ANLATIM

BOZUKLUKLARI
 ALİ BABA 
 Anlatım Bozuklukları
Anlatım bozuklukları iki grupta incelenir:
• Anlam bağlantısına dayalı anlatım bozuklukları
• Dil bilgisinden kaynaklanan anlatım bozuklukları
 ANLAM BAĞLANTISINA DAYALI
ANLATIM BOZUKLUKLARI
• Gereksiz sözcük kullanımı
• Sözcüğün yanlış anlamda
kullanılması
• Sözcüğün yapısındaki yanlışlık
• Sözcüğün yanlış yerde kullanılması
• Anlamca çelişen sözcüklerin bir
arada kullanılması
• Deyim ve atasözü yanlışları
• Mantık hataları
• Zamir eksikliği
• Karşılaştırma hataları
• Noktalama eksikliği
 GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANIMI
• Cümlede eş anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması ya da gereksiz
sözcüklere yer verilmesi anlatım bozukluğuna yol açar.
• Bir sözcük cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bir eksilme
olmuyorsa o sözcük gereksizdir.
 1. Eş anlamlı sözcüklerin bir arada
kullanılması
• Eş anlamlılık daha çok bir dildeki yabancı kökenli sözcüklerle ilgilidir.
• Eş anlamlı sözcüklerin birlikte kullanılması, anlatımda özensizlik olarak
değerlendirilmelidir.
 ÖRNEKLER
• Şairin yapıtında sözcükler, karikatüristin eserinde ise çizgi önemlidir.
• Herkesten elinden geldiği kadar fedakârlık ve özveri istemek benim en doğal hakkım.
• Bilâkis, tam tersine düşünceler ve sözcükler yerli yerine oturmuş.
• Bu edebiyatın dili halk arasında yaşayan ve konuşulan lisandır.
• Biraz şişman; güler yüzlü, neşeli ve şen bir adamdı.
• Doktora göre babamın bir ay dinlenip istirahat etmesi gerekiyormuş.
• Kapının önünde ayaküstü söyleşip sohbet ettik.
2. Sözcüğün anlamının cümledeki başka bir
sözcükte bulunması
Cümlede bazı sözcükler, kullanılan bir başka sözcüğün de anlamını verebilir. Bu
durumda, o sözcüğün cümlede yer alması gereksizdir.
 ÖRNEKLER
• Ayaklarının tabanlarını çocukça bir istekle
yere sürtüyordu.
• En güzel telafi, yapılan yanlış hatayı bir
daha tekrarlamamaktır.
• Sıcaklık termometre denilen bir araçla
ölçülür.
• Doktor, ona iki günde bir gün aşırı
ilaçlarını içmesini söyledi.
• Bana şekersiz sade bir kahve yapar mısın?
• Onu görünce içimdeki sıkıntı sanki
hafiflemiş gibiydi.
• Sol şeritte arabalarla, sanki ralli yarışına
girdi.
• Annemle babam durmadan okula çağrılıp
duruyorlardı.
• Yürümeye koyulunca taşıt araçlarının
geçmediği yan sokağa yöneldi.
• Pek çok genç güncel modayı yakından
takip etmeye çalışıyor.
 3. Sözcüğün anlamının cümledeki işteş
çatılı ya da bileşik bir eylemde bulunması
Eklerin de anlamsal işlevi vardır. Cümlede yer alan bir ekin işleviyle kullanılan
sözcükler de cümleden çıkarıldığında anlamda eksilme olmaz.
 ÖRNEKLER
• Bu şekilde karşılıklı tartışmaya girmeniz, doğru değil.
• Ahmet Efendi, yerleri hemen temizleyiverdi.
• Merdivenlerden inerken neredeyse düşeyazacaktım.
• Köyün kızları hep birlikte gülüştüler.
 ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz sözcük kullanımından kaynaklı
anlatım bozukluğu vardır?
A) Adalar, insanoğlunun doğaya beslediği hayranlığın en büyük göstergelerindendir.
B) Güzellik kaygı ve endişesiyle yazılmış eserler bize bir dünya görüşünden haber verir.
C) Ölümün yakın olduğunu bilen bir insanın dünyaya bakışı elbette farklı olur.
