Professional Documents
Culture Documents
Θ.Ε.3 - Συμβουλευτική και προσανατολισμός - Γενική θεώρηση του θεσμού
Θ.Ε.3 - Συμβουλευτική και προσανατολισμός - Γενική θεώρηση του θεσμού
Θ.Ε.3 - Συμβουλευτική και προσανατολισμός - Γενική θεώρηση του θεσμού
)
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 3
1
Περιεχόμενα
Σκοπός της Θεματικής Ενότητας
Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Έννοιες Κλειδιά
Εισαγωγικές Παρατηρήσεις
Υποενότητα 1. Η έννοια, ο σκοπός και η σημασία της Συμβουλευτικής και
του Προσανατολισμού
1.1. Η έννοια και η φύση της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού
1.2. Ο σκοπός της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού
1.3. Η αναγκαιότητα της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού
Υποενότητα 2. Αρχές και περιεχόμενο της Συμβουλευτικής και του
Προσανατολισμού
2.1 Οι βασικές αρχές της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού
2.2 Το περιεχόμενο της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού
Σύνοψη
Χρήσιμες διευθύνσεις στο διαδίκτυο
Βιβλιογραφία
2
Σκοπός της Θεματικής Ενότητας
Σκοπός της παρούσας θεματικής ενότητας είναι η διεξοδική παρουσίαση της
Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού ως ενός ενιαίου θεσμού, που
περιλαμβάνει διαδικασίες και μέτρα που στοχεύουν στην παροχή βοήθειας στο
άτομο, αφού γνωρίσει τον εαυτό του και το περιβάλλον του, να κάνει τέτοιες
επιλογές που θα εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή εξέλιξη και αξιοποίηση του
εαυτού του για το δικό του αλλά και το γενικότερο όφελος
Η παρούσα θεματική ενότητα είναι δομημένη σε δύο υποενότητες. Στην πρώτη
υποενότητα η μελέτη επικεντρώνεται στην έννοια, τον σκοπό και τη σημασία της
Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού. Η δεύτερη ενότητα πραγματεύεται
τις βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται η εφαρμογή του θεσμού της
Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού. Επιπλέον, αποτυπώνονται οι
θεωρητικές και διαδικαστικές ενότητες που αποτελούν τους τομείς
δραστηριότητας του θεσμού.
Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με την ολοκλήρωση της ενότητας ο/η εκπαιδευόμενος/η θα είναι σε θέση να:
▪ κατανοεί την έννοια και τον σκοπό της Συμβουλευτικής και του
Προσανατολισμού,
▪ παρουσιάζει τους λόγους που καθιστούν τον θεσμό αναγκαίο για το
άτομο,
▪ ορίζει τις βασικές αρχές του θεσμού,
▪ αποτυπώνει τους τομείς δραστηριότητας του θεσμού.
Έννοιες Κλειδιά
▪ Σημασία,
▪ Βασικές αρχές,
▪ Λειτουργίες της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού
3
Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Σήμερα περισσότερο από ποτέ έχει γίνει σαφές ότι η είσοδος του ατόμου στον
κόσμο της εργασίας δεν είναι το αποτέλεσμα μιας στιγμιαίας απόφασης, αλλά
μιας μακροχρόνιας εξελικτικής πορείας που πρέπει να χαρακτηρίζεται από τη
συστηματική προετοιμασία του ατόμου για να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις
προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Η Συμβουλευτική και ο Προσανατολισμός
αποτελούν τον θεσμό επικούρησης του ατόμου σ’ αυτή την προσπάθεια.
Η Συμβουλευτική και ο Προσανατολισμός είναι ένας ενιαίος θεσμός, που
περιλαμβάνει διαδικασίες και μέτρα που στοχεύουν στην παροχή βοήθειας στο
άτομο, αφού γνωρίσει τον εαυτό του και το περιβάλλον του, να κάνει τέτοιες
επιλογές που θα εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή εξέλιξη και αξιοποίηση του
εαυτού του για το δικό του αλλά και το γενικότερο όφελος
Η παρούσα θεματική ενότητα είναι δομημένη σε δύο υποενότητες. Στην πρώτη
υποενότητα η μελέτη επικεντρώνεται στην έννοια, τον σκοπό και τη σημασία της
Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού. Η δεύτερη ενότητα πραγματεύεται
τις βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται η εφαρμογή του θεσμού της
Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού. Επιπλέον, αποτυπώνονται οι
θεωρητικές και διαδικαστικές ενότητες που αποτελούν τους τομείς
δραστηριότητας του θεσμού.
