğal olarak bilmek ister.
E) Bilimin konusu olabilen varlıklardır.
D) Felsefe varlığı bütünüyle açıklamaya çalışır.
E) Felsefi bilgilerin doğruluğu tartışılmaz.
Yanıt Yayınları
7. M.Ö. 6.yüzyıl Yunan kültüründe dünyanın ve bir bütün ola-

rak varlığın nasıl ortaya çıktığı ve o güne kadar nasıl deği-
şip dönüştüğü, yaygın olarak üzerinde tartışılan, düşünülen
9. ̶ Hedonizm ahlak felsefesine göre, yaşamda haz, başlı
konulardı. Bu yüzden İyonya Okulu düşünürlerinin de ilk
başına ve kendisi için amaçtır, dolayısıyla haz, iyidir. Bir
başta dünya ve varlığın kökenini açıklama amacıyla hare-
canlının aslen yönelmesi söz konusu olan tek şey haz-
ket ettikleri söylenebilir. Ancak içinde bulundukları kültürün
dır. Her şey hazzı sağladığı ölçüde iyidir.
mitolojik karakterdeki inançlara alternatif olarak ortaya çık-
mışlardır. Dolayısıyla dünya ve varlığın kökenini açıklama ̶ Egoizm ahlak felsefesine göre, insan doğası gereği ben-
girişimi, varlığın doğasının araştırılmasına dönüşmüştür. cildir. Herkesin, başkalarına zarar verse de çıkarına ola-
nı, kendisi için iyi olanı araması doğaldır. Buna göre ne-
Bu parça, aşağıdaki yargılardan hangisini destekler ni- yin iyi neyin kötü olduğunu herkes kendisi belirler.
teliktedir?
̶ Anarşizm ahlak felsefesine göre, insan özü itibarıyla iyi-
dir. İnsanın ahlaki kurallarla engellenişi onun doğasını
A) Felsefi düşünceler, bulundukları çağın koşullarından ba-
bozar. Bu yüzden her türlü baskıdan kurtulmak gerekir.
ğımsız değildir.
B) Felsefe devam eden, bitmişlik olmayan bir düşüncedir. Bu görüşlerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
C) Felsefenin sorunları aynı olmasına rağmen sorunlara

A) İnsanın mutlu olmasını olanaksız görmeleri
olan yaklaşım farklıdır.
B) Evrensel ahlak yasalarının varlığını reddetmeleri
D) Filozoflar, yaşadığı çağın ele alınmamış sorunlarına ilgi
duyarlar. C) Toplumun yararını ön planda tutmaları
E) Felsefi farklılaşma sorulardan değil, cevaplardan kay- D) Ahlaki eylemlerde ölçülü olmayı önermeleri
naklanır. E) İnsan eylemlerini determinizmle açıklamaları
1-D 2-E 3-C 4-E 5-A 6-D 7-A 8-C 9-B
168
_ ę 2 TEST
2
SANAT FELSEFESİ
1. I. Estetiğin ele aldığı tüm kavramlar, sanat felsefesinin de 4. Sanat insanlarda çeşitli duygulanımlara yol açmasının yanı
alanına girer. sıra insanın karakteri ve bilinci üzerinde de etkili olmak su-
retiyle ruhsal olarak arınmasını sağlar. Özellikle izleyen ki-
II. Sanat felsefesi her türlü estetik objedeki güzelliği sor-
şilerde uyandırdığı acıma ve korku duygularıyla etkili olan
gular.
trajedi türü oyunlar, bireye iyi, değerli ve soylu eylemlerde
III. Estetik ünlü bir heykeltıraş tarafından yapılan bir heyke- bulunma alışkanlıkları kazandırır.
lin güzelliğini sorgular.
Bu parçadan hareketle, sanat hakkında aşağıdakilerden
IV. Sanat felsefesi, ilkbaharı konu edinen bir yağlı boya ça-
lışmasındaki güzelliği sorgular.
Estetik ve sanat felsefesi ile ilgili yukarıda verilen bilgi- A) Özgünlüğün önemli olduğu
lerden hangileri doğrudur? B) Ahlaki bir işlev yüklendiği
C) İnsana hoş duygular yaşattığı
D) Alımlayıcının gözüyle şekillendiği
E) Öznel bir yaratma ürünü olduğu
E) II ve IV
5. Sanatı açıklayan kuramlardan oyun kuramına göre, sanat

insanı gündelik yaşamın monotonluğundan kurtarır, dünya-
nın kurallı düzeninin ötesinde bireyin kendi düşlediği gibi
2. Sıcak bir yaz günü sokakta oynayan Fatih kan ter içinde eve
yaşamasını sağlar.
gelir, buzdolabını açar ve şişedeki soğuk suyu olduğu gibi
ağzına dikerek kana kana içer; ardından “Oh be, çok gü-
Yanıt Yayınları
Buna göre, “oyun kuramı” sanatın hangi niteliğini öne çı-

zel” der.
kardığı söylenebilir?
Parçada Fatih’in içtiği soğuk su sonrasında ifade ettiği A) Özgürlük B) Güzellik

“güzel” sözcüğü, aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilidir?
C) Eleştiricilik D) Biriciklik
A) Yararlılık B) Hoşlanma E) Evrensellik
C) İyilik D) Doğruluk
E) Sınırsızlık
6. İnsan, çocukluktan yetişkinliğe geçişin karmaşık süreçleri

içinde dış dünyadaki gizlilikleri, belirsizlikleri, güzellik ve çir-
kinlikleri görür. Bu dönemler insanın eğitimle iç içe olduğu
dönemlerdir. Çocukluk, sanata ve sanat eğitimine yatkınlı-
ğın ilk yuvasıdır. Bu yatkınlık çoğumuza doğuştan gelen bir
yeti gibi görünür. İnsandaki estetik bilincin temelleri çocuk-
3. İnsan, bir sanat yapıtını kavrarken veya ondan haz duyar-
lukta atılır ve bu dönemlerden geçerek yaşamın diğer dö-
ken belirli bir tutum içinde olur. Onun buradan aldığı haz çı-
nemlerinde de etkili olur.
karsız bir hazdır. Söz gelimi, bir manzarayı sadece hoşla-
narak seyretmek, bir müziği sadece zevkle dinlemek gibi.
Parçada aşağıdaki kavramların hangisi vurgulanmakta-

A) Estetik beğeni insanın beğenisi ile sınırlı değildir.
dır?
B) Herkes tarafından beğenilen objeler güzeldir.
A) Estetik değer B) Estetik kaygı
C) İnsandan bağımsız bir güzel ideası vardır.
C) Estetik tavır D) Estetik yargı D) Estetik beğeniler deneyimle kazanılır.
E) Estetik yaşantı E) İnsanın estetik yargıları zaman içinde değişir.
169
SONA
SANAT FELSEFESİ
7. Kişinin ayakkabıcılık, marangozluk, bakırcılık, kuyumculuk 9. “Şu heykel güzeldir” dediğimde yalnız kendi beğenimi de-
gibi el işlerini, el becerilerini sergilediği ve bu yoldan para ğil, herkesin beğenisini ortaya koyuyorum. Çünkü bu beğe-
kazandığı alana zanaat denir. Kişi bunları usta çırak yolu ile nimin temelinde bir çıkar yok, salt estetik haz vardır. Bir es-
elde ettiği becerilerini kullanarak üretime geçer ve ürettiği- tetik objeye karşılık beklemeden bakan herkes o objedeki
ni satarak geçimini sağlar. Zanaatta da elbette bir estetik güzelliği görecektir. Bu obje gerek bir sanat yapıtı olsun ge-
yön olması nedeniyle sanat vardır. Ama sanat yönü sade- rek bir doğa objesi olsun fark etmeyecektir. Yeter ki estetik
ce o işin estetik yönüdür. Esas sanat, kültür birikimi, görgü bir tavırla yaklaşılsın. Ancak yine de bireylerin beğeni yargı-
birikimi, bilgi birikimi, yetenek ve yaratıcılık sonu ortaya ko- larında farklılıklar olabilir. Bunun nedeni insanların yetişme
nur; üretilen eserler de sanatçının ruh halini yansıtır, yoksa biçimlerinden dolayı farklı bilinç düzeyinde olmasıdır. Eğer
ilk aşamada sanatçı para kazanmayı düşünmez. herkes eşit bilinç düzeyinde olsaydı, aynı estetik objeye gü-
zel bulacaktı.
Parçaya göre, sanatı zanaattan ayıran özellik aşağıda-
kilerden hangisidir? Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
A) Benzersiz olması A) Estetik yargıların ölçütü insandır.

B) Estetik olması B) Sanatta kişi sayısınca beğeni vardır.
C) Yetenek gerektirmesi C) Sanat insanın öznel bakış açısını yansıtır.
D) İnsan ürünü olması D) Estetik yargılar genelgeçer yargılardır.
E) Koşulsuz olması E) İnsan kendini sanat ile nesneye dikte eder.
Yanıt Yayınları
10. Beğeniler, kültür dediğimiz büyük varlığın içinde yer alır. Bir
sanat eserini kavramak için, sanat eserinin yaratıldığı kül-
8. Bir tablonun bir ağacı betimliyor olması önemli değildir,
türle temas kurmak gerekir. Çünkü sanat eseri varlığını ve
önemli olan tabloda betimlenen ağacın neyi gösterdiğidir.
değerini ait olduğu kültür yapısı içinden alır. Anadolu kültü-
Bir tablodaki çocuk yüzü yalnızca bir çocuk yüzünden iba-
rü, Mısır kültürü, Çin kültürü gibi kültürler, obje yorumu ve
ret değildir. Çocuk yüzü masumiyetin, saflığın, mutluluğun
kavrayışı, dünya görüşü, dinsel görüş yönünden birbirlerin-
simgesidir.
den ayrılırlar. Bu ayrılık estetik beğenilerde de kendini gös-
terir. Bir kültür içinde yaşayan insan için başka bir kültür
çevresi ile ilgili sanatı anlamak güçtür. Batı müziği ile hiç iliş-
kisi olmayan biri için Beethoven müziği gürültüden farklı gel-
A) Sanat yapıtları nesneleri alışık olunandan farklı biçimde
meyecektir. Çünkü onda, o müziği bir değer objesi yapan
gösterir.
kültürel ögeler eksiktir. Bu müziğin onda bıraktığı izlenim de
B) Sanat yapıtında sanatçının güzellik dışında ulaşmak is-
farklı olacaktır.
tediği bir amaç yoktur.
C) Sanat yapıtlarının gerçek anlamını ancak yaratıcıları bi- Bu parçada sanat yapıtlarının hangi özelliği vurgulan-
lebilir. maktadır?
D) Sanatta önemli olan neyin yapıldığı değil, nasıl yapıldı-
A) Yerelliği B) Güzelliği
ğıdır.
C) Öznelliği D) Biricikliği
E) Sanat yapıtında yer alan figürler görünenden fazla an-
lamlar içerir. E) Evrenselliği
1-1-C? ?B
2-2- 3-? 3-C 4-? 4-B5-? 6-A?
5- ?D
7-6- 8-? 7-E 9-? 8-E10-? D ?
9-11- 12-A?
10-
170
_ ę 2 TEST
3
DİN FELSEFESİ
1. Din felsefesi, dinin temel iddialarını rasyonel bir yaklaşımla 4. Felsefe tarihinin her döneminde Tanrı konusu önemli olmuş-
sorgulamayı amaç edinmiştir. Bu tavrını ortaya koyarken tur. Antik Çağ’da, çok tanrılı anlayıştan tek Tanrılı anlayışa
herhangi bir dinden yana olma ya da bazı dinlere karşı ol- gidilirken, Orta Çağ’da Tanrı’nın varlığının ispatlanmasına
ma tutumu içine girmemeye özen gösterir. çalışılmıştır. Modern Çağ’da ise Tanrı, insanın anlam dün-
yasından çıkmaya başlamıştır. Tanrı’nın yerini katı bir akıl
Bu parçada din felsefesinin hangi özelliği vurgulanmak- anlayışı almış ve bunun sonucunda, Tanrı var olsa dahi pa-
tadır? sif kılınmıştır. Özellikle Descartes’ın her şeyden şüphe etme
yöntemiyle temellerini oluşturduğu dünyada Tanrı, farklı bir
A) Tutarlı olma şekilde kurgulanarak etkin olmayan bir konuma yerleştiril-
B) Objektif olma miştir.
C) Eleştirel olma
Buna göre, Modern Çağ’da etkin olan din felsefesi gö-
D) Kuşkucu olma
rüşü aşağıdakilerden hangisidir?
D) Kapsamlı olmak
A) Ateizm B) Teizm
E) Agnostisizm
2. Evrendeki her şey Tanrı’dandır. Tanrı evrenden aşkın ve ba-

ğımsız olmakla birlikte O her yerde bulunur. Tek, biricik, ila-
hi olan Tanrı akılla tam olarak bilinemez, O kendini evren-
5. I. Varlık var mıdır?
deki çoklukta gösterir. Soyut¸ mutlak ve değişmez yönle-
riyle Tanrı evrenin üstünde; somut, göreli ve değişen yön- II. Ruh var mıdır?
leriyle de evrenin içindedir. Tanrı ilk ve mutlak nedendir ama
Yanıt Yayınları
III. Varlık nedir?

her türlü etkilenme den uzaktır.
IV. Evren nasıl var oldu?
Yukarıdakilerden hangileri din felsefesinin cevap aradı-
dir?
ğı temel sorulardan değildir?
A) Deizm B) Teizm
C) Panteizm D) Agnostisizm
E) Panenteizm E) II ve IV
6. Platon’a göre, hareket, bir varlığa ya dışarıdan gelir ya da

3. Gece ve gündüz gibi bir olgu, teolojik açıdan bakılırsa “ni- kendi kendine vücut bulur. Sadece canlı varlıklar hareketin
çin?” sorusuna cevap vermeyi gerektirir. Bir filozof bu olgu- kaynağı olabilirler. Dünyadaki bütün hareketler de nihai kay-
yu kendi akıl ve düşüncesine göre açıklarken, bir teolog nağını bir ruhta bulmaktadır. O halde hikmet ve iyilik sahibi
inandığı kutsal kitaba göre açıklar. olan ve evreni yöneten bir ruh vardır.
Bu parça, teolojinin hangi özellikte olduğunu vurgula- Platon’un bu görüşü aşağıdakilerden hangisine işaret
maktadır? etmektedir?
A) Nesnel olma A) Evrenin Tanrı’nın planlı tasarımı ile var olduğuna

B) Dogmatik olma B) Evrenin Tanrı tarafından yoktan var edildiğine
C) Tutarlı olma C) Tanrı’nın varlığını gösteren kozmolojik kanıta
D) Akla dayanma D) Doğanın doğaüstü güçlerle açıklanamaz olduğuna
E) Evrensel olma E) Evrenin varlığının kendi kendisiyle açıklanabildiğine
171
SONA
DİN FELSEFESİ
7. “Sadaka vermek belaları def eder” düşüncesine sahip olan 10. Felsefenin din olgusu üzerinde duran alanına din felsefesi
Osman, kendisini yaratan Yüce Yaratıcı’yı hoşnut etmek denir. Din felsefesi din olgusunu ele alırken, felsefe bilgi,
maksadıyla yoksul bir aileye erzak yardımında bulunur. varlık, ahlak, sanat konusuna nasıl yaklaşıyorsa öyle yakla-
şır.
Osman’ın bu eylemi, din felsefesinin temel kavramların-
dan hangisine örnek oluşturur? Buna göre, din felsefesi ile ilgili olarak aşağıdakilerin
hangisi söylenemez?
A) İbadet B) Tevhit
C) Fıtrat D) İman A) Tüm dinlerin iddiaları üzerinde düşünürken nesnel ol-

maya dikkat eder.
E) Kutsal
B) Ölümün insan için bir son olup olmadığını farklı fikir grup-
larınca tartışır.
C) İnsanlık tarihi boyunca ortaya çıkmış olan dinlerin çeşit-
li görünümleri üzerine derinlemesine düşünür.
D) Dini bir gerçek olarak kabul edip anlamlandırmaya ça-
lışır.
E) Akıl ve sorgulama yoluyla Tanrı’nın varlığını kanıtlama-
ya çalışan bir etkinliktir.
8. İyi bir Müslüman Kur’an ayetlerini hiçbir şüphe duymadan
gönlünden gelerek huzur içinde kabul eder. Bu durum bir
Hristiyan ve Yahudi için de geçerlidir. Onlar da İncil ve Tev-
rat’ta yer alan ayetleri benimser, onaylar.
Yanıt Yayınları
Din mensuplarının parçada sözü edilen bu tutumu, aşa-

ğıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?
A) İbadet B) Tevhit
11. Kimilerine göre evren tesadüfen oluşmuştur. Peki, tesadüf,
C) Vahiy D) İman bu kadar güzel bir dünya yaratabilir mi? Tesadüf, sadece
ihtimallere bağlıdır, kesin değildir. Ancak evrene, doğaya
E) Dini tecrübe
baktığımızda tesadüf değil, her şeyin birbirine uyumlu oldu-
ğu bir düzen vardır. Bu düzen gerek mikro evrende gerek
makro evrende gözlenmektedir. Atomun iç yapısından yıl-
dız sistemlerine kadar tesadüfe rastlanmaz. Bir bilgisayar
tesadüfen oluşabilir mi? İşte evren bir bilgisayardan çok da-
ha mükemmel bir sistemdir. Bu da gösteriyor ki, evren an-
cak her şeyi bilen bir bilgi, her şeye gücü yeten bir kudret
gerektirir.
9. Aşağıdakilerden hangisi “teizm” felsefe görüşüne uygun Bu parçada, aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt aran-
bir ifade değildir? maktadır?
A) Tanrı insanlara buyruklarını vahiy yoluyla bildirir. A) Tanrı var mıdır?

B) Tanrı, iradesiyle her şeyi gözetir ve yönetir. B) Evren nasıl var olmuştur?
C) Tanrı evrene içkindir, bu nedenle her yerdedir. C) Tanrı ile evren arasında nasıl bir ilişki vardır?
D) Tanrı, zaman ve mekanla kayıt altında değildir. D) Tanrı nasıl bir niteliği sahiptir?
E) Tanrı isterse doğada olağanüstü olaylar yaratır. E) Tanrı vahiyle buyrukları gönderebilir mi?
1-1-B? 2-?E ?B
3-3- 4-?4-D 5-? 5-D 6-? 6-C 7-? 7-A 8-? 8-D9-? C ?
9-10- 10-E?
11- 12-A?
11-
172
_ ę 2 TEST
4
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6. ÜNİTELER)
1. Moral değerler, insanın ihtiyaçları, arzuları ve ilgileri, insan 3. Aristippos’a göre, haz veren şey iyi, acı veren şey ise kötü-
doğasının ya da toplumun yapısı gibi insani terimlerle veya dür. İnsanın amacı en yüksek hazza ulaşmaktır. İnsan ken-
doğaüstüne müracaat etmeyen bir yaklaşımla, tabiatçı açı- disine haz vermeyen şeylerden uzak durmalıdır.
dan açıklamaya uygun değildir. Ancak böyle iddialar ileri
sürmek de tezin doğrulandığı anlamına gelmez, ve itirazla Buna göre, Aristippos’un savunduğu ahlak görüşü aşa-
karşılaşabilir. Bu itiraza göre böyle bir varsayımda bulunma ğıdakilerden hangisidir?
o varsayımın doğruluğunu önceden kabul etmektir. Çünkü
A) Varoluşçuluk B) Anarşizm
aksiyolojik bir değerden yapılan çıkarımın temel öncülüyle
Tanrı’ya gitme tartışılabilir bir durumdur. Pozitivistin bakış C) Hedonizm D) Nihilizm
açısına göre ise bu durumda hiç bir şey ortaya konmamış-
E) Entüisyonizm
tır.
Bu parça, Tanrı’nın varlığı ile ilgili ileri sürülen kanıtlar-

dan hangisini vurgulamaktadır?
A) Ahlak kanıtı
B) Kozmolojik kanıt 4. Başta Sokrates, Platon, Aristoteles, Epiküros olmak üzere
C) Tasarım kanıtı birçok Antik Çağ düşünürleri, “Mutlu bir yaşam için insan
ne yapmalı, nasıl yaşamalıdır?” sorusu üzerinde durmuşlar-
D) Ontolojik kanıt
dır.
Parçada sözü edilen Antik Çağ düşünürlerinin ilgilen-
dikleri felsefe disiplini aşağıdakilerden hangisidir?
Yanıt Yayınları
A) Etik B) Estetik
C) Ontoloji D) Epistemoloji
E) Din felsefesi
2. Evrendeki her türlü olay arasında değişmez, zorunlu se-

bep-sonuç bağı vardır. Bu bağ, kutsal bir güce veya üstün
bir iradeye değil, olaylar arasındaki sebep-sonuca dayanır.
Her olay, kendinden önceki olayların zorunlu bir sonucu- 5. Doğada gözlemlenen neden-sonuç ilişkisinin zorunlu olma-
dur. Gerek psikolojik, gerek fizik evrendeki bütün olaylar, dığını iddia ediyorlar. Söz gelimi, ateş ile ateşin üzerine ko-
daha önceki sebeplerle değişmez bir biçimde belirlenmiş- nan suyun kaynaması arasında zorunlu bir ilişki yok diyor-
tir. Buna göre, bazı şartlar doğru bilindiğinde, hangi olayla- lar. Ancak başta bunu söyleyenler olmak üzere hiç kimse
rın onu izleyeceği kesin bir doğrulukla önceden görülebilir. yanmayacağını düşünerek elini ateşin üzerine uzatmaz. Öy-
Maddi evrendeki bu durum, insanın ruh ve eylem dünyası le ki ateş üzerine konan su ise kaynar, demir ise kızarır, plas-
için de geçerlidir. tik ise erir, el ise yanar ve canın acır. Buna göre ateş üzeri-
ne konan her nesne bir şekilde etkilenir.
A) İnsan iradesi özgür olan doğadaki biricik varlıktır.
B) İnsanın doğa nedenselliğinden bağımsız davranabilme A) Doğa olaylarının kontrol altına alınamayacağı
olanağı vardır. B) Doğada determinizme dayalı bir düzen olduğu
C) İnsan doğa nedenselliğine bağlı olsa da özgürdür. C) Aklın ilkelerinin her zaman doğru olduğu
D) İnsan eylemleri belirlenmiş olduğundan özgür değildir. D) Deney verilerinden asla şüphe edilemeyeceği
E) Doğada özgürlükten kaynaklanan bir zorunluluk vardır. E) Doğanın akışına müdahale edilemeyeceği
173
SONA
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6. ÜNİTELER)
6. Ben bu konuda ben böyle düşünüyor olabilirim, fakat baş- 9. Doğruluk; kuram, sav, düşünce ya da kanı biçiminde ifade
kalarının görüşü de doğru olabilir, buna da saygı duyuyo- edilen bir yargıdır. Bu yargılar ise metafizik, ideal, nesnel
rum. alanlarla ilgili olabilir.
Bunları söyleyen kişi için aşağıdakilerden hangisi söy- Buna göre;

lenemez? I. Eşit şeylere eşit şeyler eklenirse, toplamlar eşit olur.
A) Hoşgörülü biridir. II. Evrende var olan her şey havadan oluşur.
B) Farklı fikirlere açıktır. III. Yükseklere çıkıldıkça atmosferin basıncı düşer.
C) Kuşkucu bir düşünce içindedir.

yargıları sırasıyla hangi alanlara aittir?
D) Mutlak bilginin imkanını reddetmektedir.
E) Empirizm bilgi kuramını savunmaktadır. A) Metafizik - İdeal - Nesnel
B) İdeal - Nesnel - Metafizik
C) Nesnel - İdeal - Metafizik
D) İdeal - Metafizik- Nesnel
E) Nesnel - Metafizik - İdeal
7. Fizik, kimya, astronomi, biyoloji, jeoloji bilgi ortaya koyar,
felsefe ise bu bilgilerin ne olduğunu sorar. Bu bilimler çeşit-
li, araştırmalarla birtakım yasalara ulaşmayı hedefler, felse-
fe ise ‘yasa’nın ne olduğu üzerinde durur. Biz mutlu olma
yollarını araştırırken felsefe mutluluğun ne olduğunu, mut-
luluktan ne anlaşılması gerektiğini düşünür.
Yanıt Yayınları
Bu parçada aşağıdaki yargılardan hangisine vurgu ya-

pılmaktadır? 10. İnsanoğlu yeni keşifler yaptıkça filozoflar da bu keşiflere gö-
re yeni düşünceler üretmeye çalışmıştır. Buna, Kopernik’in
A) Felsefe bilimsel anlayışı yaygınlaştırma çabasıdır. dünyanın evrenin merkezi olmadığını kanıtladıktan sonra bu
B) Felsefenin alanı bilimlerin bakış açılarıyla sınırlıdır. buluşu takip eden felsefi düşünceler örnek gösterilebilir. 20.
yy’da Albert Camus, Sartre, Marx, Nietszhe gibi filozofların
C) Felsefe var olanların özünü kavramaya çalışır.
felsefeleri, Kopernik’in bu buluşu ile ilintilidir. Kopernik’in
D) Felsefi düşünceler bilimsel gelişmelerden etkilenir.
dünyanın evrenin merkezi olmadığını göstermesi, insanın
E) Felsefe bilimsel araştırma tekniklerini geliştirir. da kendi varlığına gereğinden fazla anlam yüklemesine en-
gel olmuştur.
8. Felsefe ve bilim bir ağacın iki ayrı dalı gibidir. İki daldan bi- A) Bilimsel gelişmeler felsefi düşüncelerin yanlışlığını orta-
ri uzadıkça diğeri de ötekine oranla uzar. ya koyar.
B) Felsefi düşünceler çeşitli bilimlerin doğuşuna kaynak-
Buradan çıkan sonuç aşağıdakilerden hangisidir? lık eder.
C) Felsefe hayatta karşımıza çıkan sorunlara mantık bazın-
A) Felsefenin bilimsel bir nitelik kazandığı
da açıklama getirir.
B) Felsefe ve bilimin birbiriyle ilişkili olduğu
D) Felsefenin çözemediği birçok problem bilimle çözüme
C) Felsefenin de bilimin de aklın ürünü olduğu kavuşmuştur.
D) Felsefenin de bilim gibi birikimli olarak ilerlediği E) Bilimdeki gelişmeler filozofların düşünceleri üzerinde et-
E) Felsefenin tüm bilimlere kaynaklık ettiği kilidir.
1-1-A? ?D
2-2- 3-? 3-C 4-? 4-A5-? 6-B?
5- ? E
7-6- 8-? 7-C 9-? 8-B10-? D ?
9-11- 12-E?
10-
174
ÜNİ T E
SİYASET FELSEFESİ
TEST
SİYASET FELSEFESİ
1
1. “Benim hizmet ettiğim kanunlar küçük parmağımı bile köle 4. Devletin temel özelliklerinden biri mutlak ve süreklilik gös-
etmeye kalkarsa, neye mal olursa olsun gider, başka ka- teren bir güce sahip olmasıdır. Bu güç, işlev ya da süre açı-
nunlar ararım.” sından sınırlandırılmaz. Bu yönde getirilecek bir sınırlama
devletin doğasına aykırıdır; aksi bir durumda otoriteden söz
Montaigne’ın bu sözleri, aşağıdaki kavramlardan hangi-
etmek imkansızlaşır. Bu bakımdan söz konusu mutlak oto-
sinin önemini vurgulamaktadır?
rite, kendi üzerinde hiçbir güç tanımaz.
A) Hak B) Adalet
Bu parçada sözü edilen siyaset felsefesi kavramı aşağı-
C) Meşruiyet D) Özgürlük
E) Sivil toplum
A) Meşruiyet B) Özgürlük
C) Hukuk D) Adalet
E) Egemenlik
2. Aşağıdakilerden hangisi “siyaset felsefesi”nin ilgi alanı

içindeki sorulardan biri değildir?
A) Devletin varlık nedeni nedir? 5. “Kral olmasına kralım, bunda kuşku yok; ama her aklıma
B) İktidar kaynağını nereden alır? geleni de yapamam ya...”
C) Evrensel ahlak yasası var mıdır?

Yanıt Yayınları
Kral II. Ferdinand’ın bu sözleri, aşağıdakilerden hangi-

D) Sivil toplumun anlamı nedir? sini vurgulamaktadır?
E) En iyi yönetim biçimi nedir?
A) Hukukun üstünlüğünü
B) Parlamentonun işlevini
C) Meşruiyetin gereğini
D) Sivil toplumun gücünü
E) Kuvvetler ayrılığının zorunluluğunu
3. Devlet dışında, ekonomik ilişkilerin, mesleki yapıların, dini

kurumların oluşturduğu birtakım yapılanmalar vardır. Bu ya-
pıların temel özelliği, politik otorite olmadan varlığını sürdür-
mesidir. Devletin kurumları dışında toplumun kendi kendi-
sini yönlendirmek için meydana getirdiği bu demokratik ya- 6. I. İyi, hangi durumda kendini gösterir?
pılar çeşitli çıkarları temsil edip, halkın taleplerini siyasal ik-
tidarlara iletirler. II. En iyi yönetim biçimi hangisidir?
III. İnsan eylemlerinde özgür müdür?

dakilerden hangisidir? IV. İnsanları mutlu eden iyi bir düzen kurulabilir mi?
Yukarıdaki sorulardan hangileri siyaset felsefesinin ala-

A) İnsan hakları
nına girer?
B) Egemelik
C) Sivil toplum
D) Bürokrasi C) III ve IV D) I ve III
E) Yönetim işleri E) II ve IV
ÜNİTE - 7
177
SİYASET FELSEFESİ
7. Siyaset bilimi, başta devlet olmak üzere, siyasal kurumları, 9. Bir arada yaşayan insanlar, bu birlikteliklerini sürdürebilme-
rejimleri, siyasal ilişkileri sistemli bir biçimde, değer yargı- leri için aynı kanunlara ve bu kanunları uygulamak için be-
sında bulunmaksızın olanı olduğu gibi açıklayıcı ve betim- lirli araçlara sahip olmalıdır. İşte devlet bu araçlar içindeki
leyici bir tarzda inceleyen bilim dalıdır. Siyaset felsefesi ise, en önemli mekanizmayı oluşturur. Devlet olmazsa, düzen-
politikayı, politik düzeni oluşturan unsurları, yönetim şekil- sizlik ve olacak olayları öngörememe sorunu olacaktır; nü-
lerini, problemlerini, kavramlarını konu edinirken olanı oldu- fuz çatışmaları çözümsüz kalacaktır; ihtilaflar ortaya çıkacak
ğu gibi değil; kendi görüş açısıyla bakmak, değerlendirmek ve dolayısıyla toplumun yararına ve iyiliğine olan şey orta-
suretiyle inceleyen felsefenin bir alanıdır. dan kalkacaktır.
Bu parçada, siyaset felsefesinin siyaset biliminden han- Bu parça, siyaset felsefesinin aşağıdaki sorularından
gi yönüyle ayrıldığı vurgulanmaktadır? hangisine cevap niteliğindedir?
A) Soru sorma A) Devlet gerekliliğini nereden alır?