D) İyi okurun, romancının yol göstermesine gereksinim duyacağını düşünüyorum.
E) Konuşacaklarımız tükenmiş, uzayan suskunluklarda sıkılmaya başlamıştık.
CEVAP B
 SÖZCÜĞÜN YANLIŞ ANLAMDA
KULLANIMI
Bir sözcük, başka bir sözcüğün anlamını vermediği hâlde o sözcük yerine
kullanılırsa anlatım bozukluğu olur.
 1. Anlamca Benzerliği Olan Sözcükler
• Benzer sözcükler ya da söz öbekleri arasında küçük de olsa anlam ayrılığı
vardır. Bu ayrılıklara, anlam inceliklerine özen gösterilmediğinde anlatım
bozulur.
 ÖRNEKLER
• Çorap dokuyan köylü kadınları görünce fotoğraflarını çektim.
• Bilim adamlarımızın başarısının azımsanmaması gerektiğini düşünüyorum.
• Topluluğun bildirisi 1914 tarihinde günlük gazetelerde yayımlanmıştır.
• Dikkat ettin mi? Saçı ne kadar da büyümüş. (uzamış)
• Planlı çalışması başarılı olmasına neden oldu. (sağladı)
• Bu hastalıkta kalp krizi geçirme şansı var. (riski)
• Tuzağa düşürmek için her önleme başvururlar. (yola)
 2. Anlamları Karıştırılan Sözcükler
• Doğru bir anlatım için anlatılmak istenene en uygun sözcükleri seçmek
gerekmektedir. Aksi hâlde aynı kökten türemiş sözcükler karıştırılır. Bu
durum, anlatım bozukluğuna yol açar.
 ÖRNEKLER
• Yörenin kendine özgün oldukça ilginç düğün âdetleri var.
• Çekimser bir kişiliğe sahip olduğu için bildiklerini de açıkça ifade edemiyor.
• Eserlerinde özgün ve akıcı bir üslup kullanmasına karşı çok okunan yazarlar
arasına girmeyi bir türlü başaramadı.
 ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerin hangisinde yanlış anlamda sözcük kullanımından kaynaklı anlatım
bozukluğu vardır?
A) Bankanın önündeki kuyruğu görünce bunların emekli insanlar olduğunu anladım.
B) Yaşamın, zamanın darbesiyle çatlayıp dağılmak zorunda olduğunu biliyor musunuz?
C) Benim doğduğum, büyüdüğüm ada, annemlerin gençliğinde çok daha yeşilmiş.
D) 13 Nisan1980 yılından bugüne kadar hiçbir alanda yenileşme çabaları hız kesmedi.
E) Bu süreç, daha çok ortak dehalarımızı, yeteneklerimizi ortaya çıkarmaya çalışmıştır.
Cevap :D
SÖZCÜĞÜN YAPISINDAKİ YANLIŞLIK

• Cümlede kullanılan sözcüğün dil bilgisi kurallarına aykırı türetilmesi anlatım

bozukluğuna yol açar.
 ÖRNEKLER
• Nalbantçı atı nallarken at yerinde bir türlü
durmuyordu.
• Göreve geldiğimden sonra bu işlerin düzene
girmesi için çeşitli gruplar oluşturdum.
• Eve gelince kedim kendini okşattırmak ister,
yanımdan hiç ayrılmaz. (okşatmak)
• Belediye sanki şehri çirkinletmek için elinden gelini
yapıyor. (çirkinleştirmek)
• Sınav giriş formlarındaki yanlışlar için
kurumumuza başvurulabilinirsiniz.
(başvurabilirsiniz.)
• Başvuru için istenen belgeler arasında adayın en
son öğretim durumunu gösteren belge de var.
(öğrenim)
• Köy ve gecekondu yaşamı arasındaki ayrıcalığı
görmezden gelemeyiz. (ayrımı)
• Bu semtteki evlerin birbirine çok yaklaşık yapılmış
olması tehlikeye davetiye çıkarmış. (yakın)
• Fuji, günümüzde etken yanardağlar arasındadır.
(etkin)
• Doğayı ve çevremizi tüketme çabamıza rağmen
sanayi artıkları için aynı çabayı göstermiyoruz.
(atıkları)
 ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?
