3

dü+bÕ<äø°j·T+
eTVæ≤fi≤ kÕ~Ûø±s¡‘· |òüTq‘· mHé{ÏÄsY<˚!
<˚X¯+˝À yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï kÕ]>± eTVæ≤fi≤ kÕ~Ûø±s¡‘·, eTVæ≤fi≤
RNI APTEL / 2010 /34567
Vü≤≈£îÿ\ |ü]s¡ø£åD, eTVæ≤fi≤ dü+πøåe÷ìøÏ kÕø±s¡+ #·T{Ϻq |òüTq‘·
‘Ó\T>∑T<˚X¯+ bÕغ e´ekÕú|ü≈£î&ÉT dü«ØZj·T lq+<äeT÷] ‘ês¡ø£
dü+|ü⁄{Ï : 10 dü+∫ø£ : 7 &çôd+ãsY, 2019 sêe÷sêe⁄<˚qì >∑s¡«+>± #Ó|üðø√e#·TÃ. Á|üdüTÔ‘·+ düe÷»+˝À eTVæ≤fi¯\ Vü≤‘·´\T,
m&ç≥sY nsê#·ø±\T Á|üã* eTVæ≤fi≤˝Àø£+ $\$\˝≤&ÉT‘·Tqï düeTj·T+˝À |ü⁄s¡Twüß\‘√ düe÷q+>±
@\÷] kÕ+ã•esêe⁄, M.Sc., (Hort), eTVæ≤fi¯\≈£î ÄdæÔ Vü≤≈£îÿ ø£*Œ+∫, yê]˝À Ä‘·à$XÊ«kÕìï ø£*Œ+∫q |òüTq‘· &܈ˆ
XÊdüq düuÛÑT´\T, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ mHé{ÏÄsY<˚qì >∑Ts¡TÔ#˚düTø√ø£ ‘·|üŒìdæú‹. nHê~>± eTVæ≤fi¯qT Ä≥edüTÔe⁄>± #·÷|ædü÷Ô,
dü+bÕ<äø£ eT+&É* ∫qï#·÷|ü⁄‘√ øÏ+#·|üs¡#˚ e´edüú qT+&ç Ä]∆ø£ kÕ«e\+ãq ø£*Œ+∫ ÄdæÔVü≤≈£îÿ‘√
@≥T≈£L] øÏs¡DY ≈£îe÷sY, B.Sc. (Ag), M.B.A Ä<ä]+∫q mHé{ÄÏ sY |üP»˙j·TT&ÉT. n+‘˚ø±≈£î+&Ü >±+BÛJ ø£\\T>∑qï Á>±eTdü«sêC≤´ìï
jÓTì>∑fi¯fl lø±+‘Y, B.Sc. (Ag), M.B.A kÕø±s¡+ #˚j·T&É+˝À ≈£L&Ü mHé{ÏÄsY >∑D˙j·TyÓTÆq ø£èwæ#˚XÊs¡T. kÕúìø£ dü+düú˝À¢
düj·T´<é bòÕõ˝Ÿ nVü≤à<é, M.Sc. (Ag) eTVæ≤fi¯\≈£î 50 XÊ‘·+ ]»πs«wüHé ø£*Œ+∫ yê]ì sêC≤´~Ûø±sêìøÏ #˚s¡Te #˚j·T&É+˝À
nk˛dæj˚T{Ÿ m&ç≥sY Äj·Tq $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T. eT+&É\ e´edüú @sêŒ≥T <ë«sê ñeTà&ç sêh+˝À 1107
yÓ’.$. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ eT+&É˝≤\qT @sêŒ≥T#˚dæ eT+&É\ |ü]wü‘Y n<Ûä´≈£åî\T>±, m+|æ|æ, C…&é|æ|æ düuÛÑT´\T>±
n~Ûø£ XÊ‘·+ eT+~ eTVæ≤fi¯\qT n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+ <ë«sê eTVæ≤fi¯\
&çC…’ì+>¥ &ç.{Ï.|æ. Ä‘·à$XÊ«kÕìï ¬s{Ϻ+|ü⁄#˚XÊs¡T. bı<äT|ü⁄ dü+|òü÷\ @sêŒ≥T, &Ü«Áø± ñ<ä´e÷\T Ä
yÓ÷≥÷] Ä~Hêsêj·TD (u≤ãT) ‘·s¡Tyê‘· ÁbÕ#·Ts¡´+˝ÀøÏ e∫à <˚X¯ sê»ø°j·T dæú‹>∑‘·T\qT ne÷+‘·+ e÷]Ãy˚XÊsTT.