B) Öznel olma B) Niçin toplum içinde yaşamak zorundayız?
C) Eleştirel olma C) Devletin egemenlik biçimleri nelerdir?
D) Bütünleyici olma D) İdeal toplumsal düzenin ölçütleri nelerdir?
E) Akli gerekçelere dayanma E) Devlet karşısında bireyin hakları nelerdir?
Yanıt Yayınları
10. Devlet, başkalarının eylemlerini kontrol edebilir, birine yap-

8. Doğal insan, bir ağaç altında, bu ağacın meyveleriyle kar- mayacağı bir şeyi yaptırabilir. Devletin bu kontrol kapasite-
nını doyuran, yakınındaki pınardan suyunu içen ve aynı ağa- nin varlığından bir kulüpte, bir sendikada veya bir siyasi par-
cın altında yatıp uyuyan bir insan görünümündeydi. Bu in- tide de söz etmek mümkündür. Ancak ne kulüp müdürü ne
san, bütün ihtiyaçlarını kendi başına karşılayabiliyor, başka sendika başkanı ne de siyasi parti lideri kararlarını uygulat-
insanlara ihtiyaç duymuyor, dolayısıyla insanlar arasında da mak için meşru olarak güç kullanmaya yetkili değildir. Asli
bir çatışma olmuyordu. Ne zamanki biri çıkıp, bir toprak par- olarak güç kullanma tekelini elinde tutan tek kurum devlet-
çasının etrafını çitle çevirerek “bu bana aittir” demesi ve bu- tir. Devlet, yasalara uymayan vatandaşı, belli şartlar gerçek-
na inanacak kadar saf insanları da bulmasıyla toplum orta- leştiğinde ve belli kurallar çerçevesinde güç kullanarak bu
ya çıkmaya başladı. yasalara uygun davranmaya zorlayabilir.
Bu parçaya göre, toplumun ortaya çıkmasında etkili olan Bu parçada aşağıdaki kavramlardan hangisi vurgulan-
faktör aşağıdakilerden hangisidir? maktadır?
A) İhtiyaçların çoğalması A) Bürokratik yapı

B) Güvenlik kaygısı B) İktidar gücü
C) Eşitlik içinde yaşama özlemi C) Hukukun üstünlüğü
D) Özel mülkiyetin edinilmesi D) Meşruiyet ölçütü
E) Özgürlüğün kaybedilmesi E) Egemenlik türleri
1-D 2-C 3-C 4-E 5-A 6-E 7-B 8-D 9-A 10-B
ÜNİTE - 7
178
TEST
SİYASET FELSEFESİ
2
1. İnsanın doğal durumda yaşaması, insan için en uygun olan 3. Eğer insanlar razı olmazlarsa hiç kimse onların üzerinde si-
bir durumdur. Devletin olduğu yerde insanlar birbirlerine za- yasal bir güce sahip olmamalıdır. Çünkü bir siyasal iktida-
rar verirler. Bu nedenle bireylerin, bir araya gelerek ve ara- rın varlığı, ancak halk için makul ve kabul edilebilir olmasıy-
larında sözleşme yaparak birtakım haklarını kullanması için la olanaklıdır.
üstün bir güce, yani devlete devretmelerine gerek yoktur.
Çünkü devlet insanın doğasına aykırıdır. Bu parçada siyaset felsefesinin aşağıdaki problemlerin-
den hangisine işaret edilmektedir?
Parçadaki görüşlerin dayandığı varsayım aşağıdakiler-
den hangisidir? A) İdeal toplumsal düzenin imkanı
B) Devletin egemenlik biçimlerinin neler olduğu
A) İdeal toplumsal düzen olamaz.
C) Bireyin temel haklarının neler olduğu
B) Devlet insan için vazgeçilmezdir.
D) Devletin meşruiyetini nereden aldığı
C) İnsanlar devlet düzeninde mutlu olabilir.
E) Devletin toplumsal düzeni nasıl sağladığı
D) İnsan hakları devletin garantisindedir.
E) Devlet insan doğasının doğal sonucudur.
4. Max Weber’e göre, devlette çalışan yöneticiler ve memur-

lardan oluşan yapı, yerine bir başka benzerini koymadan
ortadan kaldırılamayacak bir araçtır. Bu araç hem yeri dol-
durulamayacak kadar kaçınılmaz hem de birçok şikayete
sebebiyet verecek kadar da negatif bir görünüme sahiptir.
Yanıt Yayınları

2.  Kritias’a göre, din ve ahlak kuralları zeki ve kurnaz yö-
neticiler tarafından toplumun itaat etmesini sağlamak A) Sivil toplum B) Siyasal parti
üzere oluşturulmuştur. C) İnsan hakları D) Egemenlik
 Thrasymakhos’a göre, hak ve adalet toplumda güçlü- E) Bürokrasi
nün işine gelendir. Adalet iktidarı elinde tutanlar tarafın-
dan belirlenir ve yasalar gücü elinde tutanlar tarafından
konulmuştur.
 Kallikles’e göre, toplumdaki güçsüzlerin kendilerini ko-

rumak için yasaları, adalet ve ahlak gibi kural ve değer-
leri oluşturmuşlardır. 5. Yöneticiler karar alırken, emir verirken hukuka uygun dav-
ranabilirler, ancak buna rağmen halk yöneticilerin yönetme
Bu görüşlerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir? hakkını tanımayabilir. Bazen de bunun tersi söz konusu ola-
bilir; yani halk hukuka uygun davranmayan bir rejimi tanı-
A) Toplumsal yaşamı hak ve adalet ilkesine dayandırma- yabilir, hukuk dışı uygulamalarını onaylayabilir.
ları
B) Hak ve adaleti esas alan bir devlet biçimi önermeleri Bu parçada aşağıdakilerden hangisi tartışılmaktadır?
C) Hak ve adaletin kişisel çıkarlara dayandığını düşünme-

A) Devletin nasıl ortaya çıktığı
leri
B) Kaç türlü egemenlik biçiminin olduğu
D) Bireysel özgürlüğün hak ve adalet adına sınırlandırıla-
bileceğine inanmaları C) Bireyin temel haklarının neler olduğu
E) Hak ve adaleti sağlamanın ancak devlet ile olanaklı gör- D) Sivil toplumun işlevinin ne olduğu
meleri E) İktidarın meşruiyet dayanağının ne olduğu
ÜNİTE - 7
179
SİYASET FELSEFESİ
6. “İnsanlar birbirlerine haksızlık ede ede, haksızlığa uğraya 8. Platon’dan bugüne birçok yazar eserlerinde, geleceğe iliş-
uğraya, birinin tadını, ötekinin acısını duymuşlar. Haksızlı- kin kaygılarını veya ideal dünya özlemlerini içeren, nerede,
ğa uğramaktan sakınamayacaklarını, haksızlık etmeyi de ne zaman yaşandığı bilinmeyen düşsel bir dünya dile getir-
her zaman beceremeyeceklerini anlayınca, bir anlaşmaya diler. Bu eserlerin çoğunda yalıtılmış adalarda kurulan, top-
varmayı düşünmüşler; kanun koymuşlar; kimse haksızlık et- rağın bereketli, iklimin ılıman olduğu, hastalık ve tanrı kor-
meyecek, haksızlığa uğramayacak diye. Kanunun buyurdu- kusunun bilinmediği mitolojik bir altın çağ özlemi yatıyordu.
ğuna, kanuna uygun olana da doğru demişler. İşte doğru- Düşünürler, insanların hem açlığı, hastalığı, savaşları yen-
luğun kaynağı, özü budur.” diği, hem de yüksek bir adalet ve ahlak düzeyine erişmiş
yeni bir masumiyet dünyası tasarlamışlardır.
Platon’un bu sözlerinden çıkarılabilecek sonuç aşağıda-
kilerin hangisidir? Parçada sözü edilen tasarımlara felsefede ne ad verilir?
A) Yasaların varlığı doğal ve zorunludur. A) Hukuk devleti B) Ütopya
B) Yasalar yaptırım gücüyle desteklenmelidir. C) Sivil toplum D) Karmaşa
C) Ahlaki yaşam yasalarla olanaklıdır. E) Doğa durumu

D) Devlet yönetimi tek bir elde toplanmalıdır.
E) İdeal toplumsal düzenin ölçütü adalettir.
Yanıt Yayınları
9. A. Huxley “Cesur Yeni Dünya” adlı eserinde gelecekte ma-

kineleşen, insanı robotlaştıran bir dünya düzeninden söz et-
mektedir. Bugün insanların genleriyle oynayarak yapısını,
kişiliğini değiştirme çabalarına girişilmesi, canlıların kopya-
7. “İnsanın insan üzerindeki egemenliği köleliktir. Her kim ba- lanması, bazı bilim insanlarını ürkütmektedir. Günümüzde
na egemen olmak için elini sırtıma koyacak olursa, o bir za- futbol maçlarının, televizyon programlarının, bilgisayar ve
lim ve despottur. Onu kendime düşman ilan ediyorum.” İnternetin insanları şartlandırdığı, bağımlı hale getirdiği da
göz ardı edilemez. Bu da Huxley’in tasarladığı ideal dünya-
Proudhon’un bu sözlerine dayanarak, onun siyaset gö- nın bir işareti değil midir?
rüşü ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
Bu parça, aşağıdaki yargılardan hangisini destekler ni-
A) Her bireyin eşit haklara sahip olduğunu düşünmekte- teliktedir?
dir.
B) Anarşizme dayalı bir siyaset görüşü benimsemiştir. A) Ütopyalar gerçekleşmesi olanaksız toplum tasarımları-
dır.
C) Devletin varlığını toplumsal sözleşmeye dayandırmak-
tadır. B) Her ütopya ortaya çıktığı kültürün niteliklerini yansıtır.
D) İnsan doğası ile uyum içinde olan bir devlet biçimi öner- C) Bir toplumda huzursuzluğun artması ütopyaların oluş-
mektedir. masına neden olur.
E) Devleti, insanların amaçlarını gerçekleştirecek bir araç D) Ütopyalar zaman içinde gerçekleşme zemini bulabilir.
olarak görmektedir. E) Olumsuz ütopyalar toplum tarafından reddedilmektedir.
1-A 2-C 3-D 4-E 5-E 6-C 7-B 8-B 9-D
ÜNİTE - 7
180
TEST
SİYASET FELSEFESİ
3
1. Sivil toplum, demokrasinin yerleşmesi, gelişmesi ve yaygın- 4. İnsanlar devlet olmadan da adil, uyumlu, barışçıl bir düzen
laşmasında önemlidir. Sivil toplum bireyleri otoriterinin bas- içinde yaşayabilirler. İnsanların üzerinde bir devlet sistemi-
kısına karşı koruyarak despotizme karşı güvence oluşturur. nin kurulması insanlara yapılmış büyük bir kötülüktür.
Bu bakımdan bir toplumda sivil toplum ne kadar güçlü ve
yaygınsa o toplum demokratik devlet olmada da o ölçüde Parçadaki görüşü savunan biri, felsefede aşağıdakiler-
başarılıdır. den hangisiyle nitelendirilir?
A) Demokrat B) Despot
Bu parçada, sivil toplum ile ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisi vurgulanmaktadır? C) Anarşist D) Liberalist
E) Sosyalist
A) Gönüllük ilkesine dayanması
B) Devlet üzerinde sınırlayıcı bir rol oynaması
C) Devletten bağımsız bir örgütlenme olması
D) Halkı duyarlı hale getirmesi
E) Bireylerin hak ve çıkarlarını koruması 5. O, liberalizmin babası olarak bilinir, en etkili Aydınlanma dü-
şünürlerinden birisidir. Yasama ve yürütme güçlerinin ayrı-
lığı ilkesini savunduğu için siyasal düşünce tarihinde önem-
li bir yere sahiptir. Ona göre, insanların yaşam, özgürlük ve
2. Farabi’ye göre, her insan yaşamak ve mükemmele ulaşmak
mülkiyet hakkı gibi doğuştan sahip oldukları hakları bulun-
için, yaratılışı itibarıyla birçok şeye muhtaçtır. İnsan, bunla-
maktadır. “İnsanların, bir toplum içine girmelerinin nedeni,
rın hepsini tek başına sağlayamaz; bunlara ancak insanla-
sahip oldukları mülkiyetin korunması içindir” diyerek, insan-
rın bir araya gelmesiyle, yani devletin ortaya çıkmasıyla ulaş-
ların haklarının korunması için bir araya gelip anlaşarak dev-
ma olanağı bulur.
leti kurduklarını iddia etmiştir.
Yanıt Yayınları
Farabi’ye göre, devletin ortaya çıkması insanların han-

Bu parçada sözü edilen filozof aşağıdakilerden hangi-
gi davranışına bağlıdır?
sidir?
A) Özgürlüğe B) İhtiyaçlara
A) Rousseau B) Hobbes
C) Erdeme D) Uzlaşmaya
C) Locke D) Platon
E) Doğa üstü iradeye
E) Aristoteles
3. Bireyler arasındaki eşitsizliğe neden olan, haksızlığı getiren,

bencilliği yerleştiren özel mülkiyet olgusudur. İşte bu nok-
tada eşitsiliği azaltacak, haksızlıkları önleyecek, bencil ey-
6. Rousseau, siyasal düşüncesini oluştururken bir dünya be-
lemleri sınırlayacak, insanın iyi yanlarını geliştirecek bir eği-
timler. Bu dünyada insan, bütün gereksinmelerini kendi ba-
timle yetiştirilmesini, herkesin haklarını güvence altına alın-
şına karşılayabilmektedir, kimse kimseye muhtaç değildir,
masını sağlamak adına insanlar genel ve ortak bir irade et-
insanlar arasında çekişme ve çatışma yoktur, herkesin kal-
rafında uzlaşarak devleti kurulmuştur.
bi mutlulukla doludur, insanlar arası ilişkiler gelişmemiştir;
mülkiyet, eşitsizlik ve hukuk kuralları yoktur, herkes özgür-
Bu parçaya göre, devletin ortaya çıkışı aşağıdakilerden
dür.
hangisine bağlıdır?
Parçada, Rousseau’nun betimlediği bu dünya aşağıda-

A) İnsanın doğal yapısına
kilerden hangisiyle ifade edilir?
B) İnsanın özgürlük arayışına
A) İdeal düzen B) Ütopya
C) İnsanların güçlü olma arzusuna
D) Toplumsal sözleşmeye C) Sivil toplum D) Karmaşa
E) Bitmeyen savaş durumuna E) Doğa durumu
ÜNİTE - 7
181
SİYASET FELSEFESİ
7. Bir kedi ile karşılaşan farenin kendini öne sürmesi, yaşama 9. Vatandaşların mutluluğunu hedefleyen bir siyasal iktidar,
hakkından ve özgürlüğünden söz edebilmesi mümkün de- özerkliği olan, doğal bir biçimde insanların özgür iradeleri
ğildir. Demek ki doğada bireysel haklarla, toplumsal yüküm- sonucunda kurulan çeşitli gönüllü örgütler çerçevesinde gö-
lülüklere yer yoktur. Onlar toplum tarafından bulunduktan rev yapmalıdır. Bir iktidar, yalnızca toplumsal eylemlerin be-
sonra, devlet tarafından güvence altına alınır. lirlediği sınırlar içinde hareket eder; insanların özgür irade-
siyle kurulmuş örgütlere müdahale etmez, denetlemelerle
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? baskı altında tutmaz ise ancak o zaman ideal toplumsal dü-
zen kurulabilir.
A) Özgürlüğün insan doğasından kaynaklanan bir hak ol-
duğu Bu parça, ideal düzenin kurulmasında, aşağıdakilerden
B) İnsanın doğa durumundaki haklarını toplumsal yaşam- hangisinin önemini vurgulamaktadır?
la kaybettiği
A) Sivil toplumun
C) Toplumsal yaşama geçişle insanlar arasındaki eşitsizli-
ğin doğduğu B) Toplumsal birliğin
D) Devletin, uyruklarına tanıdığı haklarla güçleneceği C) Bürokratik yapının
E) Hakların ancak devlet düzeninde korunabileceği D) Kuvvetler ayrılığının

E) Bireyin temel haklarının
Yanıt Yayınları
10. Toplum sözleşmesi, kişisel hakları devlet içinde toplayan ve

kuvvetlenmiş olarak geri dağıtan bir prosedürü kapsamak-
tadır. Bunun sonucu olarak, toplum sözleşmesiyle insanlar,
8. Aristoteles’e göre, insan siyasal bir canlı, toplumsal bir var- doğa durumundaki eşitlik ve özgürlüklerini korurlar. Bura-
lıktır. İnsan ancak devletin varlığı ile kendini gerçekleştire- da değişen tek durum, doğa durumunda sınırsız ve başıboş
bilir. Devlet en yüksek iyidir; çünkü herkesin iyi yaşaması, olan özgürlüğün, toplum sözleşmesiyle daha sosyal ve me-
ortak mutluluğu için vardır. İnsan doğası gereği hep iyiye deni bir niteliğe; doğa durumundaki doğal eşitliğin, toplum
yöneldiğinden, siyasal düzen olarak devletin ortaya çıkışı sözleşmesiyle hukuksal bir eşitlik niteliğine bürünmesidir.
da doğal zorunluluktur. Devletin varlık nedeni erdemli yurt-
taşlar yetiştirmektir. Yönetim biçimlerinin doğru ya da yan- Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
lış olduğunu gösteren de göz önünde tuttukları amaçlarıdır. nebilir?
İnsanları erdemli kılmak için çalışan yönetim biçimleri doğ-
rudur. A) İnsanlar, toplum sözleşmesiyle daha kazançlı olmuşlar-
dır.
Bu parçaya dayanarak, Aristoteles’in devlet görüşü ile B) İnsanların bencil eylemleri toplum sözleşmesiyle sınır-
ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi ileri sürülebilir? lanmıştır.
C) Toplum sözleşmesi ile ortaya çıkan genel irade, özgür-
A) Görüşlerinde ulusal birliği esas aldığı
lükleri kısıtlamıştır.
B) Toplumsal düzeni adalete dayandırdığı
D) İnsanlar huzuru sağlamak adına sözleşme ile bazı hak-
C) Hukukun üstün olduğuna inandığı larından vazgeçmiştir.
D) Devlete ahlaki bir görev yüklediği E) Sözleşme aracılığıyla toplumun çıkarı kişinin çıkarı ol-
E) Devlet yönetiminde liderliğe önem verdiği muştur.
1-B 2-B 3-D 4-C 5-C 6-E 7-E 8-D 9-A 10-A
ÜNİTE - 7
182
TEST
SİYASET FELSEFESİ
4
1. Locke’a göre, yozlaşmaya eğilimli iktidarı kontrol altında tu- 3. Devlet işlerinin, hiyerarşik bir biçimde görev yapan memur-
tabilmek için güçler ayrılığı bir zorunluluktur. Politik sistem- ların, önceden belirlenen kurallara göre yürütmesi, istikrar
de asıl olan, yargı gücünü de içeren yasama gücüdür. Yar- ve düzenin sağlaması açısından rasyonel görünebilir. An-
gı ya bizzat yasama meclisi tarafından ya da ona karşı so- cak vatandaşların çoğu, ihtiyaçlarını yeterli ölçüde karşıla-
rumlu yargıçlar eliyle yürütülecektir. Mülkiyet sahibi erkek- maması, işlerin ağır yürümesi, monotonluk, işlemlerin kar-
lerden veya onların seçtikleri temsilcilerden oluşan yasama maşık olmasından şikayetçidirler.
gücü, doğal haklara dayanarak pozitif hukuku geliştirecek-
tir. Pozitif hukuku da uygulamaya koyacak olan yürütme gü- Bu parçada aşağıdakilerden hangisi üzerinde durulmak-
cüdür. tadır?
Bu parçaya göre Locke’ın güçler ayrılığını zorunlu gör- A) Egemenliğin kullanılış biçimi
mesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir? B) Ütopyaların imkanı
C) Meşruiyetin ölçütü
A) Yönetimde meşruiyeti sağlamak
D) İktidarın kaynağı
B) Yönetme gücünü daha etkin kılmak
E) Bürokrasinin gereği
C) Devlet yönetiminde iş bölümü yapmak
D) Yönetim yetkilerini sınırlandırmak
E) Yasaların yaptırım gücünü artırmak
Yanıt Yayınları
4. İnsanın tek başına kendi kendine yetmemesi, birçok insanı

bir araya toplamıştır. İnsanlar yiyecek, barınak, giyecek gi-
bi ihtiyaçlarını karşılamak için; kimi çiftçilik, kimi duvarcılık,
2.  Liberalizme göre en mükemmel devlet, kendini sınırla-
kimi dokumacılık yaparak ortaklık içinde yaşamaya başla-
yarak insanların hak ve özgürlüklerini en geniş tutan
mışlardır. Bu ilk iş bölümünde karşılıklı yardımlaşma var fa-
devlettir.
kat emretme ve itaat etme özellikleri yoktur. Toplum büyü-
 Sosyalizme göre en mükemmel devlet, insanlar arasın- yerek, toprağın, üstünde yaşayanları besleyememesi, top-
daki farklılığı giderecek önlemleri alarak eşitliği sağla- lumun zorunlu ihtiyaçlar sınırını aşıp sonsuz mal edinme hır-
yan devlettir. sıyla başkalarının topraklarına göz dikmesi korunmayı ge-
 Sosyal hukuk devletine göre en mükemmel devlet, öz- rekli kılmıştır. Bu durum çalışanların dışında koruyucuları ve
gürlük ve eşitliğin ayrı birer kast sistemi oluşturmaya- yöneticileri ortaya çıkarmış ve devlet kurulmuştur.
cak şekilde adaletle dağıtılmasını sağlayan devlettir.
Bu görüşlerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Toplum yaşamı iş bölümünü gerekli kılmıştır.
A) İdeal devlet düzeninin olabileceğini düşünmeleri B) Devlet iş bölümünün zorunlu bir sonucudur.
B) İnsanların temel haklarını önemsemeleri C) Devlet ilk toplumla birlikte ortaya çıkan ezeli bir kurum
C) Devleti ahlaki gelişimin aracı olarak kabul etmeleri değildir.
D) Doğa düzenini en ideal düzen olarak görmeleri D) Toplumsal yaşamın temelinde zorunlu ihtiyaçlar vardır.
E) Devletin varlığını toplumsal sözleşmeye dayandırmala- E) Siyasal toplumun kurulması ihtiyaçların çeşitlenmesi ve
rı artmasıyla gerçekleşmiştir.
ÜNİTE - 7
183
SİYASET FELSEFESİ
5. Devletin üç önemli ögesi vardır. Bunlar; ülke, nüfus ve ege- 7. Thrasymakhos’a göre, her rejimde yürürlükte olan yasalar
menliktir. Ülke, nüfusun yaşadığı belirli toprak parçasıdır. yönetici sınıfın lehine kurgulanmış olup “adil” sayılan kişi bu
Nüfus, devletin uyruğu olan vatandaşlardır, yani halktır. yasalara itaat eden; etmeyen ise “haksızlık” yapandır. Yü-
rürlükteki yasalara itaat etmeyenlerin cezalandırılması da yi-
Buna göre, “egemenlik” ögesi devletin hangi özelliğini ne “adalet”in gereğidir. Adalet, demokrasilerde fakir çoğun-
göstermektedir? luğun; aristokrasilerde zengin azınlığın; tiranlıkta ise tek ada-
mın tercihlerine göre belirlenir.
A) İktidar gücünün halkın rızasına ve onayına dayanması-
nı Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
B) İnsanlar arasında ayırım gözetmeden hak ettiğini veril-
mesini A) Adaletin nesnel bir ölçütünün olmadığı
C) Ülke sınırları içerisinde diğer bütün otoritelerden üstün B) Toplumsal yaşamın adalet ile olanaklı olduğu
olmasını C) Adaletin devletten bağımsız evrensel bir değer olduğu
D) İnsan hak ve özgürlüklerinin güvence altına alınmasını D) Adaletin devlet yapısının biçimlenmesinde etkili olduğu
E) Yetki ve sorumlulukların hiyerarşik bir biçimde yapılma- E) Adaletin uygulanmasının devletin araçlarına bağlı oldu-
sını ğu
Yanıt Yayınları
8. “Halkın bütün uygunsuzluklarını beyler düzeltir; bey uygun-

6. Sivil Toplum kavramı, kendi ilke ve kurallarına göre işleyen, suzluk ederse, onu kim düzeltir? İnsanı temiz olmayan şey-
kendi kendini düzenleyen, devletin ve devlet otoritesinin dı- leri su ile yıkayıp, temizler; eğer su kirlenirse, o ne ile ve na-
şındaki özerk alanları ifade eder. Diğer bir deyişle, devletin sıl temizlenir? İnsan hastalanırsa, doktor bunun ilacını verir;
müdahalesi dışında birey ve grupların, kendi alanlarını dü- eğer doktor hastalanırsa, onu kim tedavi eder? Beyler ha-
zenlemelerini içerir. reketlerini doğru ve temiz tutmalıdırlar; halk yolunu ve gidi-
şini beyin yoluna uydurur. Beyler örf ve kanuna nasıl uyar-
Buna göre aşağıdakilerin hangisi sivil toplumlarla ilgili sa, halk da aynı şekilde örf ve kanuna itaat eder.”
olarak söylenemez?
Kutadgu Bilig’de geçen bu ifadelere dayanarak aşağı-
A) Kamuoyu oluşturarak iktidara karşı toplumu bilinçlendi- dakilerden hangisi söylenemez?
rir.
B) Devlet karşısında bireylerin hak ve özgürlüklerini korur. A) Yöneticiler davranışlarıyla halka örnek olmalıdır.
C) Toplumu, farklı toplumsal kesimlerin çıkarları doğrultu- B) Devleti yönetenler nasılsa yönetilenler de öyle olur.
sunda örgütler. C) Yöneticiler halkın ahlaki gelişiminden sorumludur.
D) İnsanlarda demokratik düşüncenin gelişmesini sağlar. D) Bireyin varlığı devletin varlığına bağlıdır.
E) İktidarın kararlarını savunarak yürütmeyi kolaylaştırır. E) Herkes kanunlara uymakla yükümlüdür.
1-D 2-A 3-E 4-B 5-C 6-E 7-A 8-D
ÜNİTE - 7
184
TEST
SİYASET FELSEFESİ
5
1. İnsan doğası gereği kendini sadece devlet içinde gerçek- 3. Çağdaş devlet, ne soy ve geleneklerin belirlediği bir yöne-
leştirebilir ve insanın belli bir toplumda yaşamak istemesi ticinin varlığına ne de liderin kutsal ve üstün özelliklerine
ve bunu gerçekleştirmesi doğal bir durumdur. Çünkü insa- bağlıdır. Yöneten yönetilen ilişkisinde artık tek belirleyici öl-
nın özü itibarıyla toplumsal bir varlık olması, onu belli bir po- çüt akıl ve hukukun üstünlüğüdür.
litik düzen içinde yaşamaya ve aslında kendi doğasını ara-
maya iter. Bundan dolayı şehir-devleti doğal bir topluluk bi- Bu parçada, aşağıdakilerden hangisi üzerinde durulmak-
çimidir. İnsan, sadece yaşamak değil, aynı zamanda iyi de tadır?
yaşamak ister. İyi yaşamak ise devlet içinde olanaklıdır.
A) Otorite tipleri
Bu parçada dile getirilen devlet görüşü aşağıdaki filo- B) Devletin kaynağı
zoflardan hangisine aittir?
C) Bürokrasinin gerekliliği
A) Rousseau B) Aristoteles D) Bireyin temel hak ve özgürlükleri
C) Hegel D) Platon E) Devlet karşısında sivil toplumun yeri
E) İbn-i Haldun
4. Demokratik yönetim sistemlerinde, devleti idare etmek için

konulan kanun, kaide ve çizilen hudutlara sıradan bir vatan-
daşın tabi olması gibi; bir amir, bir hakim, bir vali veya bir
bakan da tabidir.
Yanıt Yayınları
Bu parçada demokrasinin hangi özelliği vurgulanmak-

tadır?
2. Demokrasilerde ulus her istediğini yapıyormuş görünür. Oy- A) Eşitlik

sa siyasal özgürlük her istediğini yapmak demek değildir. B) Özgürlük
Bir devlette, kanunları olan bir toplumda, özgürlük ancak is- C) Devletin sınırlılığı
tememiz gerekeni yapmak olmalıdır. Bir vatandaş, kanun-
D) Kuvvetler ayrılığı ilkesi
ların yasak ettiği şeyi yapabilseydi özgür olmazdı; çünkü
E) Halk egemenliğine dayanması
öteki vatandaşlar da aynı şeyi yapacaklardı. Özgürlük, yet-
kinin kötüye kullanılmadığı yerde vardır. Bir anayasa öyle
olmalıdır ki, o yasa gereğince hiç kimse kanunun, kendisi-
ni yapmaya çağırmadığı bir şeyi yapmaya ve kanun dışın-
daki şeyleri de yapmaya zorlanmasın.
5. Bir devletin hakimi, savcısı, kaymakamı, emniyet amiri, va-
Montesquieu’nun görüşlerini yansıtan bu parçaya daya- lisi, bakanı, başbakanına kadar herkes sıradan bir vatanda-
narak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? şın kırmızı ışık yandığında durması gibi duruyorsa demok-
ratik bir devlettir.
A) Özgürlük, insan iradesi üzerinde hiçbir kontrolün olma-
masıdır. Bu parça, aşağıdakilerden hangisinin önemini vurgula-
B) Özgürlük, bireyin irade ve aklının izin verdiği şeyi yap- maktadır?
ma hakkıdır.
A) Kuvvetler ayrılığı ilkesinin
C) Özgürlük, kanunların izin verdiği şeyi yapma hakkıdır.
B) Yönetimin meşruiyetinin
D) Özgürlük, kişinin bir korku duymadan güvenlik içinde
yaşamasıdır. C) Bürokrasinin varlığının
E) Özgürlük, bireyin başkasının kendisine yapılmasını is- D) Sivil toplumun gücünün

temediği şeyi yapmamasıdır. E) Hukukun üstünlüğünün
ÜNİTE - 7
185
SİYASET FELSEFESİ
6. “Açıktır ki, doğadaki şeyler herkesindir, ancak kendi kendi- 8. Her devlet bir hukuki düzendir fakat her hukuki düzen bir
sinin efendisi ve kendi kişiliğinin ve kişiliğin eylemlerinin ve devlet değildir. İlkel toplumların devlet öncesi hukuki düze-
çalışmalarının sahibi olan insan kendi içinde büyük bir mül- ni olmadığı gibi, devletler üstü bir hukuki düzen de devlet
kiyet zeminine sahiptir ve buluşlar ve zanaatlar hayatı ko- sayılmaz.
laylaştırdığında kendi varlığını desteklemek ve rahatlatmak
için uyguladığı şeylerin büyük kısmı tamamen kendisine ait- Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
tir, bu şeyler diğerleriyle ortaklaşa sahip olduğu şeyler ol- nemez?
maktan çıkarlar.”
A) Devlet ve hukuk farklı olgulardır.
John Locke bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini vur- B) Devlet olmadan hukuk olamaz.
gulamaktadır?
C) Hukuk olmadan devlet olamaz.
D) Devlet ve hukuk özdeştir.
A) Adaletin temelini hakların oluşturduğunu
E) Devlet hukuki düzenin süjesidir.
B) Emeğin insanı özel haklara sahip yaptığını
C) İnsanların doğuştan eşit ve özgür olduklarını
D) İnsanın toplumsal bir varlık olduğunu
E) Hakların toplumsal yaşama geçişle korunabileceğini 9. Yönetici güç iktidarı için meşruiyete ihtiyaç duyar. Bir iktidar
meşruiyetini kendini oluşturan ilkelerden alır. Bu ilkelere
bağlı kaldığı sürece de meşru olur.
Buna göre, yönetici gücün meşruiyet ölçütünü aşağıda-

kilerden hangisi oluşturur?
Yanıt Yayınları
A) İnsanların iktidara olan inancı

B) İktidarın egemenliği kullanış biçimi
C) Sivil toplum kuruluşlarının varlığı
D) Bireylerin temel haklarının genişliği
7. Platon’a göre, devlet bir tek insandan daha büyük bir şey-
dir. İnsan bireysel bir organizma, devlet ise toplumsal orga- E) İktidarın dayandığı kaynak
nizmadır. Bu nedenle ikisi de aynı yasalara tabidir. İnsan da

devlet de çeşitli görevleri olan organlara sahip birer orga-
nizmadır. İnsanda akıl, irade ve arzuya karşılık devlette de
yönetenler, savaşanlar ve çalışanlar vardır. İnsan aklıyla dü- 10. İnsanların korunma ve sosyal birtakım ihtiyaçları vardır. İş-
şünür, iradesiyle karar verir, mücadele eder, arzusunu do- te otorite bu ihtiyaçlar sonucunda, doğal ve biyolojik yasa-
yurmak için de çalışır. Devlette de aklını kullanan yönetici- lara göre kendiliğinden meydana gelen canlı bir organizma-
ler, iradesiyle mücadele eden koruyucular ve ihtiyaçları kar- dır. Bu organizma insanda olduğu gibi kendisine varlık ve
şılamak için çalışanlar vardır. canlılık kazandıran çeşitli organlardan oluşmaktadır.
Bu parçaya dayanarak, Platon’un devlet kuramı ile ilgi- Bu parça siyaset felsefesinin aşağıdaki sorularından
li olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? hangisine yanıt niteliğindedir?
A) Devletin yapay olduğunu düşünmektedir. A) İdeal devlet düzeni kurulabilir mi?