A) Başkalarıyla oynayan bir çocuk, ister istemez hoşgörülük kazanır.
B) Dünya bu gelişme içinde iken bizim geride kalmamız olasızdır.
C) Buğdayı pahalılatmadan ekmeği ucuzlatmak gerekmektedir.
D) Boğaz’da yazı geçirebileceğimiz bir sayfiyeye bakacağız.
E) Hükümet, Doğu’daki bazı bölgevi meseleleri ele aldı.
CEVAP : D
 SÖZCÜĞÜN YANLIŞ YERDE
KULLANILMASI
• Sözcüklerin kendi anlamlarını karşılayabilmeleri için cümledeki söz dizimi
bozulmamalıdır. Aksi hâlde anlamda karışıklık olur ve açıklık bozulur.
 ÖRNEKLER
• Akşama kadar bilgisayar başında proje hazırlamaktan çok başım ağrıdı.
• Bugün hiçbir iş yapmadan bomboş evde oturdum.
• Her yolda kalan insanı arabama almaya çekinirim.
• Yeni doğan dayısının oğlunu kucağından indirmedi.
 ÖRNEK SORU
I. Bilim ve sanatta bu kadar gelişmiş bir Alman toplumunun İkinci Dünya Savaşı’ndaki yıkıcılığı
ilginçtir.
II. Yazarın hikâyesiyle ilgili çıkan eleştiri yazısında ilk göze çarpan unsur öznel değerlendirmelerdi.
III. Geçmişi iyi bilenler, gelecekte köklü değişiklikleri sağlayacak önemli girişimlerde bulunabilir.
IV. Dünyadaki sorunları kökünden çözümlerseniz kötülükleri yok edecek iyi insanlara gereksinim
olmaz.
V. İstediği ne zaman yerine getirilmese öfkeli öfkeli saçlarıyla oynar, bacaklarını sallar dururdu.
Numaralandırılmış cümlelerin hangi ikisinde yanlış yerde sözcük kullanımından kaynaklı
anlatım bozukluğu vardır?
A)I ve II B) III ve IV C) II ve V D)I ve V E) IV ve V
CEVAP C
 ANLAMCA ÇELİŞEN SÖZCÜKLERİN
BİR ARADA KULLANILMASI
• Cümledeki sözcüklerin anlamca birbiriyle tutarlı olması gerekmektedir.
• Anlamca çelişen sözcükler, cümlede ikiliğe yol açarak anlam belirsizliğini
oluşturur. Bu anlatım bozukluğuna yol açan genellikle “kesinlik-olasılık” ya da
“kesinlik - yaklaşıklık” bildiren sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır.
 ÖRNEKLER
• Köyüme aşağı yukarı tam on yıldan beri gidemiyorum.
• Zannediyorum, kesinlikle başarılı olacaklar çünkü onlarda bu gücü
görüyorum.
• Bu istek hiç şüphesiz müdürün de kulağına gitmiş olmalıdır.
• Bu arabayı tahminen tam on dört bin vermiştir.
 ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerin hangisinde çelişen sözcük kullanımından kaynaklı anlatım
bozukluğu vardır?
A) Arkadaşının içten gibi görünen gülümsemesinin altında bir hınzırlık okudu.
B) Çevremizdeki bu sonsuz evren ne dosttur ne de düşmandır bize.
C) Emek ürünü olan yapıtlar sonsuzluğu tam anlamıyla yakalamış gibidir.
D) Öfkeli insan ağzını açar, gözlerini kapar, konuşur da konuşur.
E) Aykırı düşünceleri her toplum, önceleri mutlaka yadırgamıştır.
CEVAP C
 DEYİM VE ATASÖZÜ YANLIŞLARI
• Deyimler ve atasözleri kalıplaşmış ifadelerdir. Bunlara ne bir sözcük
eklenebilir ne de bunlardan bir sözcük çıkarılabilir. Cümledeki anlama uygun
olmayan deyim ve atasözü kullanmak ya da bunların içerisindeki bir sözcüğün
eş anlamlısıyla değiştirmek anlatım bozukluğuna yol açmaktadır.
 ÖRNEKLER
• Yüzünden dökülen bin parçaydı; yüzü • Memur, koridordan geçerken içeriye
hiç gülmüyordu. göz gezdirdi.