y˚T&çø=+&É÷s¡T eT<ÛäTu≤\ eTVæ≤fi≤ $X¯« $<ë´\j·÷\ @sêŒ≥T eTs√ eTT+<ä&ÉT>∑T. ‘Ó\T>∑T uÛ≤cÕ_Ûe÷ì nsTTq
ø£eT÷´ìπøwüHé‡ e÷¬sÿ{Ï+>¥ mHé{ÏÄsY, bı{ϺlsêeTT\T, ‘Ó\T>∑T $X¯« $<ë´\j·T+, $»j·Tyê&É˝À Äs√>∑´$X¯«
m*$TXË{Ϻ sê+u≤ãT $<ë´\j·÷\qT kÕú|+æ ∫, <ëì‘√bÕ≥T ‹s¡T|ü‹˝À |ü<ëàe‹ eTVæ≤fi≤ $X¯« $<ë´\j·÷ìï
Printer, Publisher, and Owned by : HÓ\ø=*Œ ‘Ó\T>∑T C≤‹ #·]Á‘·˝À ˇø£ ø=‘·Ô #·]Á‘· düèwæº+#ês¡T. eTVæ≤fi¯\ô|’ n‘ê´#êsê\
Yeluri Sambasiva Rao, M.Sc., (Hort)
MLA, Andhra Pradesh ìs√<Ûøä ±ìøÏ ø£èwæ »]|æq <˚X+¯ ˝Àì n‹ø=~› eTTK´eT+Á‘·T˝À¢ mHé{ÄÏ sY ˇø£sT¡ . Äj·Tq
Printed at Prajasakthi Daily Printing Press
dü÷Œ]Ô<ëj·Tø£ Hêj·Tø£‘·«+ eTVæ≤fi¯\≈£î |üP]Ô Ä‘·à$XÊ«kÕìï ø£\T>∑#˚j·T>±, Äj·Tq
M.B. Bhavan, RTC 'X' Roads, Hyderabad - 20. düuÛÑ˝À Á|üdü+–dü÷Ô Hê ‘Ó\T–+{Ï Ä&É|ü&ÉT#·T\ì >∑s¡«+>± dü+uÛÀ~+∫ eTVæ≤fi¯\qT ñ
Published at : ‘˚Ô»|üs¡#˚yês¡T. eT<ä´bÕq e´düq+ e\¢ Äs√>±´ìï ø√˝ÀŒsTT Ä]›ø£+>± <Óã“‹ì düs¡«+
Plot No. 5, MJR Residency, Vittal Nagar, ø√˝ÀŒ‘·Tqï ≈£î≥T+u≤\˝Àì eTVæ≤fi¯\≈£î mìïø£\ Á|üD≤[ø£˝À Vü‰MT Ç∫Ãq $<Ûä+>±
Chinatokatta, New Bowenpally,
Secunderabad - 11. Telangana, India eT<ä´bÕq ìùw<ëìï neT\T#˚dæ #·]Á‘·¬øø±ÿs¡T. á s¡ø£+>± eTVæ≤fi≤ ùde˝À ãVüQeTTK
Editor : ø£s¡Ôyê´\qT ìs¡«Væ≤+∫ Ä+Á<ÛäT\ nqï>± mHé{ÏÄsY >=|üŒdü÷Œ]Ôì s¡–*+∫
Yeluri Sambasiva Rao, M.Sc., (Hort) eTVæ≤fi≤kÕ~Ûø±s¡ dü÷Œ]Ô>± ñqï ÄHê{Ï Á|ü<Ûëì leT‹ Ç+~sê>±+BÛì BÛ≥T>±
MLA, Andhra Pradesh m<äTs=ÿHêïs¡T. ‘êC≤>± eTq ‘Ó\T>∑T sêÁcÕº˝À¢ eTTK´+>± Ä‹<ä´sê»<Ûëì>± ù|s=+~q
Editorial & Marketing Office : ôV≤’ <äsêu≤<é #·T≥Tº|≥ü ,¢ eT]ø=ìï õ˝≤¢\|ü]~Û˝À »s¡T>∑T‘·Tqï eTVæ≤fi≤Vü≤‘·´\T ø£eå ÷s¡Ω+
Agri ClinicTelugu Monthly ø±ì$. eTTK´+>± s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢˝À eTVæ≤fi≤‘êd”˝≤›sT¡ qT Ä|òd” Tü ÁbÕ+>∑D+˝ÀH˚ ô|Á{À\T
Plot No. 5, MJR Residency, Vittal Nagar, b˛dæ <ä>∑›+ #˚j·T&É+, |üX¯ódü+es¡∆ø£ XÊU≤~Ûø±], Á|ü‹uÛ≤e+‘·Tsê\T Á|æj·÷+ø± ¬s&ç¶ì
Chinatokatta, New Bowenpally,
Secunderabad - 11. Telangana, India
<ë]ø±∫, øÏ&Üï|t #˚d,æ <ës¡TD+>± Vü≤‘·´#˚jT· &É+, 24 >∑+≥˝À¢H˚ eTs√ Vü≤‘·´ »s¡>&∑ +É
Phone : 040-40206238 #ê˝≤ u≤<Ûëø£sy¡ TÓ qÆ n+XÊ\T. XÊg kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ n_Ûeè~∆ #Ó+~, n+‘·]ø£+å ˝ÀøÏ
E-mail : agriclinic.org@gmail.com ôd’‘·+ eTVæ≤fi¯\T <ä÷düT≈£îyÓ[fl Äø±X¯+˝À dü>∑+, uÛÑ÷$Tô|’ dü>∑+>± ‘·eT kÕ~Ûø±s¡‘·qT
No Part of this magazine can be reproduced, limited or transmitted n+#·\ yêØ>± ô|+#·T≈£î+≥Tqï H˚|ü<ä´+˝À |ü⁄s¡TcÕ~Ûø£´ düe÷»+ yê]ô|’ <ë&ÉT\T