B) Devletin birey için var olduğuna inanmaktadır. B) İktidarın meşruiyeti neye dayanır?
C) Devleti biyolojik bir varlık olarak görmektedir. C) Birey devlet ilişkisi nasıl olmalıdır?
D) Devletin temelini sözleşmeye dayandırmaktadır. D) İktidar kaynağını nereden alır?
E) Devlete yaklaşımı gerçeklikten uzaktır. E) Güçlü bir devlet nasıl olmalıdır?
1-B 2-C 3-A 4-A 5-E 6-B 7-C 8-D 9-E 10-D
ÜNİTE - 7
186
TEST
SİYASET FELSEFESİ
6
1. Devlet, insanların ilkel toplumsal yapılanma dönemindeki 4. Hak ve özgürlükler, devletin bütünlüğünü bozmak, varlığı-
doğa durumunun istenmeyen koşullarından kurtulmak ama- nı tehlikeye düşürmek, vatandaşların temel hak ve özgür-
cıyla bir gereksinim olarak ortaya çıkmıştır. Buna göre in- lüklerini yok etmek, devletin bir kişi veya zümre tarafından
sanlar, doğal özgürlük durumunun kontrolsüzlüğünün ya- yönetilmesini veya bir sosyal sınıfın diğer sınıflar üzerinde
rattığı iyi-kötü algılamasının belirsizliğini ortadan kaldırmak egemenliğini sağlaması ya da dil, ırk, din ve mezhep ayırı-
üzere, ortak bir istençle kendilerini temsil edecek bir hake- mı yaratması durumunda kısıtlanabilir.
mi, yani devleti belirlemişlerdir.
Bu parçada temel hak ve özgürlüklerle ilgili olarak aşa-
Parçada sözü edilen devlet anlayışı için aşağıdakilerden ğıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
A) Kötü amaçlı kullanılamayacağı
A) Devlet, insan gibi doğal bir organizmadır. B) İnsanın doğa durumundan kaynaklandığı
B) Bireyin varlığı devletin varlığına bağlıdır. C) Korunmasının devletin yükümlülüğü olduğu
C) Devletin temelini, toplumsal sözleşme oluşturur. D) Kapsamının çok geniş olduğu
D) Devletin varlık nedeni yurttaşların mutluluğudur. E) Kanunların güvencesi altında olduğu
E) Devlet, her şeyin üstünde ilahi bir kurumdur.
5. Modern devletin en önemli özelliklerinden biri hukuk devle-

ti olmasıdır. Hukuk devleti fikri, modern devleti hukuktan ha-
reketle temellendirme ve örgütleme eğilimiyle belirlenir. Hu-
2. Aşağıdakilerden hangisi “siyaset felsefesi”nin ilgi alanı kuk devletinde hukuk, devlet kudretinin hem meşruluk kay-
içindeki sorulardan biri değildir? nağı hem de sınırı durumundadır.
Yanıt Yayınları
A) Sivil toplum nedir? Buna göre, hukuk devletini önemli kılan neden aşağıda-
B) Bireyin temel hakları nelerdir? kilerin hangisidir?
C) Bürokrasiden vazgeçilebilir mi?

A) Devletin halk üzerindeki egemenliğini pekiştirmesi
D) Vicdan güvenilir bir rehber midir?
B) Devletin keyfi işlemlerine karşı güvence olması
E) İdeal toplumsal düzen kurmak olanaklı mıdır?
C) Halkın devlete bağlılığını güçlendirmesi
D) Devletin yapısını biçimlendirmesi
E) Toplumsal iradenin aracı olması
3. İdeal bir devlet ancak bütün bireylerin sunulan olanaklar-

dan ayrım yapılmaksızın yararlanmasıyla olanaklıdır. Bunun 6. Devlet, bireyin akıl ve iradesinin bir eseri midir? İnsanlar geç-
tam olarak sağlanamadığı toplumlarda gerek bireyin gerek mişte doğal yaşama hali denilen bir dönemde mi yaşıyor-
genelin mutluluğunun gerçekleşmesi olanaksızdır. Toplu- lardı? İnsanlar yaşadıkları doğal döneme, kendi istek ve ira-
mun bir kesimine sunulan imkanlardan diğer kesimlerinin deleriyle mi son vermişlerdir, yoksa bu doğal bir zorunluluk
yararlanamaması toplumda ikiliğe yol açar ve bu durumda sonucu muydu? İnsan ilişkilerinin düzenli hali olan toplum
da devletin varlığını sürdürmesi güçleşir. ve toplumun gelişmiş biçimi olan devletin kaynağı nedir?
Parçada sözü edilen ideal devlet özelliği aşağıdakiler- Bu parçada siyaset felsefesinin aşağıdaki problemlerin-
den hangisidir? den hangisi sorgulanmaktadır?
A) Temel hak ve özgürlükler A) İdeal toplumsal düzenin imkanı

B) Rasyonel-yasal egemenlik B) İktidarın halkın rızasını nasıl kazandığı
C) Devletin sınırlılığı C) Birey devlet ilişkisinin nasıl olması gerektiği
D) Kuvvetler ayrılığı D) İdeal devletin özelliklerinin ne olduğu
E) Fırsat eşitliği E) Devletin nasıl ortaya çıktığı
ÜNİTE - 7
187
SİYASET FELSEFESİ
7. Geleneksel egemenlik biçiminde, kimin nasıl yöneteceğini 9. Temel hak ve hürriyetler, devletin anayasanın sözüne ve ru-
belirleyen şey gelenekler ve törelerdir. Hanedanlıklarda ve- huna uygun olarak ancak kanunla sınırlanabilir. Kanun, ka-
ya krallıklarda olduğu gibi yöneten kişi gelenekler tarafın- mu yararı, genel ahlak, kamu düzeni, sosyal adalet ve milli
dan, yönetecek kişi doğmadan önce belirlenmiş olur. Ge- güvenlik gibi sebeplerle de olsa bir hakkın ve hürriyetin özü-
leneksel yönetim tarzında yöneten kişinin nesnel kanunla- ne dokunulamaz.
ra dayannmayan kişisel uygulamaları görülür. İdari teşkilat-
ların oluşturulması ve görevlilerin atanması gelenekler dik- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
kate alınarak yürütülür.
A) Devlet otoritesi güvenlik adına bireyin temel haklarını is-
Buna göre, geleneksel egemenlik biçimine ilişkin aşa- tediği gibi sınırlayabilir.
ğıdakilerin hangisi söylenemez? B) Bireyin temel haklarının neler olduğu konusunda bir uz-
laşı yoktur.
A) Soy bağı önemlidir.
C) İnsanlara birtakım hakların tanınması, bu hakların sınır-
B) Hukukun üstünlüğüne dayanır. sızca kullanılacağı anlamına gelmez.
C) Monarşik yönetimlerde görülür. D) Bireyin temel hakları, devletten bağımsız evrensel bir
D) Feodal toplumlarda geçerlidir. değerdir.
E) Egemen kişi keyfi davranabilir. E) Bireysel hakların elde edilmesi ancak devletin varlığı ile
olanaklıdır.
Yanıt Yayınları
8. İbni Haldun’a göre, insanlar, bir araya gelmelerinin ve da-

yanışma içine girmelerinin temelinde yatan unsur, birbirinin 10. Hobbes’a göre devlet, bireylerin bir sözleşmeyle haklarını
saldırganlığından korunmak için bir yasakçıya yani devlete ve güçlerini devrettikleri, bütün insanların iradelerini kendin-
muhtaç olmalarındandır. Devlet olmadığı taktirde onları bu de toplayan ve onlar adına karar verme yetkisini elinde bu-
saldırılardan kimse koruyamaz. Dolayısıyla devletin varlığı lunduran bir örgüttür. Ancak Hobbes devlet görüşünde, dev-
zorunludur. Saldırıları engelleyen bir güç olmadan yaşama- lete sınırsız haklar tanır; öyle ki, bireyler aralarında yaptıkla-
ları imkansız gören insanlar, böylelikle bir araya gelerek hep rı anlaşmayla haklarını bir kez egemen güce devrettikten
birlikte mücadele etmeye gücüne erişmişlerdir. sonra artık bir daha egemen gücün buyruklarının dışına çı-
kamazlar ve anlaşmayı geçersiz kılamazlar.
Bu parçaya göre, İbni Haldun’un devletin varlığını zo-
runlu görmesinin temel nedeni, aşağıdakilerden hangi- Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
sidir? nebilir?
A) İnsanın güvenlik içinde yaşamak istemesi A) Devletin varlığı doğal ve zorunludur.

B) İnsanın doğası gereği bencil bir varlık olması B) Devlet doğaüstü bir iradenin sonucudur.
C) İnsanların güçlü olmak istemesi C) Devlet zayıfların güçlülere karşı direnme aracıdır.
D) İnsanların doğadan eşit yararlanmak istemesi D) Devlet mutlak bir güçtür.
E) İnsanların ideal toplumsal düzen özlemi E) Devlet bireyin amaçlarını gerçekleştiren bir araçtır.
1-C 2-D 3-E 4-A 5-B 6-E 7-B 8-A 9-C 10-D
ÜNİTE - 7
188
TEST
ÇIKMIŞ SORULAR
7
1. Her bireyin hakları vardır ve adalet bu hakların korunmasıy- 4. Toplumsal varlık olarak bir arada yaşamak zorunda olan in-
la ilgilidir. Eğer biri bu hakları ihlal ederse adalet bu kişinin sanlar arasında, çeşitli istek ve amaçların bir noktada çatı-
işlediği suçla orantılı olarak cezalandırılmasını gerektirir. Pe- şacak şekilde toplanması nedeniyle bir çekişme durumu or-
ki hakların sınırları nelerdir? Kimine göre haklar bencil ayrı- taya çıkar. Eğer ortada uyuşmazlıkları önleyecek bir erk ol-
calıklardır kimine göre ise sadece varsayımlardan ibarettir. mazsa çatışmalar insanlığın yok olmasına yol açar. Böyle
Kimi, hakların insanın doğasından kaynaklandığını söyler durumlarda kural koyucuya sahip olma ve ona boyun eğ-
kimi de akıl yürütme kapasitemize bağlı olduğunu ileri sü- me gereği duyulur. Bu ihtiyacı giderecek kurum da devlet-
rer. tir. Üstün bir otoriteye sahip olan devlet ve onun koyduğu
kurallar, bireyi diğer insanların saldırı ve eziyetlerinden ko-
Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? rur.
A) Hakların ihlali suç sayılır. İbn-i Haldun’un görüşlerini yansıtan bu parçadan aşa-
B) Haklar adaletin temelini oluşturur. ğıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?
C) Cezalar suça bağlı olarak verilmelidir.

A) Devlet, toplumu baskı altında tutabilmek için sınırsız yet-
D) Hak kavramının, üzerinde uzlaşılmış bir tanımı yoktur.
kiyle donatılmalıdır.
E) Haklara saygı her bireyin yükümlülüğüdür.
B) Devletin varlığı doğal ve zorunludur.
C) Devlet toplumsal iradenin ürünüdür.
2. Sokrates “Adalet nedir?” diye sorduğunda aradığı, sadece D) Devlet, bireylerin ve kurumların karşılıklı güveniyle var-
sözcüğün tanımı değildir. “Adil” sözcüğü her çeşit insan, ka- lığını sürdürür.
rar, yasa ve anlaşma için kullanıldığına göre, bütün bunlar- E) Devlet, mutlak bir güç değil toplumun amaçlarını ger-
da ortak olan bir şey, hepsinin paylaştığı “adalet” denilen or- çekleştirmek için bir araçtır.
tak bir özellik bulunmalıdır. Sokrates’in açığa çıkarmaya ça-
Yanıt Yayınları
lıştığı şey, bu ortak özelliğin niteliğiydi. Öyle ki bunun sonun-

da tek tek olguları, ona ulaşmasına göre adil veya değil di-
ye nitelemek mümkün olsun.
5. Hobbes’a göre insan; doğası gereği kendi varlığını sürdür-
meye çalışır, dünya nimetlerinden olabildiğince çok yarar-
Bu parçada Sokrates’in aradığı ortak özellik aşağıdaki-
lanmak ister. Bunun sonucunda da herkes herkesin düş-
lerden hangisiyle ifade edilir?
manı olur, böylece savaşlar ortaya çıkar. Bu durumu Hob-
A) Adaletin sembolü B) Adalet duygusu bes “İnsan insanın kurdudur.” şeklinde özetler. Ama bu du-
rum insan varlığını tehlikeye düşürdüğünden insanlar her-
C) Adalet ideası D) Oluş olarak adalet
kesin güvenliğini sağlayan bir düzen arayışına girmişlerdir.
E) Fenomen olarak adalet Dünya nimetlerinden yararlanırken zora başvurmaktan vaz-
geçmek üzere birbirlerine söz vermiş, zora başvurma yetki-
sini ve gücünü, boyun eğecekleri bir kişiye devretmek için
3. Hobbes’a göre kılıcın zoru olmadan sözleşmeler kelimeler- aralarında anlaşmışlardır.
den ibarettir ve bu hâliyle sözleşmelerin insanı korkutacak
gücü yoktur. Adaletin etkili biçimde var olabilmesi de devle- Bu parçaya göre, insanların anlaşmalarına neden olan
tin araçları tarafından uygulanmasına bağlıdır. unsur aşağıdakilerden hangisidir?
Aşağıdakilerden hangisi bu parçadan çıkarılabilecek bir A) İnsanların, dünya nimetlerinden eşit yararlanamaması
sonuçtur? B) Bireylerin zora başvurma gücünü ve yetkisini bir otori-
teye devretmek istememesi
A) Devletin temelini yasalar oluşturur.
C) İnsanın doğal arzularının kendi varlığını tehdit etmesi
B) Yasaların yaptırım gücü olmalıdır.
D) Herkesin birbiriyle savaşması sonucunda kültürün yoz-
C) Devlet sözleşmeye dayanır. laşması
D) Adalet devletten bağımsız evrensel bir değerdir. E) Bitmek bilmeyen savaşların köklü uygarlıkları tehdit et-
E) İktidar tek bir elde toplanmalıdır. mesi
ÜNİTE - 7
189
ÇIKMIŞ SORULAR
6. Doğal özgürlüğümüz, insanlığımızın zorunlu bir parçasıdır. 8. Platon, Sparta ile yapılan Pelopones Savaşları sırasında Ati-
Özgürlüğümüzden tamamen vazgeçersek ya da köleleşir- na kültürünün yıkılmasını gözlemler ve bunun etkisiyle, ütop-
sek tam insan olmaktan çıkarız. Toplum, özgürlüğümüzü ya için bir taslak olabilecek “Devlet” adlı eserini hazırlar.
tamamen elimizden alsaydı topluma katılmanın hiçbir anla- Benzer şekilde, Roma’nın Vizigotlar tarafından yerle bir edil-
mı olmazdı; çünkü zamanla insanlığımızı kaybederdik. Pe- mesine tanık olan Aziz Augustinus, bu dünya yerine öteki
ki özgürlüğümüzü feda etmeden bir devlet oluşturabilir mi- dünyada bir ütopyadan söz eden “Tanrı Devleti”ni yazar.
yiz? Bu olanaksız gibi görünebilir ama bireysel özgürlükle- Thomas Hobbes, İngiltere’deki iç savaş sırasında sürgün-
rimiz ile kamu çıkarını bağdaştırabiliriz. deyken “Leviathan”ı yazarak barış ve refah içinde yaşayan
bir devlet yaratmaya çalışır.
Bu parçada dile getirilen devlet görüşü aşağıdaki filo-
zoflardan hangisine aittir? Bu parça ütopyalarla ilgili aşağıdaki yargılardan hangi-
sini destekler?
A) Rousseau B) Platon C) Hegel
D) Aristoteles E) İbn-i Haldun A) Mükemmel bir toplum oluşturulabilir.

B) Her insanda mutlu olma isteği vardır.
C) Yurttaşların erdemli olabilecekleri toplumsal bir düzen
vardır.
D) Gereksinimler farklı olduğundan ütopyalar da farklıdır.
E) İnsan bencil bir varlık olduğundan toplumsal düzen sağ-
lanmalıdır.
7. Doğanın bedensel ve zihinsel yetenekleri dağıttığı doğal du-
rumda insanlar arasında saf bir eşitlik vardır. Bedensel ola-
Yanıt Yayınları
rak güçlü ve hızlı düşünen bir insanla, zayıf ve yavaş düşü-

nen insan arasındaki fark, birinin diğerine üstünlük iddiası-
nı doğrulayacak kadar fazla değildir. Çünkü bedensel ve zi-
hinsel olarak zayıf olan kişi, yeteri kadar insanla veya bir hi- 9. Rousseau, yasa yapmanın ya da yasaları değiştirmenin Yu-
le ile güçlü olanı öldürmeye yetecek kadar güçlü sayılır. Bu nan kent devletlerinde olduğu gibi yani bütün halkın bir ara-
doğal eşitlik güçlü, zayıf herkesin ölüm korkusu yaşaması- ya gelip istişare ederek sonra da oylayarak yapılması ge-
na ve diğer insanlara karşı güvensizlik hissetmesine neden rektiğine inanıyordu. Bu şekilde "genel irade" ortaya çıkmış
olur. Bu güvensizliğin sonucu ise herkesin herkese karşı da- oluyordu. Böylece her bireyin kendi isteği olmasa da bir bü-
imî bir savaş hâlinde olmasıdır. Bunu engellemek için insan- tün olarak toplum için çok iyi olanın uygulanacak olduğuna
lar kendi aralarında yaptıkları bir sözleşme ile bazı hakları- dair bir güven vardı. Bu tüm toplum için iyi olanın ortaya ko-
nı devlete devrederler. nacağına dair bir idrakın varlığı, halkın kendilerini yönetmek
için seçtiği kişilere bu yasaları uygulamaya geçirme görevi-
Thomas Hobbes'un görüşlerini yansıtan bu parçaya dani verirken rahatlık sağlardı. Çünkü bütün halkın birlikte ha-
yanarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? reket ederek yaptığı bu yasalar herkesi mutlak olarak bağ-
lamaktaydı.
A) İnsanlar barışı sağlamak için devletle sözleşme yapar-
lar. Bu parça siyaset felsefesinin aşağıdaki sorularından
B) İnsanlar doğuştan eşit oldukları için bir otoriteye ihtiyaç hangisinin sorgulanmasına örnek oluşturur?
duyarlar.
A) Bürokrasiden vazgeçilebilir mi?
C) Toplumsal yaşama geçişle insanlar arasındaki eşitlik
güvensizliğe neden olur. B) En mükemmel yönetim biçimi hangisidir?
D) Devlet kendi başına bir amaç değil, barışı sağlamak için C) Sivil toplumun anlamı nedir?
bir araçtır. D) Bireyin temel hakları nelerdir?
E) Devlet insanlar arasındaki sözleşmenin sonucudur. E) İktidar kaynağını nereden alır?
1-E 2-C 3-B 4-B 5-C 6-A 7-A 8-D 9-E
ÜNİTE - 7
190
TEST
8
1. Weber’in otorite tiplerini çözümlemesine göre, yönetenler 3. Hobbes’a göre devlet, herkes herkese senin de haklarını
yönetilenlerin rızasını talep ederken onlara şöyle seslenmek- ona bırakman ve onu bütün eylemlerinde aynı şekilde yet-
tedir: kili kılman şartıyla, kendimi yönetme hakkı mı bu kişiye ya
da heyete bırakıyorum ve onu yetkili kılıyorum, dermişcesi-
− “Bana itaat et, çünkü halkımız yüzyıllardan beri liderle-
ne bütün hepsinin bir ve aynı kişide, herkesin herkesle an-
rine itaat etmiştir.”
laşması sonucu gerçekleşen insanlar topluluğudur.
− “Bana itaat et, çünkü ben senin hayatını değiştirebili-
rim.” Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerin hangisi söylene-
mez?
− “Bana itaat et, çünkü ben senin kanunlara uygun ola-
rak atanan yöneticinim.” A) Devletin temeli toplum sözleşmesine dayanır.
Weber’in bu sınıflaması sırasıyla hangi otorite tiplerine B) Devlet herkesten aldığı güçle oluşmuştur.
işaret etmektedir? C) Devlet, herkesin tek bir kişide birleşmesidir.
D) Devlet bireyler adına karar verme yetkisine sahiptir.
A) Karizmatik − Geleneksel − Hukuki-rasyonel
E) Devlet özgürlüğümüzü borçlu olduğumuz varlıktır.
B) Hukuki-rasyonel − Karizmatik − Geleneksel
C) Geleneksel − Karizmatik − Hukuki-rasyonel
D) Karizmatik − Hukuki-rasyonel − Geleneksel
E) Geleneksel − Hukuki-rasyonel − Karizmatik
Yanıt Yayınları
4. Farabi, ideal devlet olarak tasarladığı Erdemli Şehir; sağdu-

yuya, bilgiye, yüce değerlere, cesarete, maddeden bağım-
2. Locke’a göre, bir meşe ağacının altında topladığı palamut- sız bir bütünlüğe sahiptir. Erdemli Şehir’den başka dört tür
larla beslenen bir insan onların sahibidir. Hiç kimse pala- devletten daha söz eden Farabi, bunları cahil şehir, sapkın
mutların ona ait olmadığını söyleyemez. O kişi, palamutları şehir, değişmiş şehir ve şaşkın şehir olarak adlandırır. Ca-
kendine topladığı zaman sahibi olmuştur. Herhangi biri, o hil şehir, halkı yaşamdaki amacı servet, şehvet olan şehir-
kişinin, herkesin rızasını almadığından palamutlar kendine dir. Sapkın şehir, erdemli şehrin bildiklerini bilen fakat ca-
ayırma hakkı olmadığını söyleyemez. Herkese ait olan şey- hilce davranan şehirdir. Değişmiş şehir, eskiden erdemli
den bir parçayı kendi üzerine alması hırsızlık değildir. Çün- olan, sonradan bozulan şehirdir. Şaşkın şehir ise, yalancı
kü toplumsal sözleşmeye göre palamutların mülkiyeti top- bir peygamberin yönettiği ve halkı Tanrı hakkında yanlış dü-
layana aittir. Bunun için herkesin özel rızasını da almak ge- şünceleri olan şehirdir.
rekmez.
Bu parçaya dayanarak, Farabi’nin siyaset felsefesi ile il-
Bu parçaya dayanarak Locke’ın siyaset felsefesi ile ilgi- gili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
li aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Devlette yöneticilerden çok yönetilenlere önem vermek-
A) İnsanın mülk edinmesinde hiçbir bir sınırlama olmadı- tedir.
ğını belirtmektedir. B) Devleti toplumsal iradenin ürünü olarak görmektedir.
B) İnsanın doğasında bencillik olduğunu düşünmektedir. C) İdeal devleti insanlar arasındaki eşitliğe dayandırmak-
C) Mülk edinmenin temeline kişinin emeğini koymaktadır. tadır.
D) Ortak mülkiyeti içeren bir sözleşmeyi savunmaktadır. D) Devletleri ahlaki özelliklerine göre sınıflandırmaktadır.
E) İnsanların, dünya nimetlerinden eşit yararlanmasını öner- E) Devleti ihtiyaçları karşılayan bir araç olarak kabul etmek-
mektedir. tedir.
ÜNİTE - 7
191
5. Platon “Devlet” adlı eserinde, ideal düzen arayışını üç öge 7. Siyaset, insanların kolektif bir düzen oluşturmak, bu düzen
üzerinde kurgular: Baş, göğüs ve karın. Bu ögelerin her bi- içinde kendilerini yönetmek amacıyla geliştirmiş oldukları
ri, bir erdeme karşılık gelir, Baş akla, göğüs iradeye, karın kurumlar, araçlar ve süreçlerin bütünüdür. Siyaseti, hem si-
haz ya da arzuya. Akıl, bilgeliğe ulaşmaya çalışır; irade, ce- yaset bilimi hem siyaset felsefesi kendine konu edinir. Fa-
saret gösterir; arzu da bedensel ihtiyaçlar için çalışır. Buna kat siyasete yaklaşım biçimleri birbirinden farklıdır.
paralel olarak eserde baş kısmı, devleti yönetmesi gereken
bilgelere; göğüs, devleti koruyan cesur bekçilere ve karın Buna göre aşağıdakilerden hangisinin siyaset felsefesi-
da devlette çalışanlara karşılık gelir. Baş, göğüs ve karın ne özgü bir yaklaşımdır?
uyumlu hareket ettiklerinde sağlıklı insan ortaya çıktığı gibi;
devlette de yönetici, koruyucu ve çalışanların işini yapma- A) Siyasal yaşamda gözlemlenen olayların nedenlerini or-
sıyla ideal toplumsal düzen ortaya çıkar. taya koymak
B) Birey ve otorite ilişkisi üzerine ideal bir siyaset teorisi
Bu parçaya göre, ideal toplumsal düzenin ortaya çıkma- geliştirmek
sı aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?
C) Otorite tiplerini var olduğu şekliyle tarafsızca incelemek
D) Siyaset ile ekonomi arasındaki sebep sonuç ilişkisini
A) Tüm bireylerin sağlıklı olmasına
belirlemek
B) Yöneticilerin bilgili ve akıllı olmasına
E) Siyaset olgusunun ardındaki toplumsal değişkenleri ol-
C) Toplumsal sınıflar arasında eşitliğin olmasına
duğu biçimde incelemek
D) Yönetilenlerin yöneticiye itaat etmesine
E) Herkesin üzerine düşen görevi yapmasına
Yanıt Yayınları
8. Özgürlüğün yokluğu güvenliğin yokluğunu, güvenliğin yok-

6. Campanella’nın yazdığı “Güneş Devleti” adlı yapıtında, ide- luğu da özgürlüğün yokluğunu getirebilir. Bunun yanı sıra,
al bir toplum ve devlet düzeni betimler. Bu devlette bilim ve nispeten az tedbir bir kişiyi daha az güvende kılarken onu
felsefe egemendir. Devletin yöneticileri iyi bir eğitim alarak daha az özgür yapar. Bir kişinin güvenliğini artıran çoğu ted-
yetişmiş kimselerdir. Güneş devletinin başında hem filozof bir aynı zamanda onun özgürlüğünü de artıracaktır. Çünkü,
hem rahip olan bir yönetici vardır. Bu devlette özel mülkiye- kişi eğer fiziksel olarak daha güvende olursa istediklerini
ti yoktur, her şey ortaklaşa kullanılmaktadır. İnsanların ken- yapmakta daha özgür olacaktır.
di evleri, eşleri, çocukları yoktur. Çünkü bunlar insanı ben-
cil kılar ve bireyin toplumun bütününe, devlete karşı sevgi- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?
sini azaltır. Esas olan bütün toplumun iyiliği ve yararıdır.
A) Özgürlük ile güvenlik birbirinin ön şartları durumunda-
Bu parçaya dayanarak Campanella’nın betimlediği top- dırlar.
lum ve devlet ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi B) Güvenlik ile özgürlük karşılıklı olarak birbirlerini tehdit
söylenebilir? ederler.
C) Güvenliğin bazı şartları olmadan kişinin özgürlüğünden
A) Sosyalist bir düzen tasarlamaktadır.
söz edilemez.
B) İnsanın emek gücüne değer vermektedir.
D) Özgürlük ile güvenlik çoğu durumda birbirini tamamlar-
C) Gerçekliğe uygun bir sistem önermektedir. lar.
D) Devletin temelini doğaya dayandırmaktadır. E) İnsanlar ancak güvenli bir ortamda kendini özgür his-
E) Devleti mutlak bir otorite olarak görmektedir. sedebilir.
1-C 2-C 3-E 4-D 5-E 6-A 7-B 8-B
ÜNİTE - 7
192
TEST
9
1. Toplumsal düzen, eğer siyasal iktidarın meşruiyeti akılcı il- 3. Stirner, bireye sınırsız bir yetki verirken bu yetkilerle donat-
kelere göre oluşturulan kanunlara dayanırsa sağlanabilir. mış olduğu bireyin ancak yaşadığı toplumdan ve diğer oto-
Çağdaş insan, artık kişilere veya geleneklere değil, kanun- riter yapılardan bağımsızlığını kazanırsa özgür olacağını sa-
ların üstünlüğüne inanmaktadır. Bu nedenle liderler ve bü- vunur. Herkesin istediğini yaptığı bir toplumda işler yanlış
rokratlar kendi güçlerini kanunların dışında kullanırlarsa top- gitmeyecektir; eğer birey kendini savunursa hiç kimse ona
lumsal düzen sarsılır. Liderler ve bürokratlar halkın efendisi bir şey yapamaz. Bireyin rızasının aleyhine hareket eden
değil, hizmetkarıdır. Devlet, liderlere, inançlara veya gele- herkes düşmandır ve düşmana da düşman gibi davranılma-
neklere göre yönetilemez. İnsanlar, sadece aklın belirlediği lıdır.
kurallara itaat eder; politikacılar ve bürokratlar da bulunduk-
ları konuma yasalarca düzenlenen kurallara göre gelirlerse Bu parçaya dayanarak Stirner’ın siyaset felsefesi ile il-
toplumsal düzen devamlılık kazanır. gili olarak aşağıdakilerden hangisi ileri sürülebilir?
Bu parçadaki toplumsal düzen anlayışı ile ilgili olarak A) İnsanların doğuştan eşit olduklarını kabul ettiği
aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? B) Görüşlerinin sosyalizmin ilkelerini yansıttığı
C) Anarşist bir tutum içinde olduğu
A) Bireyin varlığı devletin varlığına bağlıdır.
D) Devletin varlık nedenini sözleşmeye dayandırdığı
B) Devlet ütopik bir niteliğe sahiptir.
E) Liberalizm devlet anlayışını esas aldığı
C) Yönetimde liderin etkileyiciliği önemlidir.
D) İktidar kaynağını doğadan almaktadır.
E) Otorite tipi, yasal-rasyonel egemenliktir.
Yanıt Yayınları
4. Platon’a göre, insanların bazısında maddi arzular, bazısın-

