TEMPUSFORMEN IM TURKISCHEN IM UND DEUTSCHEN

Türkçede iki kip var

1. Haber (Bildirme) kipi. (geliyor, okur, yazdı, gitmiş, gidecek)
2. Dilek-koşul kipleri
a. Koşul : -se, -sa : param olursa araba alırım.
b. Gereklilik –meli-malı :Ödevler zamanında yapılmalı.
c. İstek kipi –e, -a : gel-e-sin, o gele.
d. Emir kipi : Gel! Git!

1. BİLDİRME KİPLERİ

ZAMANLAR

1. Basit zamanlı eylem tek bir zaman ve kip gösteren eylem.

2. Birleşik zamanlı eylem birden çok kip ve zaman bildirir.

BASİT ZAMANLAR

Geçmiş zaman
Türkiye Türkçesindeki geçmiş zaman işlevi iki ayrı ek ile yapılır. Bunlar:
Öğrenilen geçmiş zaman : -miş (-mış, -muş, -müş) eki ile yapılır.
Görülen (bilinen) geçmiş zaman: -di ( -dı, -du, -dü; -tı, -ti, -tu, -tü) ekleri ile yapılır.

yağmur yağ-mış

Çiçekler aç-mış

Parka git-ti-m

Kardeşim ara-dı

Zasmanında gel-di-niz

Şimdiki zaman
Şimdiki zaman Türkçe’de iki farklı şekilde yapılır
1. Türkiye Türkçesinde şimdiki zaman eylem kökünün sonuna “-yor” eki getirilerek yapılır. Geniş
Türkçe coğrafyası içinde yalnızca Türkiye Türkçesinde bulunan bu ek, tarihî nedenlerden
ötürü tek şekillidir (sadece -yor): geliyor, bakıyor, düşüyor, soruyor vb.
Bu ek aslındak "yörü-" eyleminden gelir. Örneğin "geliyorum" demek için eskiden "kel yörür
men" denirdi. Burada "kel-", "gel-" anlamında "men" ise "ben" anlamındadır. Zaman için çok
kullanılan bu yapı Türkçenin sondan eklemeli olması nedeniyle ekleşmiştir. Ancak her zaman
"-yor" biçiminde kalır.
 “-yor” eki, ünsüzle biten eylemlerden sonra gelirken, ekle eylem arasına, kalın-ince durumuna
göre bir yardımcı ses alır: gel-i-yor, dur-u-yor vb. Ünlü ile biten eylemlerde, yardımcı sese
gerek kalmaz. Bu tür durumda yalnızca ek daralabilir: de-yor > di-yor, başla-yor > başlı-yor vb.

2. Ayrıca -mekte -makta ekleri de tümceye şimdiki zaman anlamını kazandırır. Ders
çalışmaktayım. Seni düşünmekteyim.

gid-i-yor-um
gel-i-yor-sun

git-mekte-y-im

gel-mekte

Gelecek zaman
Gelecek zaman -ecek,-acak eki ile yapılır.
gid-eceğ-im
gel-ecek-sin

Geniş zaman
Türkiye Türkçesinde geniş zaman eylem sonuna -r, -er, -ar, (-mez,-maz) ek şekillerinden biri getirilerek
oluşturulur.
Türkçe'de Geniş Zaman Tablosu (-r):

Okula gid-e-r-im

Hergün bize gel-i-r

Haftada bir onu ara-r-ız

O ise beni hiç ara-maz

BİLEŞİK ZAMANLAR

Hikâye Birleşik Zaman (Öyküleme Birleşik Zaman)

Ekeylemin bilinen geçmiş zaman eki ile yapılır, (idi, -di, -di, -du, -dü, -ti, -ti...) Basit çekimli eyleme
bilinen geçmiş zaman anlamı ekler.

* Arabanın başında toplanmıştık. Toplan-mış-tık toplan-mış idik (-miş'li geçmiş zamanın hikâyesi.)
* Ayvalık pazarından aldıydı. (-di'li geçmiş zamanın hikâyesi)

* Duvarlardan su sızıyordu. (Şimdiki zamanın hikâyesi)

* Kardeşim de gelecekti. (Gelecek zamanın hikâyesi)

* O ağaç erken çiçek açardı (Geniş zamanın hikâyesi)

* Biraz zaman tanımalıydın (Gereklilik kipinin hikâyesi)

* Olanları bir görseydiniz... (Dilek - şartın hikâyesi)

* Vaktinde geleydiniz. (İstek kipinin hikâyesi)

Pencereden baktığımda bahçede çalışmaktaydı ( -mekte şimdiki zamanın hikayesi).