• Az veren maldan, çok veren candan • Ona yardım et, elinden geleni ardına
olur, derler. koyma.
• Final sınavları için gündüzünü gecesine • Her işi eline yüzüne bulaştırmazsan
katarak çalışıyor. olmaz sanki.
• Bana söylediklerini kulak kabartarak • Herkesin ağzına bir kaşık bal çalarak
iyice dinledim. her istediğini yaptırdı.
• Sözleriyle şimşekleri üzerine topladı.
 ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerin hangisinde deyim yanlışlığı yapılmıştır?
A) Arabasının antika olmasıyla olur olmaz yerlerde arkadaşlarına hava atıyordu.
B) Sanat dergilerinde aleyhinizde yazılan tüm övgüleri okudum ve sizi takdir ettim.
C) Toplantıda ortaya çıkan görüntüler karşısında saçlarım diken diken oldu.
D) O, öyle söyleyince birdenbire başımdan aşağı kaynar sular döküldü sandım.
E) Son yaşanan iş kazası bardağı taşıran son damla oldu işçiler arasında.
• CEVAP C
 MANTIK HATALARI
• Düşüncenin açık ve doğru bir biçimde iletilebilmesi için temel mantık
ilkelerine uygun olması, durumların sıralanırken önem sırasına dikkat edilmesi
gerekmektedir.
 ÖRNEKLER
• Benden üç yaş büyük olan abim henüz iki yaşındayken ameliyat oldu.
• Karların altından şimdiye kadar yirmi iki kişi sağ kurtarıldı.
• Yaptığı ihmal yüzünden birçok insan ölebilir hatta sakat kalabilir.
• Bırak onunla şehir gezisine çıkmak dünya turuna dahi çıkılmaz.
 ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mantık hatası yapılmıştır?
A) Bireysel kazancın önüne getirilen tüm engellerin kaldırılması kusursuz toplumu
yaratacaktır.
B) Adamın en büyük kaygısı ailesini geçindirebilmek, elinden geldiğince mutlu etmekti.
C) Mutluluğu ve güzelliği yakalamak istiyorsan beynini ve yüreğini aydınlatmayı da bilmelisin.
D) Çok zengin bir düşünce dünyasına sahip olan sanatçının hemen her türde birçok eseri var.
E) İnsanların bilerek ya da bilmeyerek yaptıkları kazalardan sonra onlara nasıl
davranılmalıdır?
CEVAP E
 KARŞILAŞTIRMA YANLIŞLARI
• Cümlede karşılaştırma yapılırken sözcüklerin eksik kullanılması ya da yerinin
yanlış olması karşılaştırma yanlışlığına yol açar.
 ÖRNEKLER
• Antolojiler, okuyucuyu metinle karşılaştırması bakımından önemlidir.
• Ben şiiri senden çok severim.
• Arkadaşına göre az çalışıyor.
 NOKTALAMA EKSİKLİĞİ
• Kimi cümlelerde adlaşmış sıfatlardan, sıfat-eylemlerden ya da özneden sonra
virgül kullanmak gerekir, kullanılmadığı takdirde anlatım bozukluğu ortaya
çıkabilir.
 ÖRNEKLER
• Niye koştuğunu sormuştum bir keresinde aldığım yanıt kesindi.
• İnsafsız kardeşinden beş lirayı bile esirgedi.
• Yalnızlık içinde büyüyordu.
 ZAMİR EKSİKLİĞİ
• Kimi cümlelerde “kişi zamiri”nin kullanılmamasıdır. Yani cümlenin başına
hem “senin” hem de “onun” zamirini getirebiliyorsak orada bir anlam
belirsizliği vardır.
 ÖRNEKLER
• Yazdıklarının köşe yazılarında yankılanma şansı yüksektir.
• Yarın yola çıkmadan istediklerini almak için zamanın olacak.
• Söylediklerinin hepsi birer birer gerçekleşti.