da cesaret, bazısında akıl ve bilgelik daha baskındır. Bun-
2. Siyasi iktidar şiddet tekelini barındırdığı halde, bu, siyasi ik- ları insanların doğuştan sahip oldukları bir yazgı olduğunu
tidarın sadece güce dayandığı anlamına gelmez. Tarihi ör- belirten Platon, tasarladığı devletin yapısını da bu farklılıkla-
nekler bize göstermiştir ki, hiçbir siyasi iktidar sürekli olarak ra göre biçimlendirir. Bunu, insan organizmasında bulunan
gerçek güç kullanımı veya güç kullanma tehdidiyle var ola- maddi arzular, irade ve akıl ögeleriyle ilişkilendirir. Buna gö-
maz. Salt güce dayanan rejimler karar ve emirlerini güce re, maddi arzular, toplumda beden gücüyle çalışanlara; ira-
başvurdukları sürece uygulatabilirler; ama sonunda istikrar- de, cesaretiyle iş yapan güvenlik güçlerine; akıl ise, devlet
sızlığa düşmeleri kaçınılmazdır. Bu yüzden yöneticiler yö- yöneticilerine karşılık gelir. Her birey kendinde baskın olan
netmeyi sürdürebilmek için halkın rızasını ve onayını kaza- özelliği ile devlette görev alır. Devletin sağlıklı olmasını da,
narak iktidarlarını otoriteye dönüştürmeye mecburdurlar. her bireyin, tıpkı organizmanın organları gibi kendi görevi-
Eğer halk devleti makul ve kabul edilebilir görmez, rıza gös- ni yapmasına bağlar.
termez, yaptıklarını onaylamazsa varlığını şiddete dayana-
rak uzun süre devam ettiremez. Bu parçaya dayanarak Platon’un siyaset görüşü ile ilgi-
li olarak aşağıdakilerden hangisi ileri sürülebilir?
Bu parçaya göre, devletin varlığını sürdürmesi aşağıda-
kilerden hangisine bağlıdır? A) Toplumdaki herkesin eşit olduğunu düşündüğü
B) Devletin varlığını insan doğasına uygun gördüğü
A) Devletin halk üzerinde yaptırımının olmasına
C) Devleti, insanların ihtiyaçlarını karşılayan bir araç olarak
B) Devletin halka eşit ve adil davranmasına kabul ettiği
C) Devletin egemenliğini halkla paylaşmasına D) Devletin varlık nedenini halkın rızasına dayandırdığı
D) Devletin halkın gözünde meşru gözükmesine E) Devletin varlığını toplumun ortak iradesi ile temellendir-
E) Devletin halkın ihtiyaçlarını karşılamasına diği
ÜNİTE - 7
193
5. Günümüz siyasi görüşlerinde devletler artık mutlak egemen 7. “Pınardan akan su ayrı ayrı her bir kişiye ait olmasına rağ-
güç olarak görülmemektedir. Devlet, eskiden olduğu gibi men, testideki suyun, sadece suyu testiyle çekip çıkaranın
kendi sınırları içinde son sözü söyleme yetkisine sahip de- olduğundan kim kuşku duyabilir? Emek, suyu, eskiden or-
ğildir. Yani devletler kendi yurttaşlarına istediği gibi davra- tak ve eşit biçimde çocuklarına ait olduğu doğanın ellerin-
namazlar. Bir insan, haklarının ihlal edildiğini düşünüyor ve den alarak çıkarmış ve böylece emekçi suyu kendisine edin-
kendi devletinde adaletsiz davranıldığına inanıyorsa, ulus- miştir.”
lararası yetkili organlara başvurarak adalet arama hakkına
sahiptir. Çünkü adalet devletten bağımsız evrensel bir de- Locke bu sözleriyle aşağıdaki yargılardan hangisine vur-
ğerdir. gu yapmaktadır?
Bu parçada aşağıdaki yargılardan hangisine vurgu ya- A) Emekçi insan doğanın imkanlarıyla yetinir.
pılmaktadır? B) Toplumsal çıkar bireysel çıkardan önce gelir.
C) Emek bireyler arasında eşitsizliğe neden olur.
A) Devlet egemenliği paylaşılmıştır.
D) İnsan ancak doğanın sunduklarıyla yaşayabilir.
B) Devletin temelini yasalar oluşturur.
E) Emek bireye özel mülkiyet hakkı verir.
C) Devlet yönetimi tek bir elde toplanmalıdır.
D) Adaletin temelini bireysel haklar oluşturur.
E) Hakların korunması için devlet zorunludur.
Yanıt Yayınları
6. Devletteki yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin değişik 8. “Ülkenin güvenliği, verilmesi gereken bir karara bağlı oldu-
organlar tarafından kullanılmasını öngören kuvvetler ayrılı- ğunda adalet veya adaletsizlik, insanlık veya zalimlik, zafer
ğı ilkesi, geçmişten günümüze kadar gerek kamu hukukun- yahut utanç konusunda düşünmeye gerek yoktur. Tüm dü-
da gerek siyasal bilim literatüründe oldukça tartışılmış bir şünceler bir kenara atılmalı ve tek bir soru sorulmalıdır: Ül-
konudur. Günümüzün gelişmiş siyasal düzenine sahip Ba- kenin varlığı ve özgürlüğü hangi yolla kurtarılabilir? Fransız-
tı Ülkelerinde bu konu güncelliğini yitirmesine rağmen ge- lar bu düsturu hem sözleriyle hem de eylemleriyle uygula-
lişmekte olan ülkelerde hâlâ önemini korumaktadır. yarak krallarını ve Fransa’nın yüceliğini korur, kralları hak-
kında onur kırıcı herhangi bir şey duymak sabırlarını taşırı-
Buna göre, devlet yönetiminde kuvvetler ayrılığı ilkesi- verir. Çünkü krallarının iyi veya kötü talih getiren hiçbir ka-
nin önemi aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmakta- rarı yüzünden utanca düşemeyeceğini söylerler; galip veya
dır? mağlup olması sadece kralı ilgilendirir.”
A) Devlet işlerinde iş bölümü yaparak yönetimi kolaylatır- Machiavelli’nin bu sözleri, aşağıdaki yargılardan hangi-
masından siyle çelişir?
B) Bireylerin mutlu olabilecekleri toplumsal bir düzen oluş-
turmasından A) İnsan mutluluğa ancak devlet içindeyken erişebilir.
C) Özgürlüklerin korunması adına devlet gücünü sınırlan- B) Devlet yönetiminde ahlaki ilke ve değerlere yer yoktur.
dırmasından C) Devletin güvenliği adına izlenecek her yöntem meşru-
D) Yönetim yetkisini birçok kişiye dağıtılmasını sağlayarak dur.
iktidar kavgalarını önlemesinden D) Devlet, mutlak bir güç değil, toplumun amaçlarını ger-
E) Yurttaşların farklı ihtiyaçlarını kolayca karşılamasını sağ- çekleştiren bir araçtır.
lamasından E) Devlet, toplumu yönetmede sınırsız yetkiye sahiptir.
1-E 2-D 3-C 4-B 5-A 6-C 7-E 8-D
ÜNİTE - 7
194
TEST
9
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 7
195
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 7
196
ÜNİTE 1
ÜNİTE 2
Bilgi Felsefesi
ÜNİTE 3
Varlık Felsefesi
ÜNİTE 4
Ahlak Felsefesi
ÜNİTE 5
Sanat Felsefesi
ÜNİTE 6
Din Felsefesi
ÜNİTE 7
Siyaset Felsefesi
_ ę 2 TEST
1
FELSEFEYLE TANIŞMA - BİLGİ, VARLIK, AHLAK VE SANAT FELSEFELERİ
1. Felsefenin odağını sorular oluşturur. Soru sormak felsefeyi 4. I. Kardeşine sahip çıkman, onun yarasını sarman çok gü-
başlatır. Bu bakımdan felsefe sorularla birlikte vardır. Soru zel.
sormak düşünme işleminin ilk basamağıdır. Ancak felsefe-
II. Bu su, hatırladığım kadarıyla şu ana kadar içtiğim en
deki sorulara eksiksiz, her durumda geçerli, başka türlüsü
güzel su.
tasarlanamayan cevaplar verilemez.
III. Şu parktaki sarı, kırmızı, mavi, siyah pembe laleler ne
Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin felsefi soru nite- kadar güzel.
liğinde olduğu söylenebilir?
IV. Bilgisayar, insanların hayatını değiştiren güzel bir buluş.
A) Kütüphanede kaç kitap vardır? Yukarıdaki örneklerde güzel sözcüğü sırasıyla hangi an-
B) Madde bağımlılığı nedir? lamlarda kullanılmıştır?
C) Çiçekler neden güzel kokar?

A) Fayda - Estetik - Hoş - İyi
D) İyi nedir?
B) Estetik - İyi - Hoş - Fayda
E) Sıcaklık nedir?
C) İyi - Hoş - Estetik - Fayda
D) Hoş - iyi - Fayda - Estetik
E) İyi - Fayda - Estetik - Hoş
2. Bir filozof yalnızca kendi düşünce ve inançlarına saygı du-

yulmasını değil, aynı zamanda kendisi de başkalarının dü-
şüncelerine açık olmalı ve saygı duymalıdır. 5. Estetik tavır almada başta gelen duyumlar, görme ve işitme
Yanıt Yayınları
duyumlarıdır. Bütün sanatlar ya görme ya işitme duyusuy-

Bu parçada filozofun aşağıdakilerden hangisine sahip la ya da her iki duyu sınıfıyla ilgilidirler.
olması gerektiği vurgulanmaktadır?
Buna göre, aşağıdaki sanat dallarından hangisi her iki
A) Eleştirel olma B) Rasyonel olma duyu sınıfıyla ilgilidir?
C) Bağımsız olma D) Öznel olma
A) Mimarlık B) Tiyatro
E) Hoşgörülü olma
C) Müzik D) Heykel
E) Resim
3.  Bir mandıracının sattığı süte su karıştırarak satması doğ-

ru mudur?
6. Haber ajanslarında, gazetelerde, radyo ve televizyon kuru-
luşlarında ya da İnternet ortamında habercilik işiyle uğra-
 Manavdan aldığımız meyveyi eksik tartan manavcının şanların yanında, söz konusu medyaların haber dışındaki
bu davranışı doğru mudur? içeriklerini oluşturanların ve kendileri medya olmasalar da
 Pazarda “seçmece yok” deyip çürük domatesleri karış- ürünleri medyada yer alan reklamcıların ve halkla ilişkilerin
tırarak satmak doğru mudur? de uyması gereken etik ilkeler vardır.
Bu sorular, ahlak felsefesinin alanlarından hangisini sor- Parçada sözü edilen uygulamalı etik alanı aşağıdakiler-
gulamaya yöneliktir? den hangisidir?
A) Meslek etiği B) Bilgi etiği A) Biyoetik B) Bilgi etiği
C) Biyoetik D) Çevre etiği C) Çevre etiği D) Siyaset etiği
E) Enformasyon etiği E) Enformasyon etiği
199
SONA
FELSEFEYLE TANIŞMA - BİLGİ, VARLIK, AHLAK VE SANAT FELSEFELERİ
7. Doğru bilgiye ulaşmak mümkün değildir, görüşü bir iddia- 9. Bedendeki gözün, elin, ayağın ya da diğer her şeyin bir gö-
dan öteye gitmez. İnsan her türlü bilgiden kuşku duyabilir, revi olduğu gibi, insanın da bir görevi vardır. Amaç, sadece
akıl sahibi bir varlık olarak bu hakkıdır da; ancak bu kuşku yaşamak değildir; bu zaten başka canlılarda da vardır. Ara-
sonsuza kadar devam ettirilemez. Haydi, bir an durup bu dığımız, sadece insana ait olan bir şey. Bu durumda yanıt
görüşün haklı olduğunu düşünelim. Peki, bu durumda baş- beslenmek veya büyümek olmasa gerek. Belki de duyu or-
ta matematik ve fizik olmak üzere çeşitli bilimlerin sağladı- ganlarıyla sürdürülen yaşamdan söz ediyoruzdur ancak bu
ğı bilgiler ile doğa yasaları keşfedildi, ardından bunlara da- hayvanlarda da var olan bir şey. Bu durumda verilecek ya-
yanarak ortaya konan teknoloji ile uçaklar, trenler, telefon- nıt akıl sahibi bir yaşamdır.
lar, televizyonlar, mikroskoplar, teleskoplar, binalar yapıldı;
aya gidildi, ameliyatlar yapıldı, hastalıklar tedavi edildi. Eğer Bu parçada aşağıdaki yargılardan hangisine vurgu ya-
bilimlerin sunduğu bilgiler yanlış veya kuşkulu olsaydı bun- pılmaktadır?
ların hiçbirini başaramazdık.
A) İnsanın ne yapacağını evrensel akıl belirler.
Bu parçada dile getirilen görüş, aşağıdaki felsefi yakla- B) İnsan zorlukların üstesinden aklıyla gelebilir.
şımlardan hangisine aittir?
C) İnsanın yaşamdan aldığı haz hayvanların hazzından üs-
A) Pozitivizm B) Pragmatizm tündür.

D) İnsan yaşamı aklını kullandığı ölçüde anlam bulur.
C) Empirizm D) Kritisizm
E) Her varlık doğasına uygun davrandığında mutlu olur
E) Rasyonalizm
Yanıt Yayınları
10. Çevremizde gördüğümüz, dokunup hissedebildiğimiz her

8. Sahip olduğum tüm bilgilerimin doğruluğundan kuşku du- şey sabun köpüğü gibidir. İnsanlar, hayvanlar ve diğer nes-
yabilirim. Hatta var olan her şeyin varlığından da kuşku du- neler bir zaman gelip yok olmaktadır. Hatta bir mermer taş
yabilirim. Ancak şu an başımın ağrısı, kendisini inkar ettir- bile değişir, yavaş yavaş yok olur. O halde oluş ve bozulu-
meyecek kadar şiddetli bir şekilde zorla varlığını hissettiri- şun hüküm sürdüğü, sabun köpüğü gibi kaybolup giden
yor. Evet, her şeyi inkar etsem de, başımın ağrısı inkar et- yaşadığımız bu evren aldatıcıdır, gerçek olamaz. Ancak bu
mekle geçmiyor. Doğrusu bu, güneşin ışığı ile kendini doğ- kadar değişim, bozuluş ve yok oluşun ardında değişmeden
rudan doğruya açığa çıkarmasından daha açık bir var olma kalan, bozulmayan, yok olmayan ve yaşadığımız evrende-
durumudur. İşte bundan kuşku duyamam. ki her şeyin ilk örnekleri olan mutlak varlık düşüncede bu-
lunur.
nebilir? Bu parça, aşağıdaki görüşlerden hangisine yakındır?
A) Mutlak doğru bilgi vardır. A) Heraklitos’un oluş felsefesine

B) Kesin bilgi bizim bildiklerimizi aşar. B) Descartes’in düalist varlık anlayışına
C) İnsan duyu verilerinden kuşku duyamaz. C) Platon’un idealar kuramına
D) Kesin bilgiye yaşantı sonucu ulaşabilir. D) Marx’ın diyalektik materyalizmine
E) İnsan aklında doğuştan gelen bilgiler vardır. E) Aristoteles’in madde-form öğretisine
1-D 2-E 3-A 4-C 5-B 6-E 7-B 8-A 9-D 10-C
200
_ ę 2 TEST
2
DİN FELSEFESİ
1. Din felsefecileri, neye inanıldığını ‘Tanrı’ya inanıyorum’ sö- 4. Tanrı’nın mükemmelliğini ele alan din felsefesi, Tanrı’nın bir
züyle ne kastedildiğini, bir şeye niçin inanıldığını ve inancın taraftan ezeli ve zaman dışı olmasının, diğer taraftan da za-
pratikte nasıl ifade edildiğini keşfetmek için dini alanı araş- mansal, yaratılmış düzenle ilişkide olmasının mümkün olup
tırırlar. olmadığını; veya hem değişmez olması hem de değişen tek
tek insanlarla ilgilenmesinin mümkün olup olmadığını kav-
Bu parça, din felsefesinin hangi özelliğini vurgulamak- ramaya çalışır.
tadır?
Bu parçaya dayanarak din felsefesi ile ilgili aşağıdaki-
A) Nesnel olma B) Tutarlı olma
lerden hangisi söylenebilir?
C) Kuşkucu olma D) Kuşatıcı olma
A) Dini inançların mantık ilkelerine uygunluğunu ortaya ko-
E) Sorgulayıcı olma
yar.
B) Tanrı’nın varlığını akla dayalı olarak kanıtlamaya çalışır.
C) İnsanlarda var olan Tanrı düşüncesinin kökenlerini araş-
tırır.
D) Dini bilgilerin vahiy yoluyla insanlara nasıl bildirildiğini
sorgular.
2. Aşağıdakilerden hangisi din felsefesinin amaçlarından E) Tanrı’ya inanmayı bütün dogmalardan bağımsız olarak
birini ifade etmektedir? ele alır..
A) Dinsel inançta var olması gerekeni belirlemek

B) Tanrı’nın varlığını akla dayanarak kanıtlamak
Yanıt Yayınları
C) Dinin insan yaşamındaki önemini göstermek

D) Din olgusunu kendince temellendirerek anlaşılır kılmak 5. Her dinin teolojisi kendine özgüdür ve birbirinden farklıdır.
E) Dini inançların daha geniş felsefi savunmasını yapmak Tanrı, ibadet, iman, ahiret gibi dinlerde ortak olan kavram-
lar o dinin teolojisi bakımından farklı anlaşılır ve yorumlanır.
Buna göre özellikle ilahi dinler, kendi öğretilerinin doğru,
inanılmaya değer ve evrensel bulur.
Bu parçada, teolojinin hangi özelliği vurgulanmaktadır?
A) Tutarlı olma B) Dogmatik olma
C) Öznel olma D) Normatif olma
3. Din felsefesi, tıpkı yapı şekillerinin belli bir alanda hangi top- E) İnanca dayanma
rak çeşidiyle ve gerekli malzemeyle inşa edilebileceğini araş-

tıran mühendisler gibi, dinsel inanç için uygun bir kanıtın
neyi içereceği ve farklı unsurların makul bir tarzda nasıl bir-
birine bağlanabileceği hakkında düşünür.
6. Yalnızca tek bir Tanrı vardır; bizi, evreni, var olan her şeyi
Bu parçada, din felsefesinin hangi özelliği vurgulanmak-
yaratan Tanrı bir tanedir, O eşsiz ve benzersizdir.
tadır?
Parçada sözü edilen Tanrı inancı aşağıdakilerden han-

A) Sistemli ve düzenli bilgilerden oluşması
gisidir?
B) Dinde var olanı rasyonel olarak irdelemesi
C) Dini iddiaların doğruluk değerini sorgulaması A) Politeizm B) Deizm
D) Aykırı olabilecek görüşlere de yer vermesi C) Panteizm D) Monoteizm
E) Dini ögeleri olabildiğince çok bilgiyle açıklaması E) Agnostisizm
201
SONA
DİN FELSEFESİ
7. Aşağıdaki felsefi görüşlerden hangisi Tanrı’nın varlığı 10. Aşağıdakilerden hangisi hiçbir şüpheye yer bırakmadan
problemine kuşkuyla yaklaşır? Tanrı’yı açıkça yok sayar?
A) Politeizm B) Ateizm A) Politeizm B) Ateizm
C) Deizm D) Panteizm C) Deizm D) Panteizm
E) Agnostisizm E) Agnostisizm
8. Tanrının olup olmadığı konusunda çeşitli görüşler vardır. Bu

görüşlerden biri agnostisizmdir. 11. Gerek yeryüzüne gerek gökyüzüne baktığımızda evrenin
bütününde bir düzen, kusursuzluk, oran-orantı ve uyumlu
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi agnostisizm görü- bütünlüğün oluşturduğu bir güzellik görürüz. Bu uyum,
şünü ifade eder? oran-orantı, düzen ve kusursuzluktan oluşan güzellik ken-
diliğinden oluşamaz. O halde yüce bir Tanrı vardır.
A) Her insanın inandığı Tanrı kendine göredir.
B) Tanrı’nın ne varlığı ne de yokluğu bilinebilir. Parçada, Tanrı’nın varlığına ilişkin sözü edilen kanıt aşa-
C) Tanrı düşüncesi zihnin bir tasarımından ibarettir. ğıdakilerden hangisidir?
D) Tanrı zihinde olan gerçekte olmayan bir varlıktır. A) Etik kanıt B) Empirik kanıt
E) Tanrı vardır fakat neliği bilinemez.
C) Ontolojik kanıt D) Teleolojik kanıt
Yanıt Yayınları
E) Kozmolojik kanıt
9. Din de, varlık, bilgi, ahlak, sanat gibi felsefenin önemli ko-
nularından biridir. Felsefe bu konulara nasıl yaklaşıyorsa di-
ne de öyle yaklaşır. Dolayısıyla din felsefesinin ilgi alanın-
daki sorular da dinlerin iddiaları, kavramları üzerinde derin- 12. Teologlar, düşünürler Tanrı’nın varlığına ilişkin çeşitli kanıt-
lemesine düşünmeyi, anlamayı sağlayan niteliktedir. lar ileri sürmüşlerdir. Bu kanıtlardan biri de “dini tecrübe ka-
nıtı”dır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi din felsefesinin ilgi
alanındaki sorularından biri olamaz? Buna göre, aşağıdakilerden hangisi dini tecrübe kanıtı-
nı ifade etmektedir?
A) İnsanın ruhsal dünyası ile bedeni arasında nasıl bir iliş-
ki vardır? A) İnsanın Tanrı’nın varlığını akıl yürüterek kanıtlamasıdır.
B) Tanrı, buyruklarını bir insan ile nasıl bildirebilir, bu müm- B) Tanrı’nın varlığını deneysel yöntemlere başvurarak ka-
kün müdür? nıtlamadır.
C) Evren sonradan mı yaratılmıştır, yoksa ezeli ve ebedi C) Dini emirlerine bağlı bir insanın, Tanrı’nın varlığını ken-
midir? di yaşantı içerikleriyle fark etmesidir.
D) Tanrı’nın varlığına ilişkin ileri sürülen kanıtların geçerli- D) İnsanın Tanrı’yı peygamberler aracılığıyla öğrenip inan-
liği nedir? masıdır.
E) Tanrı’nın insan ve diğer yaratılanlar arasında nasıl bir E) Evrendeki her şeyin belli amaçlar doğrultusunda düzen-
ilişki vardır? lendiğini görüp Tanrı’ya inanmadır.
1-1-E? 2-2-D? 3-3-B? 4-A?

4- 5-C?
5- 6-D?
6- 7-E?
7- 8-B?
8- 9-A?
9- 10-B?
10- 11-D?
11- 12-C?
202
_ ę 2 TEST
3
SİYASET FELSEFESİ
1. Kimi düşünürlere göre, devlet egemenliği yanılmaz, bölün- 3. Bazı insanlar doğuştan kralların oğullarıdır, onlara doğadan
mez ve devredilemez; her zaman kanun yararını gözetir, bir krallık, bir tiranlık, bir hakimlik bulabilecek kabiliyet veril-
doğruya yönelir. Dolayısıyla bu görüşte olanlar devletin yap- miştir. Böyle insanların neyi yapıp neyi yapmamaları gerek-
tıklarını da her zaman haklı ve doğru görürler. Oysa haklılık tiğini sıradan insanlar, konulmuş yasalar veya töreler söy-
hakikat değerine bağlıdır. Hakikat ise devletin adaletle hük- leyemez. Onların tek ölçütü kendileridir.
metmesi ile olanaklıdır. Adaletle hükmetme şu veya bu top-
lumun dışında olup, devletlerin uygulamalarına göre değiş- Sofist düşünür Kallikles’in düşüncelerini yansıtan bu
mez. parçadan, aşağıdaki yargıların hangisi çıkarılabilir?
Bu parçadan çıkarılabilecek sonuç aşağıdakilerden han- A) Toplumsal yaşamda eşitlik olamaz.

gisidir? B) İnsanlar devlet olmadan uyumlu yaşayamaz.
C) Adil bir yönetimin temelin insan hakları oluşturur.
A) Devletin varlığını sürdürmesi adil olmasına bağlıdır.
D) Devlet yönetiminde genel irade etkili olmalıdır.
B) Adalet mutlak egemenlik için bir araçtır.
E) Devletin varlığı insan doğasının bir gereğidir.
C) Adaletin neliğini toplumsal irade belirler.
D) Adalet ancak devletin gücü ile etkili olabilir.
E) Adalet devletten bağımsız evrensel bir değerdir.
4. Devlet nedir? Devlet bireyin huzur ve güvenini sağlamak
amacıyla oluşturulan bir organizasyondur. Kişi devlet için
bir şey yapmak zorunda değildir; sadece devlet iradesi te-
melinde ortaklaşa belirlenen kurallara uymak zorundadır.
Buna karşın devlet bireylere adaletli olmak zorundadır.
Yanıt Yayınları
Bu görüşü benimseyen bir kişinin aşağıdakilerden han-

gisini reddetmesi beklenir?
A) Devlet egemenliğinin paylaşılmasını

2. Rousseau’ya göre, doğal hayatta mutlu olan insanın top- B) Hukukun üstünlüğünü
lum hayatı kavga ve çatışmaları içerir. İnsanlar barış içinde
C) Devletin birey için var olmasını
yaşamak, mülkiyetlerini korumak için bir araya gelip kendi
D) Devletin mutlak bir güç olmasını
rızalarıyla özel iradelerini bir toplum sözleşmesi ile genel ira-
deye devrederler ve böylelikle devlet oluşur. Bireyler, dev- E) Bürokratik yapının varlığını
let aracılığıyla mal ve can güvenliklerini korumakla birlikte
farklılıklarını kaybederek genel iradenin birer taşıyıcısı hali-
ne gelirler.
5. Bazı filozoflar, bireylerin, toplumun mutluluk ve refahını sağ-
lamada yetersiz kalan, adaletten yosun baskıcı devlet yö-
Bu parçaya dayanarak, Rousseau’nun siyaset felsefesi
netimlerini ahlaki denetim altına alarak iktidarın kaynağı, sı-
ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
nırları, amaç ve hedefleri hakkında ahlaki koşullarla onları
denetleyecek ölçütler getirmeye çalışmışlardır. Bu bağlam-
A) İnsan doğası ile uyumlu ideal bir devlet biçimi tasarla-
da herkesin özgür, eşit ve mutlu olduğu, adil bir şekilde yö-
maktadır.
netildiği devlet özlemlerini ifade etmişler, mükemmel yöne-
B) Halkın doğrudan yönettiği bir devlet biçimi önermekte-
tim sistemleri tasarlamışlardır.
dir.
C) Devletin varlığını doğal ve zorunlu olarak kabul etmek- Bu parçada aşağıdakilerin hangisinden söz edilmekte-
tedir. dir?
D) Devletin mutlak gücünü sivil toplum ile sınırlandırmak-
A) Doğa durumu B) Ütopya
tadır.
C) Sivil toplum D) İdeal düzen
E) Başta bireyin rızasını esas alan, sonunda mutlakiyetçi
bir devlete ulaşmaktadır. E) Hukuk devleti
203
SONA
SİYASET FELSEFESİ
6. Toplumsal olaylar üzerine görüşlerini bildiren sofistler, in- 8. Devleti hiç gören olmamıştır. Fakat devlet her zaman vardır.
san hareketlerini etkileyen örf, adet ve ilkeler üzerine düşün- Devlet fiziki bir mekana, yapılara indirgenemez. Bununla bir-
müşlerdir. Onlara göre, genel-geçer bir kuraldan söz etmek likte devlet, hukuk kurallarının uygulayıcısı olan idari teşki-
mümkün değildir. Çünkü herkesin üzerinde uzlaşacağı bir lata ya da bir yöneticisinin olması bakımından insan unsu-
kural yoktur. Her şey herkese göre doğrudur. Toplumdaki runa da indirgenemez. Hiç kimsenin hiçbir yerde görmedi-
kişi sayısı kadar farklı doğrular olabilir. ği devleti, hayata ilişkin sonsuz sayıdaki ilişki biçimini ele al-
masıyla, onları yazılı kurallara bağlamasıyla görürüz. Bu an-
Sofistlerin bu görüşlerinin siyasal alandaki yansıması lamda devlet, hayatın hukuk aynasındaki bir yansımasıdır.
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Devlet insan doğasının devamıdır. pılmaktadır?
B) İdeal toplumsal düzen olamaz.
A) Devlet yazılı hukuk kurallarının bütünüdür.
C) Bireyin varlığı devletin varlığına bağlıdır.
B) Devlet insan doğasının gereği olarak her yerdedir.
D) Devlet ahlaki düşüncenin gerçekleşme aracıdır.
C) Devlet toplumsal yaşamın bir sonucu olarak vardır.
E) İdeal devlet insan doğası ile uyum içinde olan devlettir.
D) Devletin varlık kanıtı, toplumsal düzenin varlığıdır.
E) İdeal devlet görünmez olan devlettir.
Yanıt Yayınları
7. De Tocqueville, “Amerika’da Demokrasi” adlı eserinde, aris-

tokrasinin giyotinden geçirildiği Fransa’da, halk ile devlet
arasında hiçbir aracı kurumun kalmamış olması ve halkın
9. Anarşizm, genel anlamıyla, bütün insan gruplarında gözle-
devletin gücüyle ezilmesi karşısında, aristokrasinin gelişme-
nen; yaptırma, yasak etme, emretme, itaat ettirme güçleri-
diği Amerikan halkının kendi sorunlarını nasıl çözebildiğini,
ne karşı oluşmuş bir tepki niteliğindedir. Anarşistlere göre,
ezilmediğini anlamaya çalışır. Ve sonunda Amerikan halkı-
herhangi bir yöneticiye ihtiyaç olmaksızın toplumun düzen-
nın sorunlarını vakıf ve dernekler kurarak çözdüğünü sap-
lenmesi mümkündür. Bununla birlikte, yönetimlerden arın-
tar. De Tocqueville buradan hareketle, aristokrasinin olma-
dırılmış bir toplum yapısının şu anda içinde yaşadığımız top-
dığı toplumlarda halkın sorunlarını ancak bu kurumlar vası-
lumlardan çok daha iyi olacağını iddia ederler.
tasıyla çözebileceğini ve devlete bağımlılıktan kurtulacağı-
nı ileri sürer.
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi anarşizm gö-
rüşüne uygun bir ifadedir?
Parçada, De Tocqueville toplumsal sorunların çözümün-
de, aşağıdakilerden hangisinin önemini vurgulamakta-
A) İnsan ancak kendi doğası ile uyumlu bir devlette mutlu
dır?
olabilir.
B) Tek tek her insan iradeleri ortak bir irade olan devlette
A) Hukukun birleştirilmelidir.
B) Bürokrasinin C) İnsanların eşit ve özgürce yaşamaları için otoritenin or-
C) Sivil toplumun tadan kaldırılması gerekir.
D) Halk egemenliğinin D) En kötü devlet hiç devlet olmamasından daha iyidir.
E) Toplum sözleşmesinin E) Özgürlük ancak toplumsal yaşamda olanaklıdır.
1-1-E? 2-?2-E 3-? 3-A4-? ?D

5-4- 6-? 5-B 7-? 6-?B
8- 9-? 7-C 10-? A ?
8-11- 9-C?
12-
204
_ ę 2 TEST
4
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7. ÜNİTELER)
1. Devlet, toplumun güvenliğini daha önemli görüp, bunu bir 4. Sanatçılar, kendi iç imgeleri ve hülyalarına dalmış kişiler gi-
tehdit olarak kullanarak insanların hak ve özgürlükleri kısıt- bi görünseler de yapıtlarıyla ölümlü kaderlerine kafa tutmak-
lama yoluna gidemez. İnsanın, hayatını koruma ve fizik var- ta, tutkuyla ölümün ötesinde yaşamaya çalışmaktadırlar. Hiç
lığını sürdürme eğilimi, onu, bu amaç doğrultusunda diğer şüphe yok ki, bu çalışma süreci çok güçtür. Beethoven’in
insanlarla anlaşmaya, özgürlüğünden vazgeçmeye zorla- karalamalarına bir bakın; yazdığı notaları sık sık düzeltip ye-
yamaz. Devletin başlıca amacı bireyin ve toplumun devlete niden yazması bunu ortaya koymaktadır. O, eşsiz hayal gü-
karşı korunmasıdır. Devletten beklenen sadece yaşam gü- cüyle mükemmel olanı, ideali ortaya koymaya çalışmıştır.
venliğinin sağlanmasıdır. Bunun dışında devletin müdaha-
leci yaklaşımı kabul edilemez. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
Bu parçadaki görüşü savunan biri, felsefede aşağıdaki- A) Güzellik değerinin göreceli olduğu
lerden hangisiyle nitelendirilir? B) Sanatın estetik kaygıyla olan bağı
A) Nihilist B) Septik C) Sanatın yaratıcılık ürünü olduğu