in any form, including electronic, mechanical, photo copying, recording
or any information stage retrieval system or extracted in any way #˚j·T&É+ Vü≤‘·´ #˚j·T&É+ Á|ü>∑‹ ìs√<Ûäø±+X¯y˚T. ‘·*¢>±, #Ó*¢>±, kÕe÷õø£ u≤<Ûä´‘·
without permission from the publisher. Views expressed in the
magazine need not necessarly be those of the Editor / Publisher ø£*–q bÂs¡Tsê*>± eT>∑yê&ç‘√ düe÷q+>± <ä÷düT≈£îyÓfió¯ ‘·Tqï eTVæ≤fi≤˝Àø£+ô|’ <ë&ç#d˚ ,æ
#·<äe+&ç! #·~$+#·+&ç!! nee÷q|üs¡∫, Vü≤‘·´\T #˚dæ, e÷qe eTè>±\T @+ kÕ~Û+#·<ä\#·T≈£îHêïjÓ÷ á
Á|ür|ü X¯≈£îÔ\ ¬s∫Ãb˛j˚T <Û√s¡DÏ düe÷C≤ìøÏ m+‘· Vü‰ì #˚düTÔ+<√ eTq+ Ä+<√fi¯q‘√
Äy˚<äq e´ø£Ô+ #˚j·T&É+ ø±≈£î+&Ü ø£\dæã‹πø qMq düe÷»+˝À Ád”Ô, |ü⁄s¡Twüß\T ‘·eT
u≤<Ûä´‘·\qT, Vü≤≈£îÿ\qT dü¬s’q Ø‹˝À ‘Ó\TdüTø=ì ‘·eT |ü]<ÛäT\ y˚Ts¡≈£î $eø£å‘· ˝Òì
düe÷»+ ø=s¡≈î£ ø£èwæ »s¡T|ü&ÜìøÏ, yÓTs¡T>¬ q’ düe÷»kÕú|qü ≈£î Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ q&ÉT+ø£{≤º*‡q
Visit us at : www.agriclinic.org nedüs¡+ ñ+~.
4
$wüj·T dü÷∫ø£
>∑‘· dü+e‘·‡s¡+ KØ|òt eT]j·TT s¡;˝À
yÓTTø£ÿC§qï |ü+≥\ô|’ ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T 1. e÷$T&çì Ä•+#˚ |ü⁄s¡T>∑T\T ` j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T 5
Ä•+∫ ~>∑Tã&ç ‘·–Z+#·&Éy˚T ø±≈£î+&Ü
¬s’‘·T\T Bì ìyês¡D ø√dü+ n~Ûø£ 2. s¡; yÓTTø£ÿC§qï˝À ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T ìyês¡D`düeTÁ>∑ düdü´s¡ø£åD 9
ô|≥Tºã&ç ô|{≤ºs¡T. ¬s’‘·T\T á |ü⁄s¡T>∑T 3. #˚|ü\ #Ós¡Te⁄˝À ms¡Te⁄\ j·÷»e÷q´+ 12
ìyês¡D≈£î kÕeT÷Væ≤ø£+>± düeTÁ>∑ 4. j·÷dü+– e]˝À Hês¡TeT&ç j·÷»e÷q´+ 13
düdü´s¡ø£åD #·s¡´\T #˚|ü{Ϻ ô|≥Tºã&çì
‘·–Z+∫ n~Ûø£ ~>∑Tã&ç sêã{≤º*. 5. ô|düs¡ eT]j·TT $TqTeTT |ü+≥˝À¢ düdü´s¡ø£åD 16
s¡; yÓTTø£ÿC§qï˝À ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T ìyês¡D`düeTÁ>∑ düdü´s¡ø£åD 6. e]ø√‘·, q÷]Œ&ç˝À yÓTfi¯≈£îe\T ` HêD´‘ê Á|üe÷D≤\T 20
9
7. ùd+Á~j·T ùd<ä´+˝À düeTÁ>∑ düdü´s¡ø£åD 21
e]ì düø±\+˝À ø√dæ, dü¬s’q HêD´‘ê
Á|üe÷D≤\qT bÕ{ÏùdÔ e÷¬sÿ{Ÿ˝À eT+∫ 8. e´ekÕj·T+˝À Jeq ms¡Te⁄\ ÁbÕeTTK´‘· 26
<Ûäs¡ edüTÔ+~. ø√‘· eT]j·TT q÷]Œ&ç 9. düeTdü´ ` |ü]cÕÿs¡+ 30
düeTj·T+˝À <Ûëq´+˝À ‘˚eTXÊ‘·+ 10. |ü⁄BHê kÕ>∑T #˚ùd $<Ûëq+ ` j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T 33
23`26 es¡≈£î ñ+≥T+~. q÷]Œ&ç
nsTTq yÓ+≥H˚ <ÛëHê´ìï |ü\T#·>± 11. s¡; ø±´uÒJ˝À n~Ûø£ ~>∑Tã&ç ` y˚T˝…’q j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T 35
Äs¡u…{Ϻq#√ –+»s¡+>∑T e÷s¡≈£î+&Ü 12. s¡; yÓTTø£ÿC§qï dü+ø£s¡ $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À nqTdü]+#ê*‡q yÓTfi¯≈£îe\T 39
eT+∫ HêD´‘·qT ø£*– ñ+≥T+~.