 DİL BİLGİSİNDEN KAYNAKLANAN
ANLATIM BOZUKLUKLARI
• Özne eksikliği • Eylemsi yanlışları
• Yüklem eksikliği • Yardımcı eylem eksikliği
• Özne – yüklem uyumsuzluğu • Çatı uyumsuzluğu
• Nesne eksikliği • Tamlama yanlışları
• Dolaylı tümleç eksikliği • Gereksiz ek kullanımı
• Zarf tümleci eksikliği • Bağlaç yanlışları
• Ek fiil yanlışları
 ÖZNE EKSİKLİĞİ
• Birden çok yargısı olan cümle çeşitlerinde (birleşik, sıralı ve bağlı) öznenin
ortak kullanımında uyuma dikkat edilmediğinde ortaya çıkan anlatım
bozukluğudur.
 ÖRNEKLER
• Okulun inşaatı bir an önce tamamlanacak ve hizmete açılacak.
• Oyunun ilginç bir yanı kalmamış, seyircileri bıktırmıştı.
 YÜKLEM EKSİKLİĞİ
• Sıralı ve bağlı cümlelerde kimi zaman ortak bir yüklemin kullanılması anlatım
bozukluğuna yol açmaktadır.
 ÖRNEKLER
• Mutluluğu yakalamak konusunda sen, zengin olmak konusunda kardeşin
başarılıydı.
• Divan şairlerimiz Arap ve İran edebiyatıyla çok, halk şairleri ise hiç
ilgilenmedi.
• Ben babamı sizse gerçek bir dostunuzu kaybettiniz.
• Şairin sanat yaşamında şiir anlayışı pek az ya da hiç değişmemiştir.
• Bu iş yerinin cefasını ben, sefasını sen sürüyorsun.
 ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne eksikliği yoktur?
A) Büyük kentlerde hava kirliliği artıyor, yaşanmaz oluyor.
B) Firmamızın ürettiği mallar piyasada çok tutuldu ve biraz daha büyüdü.
C) Yöredeki büyükbaş hayvan sayısı artıyor ancak ihraç edilemiyor.
D) Her seçeneği çeldirici olarak düşünürseniz sonuca ulaşamazsınız.
E) Oyunda şiirsel bir dil kullanılmış ve şiir ölçülerine dikkat edilerek sahneye
konulmuş.
CEVAP D
 ÖRNEK SORU
I. Sınav derecelerinden bazı öğrenciler çok bazıları ise hiç memnun değildi.
II. Bu devirde kimseye iyilik etmeyeceksin, sonra sen kötü oluyorsun.
III. Kitap duygu ve düşünce dünyamızı zenginleştiren en önemli kaynaktır.
IV. Bir türlü ısınamadığı bu şehirden hemen ayrılmak bir daha da oraya dönmek istemiyordu.
V. Sanat, güzeli yaratmak ister ve güzele yaklaştıkça amacına ulaşmış sayılır.
Numaralandırılmış cümlelerin hangi ikisinde yüklem eksikliğinden kaynaklı anlatım
bozukluğu vardır?
A) I. ve II. B) II. ve III C) IV. ve V D) I. ve IV. E) II. ve V.
CEVAP D
 ÖZNE-YÜKLEM UYUMSUZLUĞU
• Sıralı bağlı cümlelerde özne ortaklığı söz konusuysa ortak özne, yüklemlerin
hepsine tekillik ve çoğulluk, olumluluk ve olumsuzluk, kişi bakımından uygun
olmalıdır. Bunlardan birinin uyumsuzluğu anlatımı bozar.
1. Tekillik ve Çoğulluk Yönünden Uygunluk
• Özne tekilse yüklem de tekildir.
ÖRNEK: Dilenci, ana caddeden çıkıp dar sokaklara girdi.
• Aşırı saygı anlamı katmak için özne tekilse yüklem çoğul kullanılabilir.
ÖRNEK: Genel Kurmay Başkanı, orduyu teftiş edecekler.
• Alay, küçümseme, sitem anlamı katmak için özne tekilse yüklem çoğul kullanılabilir.
ÖRNEK: Hanımefendi, nihayet uyanabilmişler.
• Birden çok özne varsa yüklem çoğul olur.
ÖRNEK: Doruk ve Barış, önümüzdeki ay okula başlayacaklar.
 1. Tekillik ve Çoğulluk Yönünden Uygunluk

• Özne çoğul insan olduğunda yüklem tekil de çoğul da olabilir.