4
ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ 1. Η ΕΝΝΟΙΑ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
Αντικείμενο της πρώτης υποενότητας είναι η εννοιολογική διασάφηση της
Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού. Επιπλέον, γίνεται αναφορά στο
σκοπό καθώς επίσης στη σημασία και τη χρησιμότητα του θεσμού τόσο στο ίδιο
το άτομο όσο και στην ευρύτερη κοινωνία.
5
στο άτομο, αφού γνωρίσει τον εαυτό του και το περιβάλλον του, να κάνει τέτοιες
επιλογές που θα εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή εξέλιξη και αξιοποίηση του
εαυτού του για το δικό του αλλά και το γενικότερο όφελος (1998: 25).
Στη σχετική με το αντικείμενο βιβλιογραφία γίνεται συχνά λόγος για τη
Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας, η οποία εστιάζει σε γενικά θέματα όπως η
διερεύνηση της σταδιοδρομίας, η αλλαγή σταδιοδρομίας, η προσωπική
ανάπτυξη σταδιοδρομίας και άλλα θέματα που σχετίζονται με την σταδιοδρομία.
Εξαιτίας κυρίως γλωσσικών διαφορών αξιοποιούνται στη σχετική βιβλιογραφία
όροι όπως counselling (συμβουλευτική), ο οποίος συχνά αντικαθίσταται με τη
λέξη guidance (καθοδήγηση ή οδηγητική ή προσανατολισμός) ή career
guidance (επαγγελματικός προσανατολισμός).
Οι παραπάνω όροι τείνουν σήμερα να αντικατασταθούν – στην ελληνική
βιβλιογραφία – από τον όρο Συμβουλευτική και Προσανατολισμός ή
Επαγγελματική Συμβουλευτική και Προσανατολισμός, υποδηλώνοντας την
παρουσία ενός ενιαίου θεσμού που υιοθετεί τη μεθοδολογία της συμβουλευτικής
παρέμβασης και έχει ως αντικείμενο τη στήριξη του ατόμου στην επαγγελματική
του ανάπτυξη και τη σταδιοδρομία καθώς επίσης την αξιοποίηση του δυναμικού
του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο (Κασσωτάκης, 2002).
6
1. Να βοηθήσει το άτομο να γνωρίσει τον εαυτό του, να συνειδητοποιήσει τις
ικανότητες και τις αδυναμίες του, να διαμορφώσει ένα σύστημα αξιών και να
αποσαφηνίσει τα ενδιαφέροντα και τις φιλοδοξίες του. Όλα τα παραπάνω
αποτελούν προϋποθέσεις απαραίτητες για μια ορθή επαγγελματική επιλογή.
2. Να βοηθήσει το άτομο να γνωρίσει τις ευκαιρίες που του προσφέρονται σε
κάθε περίοδο της ζωής του, προκειμένου να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για
την επιλογή σπουδών ή επαγγέλματος ή για αλλαγή των κατευθύνσεων που
ήδη έχει επιλέξει.
3. Να βοηθήσει το άτομο να λαμβάνει αποφάσεις για το μέλλον έχοντας πλήρη
συναίσθηση των συνεπειών που αυτές μπορούν να έχουν για τον εαυτό του
και το κοινωνικό σύνολο.
4. Να καταστήσει το άτομο ικανό να παρακολουθεί – στο βαθμό του δυνατού –
την εξέλιξη και υλοποίηση των επαγγελματικών του αποφάσεων και να το
βοηθά να προβαίνει στις αναγκαίες αναθεωρήσεις και αναπροσαρμογές.
5. Να συμβάλλει στη μείωση της σχολικής αποτυχίας και στην άμβλυνση της
σχολικής διαρροής, μέσω της διερεύνησης των εκπαιδευτικών οριζόντων των
μαθητών και της παροχής βοήθειας να επιλέξουν εκπαιδευτικές κατευθύνσεις
που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα, στις ικανότητες και στις κλίσεις τους.
Η αύξηση της σχολικής επιτυχίας μειώνει με τη σειρά της τη σχολική διαρροή.
6. Να αυξήσει την ικανοποίηση από την εργασία μέσα από την άσκηση της
επαγγελματικής δραστηριότητας, η οποία ανταποκρίνεται στις προσδοκίες
και επιθυμίες των εργαζομένων.
7. Να συμβάλλει στην αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και στην
αρμονική κατανομή του στους διάφορους τομείς της παραγωγικής
δραστηριότητας.