D) Sanat yapıtlarının doğadan izlenimler taşıdığı
C) Anarşist D) Liberalist
E) Sanat yapıtlarının yarar gözetilmeden yapıldığı
E) Sosyalist
2. Kesin bilgi, deney yoluyla açıklanabilen, kurgusal olmayan, 5. Aşağıdakilerden hangisi “panteizm” görüşünün argüman-
gözlenebilir olaylara dayanır. Gerçek bilginin biricik kayna- larından biri değildir?
ğı doğa bilimleridir. Buna göre biz yalnızca deney yoluyla
Yanıt Yayınları
bilinebilen, gözlenebilir büyüklüklerle ilgilenmeliyiz. A) Tanrı evreni yaratıp kendi haline bırakmıştır.
B) Evren ile Tanrı birbirinden ayrı düşünülemez.
Parçada sözü edilen bilgi kuramı aşağıdakilerden han-
C) Doğada olan her şey bütünüyle Tanrı’yı oluşturur.
gisidir?
D) Evrende görülen şeylerin dışında bir Tanrı yoktur.
A) Pozitivizm B) Empirizm
E) İnsan da Tanrı’dan bir parça taşır.
C) Kritisizm D) Pragmatizm
E) Rasyonalizm
6. Çoğunluğun bir şeye doğru demesi, gerçekten o şeyi doğ-

ru yapar mı? Orta Çağ Avrupa’sında yaşayan herkesin “Dün-
3. Felsefe, kapısını hiçbir alana kapatmayan, kendini sadece
ya düzdür”demesi, dünyayı düz mü yaptı? Ya da toplumsal
belirli yöntemlerle kısıtlamayan, ulaşabildiği her alana ulaş-
bir sorunda halkın çoğunluğunun o konu hakkında yeterli
maya çalışan bir disiplindir. Bir fizikçi kendisini her şeyi du-
onayı vermesi ne kadar doğru olabilir? Nasıl ki bir hastalık-
yular aracılığıyla gözlenebilen görünüşlerle sınırlı tutarken,
ta bir mühendise değil de doktora gidiliyorsa, herhangi bir
felsefeci için böyle bir sınırlama yoktur.
alanla ilgili problemin çözümünde de çoğunluğa mı başvur-
malı yoksa o alanın uzmanına mı danışmak gerek?
Bu parçada felsefenin hangi özelliği vurgulamaktadır?
Bu parçada, bilginin doğruluk ölçütlerinden hangisi sor-

A) Akıl ve mantık ilkelerine dayanma
gulanmaktadır?
B) Bilimsel çalışmalara öncülük etme
A) Yararlılık B) Uygunluk
C) Kendi kendini sorgulama
D) Cevaplardan çok sorulara önem verme C) Apaçıklık D) Tutarlılık
E) Kapsayıcı bir düşünme süreci olma E) Tümel uzlaşım
205
SONA
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7. ÜNİTELER)
7. Su, kendiliğinden ne donar ne kaynar. Her iki sonuç için de 9. Kant, sanatı oyun ile belli bir ilgi içine sokar. Bir çocuk niçin
birtakım nedenlerin bulunması gerekir. Suyun donması için oyun oynar? Kaslarının ve zihinsel yetilerinin gelişmesi için
sıcaklığının belli bir düzeye düşmesi, kaynaması için belli mi, gelecekteki yaşama hazırlanması için mi? Bunlar oyun
bir düzeye çıkması gerekir. Her iki durumda da sıcaklık dü- oynayan çocuk için hiçbir şey ifade etmez. Çocuk oyun oy-
zeyi donma veya kaynamanın nedenidir. Dolayısıyla doğa- namakla sadece eğlenmek ister. Kant, sanatı böyle bir oyun
da nedeni olmadan, kendiliğinden meydana gelen bir olay anlayışı içinde temellendirir ve bu yönüyle zanaattan ayrıl-
gözlemek mümkün değildir. dığını belirtir. Sanatı özgürlüğe dayalı bir eylem, zanaatı çı-
kara dayalı bir eylem olarak adlandırır. Yani sanat yalnızca
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? bir oyun olarak, kendi kendisi için hoşa giden bir uğraştır;
başka bir şey değil.
A) Doğa olaylarının gerçekleşmesi birçok olasılık içerir.
B) Doğada determinizme dayanan bir düzen vardır. Parçada, Kant sanatı hangi özelliği ile oyuna benzetmek-
tedir?
C) Varlık hiç durmayan değişime dayanan bir oluştur.
D) Doğadaki her olay bir amacı gerçekleştirir.
A) Somut olmasıyla
E) Doğa açıklanması güç gizemlerle dolu bir yapıdır.
B) Ereksiz olmasıyla
C) Öznel olmasıyla
D) Evrensel olmasıyla
E) Yaşamı yansıtmasıyla
Yanıt Yayınları
8. Yaşanan bir trafik kazası sonrasında bir yaya ölür. Olay son-
rası kazayı yapan kişi kendini şöyle savunur:
− Trafikte ilerlerken birden karşıma bir kedi çıktı. Kediye

çarpmamak için ani bir refleksle direksiyonu kırdım ve 10. Doktora gittiğimizde sırtımda bir ağrı var, dediğinizde bu-
o anda kaldırımda yürüyen adam yola adımını atmıştı nun mutlaka bir nedeni olmalıdır. Sırtınızdaki ağrının neden-
ki, elimde olmadan ona çarptım. Kedinin o anda orada siz olarak var olduğu söylenirse saçma bulursunuz. Bunun
belirmesi, benim ani bir refleksle direksiyonu kırmam, gibi, gerek içinde yaşadığımız doğada gerek içinde bulun-
adamın orada olması hepsi görünen nedenlerdir. Ger- duğumuz evrende nedeni olmayan hiçbir olaya tanık olmu-
çekte ben ne yapsam da adam zaten ölecekti; çünkü yoruz. Her şeyin mutlaka bir nedeni var. Doğada gözlenen
eceli gelmişti. nedensellik ilişkisi geriye doğru takip edildiğinde nereye ka-
dar uzatılabilir? Sonsuza kadar uzatılamaz. Çünkü sonsuz
Kazayı yapan kişiyi dinleyen polis memuru;
olan bir şeyin başlangıcı olmadığı için sonrası da olmaz. O
− Eğer trafikte kurallara uyarak yavaş ilerlemiş olsaydın halde nedensellik zinciri bir noktada sona ermelidir. Bu baş-
bunların hiçbiri olmazdı, der. langıç noktası ise, ilk neden olan Tanrı’dır.
Bu kişilerin düşünceleri, sırasıyla ahlak felsefesindeki Bu parça, Tanrı’nın varlığı ile ilgili ileri sürülen kanıtlar-
görüşlerden hangilerine uygundur? dan hangisini vurgulamaktadır?
A) İndeterminizm − Determinizm A) Ahlak kanıtı

B) Determinizm − Liberteryanizm B) Tasarım kanıt
C) Fatalizm − İndeterminizm C) Ontolojik kanıtı
D) Otodeterminizm − Liberteryanizm D) Kozmolojik kanıt
E) Determinizm − İndeterminizm E) Dini tecrübe kanıtı
1-1-D? ?A
2-2- 3-? 3-E 4-? 4-C5-? 6-A?
5- ?E
7-6- 8-? 7-B 9-? 8-C10-? B ?
9-11- 12-D?
10-
206
ÜNİ T E
BİLİM FELSEFESİ
TEST
BİLİM FELSEFESİ
1
1. Bilim inanmaya değil, ispata dayanır. Bilimin gücü şüphe- 4. Batlamyus’un yer merkezli evren teorisi Kopernik’e kadar
de yatar. Bilimde, ileri sürülen düşünce ve ilkeleri araştırma- ayakta kaldı. Kopernik, teleskopla yaptığı gözlemlerle Bat-
dan, kanıt aramadan, incelemeden, eleştirmeden, tartışma- lamyus’un teorisini çürüttü ve güneş merkezli evren mode-
dan doğru ve mutlak hakikat sayan anlayışlara yer yoktur. lini kurdu. Bu modelde, gezegenler güneş merkezli çember
yörüngeler çizer. Elbette bu da bir teoridir ve yanlışlığı ispat
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? edilene kadar geçerli olacaktır. Ama, kendisinden önce var
olan yer merkezli evren modelini çöpe attı. Buna göre do-
A) Bilimsel bilgilerin sistemli olduğu ğadaki olguları açıklayan daha iyi bir teori ortaya çıkınca es-
B) Bilimin çelişki içermediği ki teorinin hükmü kalmaz.
C) Bilimin sürekli olarak ilerlediği

Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisi çıkarılamaz?
D) Bilimsel bilginin öznel olmadığı
E) Bilimin dogmatik olmadığı A) Bilimsel bilgiler zaman içinde değişebilir.
B) Bilimsel bilginin doğruluğunu paradigma belirler.
C) Bilim, yanlış olduğu anlaşılan bilgilerin ayıklanmasıyla
ilerler.
D) Bilimdeki her yeni bilgi kendinden önceki bilgilere da-
yanır.
2. Bilim, hiç kimsenin tekelinde değildir, hiç kimsenin iznine
E) Bilimde aynı konudaki farklı iki teori eş zamanlı yaşaya-
bağlı değildir. Bilim herkese açıktır; isteyen herkes bilimsel
mazlar.
çalışma yapabilir.
Bu parçada bilimsel bilginin hangi özelliği vurgulanmak-

Yanıt Yayınları
tadır?
A) Nesnellik B) Evrensellik
C) Kesinlik D) Olgusallık
E) Tutarlılık
5. Her bilim insanı, çağının bilim ve kültürüyle bir bütündür.

Aristoteles’i Antik Çağ Yunan kültüründen, Newton’u Aydın-
lanma Çağından soyutlayamayız. Bilim insanının kullanığı
3. Bilim insanı herkesin bildiği, söylediği şeyleri tekrarlamaz. gözlük ne renk ise varlığı da o renkle görür ve öyle yorum-
Önceden bulunmuş, bilinen şeylerden yararlanmakla birlik- lar.
te, bunlara kendi bilgi ve düşüncelerini ekleyerek yeni so-
nuçlara ulaşır. O, bir yandan dünyadaki bilimsel gelişmele- Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
ri izlerken, öte yandan başkalarının da yararlanabileceği öz-
gün görüş ve bilgilerini bilim dünyasının kullanımına sunar. A) Bilim, bilim insanının nesnel araştırmalarının bir ürünü-
dür.
Bu parçada bilim insanının hangi özelliği vurgulanmak- B) Bilim insanı yaşadığı toplumun ihtiyaçlarına kayıtsız de-
tadır? ğildir.
C) Bilim çalışmalar salt rasyonel bir etkinlikten ibaret de-
A) Yaratıcı ve paylaşımcı olma
ğildir.
B) Tarafsız ve kararlı olma
D) Bilim insanı ancak özgürlükçü toplumlarda verimli ola-
C) Akılcı ve seçici olma bilir.
D) Hoşgörülü ve ilkeli olma E) Bilim dünden bugüne birikimli olarak ilerleyerek gelmiş-
E) Tutarlı ve sistemli olma tir.
ÜNİTE - 8
209
BİLİM FELSEFESİ
6. Bilimsel tutum, ön yargı, kör inanç ve bağnazlıktan arınma- 9.  Bilimde ortaya atılan tüm görüşler teori düzeyindedir,
yı; ileri sürülen bir görüşü peşinen kabul etmemeyi, kesin kesin olarak ispatlanmamıştır. Bu yüzden bir olayın so-
yargılarda bulunmaktan kaçınmayı gerektirir Gerçeği arar- nucu bilim insanları tarafından farklı açıklanabilmekte-
ken yeterli denetimleri yapmadan açıklama yapılmaması, dir.
doğru sonuçlara ulaşmak için bıkmadan titizlik gösterilme-
 Bilim insanlarının değer yargıları ve kişisel duyguları bi-
si bilimsel tutumun bir gereğidir. Öte yandan elde edilen so-
limde ulaşılan sonuçların farklı açıklanmasına yol açar.
nuçları ırk, din, dil, kültür, ulus ayırımı olmaksızın tüm insan-
lığın ürünü olarak kabul etmek de benimsediği ilkeleri ara- Bu iki durum, aşağıdakilerden hangisine işaret etmek-
sındadır. tedir?
Bu parçada, bilimsel tutumun hangi niteliğine değinil- A) Bilimsel bilgilerin olgusal olmasına
memiştir?
B) Bilim insanının subjektifliğine
A) Nesnellik B) Evrensellik C) Bilimin sosyokültürel değerlerle ilişkisine
C) Sabırlı olma D) İşlevsellik D) Bilim insanının yaratıcılığına

E) Bilimin nesnel olarak doğrulanmasına
E) Kuşkucu olma
Yanıt Yayınları
7. Bilim insanları çalışmalarını, belli bir dönemde etkin olan,

herkesçe benimsenen, genel kabul gören düşüncelerin et-
kisinde sürdürürler.
10. Deney, gözlem ve akıl yürütmelerle üretilen bir bilgi, bilim-
sel bilgi havuzuna girer. Bilimsel bilgi havuzuna giren her
Bu cümle, aşağıdakilerin hangisini vurgulamaktadır?
bilgi, o andan itibaren dünyadaki herkese açıktır. Burada
A) Yasa B) Öngörü bilgi, havuza girerken nasıl üretildiği de belli olmalıdır. Na-
sıl üretildiği belli olmayan dogmatik söylemler, başka kişi-
C) Hipotez D) Akıl yürütme
lerin gözlem ve deneylerle sınayamayacağı bilgiler bilimsel
E) Paradigma bilgi havuzuna giremez. Her isteyen o yöntemlerle o bilgiyi
sınayabilmelidir. Ancak her sınamada başarılı çıkan sonuç-
ların bilimsel değeri vardır.

nebilir?
A) Bilimsel bilgiler doğru olarak kabul edilen birtakım te-

mel varsayımlara dayanır.
8. “Geçicilik ve belirsizlik bütün doğa bilimlerinin genel karak-
teristiğidir” diyen kişinin bu görüşü, bilimin aşağıdaki B) Bilimsel bilginin değeri kullanılan yönteme bağlıdır.
özelliklerinden hangisine aykırıdır? C) Bilimsel bilgi tekrarlanabilir ve nesnel olarak denetlene-
bilir niteliktedir.
A) Kesinlik B) Nesnellik
D) Bilimsel bilgiler yanlışlığı ispat edilene kadar geçerli ka-
C) Olgusallık D) Birikimlilik lan bir teoridir.
E) Tutarlılık E) Bir bilgi yaşamdaki sonuçlarıyla bilimsel nitelik kazanır.
1-E 2-B 3-A 4-D 5-C 6-D 7-E 8-A 9-B 10-C
ÜNİTE - 8
210
TEST
BİLİM FELSEFESİ
2
1. Genç yaşında kraliyet bilim akademisine seçilen Newton’a 4. “Bilim köleler yaratmaktan başka bir işe yaramadı; savaş
başarısının nedeni sorulur. O da bunu, Galileo ile Kepler gi- zamanında bizi zehirlemeye, paramparça etmeye yarıyor;
bi devlerin omuzlarından daha uzaklara bakabilmesi ile açık- barış zamanında da yaşamımızı çekilmez, kararsız duruma
lar. sokuyor. Bilimler, insanları kafa işlerine adayıp büyük ölçü-
de kölelikten kurtaracak yerde, onları makinenin kölesi ya-
Bu parça, bilimsel bilginin hangi özelliğini vurgulamak- pıyor.”
tadır?
Einstein’ın bu sözleri, aşağıdakilerden hangisine işaret
A) Olanı olduğu gibi bildirme etmektedir?
B) Sistemli ve düzenli olma
A) Bilimin değerine
C) Deney verilerine dayanma
B) Bilimsel yönteme
D) Uygulanabilir olma
C) Bilimin nesnelliğine
E) Birikimli olarak ilerleme
D) Bilimin konusuna
E) Bilimin özelliklerine
2. “Bir dirhem ilim, bin okka edebe muhtaçtır.”
Ebubekir Razi’nin bu sözü aşağıdakilerden hangisini

vurgulamaktadır? 5. Bir kuramın bilimselliği onun “doğrulanabilme” özelliğin-
de değil, “yanlışlanabilme” özelliğinde aranması gerekti-
Yanıt Yayınları
A) Bilimin insana olan faydasını

ğini ileri süren düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
B) Bilimin akıl ile olan ilişkisini
A) Kuhn B) Carnap
C) Bilimin araştırma alanını
D) Bilimin ahlakla ilişkisini C) Kant D) Popper
E) Bilimin evrenselliğini E) Wittgenstein
3. I. Teknoloji uygulamalı bilimdir.

6. Bilim insanları kullandıkları bilim diline ait her gözlem öner-
II. Bilim, doğayı doğal güçlerle anlama çabasıdır.
mesini değil, yalnız bilimsel çalışmaları için yararlı olacağı-
III. Bilim insanı, deprem gibi olası doğa olayları hakkında nı düşündükleri sınamaya değer gözlem önermelerini geçi-
insanları herhangi bir bilgi saklamadan dürüstçe toplu- ci olarak doğru kabul eder ve araştırmalarını bu çerçevede
mu aydınlatmakla sorumludur. yürütürler. Örneğin, bir bilim insanının “−275°C’de yaşayan
canlılar vardır.” önermesini kanıtlamak amacıyla araştırma-
Yukarıdaki bilgiler, bilimin sırasıyla hangi değerlerine
sı gibi.
işaret etmektedir?
Bu parçada aşağıdakilerin hangisinden söz edilmekte-

A) Teorik − Pratik − Etik
dir?
B) Pratik − Teorik − Etik
A) Kuram B) Tümevarım
C) Pratik − Etik − Teorik
D) Etik − Teorik − Pratik C) Hipotez D) Tümdengelim
E) Teorik − Etik − Pratik E) Paradigma
ÜNİTE - 8
211
BİLİM FELSEFESİ
7. Modern bilimsel yöntemin başlangıcı 500 yıl önceki Avrupa 10. I. Her bilim dalı, konusu olan somut nesnelerin tüm özel-
kaynaklı düşünceden esinlenmiş olduğu öne sürülse de ger- likleriyle değil, yalnızca kendi ilgi alanlarına giren özel-
çekte bilimin bütün kültürlerin katkısı olduğu yadsınamaz. likleriyle inceler.
II. Bilim, metafizik konuları değil, evrende şimdiki zaman-

Bu parçada, bilimsel bilginin aşağıdaki özelliklerinden
da var olan, geçmişte var olmuş ve gelecekte var ola-
hangisi vurgulanmaktadır?
cak fizik olayları konu edinir.
A) Tutarlı olma III. Bilimsel bilgiler içinde matematik hatasızdır, hiçbir şüp-
B) Evrensel olma heye yer yoktur; doğa bilimleri de sosyal bilimlere gö-
re daha az hatalı olan, daha az şüphe içeren bilgilerden
C) Olgusal olma
oluşur.
D) Birikimsel olma
E) Nesnel olma Yukarıdaki bilgiler, bilimin sırasıyla hangi özelliklerine
işaret etmektedir?
A) Seçicilik - Olgusallık - Kesinlik

B) Mantıksallık - Olgusallık - Nesnellik
C) Evrensellik - Kesinlik - Mantıksallık
8. Bilim insanlarının yaptıkları çalışmalar her zaman için baş- D) Seçicilik - Nesnellik - Olgusallık
ka araştırmacıların testine ve kontrolüne açık olsa da; bu
E) Nesnellik - Olgusallık - Evrensellik
durum, bilim insanlarının sahip oldukları ön yargıları tama-
men ortadan kaldırmaz.

Yanıt Yayınları
A) Bilimin salt rasyonel bir etkinlik olduğu

B) Bilimde mutlak kesinliğin olmadığı
C) Bilimsel sonuçların zamanla değişebileceği
D) Bilimin evrensel bir değer olduğu
E) Bilimde nesnel davranmanın güçlüğü
11. Bilimin değeri denilince; etik, pratik, teorik veya entelektüel

değeri kastedilir.
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi bilimin pratik

9. Bilim felsefesi, bilimle ilgili sorular sorarak bilimin yapısını, değerini vurgulamaktadır?
doğasını sorgular.
A) Bilim, doğal ve sosyal gerçekliğin daha iyi anlaşılması-
Buna göre, aşağıdaki hangisi bu tür sorulardan biri de- nı sağlayan bilgiler sunar.
ğildir? B) Bilim, insana nesnel, eleştirici ve dürüst olmayı öğretir.
C) Bilim, doğanın gizemini çözerek bizi meraktan kurtaran
A) Bilimselliğin ölçütü nedir?
bir etkinliktir.
B) Bilimsel doğruluk nedir?
D) Bilim, iyi zamanlarda servet, kötü zamanlarda bir sığı-
C) Bilim doğa olaylarını nasıl kontrol eder? nak ve iyi bir yol göstericidir.
D) Bilimsel bilgiler ne derece güvenilirdir? E) Bilim, deneysel yöntemlerle sonuç çıkarmaya çalışan
E) Bilimde tarafsız olmak mümkün müdür? düzenli bilgidir.
1-E 2-D 3-B 4-A 5-D 6-C 7-B 8-E 9-C 10-A 11-D
ÜNİTE - 8
212
TEST
BİLİM FELSEFESİ
3
1. “Havada serbest bırakılan bütün cisimler yere düşer.” biçi- 3. Bilimsel bilgilere dayalı olarak gerek tabiatta, gerek uzayda
minde bir varsayımda bulundunuz. Bu varsayım üzerinde olacak olan olaylar hakkında daha olmadan önce sağlıklı
deney yapacaksınız. Büyük bir taş aldınız ve yukarıdan aşa- tespitlerde bulunmak mümkündür. Ancak felsefi bilgilere
ğıya bıraktınız. Böylece varsayımınızı doğruladınız. Ancak dayanarak böyle bir kestirimde bulunulamaz, bulunulsa da
durgun bir havada serbest bırakılan bir cisim yere düşer- isabetli olmaz.
ken, aynı cisim rüzgarlı bir havada düşmeyebilir. Ya da ağır
cisimler düşerken, hafif cisimler düşmeyebilir. Eğer bilimsel Parçada, bilim ile felsefe hangi yönden karşılaştırılmak-
bir çalışma yürütüyorsanız hava koşulları, cisimlerin ağırlı- tadır?
ğı, şekli gibi, yaptığınız deneyi etkileyebilecek değişkenleri
göz önünde bulundurmanız gerekir. Dolayısıyla varsayımı- A) Nesnel olma
nızı farklı koşullar, olası bütün değişkenler için tekrar tekrar B) İnceleme konuları
sınamanız gerekir. Aksi durumda bilimsel çalışma sonuçla- C) Yöneldikleri amaç
rı kuşkulu olur.
D) Evrensel olma
Bu parça, bilimsel çalışmalarda aşağıdakilerden hangi- E) Öngörü sağlama

sinin önemine vurgu yapmaktadır?
A) Deney koşullarının kontrol altında tutulmasına

B) Deneyin yansız bir şekilde sürdürülmesine 4. Felsefe de bilim de insanın dünyayı anlama çabalarına yö-
C) Başka bilim insanlarından yardım alınmasına nelik etkinlikleridir. Bu bakımdan ikisi bazı ortak özelliklere
sahiptir.
D) Deneyle ilgili isabetli öngörülerde bulunmaya
E) Bilimsel gelişme ve yeniliklere açık olmaya Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bilim ile felsefe ara-
Yanıt Yayınları
sındaki ortak özelliklerden biri değildir?
A) İkisi de hazır bilgilerle yetinmez.

B) İkisi de mutlak bilginin peşindedir.
C) İkisi de mantık ilkelerini titizlikle kullanır.
D) İkisi de sınırlı sayıdaki olguları inceler.
E) İkisi de bilgi elde etme açısından sistematiktir.
2. Bilimde, tekrarlanan gözlem ve deneylerle mevcut bilgi bi-

rikimi düzeyinde doğruluğu kısmen kabul edilmiş, ancak yi-
ne de gözlem ve deneylerle yanlışlanabilme olasılığı olan
5. Bilimsel araştırmalar, tümdengelim yoluyla genel bir ön tah-
minden yola çıkarak iddianın oluşturulmasıyla başlar. Daha
birçok açıklama bulunur. Örneğin, kuşlar uçarken yollarını
sonra bu iddiayı ispat için verilerin toplanması, en sonunda
nasıl bulduklarına ait birçok görüş vardır. Bunlardan biri,
da ileri sürülen iddiaların probleme uygulanması, yani sı-
kuşların yerin manyetik alanını kullanarak yollarını bulduğu-
nanması gelir. Bu şekilde iddia geçici bir açıklamayla for-
nu ileri sürmektedir. Başka bir görüş ise, kuşların güneş ve
müle edilmiş olur.
yıldızlar tarafından yönlendirildiğini ileri sürmektedir. Bu gö-
rüşler, doğruluğu kısmen kabul edilmiş, ancak yanlışlana-
Bu parçada, bilimsel araştırmaların aşağıdakilerden han-
bilme olasılıkları da olan açıklamalardır.
gisiyle başladığı vurgulanmaktadır?
Bu parçada, aşağıdakilerden hangisi örneklerle anlatıl-

A) Gözlem yapma
maktadır?
B) Kuram geliştirme
A) Hipotez B) Teori
C) Hipotez kurma
C) Yasa D) Olgu D) Bilimsel açıklama
E) Öndeyi E) Kuşku duyma
ÜNİTE - 8
213
BİLİM FELSEFESİ
6. Bilim insanları araştırmalarına başlarken belirli kabullere sa- 8. Bilimsel çalışmalarda yapılan gözlemler ve alınan ölçümler,
hip olabilirler. Kuhn bu kabullere paradigma der. Deneyler benzeri bir eğitimden geçmiş, aynı araç-gereç ve teknik im-
bu doğrultuda düzenlenir veya gözlemler yapılır. Ortaya çı- kanları kullanan başka kişilerce de denetlenebilir. Bu dene-
kan sonuçlar, bulgular da bu ortak kabule göre değerlen- tim sürecinde, yanlış olduğu anlaşılan bilgiler ayıklanır; ye-
dirilir. Burada sınamalar, sorgulamalar hep paradigma çer- rine yenisi konulur. Böylelikle, kişiye bağımlı ve öznel olma
çevesinde sürdürülür. durumundan uzaklaşır, nesneye bağımlı hale gelir. Bu da
bilimsel bilginin güvenirliğinin yüksek olması demektir.
Bu parçaya dayanarak paradigma ile ilgili aşağıdakiler-
den hangisi söylenemez? Bu parçada, bilimsel bilginin aşağıdaki özelliklerinden
A) Olguları kurama uydurmaya çalışır.
B) Bilim dünyasına örnek çözümler sunar. A) Tekrarlanabilir olma
C) Bilimsel araştırmaların standartlarını belirler. B) Genellenebilir olma
D) Yeni ve özgün düşüncelere öncülük eder. C) Birikimli olarak ilerleme
E) Bilimsel çalışmalara değer ölçüsü biçer. D) Sistemli ve düzenli olma

E) Akıl mantık ilkelerine uyma
Yanıt Yayınları
7. Suya attığımız her nesnenin şimdiye kadar hiç aksatmadan

hep battığını gördük. Bu bilgimize dayanarak ileride de ye-
ni bir nesneyi suya attığımızda yine batacağı sonucuna va- 9. Hawking’in 1970’lerde ortaya attığı uzaydaki kara delikler-
rırız. Ancak bu sonucun mutlak bir geçerliliği yoktur. Çün- le ilgili ilk teorisinde, kara deliklerin birer dipsiz kuyu gibi ol-
kü olayların geçmişte belli bir biçimde gerçekleşmiş olma- duğunu ve çekim alanına giren tüm nesneleri yuttuğunu öne
sı, gelecekte de aynı şekilde olacağının kesin bir kanıtı ola- sürüyordu. 2004’te yaptığı açıklamada ise kara deliklerin sa-
maz. Biz sadece geçmişte suya atılan nesnelerin battığı ger- nıldığının aksine yuttukları nesneleri geri püskürtmelerinin
çeğini, sonrasında da böyle olacağına kanıt sayar ve bu dü- mümkün olduğunu savunmaya başladı. Bu teoriler birçok
zenliliği doğa yasası olarak kabul ederiz. Ancak bu düzen- deney ve gözlemlerle desteklenebilir. Ancak yine de teori-
liliğin gelecekte de aynı şekilde devam edeceğinden emin yi oluşturan koşulların gelecekte de aynen korunacağına;
olamayız. Çünkü, biz geleceği henüz yaşamadık; bu neden- yani teorinin gelecekte de geçerli olacağına ilişkin bir ga-
le gelecekte suya atacağımız başka nesnelerin de batıp bat- ranti yoktur. Sadece şunu öne sürebiliriz; her teori ancak
mayacağını bilemeyiz. aksi ispatlanıncaya kadar doğrudur.
Bu parçada, bilimselliğin aşağıdaki ölçütlerinden han- Bu parçada, bilimsellik ölçütü olarak aşağıdakilerden
gisi eleştirilmektedir? hangisine işaret edilmektedir?
A) Yanlışlanabilirlik B) Açıklanabilirlik A) Tutarlılık B) Uygulanabilirlik
C) Doğrulanabilirlik D) Sınanabilirlik C) Açıklanabilirlik D) Doğrulanabilirlik
E) Uygulanabilirlik E) Yanlışlanabilirlik
1-A 2-B 3-E 4-D 5-C 6-D 7-C 8-A 9-E
ÜNİTE - 8
214
TEST
BİLİM FELSEFESİ
4
1. Galile eğik olan Pisa Kulesi’nin tepesinden farklı cisimleri 4. Hiçbir bilim insanı, “benim söylediklerim tek doğrudur” şek-
serbest bırakarak düşmelerini gözler ve düşmenin ne şekil- linde konuşma hakkına sahip değildir. Bilim insanına böy-
de gerçekleştiğini ölçer. Yaptığı çalışmalar sonunda, yeryü- le bir hak tanımak, hoşgörüyü ve bilimsel rekabeti ortadan
zünde havası alınmış bir ortamda aynı yükseklikten düşme- kaldırır. Bilim insanı, yaptığı iş gereği bir “hoşgörü ahlakı”-
ye bırakılan cisimlerin aynı zamanda yere düştüğünü belir- na sahip olması gereken kişidir. Bilimin gelişmesi, çeşitli gö-
ler. Örneğin, madeni para, buruşturulmuş kağıt ve buruştu- rüş ve kuramların rekabet edebilmesine bağlıdır.
rulmamış kağıdın üçünün de aynı anda yere düştüğü görü-
lür. Bilim bu şekilde, bir olay hakkında yapılan sınırlı sayıda- Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
ki gözlemlerden sınıfın bütününü kapsayan genellemelere
varır. A) Bilimin insanlığın ortak ürünü olduğu
B) Bilimde dogmatizme yer olmadığı
Bu parça aşağıdakilerden hangisine “örnek” oluşturur?
C) Bilimde öznellik değil, nesnelliğin olduğu
A) Hipotez kurma B) Tümevarım D) Bilimin fizik dünya ile sınırlı olduğu
C) Kuram geliştirme D) Tümdengelim E) Bilimde değişmez mutlak bilgilerin olmadığı
E) Paradigma değişimi
5. Doğadaki olaylara korkuyla bakan insanlar, bilimin gelişme-

2. Bir teoriyi, bir araştırmayı ya da bir önermeyi “bilimsel” ya-
siyle bu korkularını aşmıştır. Yağmurun yağmasını, gök gür-
pan şey nedir? Bilimi ve bilimsel olanı metafizik öğretiler-
lemesini, yıldırımların düşmesini, depremlerin oluşmasını
den, ideolojilerden, sahte-bilimden ve komplo-teorilerden
önceden birtakım hurafelerle açıklamaya çalışan insan, bi-
nasıl ayırt edebiliriz?
Yanıt Yayınları
lim sayesinde bu olayların nasıl gerçekleştiğini anlamıştır.