13. |ü⁄\T|ü⁄ ìeTà˝À ã<äìø£\T ` yê{Ï j·÷»e÷q´+ 42
20 e]ø√‘·, q÷]Œ&ç˝À yÓTfi¯≈£îe\T ` HêD´‘ê Á|üe÷D≤\T 14. e÷|ò”T C§qï s¡ø±\T - j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T 43
Á|ü ø £ è ‹˝À >∑ \ dü ÷ øå ± à‹Je⁄\T 15. yê‘êes¡D e÷s¡TŒqT ‘·≥Tºø=H˚ |ü+≥\ kÕ>∑T ` j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T 46
J$+#· T ≥≈£ î dü « ‘· + Á‘· ´ +>± ø±ì, 16. s¡; bı<äT›‹s¡T>∑T&ÉT $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T 47
yÓTTø£ÿ\‘√ ø£\dæ ø±ì »]π> Á|üÁøÏjT· ˝À
|ü + ≥\≈£ î ø±e\dæ q b˛wü ø ±\qT 17. s¡;øÏ nqTyÓ’q e] s¡ø±\T yê{Ï >∑TD>∑D≤\T 50
yê‘êes¡D+ ˝Ò<ë H˚\ qT+&ç Á>∑V≤æ +∫ 18. ø√fi¯fl |ü]ÁX¯eT˝À dü$Twæº ø£èwæ nedüs¡+ 51
yÓTTø£ÿ\≈£î n+~+#˚ Je⁄\ düeTT<ëj·÷ìï n+‘·sê®rj·T bÂÁ©º m–®_wüHé˝À eT+Á‹ ‘·\kÕì lìyêdüsêe⁄
Jeq ms¡Te⁄\T n+{≤s¡T. 19. düT>∑+<Ûä Á<äyê´\T ` HêD´‘ê Á|üe÷D≤\T 55
e´ekÕj·T+˝À Jeq ms¡Te⁄\ ÁbÕeTTK´‘· C≤rj·T dü<ädüT‡˝À y˚T<Û√eT<Ûäq+
26
20. e´ekÕj·T ñ‘·Œ‘·TÔ\ ÁbÕ<∏ä$Tø£ ÁbÕôdkÕ+>¥ <ë«sê dü«j·T+ ñbÕ~Û 57
ø±´uÒõ kÕ>∑T≈£î ÇdüTø£‘√ ≈£L&çq ã+ø£
HÓ\\T, kÕs¡e+‘·yÓTÆq ˇ+Á&ÉT H˚Ó\\T 21. nK+&É uÛ≤s¡‘Y˝À n‹e\≈£î s¡ø£åD @~? 59
nqT≈£L\+. ñ<ä»ì dü÷∫ø£ 5.5 qT+∫ 22. s¡; Hês¡TeT&ÉT˝À¢ #·*‘√ C≤Á>∑‘·Ô! 62
6.6 >∑\ H˚\\T ø±´uÒõ kÕ>∑T≈£î n‘·´+‘·
nqT≈£L\‘·>± ñ+{≤sTT. ø±´uÒõøÏ #·\ì¢
‘˚eT >∑\ yê‘êes¡D+ nedüs¡+. |ü>{∑ Ï
>∑]wüº ñc˛íÁ>∑‘· 300 ôd*‡j·Tdt <ë≥≈£î+&Ü
ñ+fÒ m≈£îÿe ~>∑Tã&ç edüTÔ+~.