ÖRNEK: Öğrenciler sınavı tam zamanında bitirdi. (doğru)
Öğrenciler sınavı tam zamanında bitirdiler. (doğru)
• Soyut kavramlar, organ adları, zaman adları, eylem adları, bitki, hayvan adları,
cansız varlıklar çoğul durumda özne olduğunda yüklem tekil olur.
ÖRNEK: Hislerim böyle bir durumda beni hiç yanıltmaz. (doğru)
 2.Olumluluk ve Olumsuzluk Yönünden
Uygunluk
• Cümlenin öznesi olumlu belgisiz zamirse (herkes, bütün…) yüklemi de
olumlu ve aynı zamanda tekil olmalıdır. Olumsuz belgisiz zamirse (hiçbiri, hiç
kimse, kimse…) yüklemi de olumsuz ve yine tekil olmalıdır.
ÖRNEK: Kimse, yabancıyı evine konuk etmeyi göze alamadı, onu köyden
göndermek için elinden geleni yaptı.
 3. Kişi Yönünden Uygunluk
• Özne kaçıncı kişiyse yüklem özne ile aynı kişi ekini alır.
• Ben, geleceğe umutla bakmak istiyorum.
 ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne – yüklem uyumsuzluğu yoktur?
A) Hareketleriyle izleyenleri hayran bırakan jonglörü herkes uzun süre ayakta
alkışladılar.
B) Hepimiz, bu sorunun bu denli uzayabileceğini tahmin edememiştik.
C) Birkaç yıl sonra onunla aynı iş yerinde karşılaşınca şaşırmamıştım.
D) Bu yılki üniversite sınavına bizim köyden bir ben bir de teyzemin kızı girdi.
E) Pencerenin kenarında unutulan menekşeler güneşten kupkuru olmuşlar.
CEVAP C
 NESNE EKSİKLİĞİ
• Birinci yargısı geçişsiz ikinci yargısı geçişli sıralı bağlı ve birleşik cümlelerde
görülür. Geçişli yargıya nesne eklenerek anlatım bozukluğu giderilir.
 ÖRNEKLER
• Günlerdir uğraştığımız projeye şöyle bir göz attı, onaylayıp bana verdi.
• Bazı yazarlar doğaya kişisel bir açıdan bakmayı, bazıları da nesnel açıdan ele
almayı sever.
• Tevfik Fikret, şiirlerinde toplumsal sorunlara eğilerek başarıyla işlemiştir.
• Bu polisiye romanın eleştirisini inceledim ve okumak istiyorum.
• Ağaçlara gereken önemi gösterip bir an önce aşılatacağız.
• Oğluna Fransa’dan bir mektup göndererek yanına çağırdı.
 DOLAYLI TÜMLEÇ EKSİKLİĞİ
• Birinci yargısı geçişli ikinci yargısı geçişsiz sıralı bağlı ve birleşik cümlelerde
görülür. Geçişsiz yargıya dolaylı tümleç eklenerek anlatım bozukluğu giderilir.
 ÖRNEKLER
• Sözlerine dikkat etmezsen elbette yanlış anlamlar çıkarılabilir.
• Bu anlayış bizi Batı’ya yaklaştırmıyor aksine uzaklaştırıyor.
• Biliyorsun ki seni çok sever, herkesten de çok inanırım.
• Kasabanın havası insanı diriltiyor, yaşama sevinci veriyor.
• Yaptırımcı konuşmalar çocuklarımızı bize yaklaştırmıyor aksine daha çok uzaklaştırıyor.
• Edebiyat öyle bir sanattır ki kişi bir romanı anlamaya çalışırken düşünmeyi de öğretir.
• Bu güzel şiiri için öğrencimizi tebrik ediyor, bütün öğretmenler adına başarılar diliyoruz.
 ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerin hangisinde dolaylı tümleç eksikliği yoktur?
A) Yeni edebiyat anlayışını önceleri hiç sevmedik ama sonraları ısındık.
B) Konunun gizli kalan bölümlerini de aydınlatmaya çalışıyoruz.
C) Bu problemle o kadar çok uğraşıp öyle kafa yordum ki anlatamam.
D) Son eserinizi beğendim diyemem; pek çok dil yanlışı vardı.
E) Neriman Hanım, çocuklarını çok iyi yetiştiriyor ve özen gösteriyordu.