8. Να μελετά και να ερευνά ζητήματα που σχετίζονται με την επαγγελματική
ανάπτυξη, τις μεθόδους, τα μέσα και τις διαδικασίες συμβουλευτικής
υποστήριξης και την αποτελεσματικότητά τους, τις εξελίξεις στο χώρο της
εργασίας, τα χαρακτηριστικά και τις απαιτήσεις των επαγγελματικών
δραστηριοτήτων.
7
Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση των παραπάνω σκοπών είναι να
δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες, ώστε ο σύμβουλος να αποκτήσει γνώση
σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο:
α) των χαρακτηριστικών του συμβουλευόμενου,
β) των χαρακτηριστικών μεταβλητών που τον επηρεάζουν και του περιβάλλοντός
του,
γ) των μεθόδων που είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν για την υλοποίηση
των παραπάνω σκοπών.
8
▪ Οι ρόλοι των δύο βασικών φορέων κοινωνικοποίησης του ατόμου, δηλαδή
της οικογένειας και του σχολείου, έχουν αλλάξει ριζικά στην εποχή μας. Η
οικογένεια, λόγω των αλλαγών που συντελούνται στη δομή των
κοινωνικών συστημάτων, έχει συρρικνωθεί ως φορέας εκπαίδευσης και
κοινωνικοποίησης. Το σχολείο έχει κληθεί να καλύψει το κενό που
δημιουργείται, με αποτέλεσμα να κρίνεται απαραίτητη η αναθεώρηση του
δικού του ρόλου, ώστε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την ανάγκη
αποκατάστασης των εξωσχολικών φορέων. Ο θεσμός της Συμβουλευτικής
και του Προσανατολισμού, ως θεσμός επικούρησης του ανθρώπου,
καλείται να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες.
▪ Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από την αύξηση του ενδιαφέροντος για
το ίδιο το άτομο. Με την εμφάνιση της Ανθρωπιστικής Ψυχολογίας μετά
τα μέσα του 20ου αιώνα δίνεται έμφαση στις δημιουργικές δυνατότητες που
ενυπάρχουν στο άτομο και στους τρόπους παροχής βοήθειας, ώστε να
θέσει υψηλούς και σημαντικούς στόχους. Η διάθεση αυτή ευνοεί τη
δημιουργία και εξάπλωση υπηρεσιών βοήθειας, όπως είναι η
Συμβουλευτική και ο Προσανατολισμός.
9
ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ 2. ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
Η δεύτερη ενότητα πραγματεύεται τις βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται η
εφαρμογή του θεσμού της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού. Επιπλέον,
αποτυπώνονται οι θεωρητικές και διαδικαστικές ενότητες που αποτελούν τους
τομείς δραστηριότητας του θεσμού.
10
6. Ο θεσμός βασίζεται στην αρχή του αυτοκαθορισμού. Κάθε άνθρωπος έχει
τη δυνατότητα και την ικανότητα να επιλέγει την πορεία που θα
ακολουθήσει και να αποφασίζει για τον εαυτό του.
7. Ο θεσμός είναι περισσότερο προληπτικός, προδρομικός και λιγότερο
επανορθωτικός, θεραπευτικός. Δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη και όχι στη
θεραπεία.
8. Ο θεσμός στοχεύει στην ωφέλεια του ατόμου. Κάθε άλλη φιλοσοφία ή
ενέργεια που δεν ωφελεί το συμβουλευόμενο άτομο δεν είναι αποδεκτή.
9. Ο θεσμός στηρίζεται στην αρχή της ατομικότητας / μοναδικότητας. Κάθε
άτομο αντιμετωπίζεται ως μοναδικό καθώς φέρει τα προσωπικά του
χαρακτηριστικά, τις δυνατότητές του, τα ενδιαφέροντά του, τις
προγενέστερες εμπειρίες του, τις ιδιαιτερότητές του, αλλά και τις γνώσεις
του. Με σεβασμό σε αυτή τη μοναδικότητα ακολουθείται η συμβουλευτική
προσέγγιση.
11
4. Λήψη απόφασης: Η λήψη απόφασης δεν αποτελεί μια τυχαία διαδικασία.
Ειδικά στη σημερινή εποχή αποτελεί μια σημαντική δεξιότητα.
5. Διδασκαλία δεξιοτήτων ζωής: Οι δεξιότητες ζωής είναι ένας όρος που
περιγράφει μια σειρά δεξιοτήτων που αποκτώνται μέσω της μάθησης ή /
και μέσω της εμπειρίας του καθενός και χρησιμοποιούνται για να
βοηθήσουν το άτομο να διαχειρίζεται αποτελεσματικά προβλήματα και
ζητήματα της καθημερινότητας.