35 s¡; ø±´uÒJ˝À n~Ûø£ ~>∑Tã&ç ` y˚T˝…’q j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T
KØ|ò t dü e Tj· T +˝À |ü + &ç + &˚
bı<äT›‹s¡T>∑T&ÉT ~>∑Tã&ç ø£+fÒ s¡;
düeTj·T+˝À kÕ>∑T #˚ùd bı<äT›‹s¡T>∑T
~>∑Tã&ç n~Ûø+£ >± kÕ~Û+#·e#·TÃ. |ü\T
j·÷»e÷q´+‘√ bÕ≥T $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À Á>±MTD j·TTe‘· |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê\≈£î ‘·s¡*b˛≈£î+&Ü |ü˝…¢ ÁbÕ+‘ê˝À¢H˚ ∫qï
yÓ T \≈£ î e\qT bÕ{Ï ù dÔ eT]+‘· ÁbÕôddæ+>¥ j·T÷ì≥T¢ @sêŒ≥T #˚düTø=ì dü«j·T+ ñbÕ~Û |ü]ÁX¯eT>± n_Ûeè~∆
~>∑Tã&ÉT\qT kÕ~Û+#·e#·TÃ. #˚j·Te#·TÃ. á $<Ûä+>± e´ekÕj·T ñ‘·Œ‘·TÔ\ ÁbÕôddæ+>¥ πø+Á<ë\qT @sêŒ≥T
s¡; bı<äT›‹s¡T>∑T&ÉT $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T #˚düTø=ì eè~∆˝ÀøÏ edüTÔqï ø=+<ä] W‘ê‡Væ≤ø£ ¬s’‘·T e´ekÕú|ü≈£î\
47 $»j·T>±<∏äqT ~>∑Teq ñ<äVü≤]+#·ã&ç+~. 57
 5

e÷$T&çì Ä•+#˚ |ü⁄s¡T>∑T\T ` j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T

|ü+&É¢˝À sê»|òü\+ e÷$T&ç. e÷$T&ç kÕ>∑T˝À uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ nÁ>∑kÕúq+˝À ñqï|üŒ{Ïø° e÷$T&ç

|ü+&É¢ ñ‘·Œ‹˝Ô À eTq sêh+ s¬ +&Ée kÕúq+˝À ñ+~. eTq sêh+ qT+&ç e÷$T&ç |ü+&ÉT¢ Vü‰+ø±+>¥,
j·TTHÓ’f…&é ns¡uŸ m$Tπs{Ÿ‡, Ç+>±¢+&é, dæ+>∑|üPsY, eT˝Òwæj·÷, kÂB nπs_j·÷, ≈£îyÓ’{Ÿ yÓTT<ä\>∑T
<˚XÊ\≈£î m>∑TeT‹ ne⁄‘·THêïsTT.
e÷$T&ç ñ‘·Œ‹Ôì Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔqï eTTK´yÓTÆq ø±s¡D≤˝À¢
ˇø£{Ï e÷$T&çì Ä•+#˚ |ü⁄s¡T>∑T\T>± #Ó|Œü e#·TÃ. e÷$T&çì <ë<ë|ü⁄
250 s¡ø±\ |ü⁄s¡T>∑T\T Ä•kÕÔsTT. e÷$T&ç˝À |üP‘· eTsêj·TT
|æ+<Ó <äX¯˝À Ä•+#˚ |ü⁄s¡T>∑T\T m≈£îÿe>± qwüº|üs¡TkÕÔsTT. yê{Ï˝À
eTTK´yÓTÆq$ ‘˚HÓ eT+#·T |ü⁄s¡T>∑T\T eT]j·TT ‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\T.
e÷$T&ç |æ+<Ó\T eT]j·TT ø±j·T\qT Ä•+#˚ |ü⁄s¡T>∑T˝À¢
eTTK´yÓTÆq$ ø±j·T|ü⁄#·Tà ˝Ò<ë eTT&ç¶ |ü⁄#·Tà |ü⁄s¡T>∑T eT]j·TT
yê{Ï ìyês¡D #·s¡´\T øÏ+<ä ‘Ó\T|üã&çq$.
e÷$T&ç |ü+≥ |üP‘· düeTj·T+˝À |ü>∑\T, sêÁ‹ ñc˛íÁ>∑‘·˝À¢
‘˚&Ü ñ+&ç eT+#·T |ü&É&É+ e\¢ ‘˚HÓ eT+#·T |ü⁄s¡T>∑T\T eT]j·TT
‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\T Ä•+∫ |ü+≥≈£î rÁeqcÕºìï ø£\T>∑#˚düTÔHêïsTT.
¬s’‘·T k˛<äs¡T\T á |ü⁄s¡T>∑T\T Ä•+#˚ düeTj·T+, yê{Ï ñÁ~ø£Ô‘·, e÷&ç sê*b˛‘êsTT. á |ü⁄s¡T>∑T\T s¡kÕìï |”˝ÒÃ≥|üð&ÉT ‹j·T´ì
\ø£åD≤\T düø±\+˝À >∑T]Ô+∫ dü¬s’q j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T ‘˚HÓ˝≤+{Ï |ü<ësêúìï $dü]®kÕÔsTT. Ä≈£î\ô|’, |üP>∑T#êä\ô|’ ‘˚HÓ
bÕ{Ï+#·&É+ e\¢ |ü+≥qT s¡øÏå+#·Tø=ì n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\T ˝≤+{Ï |ü<ësêúìï $dü]®+∫q|üð&ÉT q\¢ì ø±b˛ï&çj·T+ nH˚
bı+<äe#·TÃ. •©+Á<Ûä+ (|òü+>∑dt) u≤>± eè~∆ #Ó+~ Ä≈£î\T, |üP‘·, ø±j·T\T,
‘˚HÓ eT+#·T |ü⁄s¡T>∑T\T : ø±&É\T, ø=eTà\ô|’ q\¢ì eTdæ ‘Ó>∑T\T u≤>± eè~∆ #Ó+~ Ä≈£î˝À¢
‘˚HÓ eT+#·T |ü⁄s¡T>∑T\T >√<ÛäTeT s¡+>∑T, q\T|ü⁄ s¡+>∑T˝À øÏsD¡ »q´ dü+jÓ÷>∑ÁøÏjT· »s¡T>∑ø£ ø±j·T\T / |æ+<Ó\T sê*b˛‘êsTT.