Böylece bilimin gelişmesi, insanın merak ettiği birçok şeyi
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi sorgulanmaktadır?
öğrenerek cehaletini azaltmıştır.
A) Bilimin çalışma yöntemi

Bu parçada, bilimin hangi değerinden söz edilmektedir?
B) Bilimin amacı ve işlevi
C) Bilimin alanı ve sınırı A) Toplumsal B) Ahlaki
D) Bilimsel tutum ve düşünce C) Entelektüel D) Teknolojik
E) Bilimsel bilgilerin değeri E) Pragmatik
3. I. Bilim nesnel bilgilerden oluşur.
II. Bilim, gözlem ve deneye dayalı olarak kesin gerçekleri

6. Kuhn’a göre, belli bir bilim döneminde birçok bilimsel ku-
ram yarış halinde bulunur. Bu kuramlardan biri veya birka-
ortaya çıkarır.
çı bilimde karşılaşılan problemleri çözmede, Kuhn’un ifade-
III. Bilim insanının etkinlikleri bilimin gelişmesinde önemli siyle, “bulmaca çözme”de daha başarılı olur ve öne çıkar.
rol oynar. Başarılı olan kuramın bilim dünyasındaki taraftarları çoğal-
IV. Bilim sosyal ve kültürel değerlere bağlı oluşur. masıyla da bilimsel devrim gerçekleşir.
Yukarıdakilerden hangileri klasik bilim görüşünü yansıt- Parçada başarılarıyla ön plana çıktığı öne sürülen kura-
maktadır? ma bilim felsefesinde ne ad verilir?
A) I ve II B) II ve III A) Öndeyi B) Anomali
C) III ve IV D) I ve III C) Hipotez D) Paradigma
E) II ve IV E) Olağan bilim
ÜNİTE - 8
215
BİLİM FELSEFESİ
7. Bilimde teoriler de yasalar da dahil olmak üzere her şey yan- 10.  Bilimsel bilgi, ilke olarak herkes tarafından ele alınıp
lışlanabilir. Örneğin, Newton yasalarının bazı durumlarda kontrol edilebilmelidir.
tam sonuç vermediği artık bilinmektedir.
 Bilimsel bilgi, her kontrol edildiğinde aynı sonuçları ve-
riyorsa, doğruluğuna inanmayı gerektirecek makul bir
neden var demektir.
A) Bilim ile her şeyin bilinemeyeceği Bu iki durum, bilimsel bilginin sırasıyla aşağıdaki özel-
B) Teorilerin zamanla yasalara dönüştüğü liklerinden hangisine işaret etmektedir?
C) Bilimin kesin olmayan bilgileri dışladığı
A) Nesnellik − Tutarlılık
D) Bilimsel bilginin değişebilir olduğu
B) Olgusallık − Nesnellik
E) Bilimin deney ve gözleme dayandığı
C) Evrensellik − Güvenirlik
D) Tekrarlanabilirlik − Nesnellik
E) Tekrarlanabilirlik − Güvenirlik
8. Popper’ın bilim görüşü ile ilgili olarak aşağıdakilerin han-

gisi söylenemez? 11. Bilim bir çeşit bilgiye götüren yoldur. Sorular ortaya atarak
ve gözlemlenebilir veriler üzerinden akıl yürüterek açıklama
A) Tümevarım yönteminin sınırlılığını öne sürmektedir. üretir. Konusu doğa yani maddedir. Felsefe ve din ile de
B) Deneysel kanıtlamaları önermenin doğruluğunu denet- karşılıklı ilişkisi olabilir ancak metafizikle ilgilenmez. Çünkü
lemede yeterli görmektedir. bilimde tekrar tekrar sınama yapılabilmelidir. Felsefede de
sistematik biçimde bilgi üretilebilir ama sınanabilirliği olma-
C) Empirik genellemelerin geçersiz olduğunu iddia etmek-
yabilir.
Yanıt Yayınları
tedir.
D) Bilimin, hataların ayıklanması yoluyla ilerlediğini savun- Bu parçada, bilimsel bilginin aşağıdaki özelliklerinden
maktadır. hangisi vurgulanmaktadır?
E) Bilimsel teorilerin kesin olarak doğrulanamayacağını dü-
şünmektedir. A) Evrensel olma B) Nesnel olma
C) Olgusal olma D) Tutarlı olma
E) Birikimsel olma
9. − Bilim insanının normal olarak araştırmak istediği ancak 12. Bilim insanı olmak için meraklı olmak, tarafsız kalmak, de-
çeşitli nedenlerle vazgeçmek zorunda kalması ney yapmak, bilimden anlamak ya da bilimsel araştırmalar-
− Bilim insanının, değişkenler arasındaki karşılıklı ilişkile- dan haberdar olmak yeterli değildir. O, herkesin önünden
ri basit, anlaşılır bir yolla açıklayacak biçimde örgütle- akıp giden doğa olaylarını bir dedektif titizliği içinde izler ve
diği gözlemler, tanımlar ve ilkeler sistemi kimsenin göremediğini fark eder.
Yukarıda bilimsel araştırmayla ilgili sırasıyla hangi kav- Bu parçada bilim insanının aşağıdaki özelliklerinden
ramların açıklaması verilmiştir? hangisi vurgulanmaktadır?
A) Sınırlılık − Kuram A) Kuşkucu olması

B) Dakiklik − Yasa B) Yaratıcı olması
C) Düzenlilik − Hipotez C) Sabırlı olması
D) Açıklık − Olgu D) Alanında bilgili olması
E) Nesnellik − Öngörü E) İyi bir gözlemci olması
1-B 2-C 3-A 4-B 5-C 6-D 7-D 8-B 9-A 10-E 11-C 12-E
ÜNİTE - 8
216
TEST
BİLİM FELSEFESİ
5
1. Fizik veya sosyal alanda, bir olayın ortaya çıkması, belli bir 4. Felsefede bir filozofun görüşlerinin bir başka filozof tarafın-
nedensellik yasası çerçevesinde gerçekleşir. Buna göre bi- dan doğrulanması veya onaylanması söz konusu değildir;
limde, belli koşullar altında belirli sonuçların gerçekleşme- filozoflardan da böyle bir şey beklenmez, zaten böyle bir
si kaçınılmaz olarak görülür. beklenti felsefenin de doğasına aykırıdır. Ancak bilimde, bir
bilim adamının bulgusu başka bilim adamlarınca doğrulan-
Parçada sözü edilen durum aşağıdakilerden hangisiyle ması, onaylanması beklenir. Aksi durumda o bilgi bilimsel
ifade edilir? olarak kabul edilmez. Örneğin, Kopernik, dünya ve diğer
gezegenlerin güneşin çevresinde döndüğünü savunmuş;
A) Rasyonalizm B) Determinizm
Tycho Brahe de, yaptığı araştırmalarla onun görüşlerini doğ-
C) Tümdengelim D) Tümevarım rulamıştır. Bu yönüyle bilimde, felsefede olduğu gibi göre-
celilik yoktur.
E) Paradigma değişimi
Parçada, “bilimin”in “felsefe”den hangi yönüyle ayrıldığı

vurgulanmaktadır?
A) Olgusal olma B) Objektif olma
C) Kesin olma D) Evrensel olma

2. “Siz dünyadaki zerreciklerin bugünkü hareketlerini belirle-
E) Birikimsel olma
yin, ben insanlığın geleceğini kesin olarak haber vereyim.”
Laplace bu sözü aşağıdakilerden hangisini vurgulamak-

tadır?
A) Bilimde hayal etme gücünün önemini

Yanıt Yayınları
B) Bilimsel bilgilerin gözlemlere dayandığını

C) Bilimsel bilgilerin deneyle kanıtlanabileceğini
D) Evrende kestirilebilir düzenli bir ilişki olduğunu
E) Bilimin birikimli olarak ilerlediğini
5. Bilim, son dört yüz yıl boyunca Batı’da gösterdiği olağanüs-

tü gelişmelere bakılarak Avrupa kültürüne özgü bir gelişme
olarak nitelendirilmektedir. Bu doğru değildir. Bilim tarihine
baktığımızda, bilimin beşiğinin Batı değil, Doğu olduğunu
görüyoruz. Astronomi, matematik, tıp, mühendislik çalışma-
3. Bilimsel bilgi doğruluğu somut olarak ispatlanmış bilgidir. larında ilk önemli adımlar Hint, Sümer, Mısır ve Babil uygar-
Sorular deneylerle, araştırmalarla sonuçlandırılmıştır. Her- lıklarına, Batı kültürünün temelini oluşturan Antik Yunan dü-
kes üzerinde fikir birliğine varmıştır. Bilim insanları varlığı şüncesi de bir ölçüde Babil ve Mısır uygarlıklarına dayan-
parçalarına ayırarak sebep sonuç ilişkisini belirlemeye çalı- maktadır. Rönesans sonrası Batıdaki bilimsel gelişmelerde
şır. Felsefede ise düşünceler kişilere göre değişir. Mutlak de İslam dünyasının 8.-12.yüzyıllardaki bilimsel çalışmala-
doğru yoktur, cevapların doğruluğu ispatlanmamıştır. Var- rının etkisi büyüktür.
lığı parçalamadan anlamaya çalışır.
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz? pılmaktadır?
A) Bilimsel bilgiler, felsefi bilgilere göre daha kesindir. A) Bilimsel bilgiler toplumlara göre değişmez.
B) Bilim, felsefeye göre daha derinlikli bilgiler içerir. B) Bilime önem veren toplumlar hızlı gelişir.
C) Bilim üzerinde uzlaşı varken felsefede uzlaşı yoktur. C) Bilimsel çalışmalar birikimli olarak ilerler.
D) Bilimsel bilgiler nesneldir, felsefi bilgiler özneldir. D) Bilimin sonuçları genellenebilir bilgilerdir.
E) Bilim varlığa seçici, felsefe ise bütünleyici yaklaşır. E) Bilimsel bilgiler evrensel niteliktedir
ÜNİTE - 8
217
BİLİM FELSEFESİ
6. Kuhn’a göre, bazen olağan bir sorun, tüm çözüm deneme- 8. Mendeleyev’in hazırladığı ilk periyodik tabloda 63 element
lerine karşı direnç gösterebilir. Bu durum bazı anomalilerin vardı. Ölümünden bir yıl sonra ise bilinen elementlerin sa-
ortaya çıkmasına neden olabilir. Var olan bilimsel uygula- yısı 86’ya yükselmişti. 1955 yılına gelindiğinde bu sayı 101
ma gelenekleri, kendisini yıkacak derecede aykırı belirtiler- olmuştu. 2015’te periyodik cetvele dört yeni element daha
den kaçamaz duruma gelir. Kuhn bu evreyi, olağan üstü ve- eklenmiş ve günümüzde 118 olarak belirlenmiştir.
ya bunalımlı bilim dönemi diye nitelendirir.
Bu parça, aşağıdaki yargılardan hangisini destekleyen
Buna göre, olağanüstü bilim dönemi için aşağıdakiler- bir örnektir?
den hangisi söylenebilir?
A) Bilim, doğruluğu sınanmış kesin bilgilerden oluşur.
A) Bilimde yeni paradigmanın ortaya çıktığı dönemdir. B) Bir kuramın bilimselliği doğrulanabilir olmasıyla belirle-
B) Bilimsel çalışmaların paradigmanın denetiminde sürdü- nir.
rüldüğü dönemdir. C) Bilimsel gelişmeler, önceki bilgi birikimine dayalı ger-
C) Bilim insanlarının belirgin bir bakışı açısının olmadığı dö- çekleşir.
nemdir. D) Bilimsel bilgi yeni buluşlara bağlı olarak zaman içinde
D) Bilimde geçerli kuramın pekiştiği dönemdir. değişir.
E) Bilimde yeni yöntemlerin arandığı dönemdir. E) Bilimsel bilgiler olayları önceden tahmin etme imkanı
verir.
Yanıt Yayınları
7. Bilimin temel hedeflerinden biri, olaylarla ilgili isabetli öngö-

rülerde bulunmak, böylelikle doğayı kontrol etmektir. Fakat
9. − Doğa bilimlerinde ortaya konan sonuçların doğrulukla-
deprem ile ilgili yıllardır birçok bilimsel araştırma yapılması-
rı deney ve gözlem verilerine gidilerek yoklanır. Öyle ki,
na karşın olası depremleri önceden haber verecek kesin bir
gözlem ve deney ile yoklanmaya elvermeyen hiçbir hi-
bilgiye ulaşılabilmiş değildir. Ancak bu başarısızlık, yapılan
potez veya kurama doğa bilimlerinde yer verilmez.
çalışmaların bilimsel olmadığını göstermez. Zaten her bilim-
sel çalışma da mutlaka bir başarıyla taçlanmak zorunda de- − Formel bilimlerde, bir önermenin doğruluk değeri göz-
ğildir. Bilimin şu an için depremle ilgili kesin bilgilere ulaşa- lem veya deneye başvurularak değil, önermenin doğ-
mamış olması bir gün ulaşamayacağı anlamına da gelmez. rulukları varsayılan belli ilke veya öncüllerden yapılan
Bir bilgiyi bilimsel yapan şey, karşılaştığımız problemleri çöz- çıkarımla sağlanır.
me başarısında değil, dünyaya bilimsel olarak yaklaşmak-
Parçada, doğa bilimleri ile formel bilimlerin sırasıyla han-
tan geçer.
gi özellikleri vurgulanmaktadır?
Bu parçada karşı çıkılan bilimsellik ölçütü, aşağıdakiler-

A) Olgusal olma - Mantıksal olma
den hangisidir?
B) Nesnel olma - Evrensel olma
A) Doğrulanabilirlik B) Sınanabilirlik
C) Tutarlı olma - Nesnel olma
C) Uygulanabilirlik D) Açıklanabilirlik D) Olgusal olma - Nesnel olma
E) Yanlışlanabilirlik E) Nesnel olma - Evrensel olma
1-B 2-D 3-B 4-C 5-E 6-E 7-C 8-D 9-A
ÜNİTE - 8
218
TEST
BİLİM FELSEFESİ
6
1. Geleneksel bilim görüşü, doğada bir olay geçmişte nasıl 3. Bacon’a göre, doğaya ilişkin doğru bilgi elde etmek için al-
gerçekleşmişse gelecekte de benzer şekilde gerçekleşece- gılarımızı kullanırız. Ancak algılarımız, tıpkı hayalleri bozan
ğini ileri sürer. Oysa doğadaki tek tek deneylerden çıkarılan aynalar gibidir, dolayısıyla doğayı olduğu biçimiyle yansıt-
herhangi bir delilin; geçmişe benzerliğini ispat edebilmesi maz. Çünkü insanlarda idoller yani ön yargılar vardır. Eğer
imkansızdır. Yani doğadaki olayların akışının her zaman dü- doğaya ilişkin doğru ve güvenilir bilgi edinmek isteniyorsa,
zenli olduğunun önceden kabul edilmesi, tek başına, yeni insanın bu idollerden kurtulması gerekir.
bir argüman ya da yeni bir çıkarsama olmadan gelecekte
de aynı şekilde devam edeceğini ispatlamaz. Bu parçada bilimin aşağıdaki özelliklerden hangisinin
önemi vurgulanmaktadır?
A) Objektif olma
A) Doğadaki her olayın açıklanabilir bir nedeni olduğu B) Evrensel olma
B) Bilimsel çalışmaların paradigmanın etkisinde olduğu C) Olgusal olma
C) Bilimsel bilgilerin tümdengelim yöntemiyle elde edilebi- D) Kümülatif olma
leceği
E) Rasyonel olma
D) Tümevarım yoluyla kesin bir doğruya ulaşılamayacağı
E) Bilimsel çalışmaların bilim adamının etkinliğinden ba-
ğımsız olamayacağı
Yanıt Yayınları
4. Bilim adamları ateşin yanmasını, Yunanca tutuşkan anlamı-

na gelen “filojiston” denilen bir madde ile açıklamışlardır.
Kömürü yakınca geriye kalan külün ağırlığının azalmasını,
filojistonun kaçmasıyla açıklamışlardır. Ancak magnezyum
yanınca ağırlığının artması ise tüm kafaları karıştırmıştır. Bi-
lim adamları bu anomaliye, metalin içindeki filojistonun ne-
gatif kütleli olduğunu iddia ederek çözüm üretmişlerdir. Kö-
mürü yanınca ağırlığının azalmasını ise pozitif kütleli filojis-
2. Bilim adamları, gözlem sonuçlarına dayalı olarak gözlenen ton ile açıklamışlardır. Isıtıldığında ağırlığı değişmeyen mad-
olgu veya durumları çıkarımlar yaparak birtakım modeller deleri görünce de, işi daha ileri götürüp, ağırlığı olmayan fi-
oluştururlar. Bu çıkarımlar doğrudan bir gözlem verisi de- lojiston fikrini ortaya atmışlardır.
ğildir. Örneğin, dünyanın güneş etrafında döndüğü yörün-
geyi hiç kimse görmüş değildir, fakat varlığını hepimiz ka- Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
bul etmekteyiz. Bunun dayanağı, bilim adamlarının ellerin- nebilir?
deki mevcut tüm verilerle uyumlu olarak yaptıkları çıkarım-
lardır. A) Bilim adamları kuramın yetersizliğini görünce başka bir
kuram üretmişlerdir.
Bu parçada bilimsel çalışmalarda aşağıdakilerden han- B) Bilim adamları açıklanması zor problemle karşılaştıkla-
gisinin önemine vurgu yapılmaktadır? rında paradigmayı sorgulamışlardır.
C) Bilim adamları karşılaştıkları olguları nesnel şekilde de-
A) İnsanın akıl yürütme gücüne
ğerlendirmişlerdir.
B) Sonuçların uygulanabilir olmasına
D) Bilim adamları olguları paradigmaya uydurmaya çalış-
C) Yaratıcı hayal gücünün gereğine mışlardır.
D) Önceki bilgilerden yararlanılmasına E) Bilim adamları paradigmanın açıklayamadığı durumla-
E) Güvenilir bilimsel yöntemlerin varlığına rı görmezden gelmişlerdir.
ÜNİTE - 8
219
BİLİM FELSEFESİ
5. Postmodern bilim anlayışına göre, bilim, bir insan etkinliği 7. 20.yüzyıl itibarıyla akademik bir disiplin olarak kimlik kaza-
olarak düşünülmektedir. Bilim, bilim insanları topluluğu ta- nan bilim felsefesi, bilimsel bir çalışma değil, bilimi düşün-
rafından belirlenen belirli bilimsel prensiplere dayalı olarak sel bir etkinlik olarak açıklığa kavuşturma, anlamlı kılma gi-
bilim adamları tarafından üretilir. Dolayısıyla bilim, bir insan rişimidir.
ürünüdür ve insanın meydana getirdiği hiçbir şey insani de-
ğerlerden, insanın psikolojik özelliklerinden, sosyal yaşa- Buna göre aşağıdakilerden hangisi bilim felsefesinin il-
mından tümüyle bağımsız olamaz. Buna göre bilimsel bil- gilendiği sorulardan biri değildir?
gi, bilim insanları tarafından keşfedilmez, oluşturulur.
A) Nedensellik ne demektir?
Bu parçada bilimin aşağıdaki özelliklerinden hangisi B) Doğa yasası deyince ne anlıyoruz?
eleştirilmektedir?
C) Bilimsel açıklamanın mantıksal yapısı nedir?
A) Dinamik olma B) Sistemli olma D) Doğada nasıl bir sebep-sonuç ilişkisi vardır?
C) Objektif olma D) Olgusal olma E) Bilimsel kuramın geçerlik ölçütü ne olmalıdır?
E) Birikimli olarak ilerleme
8. “Bilgiyi başka kimseler üzerinde üstünlük sağlama kâr ve

şöhret ya da bunun gibi aşağılık şeyler için değil; yaşamda
ondan yararlanmak ve kullanmak için ara.”
Bacon’ın bu sözleri aşağıdakilerden hangisinin önemi-

ni vurgulamaktadır?
Yanıt Yayınları
6. Duhem’e göre, fizik yasaları sembolik ilişkilerdir. Bir fizik ya-

A) Bilimin etik değerini
sası ne doğru ne de yanlıştır, yaklaşıktır, tahminidir, geçici-
B) Bilimin evrensel değerini
dir. O nedenle fizik, matematiğin dilini kullanmasına rağmen
onun gibi yanılmaz değildir, mutlak gerçekleri tanımaz. Fi- C) Bilimin pratik değerini
zik yasaları bu gün bizi tatmin etse bile, yarın gelecek ku- D) Bilimin teorik değerini
şakları tatmin etmeyecektir. Gözlenebilen olaylardan ve de- E) Bilimin entelektüel değerini
neylerden teorilere geçişte zihnin yaptığı iş yalnız bir tercü-
medir. Olabildiğince salt matematik ve kavramcı olan bu ter-
cüme için harcanan çaba başarılı olamasa bile, yine de meş-
rudur.
9. Bir bilimsel araştırma ne kadar iyi çalışılmış ne kadar ama-
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir? ca uygun olursa olsun eğer başkalarının anlayacağı ve ka-
bulleneceği bir biçimde rapor edilmemişse eksik kalmış de-
A) Olgulardaki niceliksel değişimler yalnız bilimle belirle- mektir.
nebilir.
B) Bilimin nesnelliğini gösterecek olguları kesin olarak ta- Bu parçada bilimsel araştırmalarda aşağıdakilerden han-
nımlamak olanaksızdır. gisinin önemi üzerinde durulmaktadır?
C) Bilimsel çalışmalar birikimli olarak ilerledikçe kesin so-

A) Sonuçların uygulama alanına taşınmasının
nuçlara ulaşır.
B) Var olanın olduğu gibi bildirilmesinin
D) Bilimsel bilgiler deneysel olarak kanıtlanan birtakım te-
mel varsayımlara dayanır. C) Yapılacak eleştirilere açık olmanın
E) Bilinebilecek her şey bilimle bilinebilir, yeni bir yöntem D) Yeni ve özgün düşünceler ileri sürülmesinin
aramak gereksizdir. E) Sonuçların başkalarıyla paylaşılmasının
1-D 2-A 3-A 4-D 5-C 6-B 7-D 8-C 9-E
ÜNİTE - 8
220
TEST
ÇIKMIŞ SORULAR
7
1. Aristoteles fiziği yanlıştır elbette, geçerliliğini de tümüyle yi- 3. Şimdiye kadar gördüğümüz tüm kuğuların beyaz olmasın-
tirmiştir. Ama yine de bir “fizik”tir yani matematiksel bakım- dan çıkardığımız “Tüm kuğular beyazdır.” sonucu, gelecek-
dan gelişmemiş olsa da son derece gelişmiş bir bilim. Ne te göreceğimiz tüm kuğuların beyaz olacağını ifade eder.
çocukça bir düş ürünüdür ne de ortak duyunun boş, üstün- Ancak, biz geleceği henüz yaşamadık ve gelecekte siyah
körü sözleridir. Bir kuramdır yani ister istemez ortak duyu- bir kuğu görmeyeceğimizi bilmiyoruz.
nun verilerinden yola çıkıp bu verileri son derece tutarlı ve
sistemli bir incelemeye tabi tutan bir öğretidir. Karl Popper’ın bu gerekçeyle, pozitivist bilim anlayışın-
da karşı çıktığı temel ölçüt, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Doğrulanabilirlik B) Yanlışlanabilirlik
A) Bilimsel bir kuramın, ortak duyunun verilerinden yola C) Uygulanabilirlik D) Açıklanabilirlik

çıkması gerekmez.
E) Sınanabilirlik
B) Kuramların geçerliliğini yitirmesi bilimselliklerine zarar
vermez.
C) Bilimsel bir kuramın yanlış olması tutarsız olduğu anla-
4. Bilimlerin keşfi için önerdiğim yol, düşüncelerin keskinliği-
mına gelmez.
ne ve güçlülüğüne çok az şey bırakır. Tersine tüm düşün-
D) Bir kuramın bilimsel olması, matematiksel bakımdan ge- celeri ve anlayışları neredeyse aynı düzeye yerleştirir. Tıpkı
lişmiş olmasını gerektirmez. düz bir çizgi ya da kusursuz bir daire çizmede olduğu gibi,
E) Bilimsel bir kuramın, eldeki verileri tutarlı ve sistemli bir eğer tek başına elle yapılıyorsa her şey elin titremesine ve
incelemeyle tutması gerekir. alışkanlığa bağlıdır. Oysa bu, cetvel veya pergel yardımıyla
çiziliyorsa ya ele çok az bağlıdır ya da hiç bağlı değildir.
Francis Bacon'un Novum Organum adlı eserinden alı-

Yanıt Yayınları
nan bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmak-

tadır?
A) Bilimsel yasa B) Bilimsel ürün
C) Bilimsel etkinlik D) Bilimsel bilgi
E) Bilimsel yöntem
2. Doğrulanmış olmak bir kuramın erdemi değil, zaafıdır.Çün-

kü doğrulayıcı örnek bulmaktan daha kolay bir şey yoktur.
5. Newton meslek yaşamının başında ışığı oluşturan parçala-
Bir kuram, ne kadar çok yanlışlama çabasından başarıyla
rın özelliklerini doğru biçimde analiz etti ve matematik ala-
çıktıysa o kadar iyi bir kuramdır. Yanlışlamaya çalışıp yan-
nında buluşlar yaptı. Kütle çekimi kavramını sadece formü-
lışlayamadıysak o kuram doğrulanmış değil, pekiştirilmiş
le etmekle kalmadı, kütle çekimi yasasını da buldu. Çalış-
olur. Bir kuram yanlışlanma olanağını taşıdığı için bilimsel
malarıyla Kepler ve Galileo’nun çalışmalarını hem düzeltti
sıfatını hak eder, herhangi bir düşünsel deneyle de olsa hiç
hem de daha yetkin hâle getirdi. Kepler’in gezegenlerin ha-
yanlışlanamıyorsa bu durum onun bilimsel olmadığını gös-
reketiyle ilgili yasalarını formüle etti. Böylece Pythagoras’ın
terir.
bütün maddi evrenin, matematiğin terimleriyle açıklanabi-
leceği yolundaki görüşü iki bin yıl sonra doğrulanma olana-
Bu parçada söylenenler aşağıdaki sorulardan hangisi-
ğı buldu.
nin cevabı olabilir?
Bu parçada, bilimsel bilginin aşağıdaki özelliklerinden

A) Bilimsel kuramlar nasıl yanlışlanır?
B) Bir kuramın doğruluğunun ölçütü nedir?
A) Evrensel olma B) Nesnel olma
C) Bir kuram ne zaman doğrulanmış sayılmalıdır?
D) Bilimsel kuramlar ne zaman yanlışlanmış sayılmalıdır? C) Olgusal olma D) Birikimsel olma
E) Bir kuramın bilimselliğinin ölçütü nedir? E) Tutarlı olma
ÜNİTE - 8
221
ÇIKMIŞ SORULAR
6. Hepimizde beklentilerimizi desteklemeyen kanıtları göz ar- 8. Galileo'nun başarısı sadece teleskobu gökyüzüne çeviren
dı etme eğilimi vardır. Örneğin bir insan, gördüğü bir rüya ilk kişi olmasından kaynaklanmaz. O, topladığı verilerin an-
gerçekleştiğinde, o zamana dek gerçekleşmeyenleri unu- lamını şöyle veya böyle fark etmişti. Verinin anlama dönüş-
tarak bunun, rüyalarının gerçek olduğunu kanıtladığını söy- mesi nasıl gerçekleşir? Aynı şekilde ölçümlerinde bir tuhaf-
leyecektir. Oysa tekil örneklerden hareketle genellemeler lık olduğunu fark eden Marie Curie, üzerinde çalıştığı mad-
yapmak doğru değildir. Bu noktada görevimiz, iyi temellen- deler arasında bilinmeyen bir element olduğunu anlamaya
dirilmiş bir hipotez oluşturduktan sonra onu can alıcı bir de- nasıl başlamıştı? Diğer yandan Alfred Wegener, kendinden
neyden geçirmektir. Eğer deneyler hipotezi doğrularsa bul- önce birçoklarının yaptığı gibi küre şeklinde bir haritaya bak-
duğumuz gerçekten de bir doğa yasasıdır. Artık tekil örnek- mış ancak Afrika ve Güney Amerika'nın biçimlerinin birbiri-
leri bu yasadan güvenle çıkarsayabilir, başka bir deyişle ne çok iyi uyduğunu nasıl fark etmişti?
doğru öngörülerde bulunabiliriz. Böylece, bilimsel bir yasa
bulma sürecinde özelden genele geçeriz. Bu parça, bilimsel çalışmalarda aşağıdakilerden hangi-
sinin önemine vurgu yapmaktadır?
Bu parçada anlatılanlar, bilim felsefesinin hangi soru-
suyla ilişkilendirilebilir? A) Eski bilgilerin varlığına
B) İnsan aklına olan güvene
A) Bilim nedir?
C) Yaratıcı hayal gücünün gereğine
B) Bilimsel yöntem nedir?
D) Bilim insanları topluluğunun varlığına
C) Bilimsel doğruluk nedir?
E) Evrende düzenin olduğunun kabulüne
D) Bilimsel sonuç nedir?
E) Bilimsel kuram nedir?
Yanıt Yayınları
9. Bilim felsefecisi Popper, bilimsel olmayı "sınanabilir" ve “yan-