6. Μετάβαση: Η επικούρηση του ατόμου να διευκολυνθεί στις καταστάσεις
μετάβασης (για παράδειγμα η μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, η
μετάβαση από την παιδική στην εφηβική ηλικία, η μετάβαση από το
σχολείο στην αγορά εργασίας κλπ.) αποτελεί μια από τις βασικές
λειτουργίες του θεσμού. Η επιτυχημένη μετάβαση του ατόμου έχει θετικά
αποτελέσματα τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.
7. Τοποθέτηση: Η τοποθέτηση αναφέρεται στην οργανωμένη προσπάθεια
του θεσμού να διευκολύνει την είσοδο του ατόμου σε κάποιο νέο
περιβάλλον για κάποιο συγκεκριμένο σκοπό.
8. Παραπομπή: Η παραπομπή, έχει την έννοια της μεταβίβασης της
ευθύνης μιας περίπτωσης σε κάποιον πιο ειδικό φορέα για την
αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση μιας κατάστασης.
9. Μετα-παρακολούθηση: Αφορά τις ενέργειες του λειτουργού της
συμβουλευτικής προκειμένου να διαπιστώσει τα αποτελέσματα της
παρέμβασής του.
10. Αξιολόγηση και έρευνα: Αφορά τη συστηματική προσπάθεια για τη
διερεύνηση και ανακάλυψη γεγονότων γύρω από κάποιο πρόβλημα,
αρχών που διέπουν το πρόβλημα αυτό ή παραγόντων που το επηρεάζουν.
Οι παραπάνω λειτουργίες αντανακλούν τομείς στους οποίους ο θεσμός
προσφέρει βοήθεια στο άτομο. Δεν είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, αντίθετα
βρίσκονται σε μια διαρκή αλληλοδιαπλοκή, η οποία αποτελεί το «όλον» της
Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού (Δημητρόπουλος, 1998).
12
Σύνοψη
Σε αυτή τη θεματική ενότητα μάθατε:
▪ την έννοια και τον σκοπό της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού,
▪ τους λόγους που καθιστούν τον θεσμό αναγκαίο για το άτομο,
▪ τις βασικές αρχές του θεσμού,
▪ τις λειτουργίες του θεσμού.
13
Βιβλιογραφία
Ελληνική
Corey, G. (2005). Θεωρία και πρακτική της συμβουλευτικής και της
ψυχοθεραπείας. Αθήνα: Ίων.
Δημητρόπουλος, Ε. (1998). Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας. Αθήνα: Γρηγόρης.
Δημητρόπουλος, Ε. (2000). Συμβουλευτική - Προσανατολισμός. Αθήνα:
Γρηγόρης.
Κασσωτάκης, Μ. (2002). Η πληροφόρηση για τις σπουδές και τα επαγγέλματα
και η μεθοδολογία τους. Στο (επιμ. Κασσωτάκης, Μ.) Συμβουλευτική και
Επαγγελματικός Προσανατολισμός. σελ. 279-314.Αθήνα: Τυπωθήτω,
Κοσμίδου-Hardy, X., Γαλανουδάκη-Ράπτη, Α. (1996). Συμβουλευτική Θεωρία
και Πρακτική. Αθήνα: Ασημάκης.
Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (1999). Συμβουλευτική Ψυχολογία. (7η Έκδοση). Αθήνα:
Ελληνικά Γράμματα.
Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (2012). Συμβουλευτική ψυχολογία. Αθήνα: Πεδίο.
McLeod, J. (2005). Εισαγωγή στη Συμβουλευτική (Μτφρ. Δ. Καραθάνου) Αθήνα:
Μεταίχμιο.
Ξενόγλωσση
Gelso, C. J. & Carter, J. A. (1985). The relationship in counseling and
Psychotherapy: Components, consequences, and theoretical antecedents. The
Counseling Psychologist, 13 (2), 155-243.
Gelso, C. & Fretz, B. (1992). Counseling psychology. FortWorth, TX: Hartcourt
Brace Jovanovich.
Harrigan, J.E., P. A., Hutchins, M. X., Malikiosi, L. V., Mishou. (1997). Report
on competency-based counselor education at the University of Maine.
Unpublished Document, University of Maine.
Patterson, C.H. (1967). The Counsellor in the School. N.Y.: McGraw-Hill.
Rogers, C.R. (1942). Counselling & Psychotherapy. Boston: Houghton.
14