ñ+{≤sTT. dü+e‘·‡s¡+ bı&Ée⁄Hê e÷$T&ç #Ó≥¢˝Àì HÓÁ¬s\T, Á|üdTü ‘Ô · yê‘êes¡D+ á |ü⁄s¡T>∑T\≈£î u≤>± nqT≈£L\+>± ñ+&É&+É
yÓTT<äfifl¯ ˝À ìe•kÕÔsTT. |üP‘· e#˚à düeTj·÷ìøÏ ‘·*,¢ |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\T e\¢ |ü⁄s¡T>∑T\T u≤>± n_Ûeè~∆ #Ó+~. 50`60 XÊ‘·+ |ü+≥
>∑T+|ü⁄\T, >∑T+|ü⁄\T>± ˝Ò‘· Ä≈£î\T, |üP>∑T#·Ã¤+ô|’ #˚] s¡kÕìï ~>∑Tã&çì ‘·–ZdüTÔHêïsTT. ø£qTø£ ¬s’‘·T k˛<äs¡T\T ÁøÏ+~ ‘Ó*|æq
|”\TkÕÔsTT. |üP>∑T#·Ã¤+ qT+&ç s¡kÕìï |”\Ã&É+ e\¢ |üPyÓTT>∑Z\T j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\qT bÕ{Ï+#ê*.
6
c eTTs¡T>∑T ˙s¡T ‘√≥˝À¢ ì\« ñ+&É≈£î+&Ü #·÷düTø√yê*.
c ‘√≥\qT |ü]X¯óÁuÛ+Ñ >± ñ+#·Tø√yê*. ø£\T|ü⁄ ìyê]+#·Tø√yê*.
c |ü+≥ ø√‘· nq+‘·s+¡ m+&ÉT |ü⁄\\¢ T, ø=eTà\qT ø£‹]Ô +#·Tø√yê*.
Ç˝≤ #˚j·T&É+ e\¢ dü¬s’q >±*, yÓ\T‘·Ts¡T ñ+&ç |ü⁄s¡T>∑T\
dü+‘·‹ì ‘·–Z+#·Tø√e#·TÃ.
c E˝…’ qT+&ç &çôd+ãs¡T es¡≈£î 50 s√E\≈£î ˇø£kÕ] #Ó≥¢
HÓs¡fi¯ófl, u…s¡&ÉT\T ‘·&ç#˚≥≥T¢ &Ó’$T<∏√j˚T{Ÿ 2 $T.©. ˝Ò<ë
y˚|üq÷HÓ 3 $T.©. ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ ø±+&É+, ø=eTà\T,
u…s¡&ÉT, HÓs¡fi¯ófl ‘·&ç#˚≥≥T¢ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
c |üP‘· <äX¯˝À |üP\T $#·TÃø√ø£ eTT+<äT <∏äjÓ÷$T<∏ëø±‡yéT 0.3
Á>±. ˝Ò<ë Ç$T&Üø√¢Á|æ&é 0.3 $T.©. ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ
|æ∫ø±] #˚j·÷*.
c eTdæ‘Ó>∑T\T n~Ûø£+>± ñqï|üð&ÉT ø±s¡“+&ç»yéT 1 Á>±. ©≥s¡T
˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*. ˝Ò<ë 3 Á>±. ø±|üsYÄø°‡ø√¢¬s’&é
©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\T :
‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\T #ê˝≤ ∫qï>± ñ+&ç |üP‘·, ø±j·T\ qT+&ç
s¡kÕìï |”*à qwüº+ ø£\T>∑#˚kÕÔsTT. Ç$ 2 $T.MT. ôd’E˝À ñ+&ç
|üP>∑T‹Ôô|’, ∫qï >√∞ ôd’E |æ+<Ó\ô|’ #·sêàìï >√øÏ s¡dü+|”*Ã
y˚kÕÔsTT. ∫qï |æ+<Ó\T sê* |ü&çb˛‘·T+{≤sTT. ø±j·T HêD´‘·
‘·–Zb˛‘·T+~. ˇø£ ‘Ó\¢ì ù||üs¡Tô|’ |üP>∑T#êäìï ‘·{Ϻ #·÷ùdÔ á
|ü⁄s¡T>∑T\ ñ<äè‹ì ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ.