Duyulan Birleşik Zaman

Basit çekimli bir eyleme "-miş"(imiş) ekeylemi getirilerek yapılır. Böylece eyleme kesin olmama, başkasından
duyulma gibi anlamlar yükler:

* Ev sahibine güvenmeliymişiz. Güven-meli-y-miş-iz güven-meli imiş-iz (Gerekliliğin rivayeti)

* Bu Şiiri güya o yazmışmış. ("-miş'li" geçmişin rivayeti) (İnanılmama durumunu güçlendiriyor.)

* Bu mahallede oturuyormuş. (Şimdiki zamanın rivayeti)

* Duydum, az daha maçı kaybedecekmişsiniz. (Gelecek zamanın rivayeti)

* Zaman zaman onu görürmüşsünüz. (Geniş zamanın rivayeti)

* İki dakika erken gelseymişiz. (Dilek-şartın rivayeti)

* Biraz daha koyu renk olaymış... (istek kipinin rivayeti)

* Ben aradığımda gelmekteymiş. (-mekte şimdiki zamanın rivayeti)

Koşul (Şart) Birleşik Zamanı

Basit çekimli bir eyleme, ekeylemin şart biçiminin (-se, ise) getirilmesiyle yapılır:

*Haber verirseniz geliriz. Ver-ir ise-niz (Geniş zamanın koşul biçimi)

*Bana masal okuduysan... (Bilinen geçmişin koşul biçimi)

*Teminatı yatırmışsanız ihaleye girersiniz. ("-miş"li geçmişin koşul biçimi)

*O söylüyorsa doğrudur. (Şimdiki zamanın koşul biçimi)

* konuyu araştırmaktaysa bekleriz. (-mekte şimdiki zamanın koşul biçimi)

*Alacaksanız gecikmeyin. (Gelecek zamanın koşul biçimi)

Geleyseniz: (istek kipinin koşul biçimi)

Almalıysanız: (gerekliliğin koşul biçimi)

UYGULAMA:

Yaklaşık otuz beş yıl öncesine kadar kimsenin ondan haberi yoktu. Kayıp bir kent değildi. Unutulmuştu
yalnızca. Sırtını yasladığı dağın dik yamaçlarında, toprak altında bulunan bu kentten, Avrupalı gezginler bir
iki satır da olsa söz etmişlerdi. 19. yüzyılda yapılan bilimsel bir yüzey araştırmasında da kimliği belirlenmişti.
Ama bu silik izlerin peşine pek kimse düşmedi.

Bu parçada geçen birleşik zamanlı eylemleri bulunuz, ek - kök ayrımı yaparak inceleyiniz.

BİLEŞİK ZAMANALARIN KULLANIMI

Geniş zaman olanlar

Yukarıda görüldüğü gibi Türkçede bileşik zamanlarda ek eylem kullanılır. Ek eylem dört ayrı çekimlidir.
Bunlar biri ek olarak kullanılan "-dir" diğerleri ise "idi", "imiş", "ise" biçimindedir. Bunların dördü de
olmak (İlk Türkçede bolmak) anlamına gelen i- eyleminden gelir. Bu eylemin İlk Türkçe'de durumu "er-"
biçimindedir, zamanla "i-" biçiminde kalmıştır. Türkçede ek eylem için "olmak" eylemi kullanılmaz.

Türkçede herhangi bir zamanın genişini –dir eki yapar.