7. Modern fiziğin temeli olan Kuantum Kuramı hakkındaki po- lışlanabilir" olmaya dayandırmıştır. Bu ilkeye göre bir teori-
püler kitapların tümü şu noktanın altını çizer: Newton Kura- nin bilimsel olması için deneylerle, sınamalar yoluyla test
mı’nı temel alan eski fizikten kalma varsayımların hiçbirini edilebilir ve çürütülebilir önermelere sahip olması gerekir.
yeni fiziğin içine taşıyamazsınız. Örneğin, eski fizik anlayı- Popper'a göre, test edilemeyecek, deneylerle çürütüleme-
şında bulunan, her olayın bir nedeni olduğu ya da olayla- yecek önermeler yanlışlanabilir olmadığından bilimsel de
rın, nedenleri tarafından belirlendikleri anlayışını yeni fiziğe olmayacaktır.
aktaramayacağınız gibi “parçacık” terimini Kuantum Kura-
mı içinde kullanıyorsanız parçacığın Newtoncu anlamda kü- Buna göre Popper’ın yanlışlanabilirlik ilkesi dikkate alın-
çük bir madde parçası olduğunu da varsayamazsınız. dığında aşağıdakilerden hangisi bilimsel bir önerme ola-
rak kabul edilebilir?
Newton Kuramı ile Kuantum Kuramı hakkındaki bu par-
çada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? A) Kare, bütün kenarları ve açıları birbirine eşit olan düz-
gün bir dörtgendir.
A) Bu iki kuramın birbirine karşıt olduğu B) Asal sayılar sadece kendisi ve 1 sayısına bölünebilen
B) Newton Kuramı’nın yanlış olduğu 1'den büyük doğal sayılardır.
C) Kuantum Kuramı’nın daha nesnel olduğu C) Dünya’da atılan nesneler her zaman yere düşer.
D) Bu iki kuramın farklı paradigmalarda olduğu D) Bütün bekârlar evli olmayanlardır.
E) Bilimsel bilginin tekrarlanabilir olduğu E) Bütün saydam cisimler ışığı geçirir.
1-A 2-E 3-A 4-E 5-D 6-B 7-D 8-C 9-C
ÜNİTE - 8
222
TEST
8
1. Güneş tutulmasını izleyen Aytek, babasına, “Baba, Güneş 3. Popper’e göre, bir önermenin bilimsellik ölçütü sınanabilir-
nasıl tutulur?” diye sorar. Babası, o sırada yanlarında olan lik ve yanlışlanabilirliktir. Eğer önerme sınamalar yoluyla
annesi ile Aytek’in arasına girer ve “Şimdi sen anneni göre- yanlışlanamıyorsa bilimsel değildir.
biliyor musun?” diye sorar. Aytek göremediğini söyleyince,
“İşte bunun gibi Ay, bizim üzerinde yaşadığımız Dünya ile Buna göre Popper’ın yanlışlanabilirlik ilkesi dikkate alın-
Güneş’in arasına girince Güneş kısa bir süre görünmez olur; dığında aşağıdakilerden hangisi bilimsel bir önerme de-
böylece Güneş tutulmuş olur” der. Burada Aytek’in babası- ğildir?
nın yaptığı bir betimlemedir.
A) Hiçbir ametal elektriği iletmez.
Bu parçaya dayanarak, “betimleme” için aşağıdakilerden B) Yarın Tekirdağ’a kar yağacak.
C) Bu halıda beş yüz bin ilmek vardır.
D) Arda sınıftaki en uzun boylu öğrencidir.
A) Bir olayın sebep-sonuç ilişkisinin ortaya konmasıdır.
E) Türkiye’ye gelen turist sayısı geçen yıla göre azaldı.
B) Bir olayın nasıl meydana geldiğinin ortaya konmasıdır.
C) Bir olayı henüz gerçekleşmeden önce tahmin etmedir.
D) Doğal olaylar arasındaki nedensellik ilişkisinin ortaya çı-
karılmasıdır.
E) Doğa olaylarının mantık ilkelerine dayandırılmasıdır.
Yanıt Yayınları
4. Bilim, tek tek yapılan gözlem ve deneylerin sistemli şekilde

incelenmesiyle elde edilen genellemelere dayanır. Örneğin,
‘Bütün tebeşirler kırılır’ önermesini ele alalım. Bu önermeye
2. Öğretmenler fen bilimleri derslerinde bilimsel bilgiyi aktar- nasıl ulaştık? Geçmişte kullandığımız tebeşirlerin her defa-
manın yanında öğrencilere, bilimin ne olduğu, bilimsel bil- sında kırıldığını deneyimlememize dayanarak ulaştık. Peki
ginin nasıl oluşturulduğu ve geliştirildiği konusunda bir an- bu deneyimimiz, bundan sonra kullanacağımız her tebeşi-
layış kazandırmalıdır. Günümüzde okullarda fen eğitimi yay- rin de kırılacağına kanıt olabilir mi? Burada geleceğin de bü-
gın olarak bilimsel gerçekleri öğrencilere aktarmaya yöne- yük ölçüde geçmişe benzeyeceği inancı var. Bilimsel bilgi-
lik olarak verilmekte, bilimin sadece deneysel yanına odak- yi böyle bir inanca dayandırmakta ne kadar haklıyız? Sınır-
lanılmakta ve öğrenciler bilimin ne olduğu konusunda ay- lı deneye dayanarak tüm tebeşirlerin kırılacağını iddia ede-
dınlatılmamakta; bilimsel bilgi, objektif, kişisel ve sosyal de- bilir miyiz? Bilimsel bilgilerin doğruluğu ancak deneyimle-
ğerlerden bağımsız olarak sadece öğrencinin zihninde de- rimizin sayısıyla sınırlıdır.
polanması için sunulmaktadır. Sadece konuyla ilgili bilim-
sel içeriğin değil, bilimsel sürecin öğrenciler tarafından an- Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
laşılması gerekir.
A) Bilimsel bilginin doğruluğunun tekrarlanan deneylerle
Bu parça, fen bilimleri eğitiminde aşağıdakilerden han- arttığı
gisinin önemine vurgu yapmaktadır? B) Geçmişin, gelecek hakkında doğru öngörüler sağlama-
dığı
A) Temel bilgilerin öğretilmesine
C) Bilimsel yöntemlerle her olguyu test etmenin imkansız
B) Nesnel düşünmenin gereğine olduğu
C) Düşünceleri özgürce ifade etmeye D) Bilimsel bilgilerin birikimli olarak ilerleyerek doğrulandı-
D) Bilme arzusunun varlığına ğı
E) Bilimin doğasının kavratılmasına E) Bilimsel bilgilerin doğruluk değerinin olasılıklı olduğu
ÜNİTE - 8
223
5. İnsanlar Ay’a nasıl gitti; tabi ki, bilimsel bilgileri kullanarak. 7. Evrene Newton fiziğinden bakarsak evrende determinizm
Milyarlarca bilgiyi nasıl sakladı, bilimsel bilgilerden yararla- vardır. Buna göre, gelecek neden-sonuç ilişkisi bağlamın-
narak. Uzayın derinliklerini nasıl görebildi, yine bilimsel bil- da yapılacak ölçümlerle kesin olarak hesaplanabilir. Evre-
gi sayesinde diyerek cevap vereceğiz. Bunlar gibi günlük ne kuantum fiziğinden bakarsak evrende indeterminizm, ya-
yaşamda kullandığımız birçok teknolojik araç gereçlerin tü- ni belirsizlik, olasılıklılık vardır. Buna göre, gelecek asla ke-
mü bilimsel bilgi sayesinde üretildi. İşte bilimin, “Kesin doğ- sin olarak bilinemez sadece olasılıklı olarak bilinebilir.
ruya ulaşmak mümkün müdür?” sorusuna cevabı bunlar-
dır. Eğer bunların arkasında yatan bilimsel bilgiler kesin doğ- Bu parçaya dayanarak Newton fiziği ile Kuantum fiziği
rulukta olmasaydı, Ay’a gitmemiz mümkün olmaz; uçak, bil- hakkındaki aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
gisayar ve diğer teknolojik araç gereçlerin hiçbirini de ya-
pamazdık. A) Kuantum fiziği, Newton fiziğinin gelişmiş biçimidir.
B) Kuantum fiziği, Newton fiziğini yanlışlamaktadır.
Bu parçada, bilimsel bilgilerin doğruluğu aşağıdakiler-
C) Newton fiziği nesnel, Kuantum fiziği öznel bir açıklama-
den hangisine bağlanmaktadır?
dır.
D) İkisi farklı paradigmalara dayanmaktadırlar.
A) Evrensel olarak benimsenmesine
E) İki fizik birbirlerine karşıt görüşlere sahiptir.
B) Birikimli olarak ilerlemesine
C) Sonuçlarının uygulanabilirliğine
D) Akıl ve mantık ilkelerine dayanmasına
E) Geçerli yöntemlerle elde edilmiş olmasına
Yanıt Yayınları
8. Bacon, empirizm düşünürlerini, karıncaya benzetir; onları

sadece çevreden malzeme toplayıp yığdıklarını söyler. Ras-
6. İki arkadaş arasında dinozorların yaşayıp yaşamadıklarına yonalistleri de, sadece kendilerinde var olan malzemeyle
ilişkin bir tartışma olur: ağlarını ören örümceklere benzetir. Ona göre bilim adamı,
ne sadece karıncaya ne de sadece örümceğe benzer. Ba-
Metin: Dünyada bir zamanlar dinozorlar var mıydı? con, bilim adamını, hem etraftan malzeme toplayan hem de
Çetin: Bunu kesin olarak bilemeyiz; çünkü düzenek kurup topladığı malzemeye kendi özünü karıştırarak yepyeni bir
bunun deneyini yapamazsınız. ürün yapan bal arılarına benzetir.
Metin: Dinozorların dünyaya büyük bir gök taşının düşme- Bu parçada anlatılanlar, aşağıdakilerden hangisiyle özet-
siyle yok oldukları söyleniyor. lenebilir?
Çetin: Bu bir varsayım, kesin değil.

A) Bilim adamı, aynı anda çok değişik konularla ilgilenebi-
Metin: Fosillerden izlenerek yaşadıkları ispatlanamaz mı? lir.
İlla deney mi yapmak gerekir, her bilim dalı deney
B) Bilim adamı, düşüncelerini çevrenin tepkilerine rağmen
yapmaya uygun değil.
savunur.
Bu tartışma, temel olarak aşağıdakilerden hangisinin C) Bilim adamı, hem aklını hem deney verilerini birlikte kul-
üzerinde yapılmaktadır? lanır.
D) Bilim adamı, başka bilimsel çalışmalardan yararlanma-
A) Bilimsel etkinlik B) Bilimin değeri
sını bilir.
C) Bilimsel yöntem D) Bilimin doğası
E) Bilim adamı, gözlemlerini kendinden bir şey katmadan
E) Bilimin özellikleri betimleyebilir.
1-B 2-E 3-A 4-E 5-C 6-C 7-D 8-C
ÜNİTE - 8
224
TEST
9
1. Bir kimyager bana, “Hidrojen gazı doğada serbest halde 3. Afrika kökenli bir bilim adamı, Batı dünyasının bir bakıma
bulunmaz” dedi. Nereden biliyorsun, diye sordum. O da ba- tüm dünyaya dayattığı bilimsel anlayışa tepki olarak, “Biz
na, “Çünkü bu güne kadar rastlanmamıştır” diye cevap ver- Afrikalı’lar, kendi atom modelimizi icat etmeliyiz” der. Bu bi-
di. Yani geçmiş deneyimlerini göstererek bunun gelecekte lim adamını bir an için haklı olduğunu düşünelim. Gerçek-
de benzer şekilde olacağını genel bir doğru olarak öne sür- ten her isteyen kendi atom modelini icat edebilir mi? Her
dü. Ancak bu, şu soruya yol açar: Geçmiş durumlara ilişkin toplum kendine göre bir ahlak veya bir sanat icat edebilir.
sınırlı deneyimimize dayanarak geleceği de kapsayan son- Bunların her birinin kendine göre doğruları ve yanlışları da
suz bir genellemeye varmada ne ölçüde haklıyız? olabilir. Ancak bilimde bana sana göre değişen doğrular ve
yanlışlar yoktur. Buna göre, sana göre, bana göre de bir
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi sorgulanmaktadır? atom modeli olamaz.
A) Bilimsel bilginin doğruluğu Bu parçada bilimsel bilginin aşağıdaki özelliklerinden

B) Bilimin yaşamdaki önemi hangisi vurgulanmaktadır?
C) Paradigmanın bilime etkisi

A) Uygulanabilir olması
D) Tümevarım problemi
B) Olgulara dayanması
E) Tümdengelimin kesinliği
C) Sonuçlarının kesin olması
D) Sistemli ve düzenli olması
E) Birikimli olarak ilerlemesi
Yanıt Yayınları
2. Biz güneşe baktığımız anda, aslında güneşin sekiz dakika

önceki halini görürüz. Bu, güneş ışığının bize ulaşma süre-
sidir. Yine şu an gördüğümüz yıldızlardan birçoğu bir mil- 4. Biz şu ana kadar karşılaştığımız insanların tümünde 32 diş
yon yıl önce yok olan yıldızlardır; aslında o yıldızlar şu an olduğunu görmüş olsak dahi, “Her insanda 32 diş vardır”
yok. O yıldızların ışığı ancak şu an gezegenimize ulaşmıştır biçimindeki bir iddiayı haklı çıkaramayız. Biz sadece “şu ana
ve onlar dünyadan o yıldızın ömrü kadar görülmeye devam kadar karşılaştığım insanlarda hep 32 diş vardı” diyebiliriz.
edecektir; ancak şu an yok olan bir yıldızın. İşte biz, görü- Çünkü “Her insanda 32 diş vardır” iddiası sadece şu anki
nenin arkasındaki bu gizemi ancak akıl ve bilim aracılığıyla gözlemlerle sınırlı değildir; geçmişi ve geleceği de kapsar.
çözmekteyiz. Geçmişteki, şu anki veya gelecekteki bir tek insanda 32 diş-
ten farklı sayıda diş olduğu belirlenirse bu iddia kolayca çü-
Bu parça, aşağıdaki düşüncelerden hangisini destekle- rütülebilir.
mektedir?
A) Bilimsel araştırmalar çoğunlukla bir illüzyon içinde yü-
rütülür. A) Bir bilgi doğruluğu pratikte gördüğü iş ölçüsündedir.
B) Bilimde izlenen yöntem doğruysa ulaşılan sonuç da B) Bir önerme her yapılan deneyde ispatlanıyorsa doğru-
doğrudur. dur.
C) Bilimde doğru sanılan kuramlar zaman içinde geçerlili- C) Bir bilgi kesin olarak doğrulanamaz fakat kesin olarak
ğini yitirir. yanlışlanabilir.
D) Bilimsel gelişme farklı bilim dalları arasındaki iş birliği D) Bilgi, betimlediği gerçekliğe karşılık geliyorsa doğru,
ile gerçekleşir. gelmiyorsa yanlıştır.
E) Bilimde bugün doğru sanılan bilgiler yarın yanlışlanabi- E) Bir bilgi, doğrulanmış başka bilgilerle uyuşuyorsa doğ-
lir. rudur.
ÜNİTE - 8
225
5. Carnap, Reichenbach gibi mantıkçı pozitivistler göre, ancak 7. Genç bir araştırmacı, birçok kez tekrarladığı deneyler sonu-
deney ve gözlemlerle doğrulanabilen önermeler anlamıdır; cu parafinin 60°C’de sıvılaştığını, suyun da 100°C’de kayna-
deney ve gözlemle doğruluğu sınanamayan önermeler an- dığı belirlemiştir. Daha sonra parafinden yapılma mumu kay-
lamsızdır. nayan su içine attığında mumun eridiğini gözlemlemiştir. Bu
bulgudan hareketle, her nerede ve ne zaman parafinden
Buna göre, aşağıdaki önermelerden hangisi anlamlı bir yapılma bir mum suya atılırsa katı halden sıvı hale geçecek-
önermedir? tir, sonucunu çıkarır. Çünkü ortam ısısı parafinin erime de-
recesinin üzerindedir. Araştırmacı bu bulgusunu “Bütün pa-
A) Ancak özgür insan eylemlerinden sorumludur. rafinden yapılma mumlar kaynayan suda erirler” önermesi
B) Suda kaynatılan yumurta sertleşir. ile ifade eder.
C) Tanrı zaman ve mekandan bağımsızdır.

Genç araştırmacının yaptığı bu deneyde, “ulaştığı sonuç”
D) Zevkler ve renkler tartışılamaz.
ve “sonuca ulaşma yöntemi” aşağıdakilerden hangisinde
E) Ölüm bir son değildir. verilmiştir?
A) Hipotez − Tümevarım
B) Yasa − Tümevarım
C) Yasa − Tümdengelim
D) Teori − Tümdengelim
E) Teori − Tümevarım
6.
Yanıt Yayınları
Bir üniversiteye, bir köyde bugüne kadar 350 kişinin akci-

ğer kanserinden öldüğü yönünde bir şikayet gelir. Köye in-
celemelerde bulunmak üzere onkoloji (kanser) uzmanı, kim-
8. − Janos Bolyai ve Lobachevsky eş zamanlı fakat birbirle-
yager, jeolog, biyologdan oluşan bir bilim heyeti oluşturu-
rinden habersiz olarak Öklityen olmayan geometriyi ge-
lur. Köye giden heyet, evlerin duvarlarında kanserojen mad-
liştirmişlerdir.
desinin bulunduğunu belirler ve bunu, “Kaya oyma evlerin
duvarlarında bulunan “erionit” maddesinin soluma yoluyla − Ray Solomonoff, Anrey Kolmogorov ve Gregory J. Cha-
vücuda alınması akciğer kanserine neden olmaktadır” biçi- itin 1960’lı yıllarda birbirlerinden habersiz olarak, algo-
minde bir önermeyle açıklar. Köyde hastaların akciğer do- ritmik seçkisizlik kavramını ortaya attılar.
kusunda, yapılan tetkiklerde, balgam örneklerinde eriyonit − Newton ve Leibniz birbirlerinden habersiz olarak az çok
bulunması önermelerini doğrular. Bunu üzerine köyün ta- farklılık gösteren yöntemleriyle diferansiyel ve integral
şınmasına karar verilir. hesabı bulmuşlardır.
Bu parçadaki bilimsel çalışma sürecine ilişkin aşağıda- Bu bulgular, aşağıdaki yargılardan hangisini destekler
kilerden hangisi söylenemez? niteliktedir?
A) Gözlem yapılarak probleme ilişkin veriler toplanmıştır. A) Bilim, bilim adamları arasındaki işbirliğinin sonucunda
B) Gözlem verilerine dayanarak probleme ilişkin hipotez gelişir.
kurulmuştur. B) Bilimsel araştırmalar kişilere özgü bir uğraştır.
C) Hipotez laboratuvar bulgularıyla desteklenmiştir. C) Bazı bilimsel bilgiler herkes tarafından bilinir.
D) Hipotezi kanıtlamak için deneysel çalışmalar yapılmış- D) Bilim adamlarının izlediği yöntem doğruysa ulaştıkları
tır. sonuç da aynı olur.
E) Araştırma farklı alanlardaki uzmanların işbirliği ile yürü- E) Bilimsel bilgilerin insandan bağımsız nesnel bir gerçek-
tülmüştür. liği vardır.
1-D 2-A 3-C 4-C 5-B 6-D 7-B 8-E
ÜNİTE - 8
226
TEST
9
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm Çözüm
ÜNİTE - 8
227
Çözüm Çözüm
Yanıt Yayınları
Çözüm
Çözüm
ÜNİTE - 8
228
ÜNİTE 1
ÜNİTE 2
Bilgi Felsefesi
ÜNİTE 3
Varlık Felsefesi
ÜNİTE 4
Ahlak Felsefesi
ÜNİTE 5
Sanat Felsefesi
ÜNİTE 6
Din Felsefesi
ÜNİTE 7
Siyaset Felsefesi
ÜNİTE 8
Bilim Felsefesi
_ ę 2 TEST
1
1. Her felsefi düşüncenin, her felsefi sistemin bir tarihi vardır. 3. Doğru, ne duyularla kavranır, ne de akılla çıkarılabilir. Çün-
Bu tarih, insanlık tarihine sıkı sıkıya bağlıdır. Hiçbir felsefi kü duyularla edinilen şeyin gerçek olup olmadığını hiçbir
düşünce birden ortaya çıkmamıştır. Söz gelimi, Marksizm, zaman bilemeyiz; akılla çıkarımda da hiçbir zaman son ve
tek bir adamın kafasından ansızın ortaya çıkmış değildir. O mutlak geçerliği olan bir şeye varamayız. Bilgimizin bu iki
temel olarak materyalizm üzerine kurulmuş bir düşüncedir. kaynağı yalnız başlarına bu işi başaramıyorlarsa, beraber
Diderot’da çok ilerlemiş bulunan eski materyalizmin uzan- olduklarında, yani iki “aldatıcı” bir araya geldiğinde de yine
tısıdır; 18.yüzyıl ansiklopedicilerinin geliştirdiği ve 19.yüz- bir şey yapamazlar.
yılın buluşlarının zenginleştirdiği materyalizmin açılıp geliş-
mesidir. Buna göre her felsefi düşünce büyüyen, yaşayan Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
bir canlı, giderek daha yetkin hale gelen bir teori olarak ba-
kılmalıdır. A) Güvenilir bir doğruluk ölçütü yoktur.
B) Bilgilerimiz dış dünyayı ayna gibi yansıtır.
Bu parçada temel olarak felsefenin aşağıdaki özellikle- C) Kuşku süzgecinden geçirilen bilgi güvenilirdir.
rinden hangisi vurgulanmaktadır?
D) Doğruluk genel kabul gören ilkelere dayanır.
A) Eleştiriciliği B) Evrenselliği E) Düşünme yetisi algılanandan fazla bilgi sunar.
C) Öznelliği D) Birikimliliği
E) Bütünleyiciliği
4. Biliyorum ki, parkta şu an gördüğümüz herkesin beğenisi-

ni kazanan, şu güzelim laleler bir ay sonra solacak, yok olup
gidecek. Ancak tüm bu laleler solsa da zihnimdeki “lale ide-
ası” hiçbir zaman solmayacaktır.
Yanıt Yayınları
Bu parçaya dayanarak “lale ideası” için aşağıdakilerden

hangisi söylenemez?
A) Kusursuzdur.
2. Felsefeyle uğraşmak, aklın arınması, yani duru bir akla sa- B) Deneyseldir.
hip olmamız için, doğruluğun peşine düşmemiz demektir. C) Sonsuzdur.
Sorularla yanıtları birlikte arama, bir tür sorun çözme yön-
D) Değişmezdir.
temi ve tüm yetilerimizin özgürce kullanıldığı bir alan olan
E) Zaman üstüdür.
felsefe, aynı zamanda insana bilmenin ve yapıp etmenin,
düşünmenin ve yaratmanın sevgisini aşılar. Filozof da doğ-
ruluğun peşinde koşma adına sürekli yolda olan bir yol eri-
dir. Daima yolda olan filozof, bir kavramlar, düşünceler ev-
reninin gezgini gibidir. Onun için, kesin bir sona ulaşmak- 5. Tıpta Yunanlı hekim Hipokrates’ten kesinlikle daha iyi ve da-
tan çok, yol almak, o yolda yürümek önemlidir. ha başarılıyız; fakat felsefe yapmada Eflatun’a göre daha iyi
ve daha başarılı olduğumuzu söyleyemeyiz; hatta ona he-
Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerin hangisi söylene- nüz yaklaşamadık bile...
mez?
Parçada, felsefenin bilimden hangi yönüyle ayrıldığı vur-
A) Felsefe, bilginin aranmasını amaç edinen bir düşünce- gulanmaktadır?
dir.
B) Filozof felsefe yapmaktan haz alır. A) Yaşam için yararlı pratik bilgiler olmaması
C) Filozof, hayata dair her şeyi felsefi probleme dönüştü- B) Sınırlı olan bir düşünce olmaması
rür. C) Birikimli olarak ilerleme sürecinin olmaması
D) Felsefe, insan zihnini sürekli arayışa sürükler. D) Herkes tarafından onaylanan bilgi olmaması
E) Filozof edindiği bilgiyi değil, gittiği yolu öncelikli tutar. E) Deneysel olarak kanıtlanan bilgi olmaması
231
SONA
6. Hobbes’a göre, varlığın tek bir tözü vardır; o da eni boyu, 8. Bilimin yöntemi, tek tek olgulardan genele ulaşmadır. Yani
derinliği olan cisimlerdir; bunların dışında hiçbir şey yoktur. deney ve gözlemle tümevarımsal bir genellemeye gidilir. Bu
Bilinç de buna dahildir. Bilgi cisim dünyasından deney ve genel hipotez kanıtlanır ya da kanıtlanmaz. Kanıtlanırsa doğ-
gözlemle elde edilir. Varlıklar dünyasındaki her şey meka- ru bilgi, kanıtlanmazsa yanlış bilgi elde edilir. Bir önermenin
nik ve doğal nedenlerle açıklanabilir. İnce bir cisimden olu- doğruluğu, ilişkili olduğu olgunun gözlenen özelliklere kar-
şan ruh ve ruha bağlı olaylar da doğal ve fiziksel süreçlerin şılık gelmesine bağlıdır. Önerme duyumlarla elde edilenle-
bir sonucudur. Buna göre evren ve evren içindeki tüm olay- re karşılık geliyorsa doğru, gelmiyorsa yanlıştır. Buna göre
lar nesnelerin hareketlerine bakarak açıklanabilir. duyumlar olmadan önermenin doğru ya da yanlışlığı belir-
lenemez. Onun için metafizik ve öz’le ilgili önermeler bilimin
Bu parçaya dayanarak, Hobbes’la ilgili olarak aşağıda- konusu değildirler; çünkü bu önermelerin gerçekle karşılık-
kilerden hangisi söylenemez? lılık durumu söz konusu değildir.
A) Varlığa materyalist bir tutumla yaklaşmaktadır. Parçadaki bu görüşe göre, bilimsel önermeleri metafi-
B) Varlık görüşünü madde ile temellendirmektedir. zik önermelerden ayıran temel ölçüt aşağıdakilerden
hangisidir?
C) Soyut varlıkları da madde cinsinden kabul etmektedir.
D) Varlığın varlığı konusunda realisttir. A) Apaçıklık B) Yararlılık
E) Varlığın niceliği konusunda plüralisttir. C) Tutarlılık D) Uygunluk
E) Tümel uzlaşım
Yanıt Yayınları
7. Descartes, tözü, var olmak için kendisinin dışında hiçbir şe-

ye ihtiyaç duymayacak şekilde var olan şey, diye tanımlar.
Bu bağlamda ona göre her şeyden mutlak bağımsız olan
tek ve biricik töz Tanrı’dır. Diğer her şey yalnızca, Tanrı’nın
yardımıyla var olabilir. Descartes, madde ve zihni, sadece 9. Üç tane kapta üç farklı sıcaklık derecesine; birisinde sıcak
ilahi evrenin boyutlarını açıklamanın yolları olmaları bakımın- su, birisinde ılık su diğerinde ise soğuk su bulunmaktadır.
dan kısmi töz olarak görür. Tanrı dünyadaki biricik yaratıcı Ben bir elimi sıcak suya diğerini soğuk suya koydum ve bir
ise, ne zihin ne de madde herhangi bir nedensel güce sa- müddet bekledikten sonra sıcak ve soğuk sudaki ellerimi
hip olamaz. Tanrı var olan ve olup biten her şeyin tek özne- kaplardan çıkartıp ılık suya koydum. Bir elim bana suyun
si ve sabit kaynağıdır. soğuk olduğunu, diğeri elim de sıcak olduğunu söylemek-
tedir. Şimdi bu ellerin ikisi de bana ait ve su aynı su. Şimdi
Bu parçaya dayanarak Descartes’la ilgili aşağıdakiler- sorun şu: Bu ellerimden hangisi haklıdır? Bilginin değeri kar-
den hangisi aşağıdakilerin hangisi söylenemez? şısında insanların durumu bu iki el gibidir.
A) Varlığı maddenin doğasıyla açıklamaktadır. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?

B) Gerçeklikle ilgili nihai açıklamaları mistik terimlere da-
yanmaktadır. A) İnsan her şeyin ölçüsüdür.
C) Varlığa ilişkin görüşleri metafizik bir görünümdedir. B) Nesnel bilgi yoktur.
D) Evreni bütünüyle Tanrı merkezli bir sistem olarak gör- C) Duyu verileri insanları yanıltır.
mektedir. D) Gerçeğin ne olduğu bilinemez.
E) Gerçekliği Tanrı ve Tanrı’nın iradesine bağlamaktadır. E) Doğru, düşüncenin gerçekle uyuşmasıdır.
1-D 2-C 3-A 4-B 5-C 6-E 7-A 8-D 9-E
232
_ ę 2 TEST
2
AHLAK FELSEFESİ - DİN FELSEFESİ - SANAT FELSEFESİ
1. Olgun ürünlerden oluşan bir tarlayı seyreden çiftçi ile bir ta- 3. İnsan, bir müzik dinlediğinde, bir tiyatro oyunu izlediğinde
biat manzarasını seyreden bir ressam tabiatı aynı gözle gör- veya güneşin doğuşunu, batışını hayranlık içinde seyretti-
mezler. Bir eskicide gördüğümüz bir vazoyu faydalı bir eş- ğinde onları hiçbir çıkar olmaksızın sadece hoşlanma ya da
ya olduğu düşüncesiyle değil, sadece güzel olduğu için alı- hoşlanmama yoluyla “güzeldir” biçiminde bir değer biçer.
rız. Güzel bir çiçeğin kurak bir yerde olması onun güzelliği- Bu biçilen değer obje ile süjenin etkileşim içerisinde oldu-
ne gölge düşürmez. Hem güzel hem faydalı olan iki eşya- ğu durumda ortaya çıkmakta; o objenin özelliklerine ve sü-
dan dikkatimizi çeken daha güzel olanıdır. Bir gülü seyret- jenin duygularına dayanmaktadır.
mek insanda öncelikle estetik bir haz duygusu oluşturur.
Parçada sanat felsefesinin aşağıdaki kavramlarından
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? hangisi açıklanmaktadır?
A) Nesnelerin estetik değerinin, hem faydalı hem güzel ol- A) Estetik yargı B) Estetik kaygı
masına bağlı olduğu C) Estetik haz D) Estetik tavır

B) Faydalı bir nesnenin güzel, güzel bir nesnenin de fay- E) Estetik yaşantı
dalı olabildiği
C) Güzeli görebilmenin ve algılayabilmenin fayda ile ola-
naklı olduğu
D) Güzelliğin nesnelerin yararlı olmasıyla yakın bir ilişkisi
olduğu
E) Güzel ve faydalı kavramlarının nitelik açısından farklı ol-
4. Tanrı, ilk neden olarak evreni yaratmıştır, ancak evreni ya-
dukları
ratmakla işi bitmiştir. Evren artık kendi yasalarıyla işlemek-
tedir. Tanrı’nın sürekli olarak evrene müdahale etmesi akla
Yanıt Yayınları
aykırı bir durumdur.

dir?
A) Ateizm B) Teizm
E) Agnostisizm
2. Bir resim boyalardan, bir müzik parçası seslerden, bir hey-

kel bronzdan, şiir de sözcüklerden meydana gelir. Bunların
hepsi bir yönüyle fiziki nesnelerdir. Fakat öznenin estetik
yöneliminin konusu olan nesne, fiziki bir şey değil, fiziki bir
şeymiş gibi görünen nesnenin ifade ettiği şeydir. Buna gö-
re, bir resimde yöneldiğimiz şey, renk kimyası olmayıp, renk- 5. “Bilim, bilgi isteğimize bir karşılıktır ve biz bilimde yalnız ger-
lerin birleşimi, senfonide ise, dikkatimize konu olan şey, ses çeği ararız. Sanatsa eğlenme isteğimize bir karşılıktır ve ger-
fiziği olmayıp, seslerin uyumudur. çek ancak bu amaca hizmet etmekle sanata girebilir.”
Bu parçada, sanat eserinin hangi özelliği vurgulanmak- Santayana'nın bu sözlerinde aşağıdakilerden hangisi
tadır? vurgulanmaktadır?
A) Bir benzerinin olmaması A) Sanatın öznel bir etkinlik olduğu

B) Fayda amacı gütmeden yapılması B) Sanatın amacının kendinde olduğu
C) Ögeleri arasında anlamlı bütünlük olması C) Sanatın haz almaya dayandığı
D) Sanatçının duygularını dile getirmesi D) Estetik hazzın göreceli olduğu
E) İnsanın iç dünyasını yansıtması E) Sanatın da bilim gibi hakikati aradığı
233
SONA
AHLAK FELSEFESİ - DİN FELSEFESİ - SANAT FELSEFESİ
6. Hayvanat bahçesine giden ziyaretçiler birçok hayvan türüy- 8. İyi bir rafting sporcusu, güçlü ve ters akıntılar karşısında us-
le karşılaşır. Ziyaretçiler her hayvan türüne farklı nedenler- ta manevralarla devrilmeden ilerlemeyi başardığı gibi; insa-
le ilgi gösterirler; kimisi ilk defa gördüğü için, kimisi alışıla- nın da doğa karşısındaki durumu böyledir. Rafting sporcu-
gelenin dışında bir biçim ve özelliklere sahip olduğu için, ki- sunun ilerlemek için akıntının yönünü değiştirmeye ihtiyacı
misi ise sevdiği bir hayvan türü olduğu için ilgi gösterir. An- yoktur; ancak onunla mücadele eder ve onun gücünü kul-
cak ziyaretçilerin hemen hepsi rengarenk biçimiyle tavus lanmasını bilir.
kuşunu beğenir ve onun hayvanat bahçesindeki en güzel,
en yakışıklı hayvan olduğu konusunda hemfikirdir. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
Bu parça aşağıdaki yargılardan hangisini destekler ni- A) İnsanın eylemleri birtakım nedenlerin zorunlu sonucu-
teliktedir? dur.
B) İnsanın özgürlükten kaynaklanan bir zorunluluğu var-
A) Güzel, herkes tarafından beğenilendir. dır.
B) Her obje kendi ölçülerine göre güzeldir. C) Özgürlük, doğa nedenselliğine bağlı davranabilme ola-
C) Güzellik değer yargılarına bağlıdır. nağıdır.
D) Güzelliğin kaynağı insan zihnidir. D) Özgürlük doğanın insana verdiği bir armağandır.
E) Sanat güzelliği, doğa güzeliğinden üstündür. E) İnsan doğa karşısında çaresiz olan bir varlık değildir.
Yanıt Yayınları
7. İnsan duygularını ifade etmede müzik, resim, şiir gibi farklı

9. Sanat eseri ne ahlaka ne bilime ne tekniğe benzer. Bilim gi-
bi dış hakikati aramak onun görevi değildir. Bir tabloyu öğ-
sanat dallarını kullanır. Sanat bir bakıma duyguları ifade
renmek için seyretmeyiz. Bir roman, bir tarih kitabı değildir.
eden bir dildir. Bu dil ise kültürle bağlantılıdır. Bir insan alım-
Sanat eserinde de bilimsel ve ahlaki hakikatler bulunabilir,
layıcı bir süje olarak belli bir duyguyu hissetmesi, ancak o
fakat onun amacı bunları vermek değildir; o sadece bir ta-
duyguyu ifade eden dile olan egemenliği ölçüsündedir. Bu-
sarımdır. Sanat eseri teknik faaliyet gibi pratiğe bağlı olma-
na göre, bir yabancının benim türkülerden hissettiğimi, an-
dığı gibi; bir sanatçı eserini yaratırken bilimsel hiçbir maddi
ladığımı, güldüğümü anlayamaz. Ben de onların müziğin-
ve pratik bir sonuç elde etmeyi de düşünmez.
den onlar gibi hissedemem. Duyguların şekillenmesinde
toplumun inanç ve ahlaki değerleri önemli rol oynamakta-
Bu parçada sanat eserinin hangi özelliği vurgulanmak-
dır. Buna göre de estetik tepkiler farklılaşmaktadır.
tadır?
Bu parçada sanat yapıtlarının hangi özelliği vurgulan-

A) İzleyen kişiyi geliştirmesi
maktadır?
B) İnsan doğasını yansıtması
A) Sürekliliği B) Yerelliği
C) Bir benzerinin daha olmaması
C) Öznelliği D) Evrenselliği D) Bir yarar gözetilmeden yapılması
E) Özgünlüğü E) Sanatçının duygularını dile getirmesi
1-E 2-C 3-A 4-D 5-C 6-A 7-B 8-E 9-D
234
_ ę 2 TEST
3
SİYASET FELSEFESİ
1. Bireyin ve toplumun üstünde sınırsız ve mutlak güçle dona- 3. Bireylerin bir araya gelerek toplum halinde yaşamalarının
tılmış bir siyasal iktidar olamaz. Çünkü iktidar bozar, mutlak amacı, geçinme hususlarında birbirleriyle yardımlaşmak ve
iktidar mutlaka bozar; bu nedenle iktidar sınırlandırılmalıdır. kendilerini korumaktır. Toplumu oluşturan bireyler, yardım-
Yönetimde bireysel özgürlükler ve toplumsal rıza temel alın- laşmak, dayanışmak ve birbirlerini korumak için kendi ara-
malıdır. Devlet kendi başına buyruk değil, amacı toplumun larında bir anlaşma yaparak önce sivil toplumu oluştururlar.
barışı, güvenliği ve iyiliğidir. Bu bağlamda devlet halkı, hal- Bu anlaşmadan sonra bireyler kendilerini birtakım resmi ol-
kın bildiği kurulu yasalarla tarafsız ve dürüst olarak yönet- mayan örfi kurallara bağlarlar. Bu kurallar bireyleri birbirle-
mek zorundadır. riyle iyice kenetler ve devletin temelleri atılır.
Parçadaki görüşü savunan biri, felsefede aşağıdakiler- Bu parçadan çıkarılacak sonuç aşağıdakilerden hangi-
den hangisiyle nitelendirilir? sidir?
A) Despot B) Nihilist A) Devlet varlığını halkın rızasıyla sürdürür.