ìyês¡D :
‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\T Ä•+∫q≥¢sTT‘˚ |üPyÓTT>∑Z <äX˝¯ À &Ó$’ T<∏√j˚T{Ÿ
2 $T.©. ˝Ò<ë <∏äjÓ÷$T<∏ëø±‡yéT 0.3 Á>±. ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*. ∫qï |æ+<Ó <äX¯˝À Ä•+∫q≥¢sTT‘˚
|òæÁb˛ì˝Ÿ 2.0 $T.©. ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
ø±j·T‘=\T#·T ˝Ò<ë ø±j·T|ü⁄#·Tà ˝Ò<ë eTT&ç¶ |ü⁄#·Tà |ü⁄s¡T>∑T :
e÷$T&ç ø±j·T‘=*#˚ |ü⁄s¡T>∑T\T »qe], |òæÁãe] qT+&ç y˚T
es¡≈£î nbÕs¡ qwüº+ ø£\T>∑#˚kÕÔsTT. á |ü⁄s¡T>∑T ãsƒêì ôd’E ø±j·T
qT+&ç m~–q ô|<ä› ø±j·T es¡≈£î Ä•düTÔ+~.
ø±j·T ‘=\T#·T |ü⁄s¡T>∑T \ø£åD≤\T :
ø±j·T eTT≈£îÿ uÛ≤>∑+˝À q\¢{Ï s¡+Á<Û+ä ‘√ m+&çq e÷$T&çø±j·T
/ |æ+<Ó\T >∑T‘·TÔ\T #Ó≥Tº≈£î Áy˚˝≤&ÉT≥ Á|ü<ÛëqyÓTÆq \ø£åD+. >√∞
ôd’E ø±j·T <äX¯˝À ˇø=ÿø£ÿ >=+>∑[ |ü⁄s¡T>∑T ˇø£{Ï ø£Hêï m≈£îÿe
ø±j·T\≈£î qwüº+ ≈£\T>∑#˚j·TTqT. kÕ<Ûës¡D+>± ˇø=ÿø£ÿ e÷$T&ç
ø±j· T ˝À 4`6 >=+>∑ [ |ü ⁄ s¡ T >∑ T \T ñ+&É T qT. ∫qï ôd’ E
ø±j·T\Tqï|üð&ÉT |ü⁄s¡T>∑T\T ˇø£ ø±j·T qT+&ç eTs=ø£ ø±j·T≈£î
e÷] m≈£îÿe qwüº+ ø£\T>∑#˚kÕÔsTT. m~–q ˝≤sê«>∑T˝≤_, ms¡T|ü⁄
n&ɶ #ês¡\‘√ bı&Ée⁄>± ñ+≥T+~. ô|]–q ˝≤sê«\T m+&çq
e÷$T&ç ø=eTà\T, ¬seTà\T u…s¡&ÉT˝À ìÁ<ëedüú˝À &çôd+ãs¡T es¡≈£î
ø±˝≤ìï >∑&TÉ |ü⁄‘êsTT. |æ+<Ó\T @s¡Œ&çq ‘·sT¡ yê‘· s¬ ø£ÿ\ |ü⁄s¡T>∑T\T>±
s¡÷bÕ+‘·s¡+ #Ó+~, |üP‘·, |æ+<Ó\‘√ eT∞fl J$‘· #·Áø£+
ø=qkÕ–kÕÔsTT.
ìyês¡D :
c e÷$T&ç |ü+≥ |üPs¡ÔsTTq ‘·s¡Tyê‘· m+&çq ø=eTà\T, m+&çq
|ü⁄\¢\qT rdæ @]y˚dæ ‘·>∑T\u…{≤º*.
c |ü⁄s¡T>∑T Ä•+∫q ø±j·T\qT #Ó≥Tº qT+&ç ø√dæ HêX¯q+ #˚dæ
|ü⁄s¡T>∑T yê´|æÔì ìyê]+#ê*.
c »qe] ¬s+&Ée |üø£å+˝À |ü⁄s¡T>∑T eT+<äT˝…’q ø√¢]ô|’]bòÕdt 20
Çdæ 2.5 $T.©. ˝Ò<ë &Óø’ √¢s√yêdt 1.5 $T.©. ˝Ò<ë ‘·j÷· ø√¢Á|æ&é
1 $T.©. ˝Ò<ë y˚|qü ÷HÓ 3 $T.©. G ø√¢]ô|]’ bòÕdt 2.5 $T.©.,
ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ kÕj·T+Á‘·+ y˚fi¯˝À¢ |æ∫ø±] #˚j·÷*.

|ü+&ÉT á>∑ / ø±j·T ø=fÒº á>∑ :
|ü+&ÉT á>∑\T e÷$T&ç |ü+&É¢ô|’ ø±j·T |üø±«ìøÏ e∫Ãq
düeTj·T+˝À >∑T&ÉT¢ ô|&É‘êsTT. á >∑T&É¢ qT+&ç |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\T
ãj·T≥≈£î e∫à >∑TE®qT ‹+{≤sTT. |òü*‘·+>± |ü+&ÉT ø£+~q≥Tº
ne⁄‘·T+~. á $<Ûä+>± ø±j·Tø=fÒº á>∑\T Ä•+∫q |ü+&ÉT¢
sê*b˛‘êsTT. á |ü+&ÉT á>∑ Ä•+∫q |ü+&É¢qT yê{Ïô|’ dü÷~‘√
>∑T∫Ãq≥T¢>± ñqï s¡+Á<Ûë\qT ã{Ϻ >∑Ts¡TÔ |ü≥ºe#·TÃ. á |ü+&É¢≈£î
‘·s¡Tyê‘· <äX¯˝À •©+Á<ë\ Ä•+∫ |ü+&ÉT¢ ≈£î[fl sê*b˛‘êsTT.