CEVAP B
 ZARF TÜMLECİ EKSİKLİĞİ
• Sıralı bağlı ve birleşik yapılı cümlelerde zarf tümleçlerinin olumluluk –
olumsuzluk bakımından uyumlu olması gerekmektedir. Aksi takdirde anlatım
bozukluğu meydana gelir.
 ÖRNEKLER
• Annem her zaman bizim için yaşadı, kendini düşünmedi.
• Çocuklarına hiçbir zaman kötü davranmadı, sevgiyle yaklaştı.
• Her şeye rağmen moralini hiç bozmadı, çalıştı.
 EK EYLEM YANLIŞLARI
• İki şekilde olur:
 1.Ek Eylem Eksikliği
• Ek eylemin kullanılması gereken yerde ortak kullanılarak düşürülmesi
durumunda karşımıza çıkar.
 ÖRNEKLER
• Romanlarının dili sade fakat anlatımı özgün değilmiş.
• Uzun zamandır bakılmamış bir bahçeydi; bahçede birçok ağaç ve çiçek dikili
ama hiçbiri canlı değildi.
• Giyecekler oldukça pahalı, alınabilecek gibi değildi.
• Sen bir martı bense mavi denizlere açılan bir tekneyim.
 2. Ek Eylemin Gereksiz Kullanımı
• Bağlı isim cümlelerinde ortak kullanılan ek eylemin, yüklemler için uyumlu
olmasına rağmen tekrarlanarak kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur.
 ÖRNEKLER
• Bu yörenin insanları sıcakkanlıydı ve yardımseverdi.
• Misafirler gittikten sonra ev sessizdi ve huzurluydu.
 EYLEMSİ YANLIŞLARI
• Üç şekilde yapılır:
 1.Eylemsi Eksikliği
• Biri olumlu, diğeri olumsuz bir eylemsiye bağlanan sıfat ya da zarfların
kullanıldığı cümlelerde bu eylemsilerden biri kullanılmadığı zaman ortaya
çıkar.
 ÖRNEKLER
• Aklın mantıksal işleyişinden nasibini almamış bu tür suçlamaların yersiz ve doğru
olmadığını hepimiz biliyoruz.
• Kimi zaman hiç, kimi zaman gereğinden çok konuşarak tutarsızlığını gösteriyor.
• Tahmin edileceği üzere bu yiyecekleri genç ve hasta olmayan kişiler yiyebilir.
• Neyin doğru neyin doğru olmadığını kim söyleyebilir ki?
• Görevlilerin beyaz kravat ve koyu renk ceket giymeleri gerekiyor.
• Akşam yemeğinden sonra kuruyemiş ve kola içmek kilo yapıyor.
 2. Eylemsi Uyumsuzluğu
• Cümledeki eylemsilerin aynı eklerle türemiş olmasına dikkat edilmelidir çünkü
farklı yapılardaki eylemsilerin aynı bağlam içinde kullanılması eylemsiler
arasında uyumsuzluk doğurabilmektedir.
 ÖRNEKLER
• Düzenli çalışmak ve zamanının çoğunu kütüphanede geçirmesi başarılı
olmasını sağladı.
• Çocukların eve geldiğiyle gidişi bir oldu.
 3. Eylemsinin Yanlış Kullanılması
• Bir eylem köküne ad-eylem yerine sıfat-eylem getirilmesi ya da sıfat-eylem
eklerinin, zarf-eylemlerin yanlış seçilmesi anlatımı bozar.
 ÖRNEKLER
• Bizleri en çok sevindiren eve geldiğindir.
• Antrenör, yeni oyuncunun oynayıp oynamamasına karar verecek.
• Bizlerin başarılı olduğumuzu hiç çekemezdi.
 ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerin hangisinde eylemsi yanlışı yapılmıştır?
A) Dilinde eskilerden kalma bir nağmeyle yavaş yavaş yürüyordu.
B) Söylediklerimizi duymuş olsa gerek, bizimle hiç konuşmadı.
C) Rakibini küçümseyen yarışmacının başarılı olacağını düşünmüyorum.
D) Daha çok folklorik özellikleri ele almış ve titizlikle incelemiş.
E) Onun bu denli başarılı olacağını doğrusu hiç beklemiyordum.