Yaz-ı-yor-um-dur = şimdiki zaman + geniş zaman

Yaz-dı-m-dır = görülen geçmiş zaman + geniş zaman

Yaz-mış-ım-dır = duyulan geçmiş zaman + geniş zaman

Yaz-acağ-ım-dır = gelecek zaman + geniş zaman

Yaz-ar-ım-dr = geniş zaman + geniş zaman

Görülen Geçmiş zaman

Yaz-ı-yor-dum (yazıyor idim) = şimdiki zaman + görülen geçmiş zaman

Yaz-dı-y-dım (yazdı idim) = görülen geçmiş zaman + görülen geçmiş zaman

Yaz-mış-tım (yazmış idim) = duyulan geçmiş zaman + görülen geçmiş zaman

Yaz-acak-tı-m (yaz-acak idim) = gelecek zaman + görülen geçmiş zaman

Yaz-ar-dı-m (yaz-ar idim) = geniş zaman + görülen geçmiş zaman

Duyulan Geçmiş zaman

Yaz-ı-yor-muş-um (yazıyor imişim) = şimdiki zaman + duyulan geçmiş zaman

Yaz-dıy-mış-ım (yazdı imişim) = görülen geçmiş zaman + duyulan geçmiş zaman

Yaz-mış-mış-ım (yazmış imişim) = duyulan geçmiş zaman + duyulan geçmiş zaman

Yaz-acak-mış-ım (yazacak imişim) = gelecek zaman + duyulan geçmiş zaman

Yaza-ar-mış-ım ( yazar imişim) = geniş zaman + duyulan geçmiş zaman

Koşul
Yaz-ı-yor-sa-m (yazıyor isem) = şimdiki zaman + koşul kipi

Yaz-dı-y-sa-m (yazdı isem) = görülen geçmiş zaman + koşul kipi

Yaz-mış-sa-m ( yazmış isem) = duyulan geçmiş zaman + koşul kipi

Yaz-acak-sa-m (yazacak isem) = gelecek zaman + koşul kipi

Yaz-ar-sa-m (yazar isem) = geniş zaman + koşul kipi

Diğer Bileşik zamanlar

-mış olacak
Türkçe'de birleşik zaman yapan "ol-" eyleminin görevlerinden biri "-mış olmak" yapmaktır. Buna göre
eylem duyulan geçmiş zamana göre çekimlenir, daha sonra olacak eylemini alır, ki bu yüklem olur,
sonra kişi eki koyulur.

Yaz-mış olacağım

Yaz-ma-mış olacağım ( olumsuz)

-yor olacak
Eylemin gelecek zaman içinde yapılıyor olacağını belirtirler.

Yarı yaz-ı-yor olacağım.

Yaz-mı-yor olacağım.
TÜRKÇEDE ZAMANLARLA İLGİLİ ALIŞTIRMA ÇALIŞMALARI

BASİT ZAMANLAR
Dün akşam sinemaya gittim. (Görülen geçmiş zaman)
Çocuklarla birlikte çarşıya gidiyoruz. (şimdiki zaman)
İki saattir seni beklemekteyim. (şimdiki zaman)
Yarın Ankara’ya gideceğiz. (Gelcek zaman)
Saat 6 civarında kalkarım. (Geniş zaman)
Öğretmenimiz yeni bir araba almış. (Duyulan geçmiş zaman)

BİLEŞİK ZAMANLAR
Herhalde saat 6 civarında uyanıyorsundur. (Şimdiki +Geniş zaman)
Umarım ödevlerini yapmışsındır (Duyulan geçmiş zaman+ Geniş zaman)
İstanbul’a gidince bize yazacaksındır. (Gelecek zaman +geniş zaman)

GÖRÜLEN GEÇMİŞ ZAMANLI BİLEŞİK ZAMANLAR

Sen geldiğinde ben kitap okuyordum (Şimdiki zaman)
Dün akşam bu saatlerde eve geldiydim. (Görülen geçmiş zaman)
Geçen sene çok ses getiren bir kitap yazmıştı. (Duyulan geçmiş zaman)
Dayım telefon edecekti (gelecek zaman)
Her gün saat 6 da kalkardı (Geniş zaman)

DUYULAN GEÇMİŞ ZAMANLI BİLEŞİK ZAMANLAR

Bir makale yazıyormuşsun. (Şimdiki zaman)
Yarın bize gelecekmiş (gelecek zaman)
Genellikle akşamları çok geç yatarmış. ( Geniş zaman)

KOŞULLU BİLEŞİK ZAMANLAR

Makale yaz-ı-yor-(sa-n) (ise-n), kurallarına uymalısın (şimdiki zaman)
Bu yazıyı sen yaz-dı(-y-sa-n) (ise-n), yanlış yapmışsın (bilinen geçmiş zaman)
Mektubu yaz-mış-(sa-n) (ise-n), atmalısın ( duyulan geçmiş zaman)
Yarın gel-ecek-(se-n) (ise-n), birlikte çalışırız. (gelecek zaman)
Çalış-ır-sa-n (ise-n), bu sınavı başarırsın. (Geniş zaman)

Türkçe'de -mış olacak

Yarın bu saatlerde çalışmamı bitirmiş olacağım.

Türkçe'de -iyor olacak

Sen geldiğinde ben ofiste çalışıyor olacağım.

TEMPUSFORMEN IM DEUTSCHEN

Aktzeit : Die Zeit der Handlung

Sprechzeit: Die Zeit, in der der Sprechende spricht.