C) Anarşist D) Liberalist B) Devlet insan doğasının bir sonucudur.
E) Sosyalist C) Bireyin varlığı devlet ile olanaklıdır.

D) Devletin meşruiyeti yasalarla sağlanır.
E) Devletin temeli sözleşmeye dayanır.
Yanıt Yayınları
2. İbni Haldun’un devlet görüşünün temelini “asabiyet” kavra-

mı oluşturur. Asabiyet, devleti kuran ve idare eden irade ve
güç; milli, dini, ırksal veya ideolojik dayanışma gibi anlam-
lara gelmektedir. İbni Haldun devleti insan vücuduna ben-
zetir. Toplum, insanın bedenini; asabiyet, ruhunu; devlet de
şeklini oluşturur. İbni Haldun, asabiyeti zayıf toplumların,
asabiyeti güçlü toplumların boyunduruğu altına girecekleri 4. Liberalizm yaklaşımına göre, bireysel haklar her şeyin üs-
için, aşağılanıp perişan olacaklarını, bu duruma düşmemek tündedir. Bu nedenle devlet bireye müdahale edemez ve
için her toplumun kendi asabiyetini oluşturmak zorunda ol- etmemelidir. İnsanlar nerede çalışacaklarına, nereye yatırım
duğunu belirtir. Asabiyetini oluşturan toplumlar yüce ideal- yapacaklarına, emeklerinin ürünlerini nasıl harcayacakları-
lere yönelir. Bu yüce idealleri gerçekleştirmek ise devlet kur- na ya da saklayacaklarına ve kimlerle ticaret yapacaklarına
mak suretiyle mümkündür. kendileri karar verirler. Devlet yapacağı işlerde her zaman
toplumun rızasını almak zorundadır ve bu anayasada açık-
Bu parçaya dayanarak, İbni Haldun’un devlet görüşü il- ça belirtilmelidir. Toplum sözleşmesi ile kurulan devlet her-
gili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? kesin özgürlüğünü ve mallarını daha iyi korumakla yüküm-
lüdür. Bu bağlamda devletin amacı topluma en iyi şekilde
A) Devletin, insanlar arasındaki sözleşmenin bir sonucu ol- hizmet etmek ve bireyin hakları ile çıkarını korumaktır.
duğunu düşünmektedir.
B) Devleti, insanların ihtiyaçlarını karşılayan bir araç olarak Bu parçada, liberalizmin dayandığı ilkelerden hangisine
kabul etmektedir. değinilmemiştir?
C) Toplumların birbirlerine karşı üstünlüklerini devlet kur-

A) Özgürlük ilkesi
ma becerilerinde görmektedir.
B) Sınırlı devlet ilkesi
D) İnsanları, Tanrısal devlet kurma ülküsünün birleştirdiği-
ne inanmaktadır. C) Serbest girişim ilkesi
E) Toplumsal gerçekliklerle uyuşmayan düşsel bir yakla- D) Hukuka bağlılık ilkesi

şım sunmaktadır. E) Kuvvetler ayrılığı ilkesi
235
SONA
SİYASET FELSEFESİ
5. Mutlak devlet otoritesi zaman içinde belirli bir imtiyaz siste- 7. Birçok filozofa göre devlet, insanların bilerek ve isteyerek
mine yol açar. Bu da, hak ve özgürlüklerin kullanılmasında sahip oldukları kişisel hak ve özgürlüklerden vazgeçerek bir
eşitsizlik doğurur. Yönetenler de dahil olmak üzere tüm bi- toplum hayatı oluşturmalarının bir sonucudur. Bu siyaset
reyler aynı özgürlüklerden eşit biçimde yararlanabilmelidir. kuramı, insanların toplum öncesi doğa durumunda özgür
Siyasal iktidar temel özgürlüklere ve insan haklarına durma- ve eşit şekilde var olduklarını, ancak zaman içinde sahip ol-
dan müdahale etmekten kaçınmalıdır. Devlet ancak vatan- dukları bu hakları tümüyle kaybetmemek adına tek tek ira-
daşa güven duyarsa, vatandaş da devlete karşı olan sorum- delerini boyun eğecekleri genel irade olan devlete devret-
luluklarını yerine getirir. tiklerini varsaymaktadır.
Parçadaki görüşün dayandığı varsayım aşağıdakilerden Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?
hangisidir?
A) Devlet toplum sözleşmesinin ürünüdür.
A) Devlet halkın rızasına göre yönetilmelidir. B) Devlet güçlülerin çıkarına çalışan bir aygıttır.
B) Hedefe götüren her yol meşrudur. C) Devletin temeli insan doğasına dayanır.
C) Devlet toplumun güvencesidir. D) Devlet insan doğasına aykırı bir örgütlenmedir.
D) Siyasal iktidar sınırlı olmalıdır. E) Devlet doğaüstü bir iradenin sonucudur.
E) Bireyin varlığı devletin varlığına bağlıdır.
Yanıt Yayınları
6. Bakunin’e göre, devlet kitleleri sistematik olarak köleleşti-

ren bir mekanizmadır. Eskiden yetki ve egemenliğini Tanrı
ve kiliseden alan devlet, şimdi polis ve askeri güçten almak-
tadır. Halk, haklarını temsil yoluyla kullandığını düşünür; as-
lında sahte anayasallık ve parlamentarizm oyunu ile kandı-
rılmaktadır. Parlamento yalancı halk temsilcileriyle doludur. 8. I. Devletsiz bir toplumsal düzende yaşamak mümkündür.
Yapay halk egemenliğine dayanan devlet, büyük çoğunlu-
ğun, onları temsil eden küçük bir azınlık tarafından sömür- II. İnsan doğası iyidir, dolayısıyla o doğası gereği iyiye yö-
me aracıdır. nelecektir. Buna göre, insanların devletin emirlerine uy-

ma gibi bir ödevleri yoktur.
Bu parçaya dayanarak Bakunin’in siyaset felsefesi ile il- III. İnsanların eşit ve özgür bir şekilde yaşamaları, bireysel
gili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? iradelerini üst bir iradeye devretmeleriyle olanaklıdır.
A) İdeal devlet düzenini özgürlüğe dayandırmaktadır. IV. Bireyler örgütlü toplumu oluştururken doğal hakların-
dan, güvenlik içinde ve daha özgür olarak yararlanmak
B) Devlet otoritesine anarşist bir düşünce ile karşı çıkmak-
amacıyla vazgeçerler.
tadır.
C) Devlet yönetiminde güçlerin ayrılığı ilkesinin esas alın- Yukarıdaki görüşlerden hangileri, anarşizm siyaset gö-
masını önermektedir. rüşüne uygun değildir?
D) Bireyin devlet için değil, devletin birey için var olduğu-
nu düşünmektedir.
E) Demokrasiyle yönetilen bir devlet biçimini savunmakta-
dır. E) II ve IV
1-1-D? 2-? 2-C 3-? ?E

4-3- 5-? E?
4-6- 7-? 5-D 8-? 6-?B
9- 10-? 7-A 11-? 8-C?
12-
236
_ ę 2 TEST
4
BİLİM FELSEFESİ
1. Motorlu taşıtlar, çok değerli bilimsel bilgilerin birikimiyle ya- 4. Bizim dışımızda nesnel bir gerçeklik olabilir. Ancak bu ger-
pılan bir teknoloji ürünüdür. Motorlu taşıtların yaşamımıza çeklik, bireyin yorumuna bağlı şekillenir. Buna göre bilim-
katkısı yadsınamaz. Fakat motorlu taşıtların karıştığı trafik sel bilgi de, bireyin kendi algı ve değerlerinin süzgecinden
kazalarında birçok insanın öldüğü de bir gerçektir. Biz bu geçirdiğinde o olguya verilen anlamın kendisidir. Bu anlam-
gerçeğe bakarak motorlu taşıtların zararlı olduğunu söyle- da, mantıkçı pozitivistlerin peşinden koştuğu genellenebilir
yebilir miyiz? evrensel yasalara ulaşma ideali birer yanılsamadır. Asıl
önemli olan evrensel yasaları bulmaya çalışmak yerine ka-
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi sorgulanmaktadır? tı kurallar kullanmaksızın durum analizlerine dayalı çoğulcu
bir bakış açısı geliştirebilmektir.
A) Bilimin değeri
B) Bilimsel yöntem Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?
C) Bilimin nesnelliği
A) Bilgi, bireyin etkin katılımıyla oluşturulur.
D) Bilimsel etkinlik
B) Aksi kanıtlanıncaya kadar her bilgi doğrudur.
E) Bilimin özellikleri
C) Bilimde kesin doğru olan bir bilgi yoktur.
D) Bilgi, keşfedilmeyi bekleyen bir olgu değildir.
E) Bilimsel bilginin doğruluk ölçütü görelidir.
2. Bilim, gözlem yoluyla ve bu gözlem üzerine kurulmuş akıl

yürütme ile önce dünyayla ilgili belirli olguları, sonra da bu
olguları birbirine bağlayan yasaları bulma ve bununla gele-
ceğin önceden kestirilmesini olanaklı kılma girişimidir.
Yanıt Yayınları
A) Bilimsel bilginin kesinliği

B) Bilimde izlenecek yöntem
C) Bilimde nesnel olmanın önemi
D) Bilimin öngörü sağlama niteliği
E) Bilimin mantık ilkelerine uygunluğu 5. Başta Russell ve Reichenbach olmak üzere bazı filozoflar
“bilimsel felsefe” kurma amacı gütmüşlerdir. Onlar, felsefe-
yi metafizik düşünme biçimini ve ürünlerini felsefeden arın-
dırarak felsefeye bilimsel bir nitelik kazandırmaya çalışmış-
3. I. Bilimsel araştırmalar değerlerle kısıtlanır. lardır. Böylelikle felsefeyi verimsiz, sorumsuz bir tartışma ol-
maktan çıkarıp, tek tek sorunlara bilimsel diyebileceğimiz
II. Bilim, fiziksel dünyayı anlamak için yapılan rasyonel bir çözümler arayan sorumlu bir disiplin kimliğine kavuşturma-
faaliyettir. yı amaçlamışlardır. Bu yönüyle bilimsel felsefe, bilim felse-
III. Bilim adamlarının bulunduğu sosyal ve tarihsel çevre fesinden farklıdır.
hangi yöntemleri kullanabileceğini belirler.
Bu parçaya göre, bilimsel felsefenin amacı aşağıdaki-
IV. Bilim, zaman içinde daha fazla kanıtlar getirilerek biri- lerden hangisidir?
kimli olarak ilerler.
A) Felsefi düşünme yöntemlerini bilime uygulamak
Yukarıdakilerden hangileri Kuhn’ın bilim görüşünü yan-
sıtmaktadır? B) Bilimin ürünlerini felsefi düşünce ile yorumlamak
C) Bilimin kavramlarını çözümleyerek aydınlatmak
D) Bilimsel buluşların yaşamdaki etkilerini incelemek
E) Bilimsel anlayışın dışındaki konuları felsefeden ayıkla-
E) II ve IV mak
237
SONA
BİLİM FELSEFESİ
6. Araştırma yapmayı planlayan bir bilim adamı, araştırma prob- 8. Kuhn’a göre, bilim adamlarının psikolojisi, bilim adamları
lemini seçerken, araştırma alanını dar tutmalıdır. Yani bilim topluluğunun sosyolojik özellikleri, bilimsel araştırma süre-
adamı en başta konuyu çalışılabilir büyüklükte tutması çok cinde önemli rol oynar. Yani bilimi anlamada ideoloji, ahlak,
önemlidir. Bu bakımdan araştırmaya başlamadan önce ken- inanç, gelenek, görenek gibi ögeleri de katar. Bilimin, birbi-
disine şu soruları sormalıdır; rini izleyen dört dönem içinde kimi zaman yıkılan kimi za-
man yeniden oluşturulan bir süreç izleyerek geliştiğini öne
- Tam olarak neyi bulmayı umuyorum?
süren Kuhn, bilimsel bilginin sadece doğadan oluşturulan,
- Tam olarak hangi problemin çözümünü araştırıyorum? tanımlanan bir şey olmadığını, tarih ve kültürün etkilediği
paradigmaların etkisinden söz eder.
Bu parçada bilimsel araştırma sürecinde aşağıdakiler-
den hangisinin önemi üzerinde durulmaktadır? Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
nebilir?
A) Uygulama alanını saptamanın

A) Bilim bir etkinliktir.
B) Kişisel değerlendirmelerden kaçınmanın
B) Bilim bir üründür.
C) Araştırmayla ilgili uygun sorular sormanın
C) Bilim birikimli olarak ilerler.
D) Doğru öngörülerde bulunmanın
D) Bilim olguları nesnel olarak betimler.
E) Araştırmanın sınırlarını belirlemenin
E) Bilim kesin bilgilere ulaşma yöntemidir.
Yanıt Yayınları
7. Bilimsel düşünme belli bir kafa disiplini gerektirir. Bu disip- 9. Aşağıdakilerden hangisi klasik bilim anlayışnın özellik-
lini kazanmış bir kimse her şeyden önce gerçeğe dönüktür, lerinden biri değildir?
olaylara saygılıdır. Yargılarında tutarlı ve ihtiyatlı olmasını bi-
lir, olgulara dayanmayan ulu orta genellemelerden kaçınır, A) Gerçekliğin akla uygun bir yapısı vardır; bilimin görevi,
akla ya da ortak duyuya ne kadar yakın görünürse görün- gerçekliğin bu akılsal yapısını gözlem ve deney yoluy-
sün hiçbir konuda ön yargılara, dogmatik inançlara saplan- la ortaya koymaktır.
maz. Bilimsel düşünme yeteneğini kazanmış bir kimse için B) Bilimsel bulguları denetleyecek evrensel bir ölçüt yok-
düşüncenin hareket noktası olduğu gibi, geçerlik ölçüsü de tur, bilimsel yasalar bilim adamları arasında uylaşımlar-
güvenilir gözlem verileridir. la üretilir.
C) Özne olarak gözlemci, nesne karşısında nötrdür ve nes-
Bu parça, aşağıdakilerden hangisinin önemini vurgula-
neden kesinlikle ayrı durur; özne ile nesne arasında ke-
maktadır?
sin bir uzaklık vardır.
A) Bilimin pratik değerini D) Bilimin elde ettiği sonuçlar evrensel ve zorunludur; çün-
kü tam bir nesnellikle, deneysel ve matematiksel bir yol-
B) Bilimin evrensel değerini
dan elde edilmiştir.
C) Bilimin etik değerini
E) Doğaya hakim olan yasalar gelecekte de geçerli olaca-
D) Bilimin teorik değerini
ğından, olacak olanı şimdiden tespit etmek mümkün-
E) Bilimin entelektüel değerini dür.
1-1-A? 2-? 2-D 3-? 3-D

4-? 5-?4-B 6-? 5-E7-? 6-?E
8- 9-? 7-C 10-? A ?
8-11- 9-B?
12-
238
_ ę 2 TEST
5
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8. ÜNİTELER)
1. Sofistler, insanların, toplumların ya da değişik bilimsel yar- 3. Tüm felsefi temellendirmeler, öznel ve göreli bir yaklaşımla
gıların birliktelik oluşturamadıkları, her devir ve topluma gö- hareket ediyor olsalar da amaçları itibarıyla genele yönel-
re değer yargılarının değişeceği düşüncesinden hareketle, mek durumundadırlar. Örneğin, felsefede değerlendirilme-
mutlak bir doğrunun bulunduğunu reddederler. Onlara gö- si yapılan insan yaşantısı, şu ya da bu insanın yaşantısı de-
re, özne, kesinlikle kendisinin dışında bulunan nesnelerle ğil genel olarak insanın yaşantısıdır. Temellendirilmek iste-
ilinti kuramaz; kursa bile bunu gösteremez. Bu durumda bil- nen değerler ise tüm insanların her zaman her yerde yönel-
gi bir öznenin kuruntusundan başka bir şey değildir. Her öz- dikleri varsayılan değerlerdir. Filozoflar bir kültürün oluştur-
nenin kendisine göre bilgisi vardır; üzerinde ittifak edilecek duğu kişilik bütünlüğü çerçevesinde insan olgusu üzerinde
bir bilgi yoktur. tartışırlar.
Buna göre Sofistlerin bilgi öğretisi aşağıdakilerden han- Bu parçada felsefenin hangi özelliği vurgulamaktadır?
gisidir?
A) Birikimli olma B) Evrensel olma
A) Pozitivizm B) Kritisizm
C) Eleştirel olma D) Bütünleyici olma
C) Rölativizm D) Empirizm
E) Aklın ürünü olma
E) Rasyonalizm
Yanıt Yayınları
2. Bir devletin kurulabilmesi için insan, toprak ve egemenlik ol-

malıdır; bu unsurlardan bir veya ikisinin olması yeterli değil-
dir. Sadece insan topluluğu devlet olamayacağı gibi, insan- 4. Farabi varlık konusundaki görüşlerini “vacibül vücud” kav-
lar olmaksızın bir toprak parçası da devlet olamaz. Dahası, ramıyla açıklar. Ona göre Tanrı, tüm varlıkların kendisinden
insan ve toprak unsurları olsa da, bu insanların bu toprak çıktığı zorunlu varlıktır. Onda özde tözde birdir. Evrenin, Tan-
parçası üzerinde egemenlik kurmaları gerekir. Bu üç unsu- rı‘nın kendi kendisi hakkındaki düşüncesinin bir sonucu ola-
run birleşmesiyle oluşan devlet, kendini meydana getiren un- rak ondan taşmak suretiyle çıktığını ileri süren Farabi,Tan-
surların dışında ve onlardan bağımsız bir varlıktır. Devlet sa- rı‘dan sırasıyla 10 akıl çıktığını ve faal(etkin) akıl denilen
dece ülke veya sadece millet veya sadece egemenlik demek 10.akıldan içinde yaşadığımız evren ve canlılar dünyasının
değildir. Devlet, kendini oluşturan insanlardan ayrı hukuki bir oluştuğunu belirtir. Bu noktada Farabi Tanrı’yı olmazsa ol-
varlığa sahiptir. maz varlık “vacibül vücud” yani mutlak/zorunlu varlık ola-
rak, evreni ve canlılar dünyasını ise olması zorunlu varlığa
Bu parçada aşağıdaki yargılardan hangisine vurgu ya- bağlı, olması da olmaması da mümkün olan “mümkün var-
pılmaktadır? lık” olarak niteler.
A) Devletin yapısı ile insan doğası uyumlu bir bütünlük oluş- Bu parçaya dayanarak, Farabi ile ilgili aşağıdakilerden
turur. hangisi söylenebilir?
B) Devlet birbiriyle uyuşmayan birçok iradenin yerini alan
tek bir iradedir. A) Varlığı idea ve madde olmak üzere iki töz ile açıklamak-
tadır.
C) İnsanların mutluluk ortak idealine güçlü bir devlet ile ula-
şabilir. B) Varlığın imkanı konusunda kuşku içindedir.
D) Devlet, kendisini oluşturan unsurlardan birisine indirge- C) Varlığın ilk ögesi olarak maddeyi esas almaktadır.
nemez. D) Nesnelerden ayrı ideal varlıkların varlığını reddetmekte-
E) İnsanlar devlet olmadan adil ve uyumlu biçimde yaşa- dir.
yamazlar. E) Varlık görüşü idealizm üzerine kuruludur.
239
SONA
TARAMA TESTİ (1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8. ÜNİTELER)
5. Kant’a göre, belli bir koşula bağlı olan eylemler ödev ahla- 7. Bilimin içeriği, bilimsel kavramlardan, kurallardan, ilkeler-
kına uygun olsa da evrensel değildir. Ancak koşulsuz olan den, yasalardan, hipotezlerden ve kuramlardan oluşur. Bi-
eylemler evrenseldir. limsel yöntemlerle elde edilen bilimin bu içeriği, göreli ve
değişmeye açıktır. Bilimsel bilgileri değiştiren olgular değiş-
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi evrensel ahlaki ey- tikçe, bilimin içeriği de değişir. Bilimsel içeriğin değişmeye
lemdir? açık olması, bilimsel bilgilerin güvenirliğini ortadan kaldır-
maz. Bilimsel bilgilerin göreli ve değişmeye açık olması,
A) Bir sürücünün otostop yapan öğrencileri “parasız kal- bunların mutlak bilgiler olmadığını ancak aynı alanda yeni
mış olmalılar, yardımım olsun” diyerek arabasına alma- gerçeklere dayalı bilgiler ortaya çıkıncaya dek sağlam bil-
sı giler olduğunu gösterir.
B) Bir banka çalışanının maaşından kesinti olmaması için
işe vaktinde gitmesi Bu parçada, bilimsel bilginin aşağıdaki özelliklerinden
C) Bir mağazadaki satış elemanının çok satış yapmak için
müşterilerin giydikleri elbiselerin çok yakıştığını söyle- A) Olgusal olma B) Sistemli olma
mesi
C) Dinamik olma D) Objektif olma
D) Bir gencin babasının hoşnutluğunu kazanmak için çok
ders çalışması E) Evrensel olma
E) Özel muayenehanesi olan bir doktorun daha çok tercih

edilmek için hastalara güler yüzlü davranması
Yanıt Yayınları
8. Güneş sistemindeki gezegenlerin rotaları, yeryüzündeki

mevsimlerin düzenli işleyişi, canlı organizmanın her bir par-
çasının karmaşık yapısı ve karşılıklı uyumu, bütün bunlar bir
6. Mars gezegeni orada öylece duruyor, tıpkı bahçedeki kiraz düzenin varlığını haber vermektedir. Bir insan beyninde, mil-
ağacı gibi. İmkanı olan herkes onlara dokunabilir. Eğer bas- yonlarca hücre uyumlu bir yapı içerisinde koordineli olarak
tığım yerde bir altın madeni varsa onu da herhangi biri çı- birlikte çalışmaktadır. Göz, merceklerini kendisi ayarlayan,
karabilir. Yer çekimi yasası, suyun kaldırma kuvveti, düşme son derece güzel çalışan, renkleri seçebilen ve bir zaman
yasası gibi doğa yasaları da elbette biri keşfedecekti. Peki dilimi içerisinde devamlı olarak saatlerce çalışma gücüne
Mozart’ın eşsiz senfonileri, Orhan Veli’nin şiirleri, Picasso’nun sahip muhteşem bir film kamerasıdır. Böylesine karmaşık
tabloları için de aynı şeyi söyleyebilir miyiz? Onlar olmasay- ve etkili bir mekanizma, doğal etmenlerin tesadüfi işleyişiy-
dı elbet biri yazar, çizer miydi? İşte sanat eserlerini buluş- le şekillenen bir taş gibi şans eseri olarak meydana gelebi-
tan ayıran en önemli özelliği budur. lir mi?
Bu parçada sanat eserlerinin hangi özelliği vurgulan- Bu parça, aşağıdakilerden hangisini kanıtlamaya yöne-
maktadır? liktir?
A) Somut bir ürün olması A) Evrenin Tanrı’nın planlı bir tasarımıyla oluştuğunu
B) Yarar gözetilmeden yapılması B) Tanrı kavramının zihnin bir bulgusu olduğunu
C) İnsanın duygularını göstermesi C) Evrenin doğa yasalarının bir sonucu olduğunu
D) İnsan doğasını yansıtması D) Evrenin varlığının kusursuz tesadüflere dayandığını
E) Yaratıcılık gerektirmesi E) Evrenin belirlenmiş bir amacı olduğunu
1-1-C? 2-? 2-D 3-? ?B

4-3- 5-? E?
4-6- 7-? 5-A 8-? 9-6-? E 10-? 7-C 11-? 8-A?
12-
240

@tgarsiv Yanit YNT-TYT-Felsefe-Soru Bankası

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

@tgarsiv Yanit YNT-TYT-Felsefe-Soru Bankası

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

@tgarsiv Yanit YNT-TYT-Felsefe-Soru Bankası

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TYT FELSEFE SORU BANKASI

Yanıt Yayıncılık Dizgi-Grafik Ekibi

Doğu Mahallesi, Güldibi Sokak, No: 17 Alibey Evleri Pendik / İstanbul

YNTYANIT Yayınları, Yanıt Yayıncılık’ın Tescilli markasıdır.

Elma Basım Yayın ve İletişim Hizmetleri San. Tic. Ltd. Şti.

ÜNİTE 1: FELSEFEYLE TANIŞMA

ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................................................................ 15

EBA PEKİŞTİRME TESTİ ........................................................................................................................................................ 17

MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR ...................................................................................................................................... 19

ÜNİTE 2: BİLGİ FELSEFESİ

ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................................................................ 37

EBA PEKİŞTİRME TESTİ ........................................................................................................................................................ 39

MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR ...................................................................................................................................... 41

BAŞTAN SONA ................................................................................................................................................................. 47

ÜNİTE 3: VARLIK FELSEFESİ

ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................................................................ 67

EBA PEKİŞTİRME TESTİ ........................................................................................................................................................ 69

MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR ...................................................................................................................................... 71

BAŞTAN SONA ................................................................................................................................................................. 77

ÜNİTE 4: AHLAK FELSEFESİ

ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................................................................ 97

EBA PEKİŞTİRME TESTİ ........................................................................................................................................................ 99

MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR .................................................................................................................................... 101

BAŞTAN SONA ............................................................................................................................................................... 107

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................................................................................................................................. 127

EBA PEKİŞTİRME TESTİ ...................................................................................................................................................... 129

MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR .................................................................................................................................... 131

BAŞTAN SONA ............................................................................................................................................................... 137

ÜNİTE 6: DİN FELSEFESİ

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................................................................................................................................. 157

EBA PEKİŞTİRME TESTİ ...................................................................................................................................................... 159

MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR .................................................................................................................................... 161

BAŞTAN SONA ............................................................................................................................................................... 167

ÜNİTE 7: SİYASET FELSEFESİ

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................................................................................................................................. 189

EBA PEKİŞTİRME TESTİ ...................................................................................................................................................... 191

MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR .................................................................................................................................... 193

BAŞTAN SONA ............................................................................................................................................................... 199

ÜNİTE 8: BİLİM FELSEFESİ

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................................................................................................................................. 221

EBA PEKİŞTİRME TESTİ ...................................................................................................................................................... 223

MERAKLISINA ORİJİNAL SORULAR .................................................................................................................................... 225

BAŞTAN SONA ............................................................................................................................................................... 231

A) Felsefe, bilgelik sevgisidir. A) Varlığın özünü sorguladığı

5. Felsefenin ilgilendiği sorular, özel değil, genele yöneliktir;

Bu parça felsefenin aşağıdaki özelliklerinden hangisini ği sorulardan biri değildir?

3. İnsanlar felsefe yapmak suretiyle hayatın yönlendirmelerini

E) Sürekli araştırma çabası içinde olmanın

10. Tüm hayvanlara birtakım yöntemlerle bazı davranışları öğ-

A) Sürekli olma A) Bilme yeteneğine

D) İnsana farklı düşüncelerle tanışma olanağı vermesi C) İlke D) Yöntem

E) İnsanın felsefe yapması için boş zaman yaratması E) Derin düşünme

2. Felsefe de bilim de varlığı inceler. Fakat bunu yaparken fel-

Parçada, felsefe ile bilim arasındaki farklılığın aşağıda-

E) Sordukları soruların E) Hakikat

3. Hegel’in diyalektiği ile Marx’ın diyalektiği birbirini reddeden

A) Öznel olma B) Eleştirel olma A) Subjektifliği B) Eleştirelliği

C) Tutarlı olma D) Evrensel olma C) Soyutluğu D) Evrenselliği