CEVAP E
 YARDIMCI EYLEMİN GEREKSİZ
KULLANIMI
• Yardımcı eylemler (et-, ol-, kıl-, eyle-, buyur- …) ad soylu sözcükleri yargı
bildirir duruma getirmek için o sözcüklerle birlikte kullanılır. Bu durumda ad
soylu sözcükle yardımcı eylem, bir söz öbeği oluşturur. Ancak gerekmedikçe
yardımcı eylemlere başvurulmamalıdır.
 ÖRNEKLER
• Sabaha kadar soğukta ayakta durduğu için hasta olmuş.
• Bütün ailesi ve çevresi onun yanlış bir şeyler yapacağından kuşku ediyor.
• Benden özür dileyeceğini umut ediyorum.
• Heyecan yaptığı için birçok soruyu yanlış yanıtlamış.
• Dosyaları imza ettirmek için müdürün odasına girdi.
• Okul servisleri yolun sağında bekleme yapıyor.
 ÖRNEK SORU
“Ayrılık ölümden beter” sözünden toplumumuzda yalnızlıktan ne kadar korkulduğunu ve bu korkunun da bir
zümreyi değil bütün insanları ürperti getirdiğini anlıyoruz.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için aşağıdaki değişikliklerin hangisi yapılmalıdır?
A) ”yalnızlıktan” yerine “çaresizlikten” sözcüğü getirilerek
B) ”korkulduğunu” yerine “korktuğunu” sözcüğü getirilerek
C) ”bir zümreyi” yerine “bir grubu” söz öbeği getirilerek
D) ”insanlara” yerine “topluma” sözü getirilerek
E) ”ürperti getirdiği” yerine “ürperttiğini” sözcüğü getirilerek
CEVAP E
 Ad Tamlamaları Yanlışları
• Tamlama eklerinin gereksiz kullanılmasından ya da eksik olmasından
kaynaklanan bir anlatım bozukluğudur.
 ÖRNEKLER
• Dikkatli bir öğrenci işlem hatası yapmayıp doğru seçeneği bulması gerekir.
• Bir yanlışlığa düşmemek için insanın kanunları öğrenmek gerekir.
• Japonya’nın teknolojik ve bilimsel çalışmalarla dünyanın en büyük ülkeleriyle
yarışmaktadır.
• Toplumda bireyler yeterince eğitim almışsa toplumu da bilinçlidir.
 Sıfat Tamlaması Yanlışları
• Ortak bir tamlananla ad ve sıfat tamlaması kurulduğunda anlatım bozulur.
• Çokluk anlatan belgisiz sıfatlarla kurulan tamlamalarda tamlayana çoğul eki
getirilmesi anlatımı bozar.
 ÖRNEKLER
• Eğitim kurumlarında müzik, resim, tiyatro gibi kültürel ve sanat etkinlikleri
yapılabilmelidir.
• Anadolu’daki ilk uygarlıklardan olan Hititler çivi ve hiyeroglif yazıyı kullanmıştır.
• Yazarın son dönem yapıtlarının sanatsal ve düşünce yapısı sağlamdır.
• Daha oyun gününden önce birçok biletler satılmıştı.
• Parkta cıvıl cıvıl öten kuşların ve ağaçların arasında dolaştık.
• Yarışmada birbirinden yakışıklı delikanlı ve kızlar vardı.
• Gecenin bir yarısı havlayan köpeklerin ve kedilerin gürültüsüyle uyandık.
 ÇATI UYUMSUZLUĞU
• Eylem ve eylemsilerin etken ve edilgen çatı bakımından uyumlu olmaması
durumunda ortaya çıkar. Cümlede ortak özneye bağlı birden çok eylem veya
eylemsi kullanıldığında bu eylem ve eylemsilerin ya etken ya da edilgen
kullanılması gerekir.
 ÖRNEKLER
• Bu romanda bazı mesajlar vererek okuyucular konu üzerinde
düşündürülüyordu.
• Gölün kenarındaki müstakil ev tamamlayıp satışa sunuldu.
• Dediklerime dikkat edilseydi bu yanlışları da yapmazdı.
• Firmanın defterlerini inceledik ve gereken araştırmalar yapıldı.