Betrachtzeit: Die Zeit der Betrachtung (der Handlung).

Futur II Zukunft
Futur I
Präsens Gegenwart
Perfekt
Präteritum Vergangenheit
Plusquamperfekt

Präsens

Seine Tochter studiert (jetzt) in Berlin.

Das Kind spielt im Garten.

Er arbeitet seit drei Jahren an seinem Buch.

(schon begonnen aber noch nicht abgeschlossen)

Die Erde bewegt sich seit Millionen von Jahren um die Sonne.

Er sucht (gerade, in diesem Augenblick) seinen Schlüssel.

Vermutung: (Modalwort wohl, wahrscheinlich, sicher, vielleicht)

Er arbeitet wohl (vielleicht) zu Hause.

Der Verwundete ist sicher noch im Krankenhaus.

Zukünftiges

In einem Monat haben die Kinder Ferien.

Die Gäste kommen bald zurück.

Wir werden vermutlich zurückkommen.

Wir kommen vermutlich zurück.

Wir treffen uns am Bahnhof.

Du bekommst einen Brief.

1914 beginnt der Erste Weltkrieg (das Geschehen lebendig zu machen)

Die Erde bewegt sich um die Sonne.

Gold ist ein Edelmetall.

Der Apfel fällt nicht weit vom Stamm.

Die Türkei liegt in der Nordhalbkugel (nördlich des Äquators).

Wasser besteht aus Wasserstoff und Sauerstoff.

Präteritum

Vergangenheit, Abgeschlossenheit
Aktzeit und Betrachtzeit liegen vor der Sprechzeit

Er arbeitete (gestern) den ganzen Tag.

Er gab mir neulich die Bücher zurück.

Mein Onkel kam vor drei Monaten aus dem Ausland.

Er lag im letzten Jahr im Krankenhaus.

Er fragte den Arzt “Bin ich wirklich so schwer krank ? = (direkte Rede)

Er fragte den Arzt, ob er wirklich so schwer krank sei (indirekte Rede)

War er wirklich so schwer krank = erlebte Rede

Betrachtzeit Sprechzeit

Wie war Ihr Name ( Statt des Präsens wird Präteritum gebraucht)

Er arbeitete gestern den ganzen Tag = Er hat gestern den ganzen Tag gearbeitet
= beide sind identisch.

Strukturen wie mit schon und noch nie werden mit Perfekt verwendet.

Er hat das Buch schon gelesen (statt: Er las schon das Buch).

Das Kind hat schon oft Flugzeuge gesehen ( statt: das Kind sah.)

Perfekt
Wir haben gestern Abend die Stadt besichtigt.

Sein Sohn hat in Dresden gewohnt.

Wir sind neulich im Gebirge viel gewandert.

Die Gäste haben vermutlich die Stadt besichtigt.

Ihr seid sicher im Gebirge viel gewandet

Peter ist (vor einigen Stunden) eingeschlafen. (= Peter schläft jetzt).

Der Lehrer ist gestern angekommen (= Der Lehrer ist jetzt da).

Der Lehrer hat sich (in der vergangenen Woche) ein neues Auto gekauft.

Die Verwendung der zukünftigen Modalwörter wie bis, bald

Bis zum nächsten Jahr hat er seine Magisterarbeit abgeschlossen.

Bald hat er es geschafft.

Plusquamperfekt
Als er ankam, hatten wir die Arbeit schon beendet. (Aktzeit und Betrachtzeit)

Ich glaubte ihm nicht. Er hatte mich damals belogen.

Futur
Vermutung:

Er wird jetzt im Büro sein.

Er wird (in diesem Augenblick) arbeiten.

Wir werden uns am Bahnhof treffen.

Sie werden morgen ins Theater gehen.

Du wirst jetzt schlafen gehen

Er wird wohl das Buch gelesen haben.

Sie wird vermutlich ihre Tante besucht haben.

Gleichzeitigkeit = wenn, während

Vorzeitigkeit = nachdem
Nachzeitigkeit = bis, ehe

Übungen

Es regnet.

Es regnete gestern.

Es hat geregnet.

Ich fahre nach Berlin.

Morgen fahre ich nach Berlin.

Nach einigen Jahren spricht niemand von dieser Sache.

Ich werde dich nie verlassen.

Er wird jetzt krank sein.

Ich werde dich anrufen.

Mein Nachbar hat ein Klavier gekauft.

Es hat geschneit.

Morgen hat er seine Arbeit vollendet.

Er wird seinen Schlüssel verloren haben.