ìyês¡D :
c |ü+&ÉT á>∑ Ä•+∫q |ü+&É¢qT >∑T]Ô+∫ ø±*Ãy˚j·÷*.
c |ü+&ÉT á>∑ ìyês¡D≈£î, ø±j·T ø√‘·≈£î eT÷&ÉT yêsê\ eTT+<äT
&Óø±yÓTÁ‹Hé 2.8 Çdæ 0.5 $T.©. ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ nC≤~s¡øHºÏ é
0.3 XÊ‘·+ 2 $T.©. ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *.
c $T<∏˝’Ó Ÿ j·T÷õHê˝Ÿ eT]j·TT 3 Á>±. ø±s√“|òPü ´sêHé 3õ >∑T[ø£\T
©≥s¡T ˙{Ï˝À ø£*|æ ‘·j·÷s¡T #˚dæq Á<ëeD≤ìï ˇø£ bÕ¢dæºø˘
d”kÕ˝À ñ+∫ 200 $T. ©. #=|üðq b˛dæ ‘√≥˝À #Ó≥¢
ø=eTà\≈£î y˚˝≤&ÉBj·÷*. Bìe\¢ á>∑\T Äø£]¸+#·ã&ç eT+<äT
Á<ëeD+˝À |ü&ç #·ìb˛‘êsTT.
7
c $T<∏Ó’˝Ÿ j·T÷õHê˝Ÿ ms¡\qT mø£sêìøÏ Hê\T>∑T qT+&ç Äs¡T
#=|üðq ô|≥Tºø√yê*
c sê*b˛sTTq |ü+&É¢qT @] HêX¯q+ #˚j·÷* #Ó≥Tº øÏ+<ä ñqï
ø√X¯düú <äX¯qT ãj·T≥≈£î y˚j·÷*
ø±+&É+ ‘=*#˚ |ü⁄s¡T>∑T :
ø±+&É+ ‘=\T#·T |ü⁄s¡T>∑T e÷$T&ç ø±+&É+ ‘=\T#·T≈£î+≥÷
u…s&¡ TÉ qT, ø=eTà\qT Ä•+∫ qwü|º sü T¡ düT+Ô ~. Ç$ Ä•+∫q ø=eTà˝Ò
ø±ø£ ˇø√ÿkÕ] yÓTT‘·Ô+ #Ó≥Tº ≈£L&Ü m+&ç b˛‘·T+~. |ü⁄s¡T>∑T\
$düs¡®Hêìï #·÷dæ >±ì, ø=eTàqT ‘·{Ϻq|üð&ÉT e#˚à uÀ\T X¯u≤›ìï
ã{Ï>º ±ì M{Ï ñìøÏì >∑eTì+#·e#·TÃ. á |ü⁄s¡T>∑T rÁe+>± Ä•ùdÔ
yÓTTø£ÿ\T ≈£L&Ü #·ìb˛‘êsTT
ìyês¡D :
c m≈£îÿyÓ’ bÕ&Ó’q ø=eTà\qT rdæy˚j·÷*.
c >∑{Ϻ ÇqT|ü r>∑\qT ˝À|ü* #=|æŒ+∫ |ü⁄s¡T>∑T\qT ãj·T≥øÏ
˝≤– #·+|æyd˚ æ s¡+Á<Ûë˝À¢ $T<∏˝’Ó Ÿ ô|sê~∏j÷· Hé 50 XÊ‘·+ ◊.dæ.
eT+<äTqT ˇø£ $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æq Á<ëeD+ ˝Ò<ë
ô|Á{À\T ˝Ò<ë n\÷´$Tìj·T+ bòÕôd’Œ¤&é _fi¯fl\qT y˚dæ
ã+ø£eT{Ϻ‘√ eT÷j·÷*
|æ+&ç q*¢ :
c e÷$T&ç |æ+<Ó\T, ˝Ò‘· Ä≈£î\T, ø±&É\T, |üP\T eT]j·TT
e÷$T&çø±j·T\ô|’ Ä•+∫ s¡dü+ |”\TdüTÔ+~. ø±j·T ‘=&çeT
ô|’ >∑T+|ü⁄\T>± #˚] s¡kÕìï |”\TkÕÔsTT
c |æ\¢ eT]j·TT j·TT ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T\T ‘Ó\¢{Ï, yÓT‘·Ô{Ï <ä÷~˝≤+{Ï
|ü<ës¡ú+‘√ ø£|üŒã&ç ñ+{≤sTT.
8
c |æ+&ç q*¢ ñ<Ûä ‹ »qe]˝À yÓTT<ä˝’… e÷]Ã, @Á|æ˝Ÿ˝À rÁe+˝À
ñ+≥T+~. ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T\T eT{Ϻ˝À 25 qT+∫ 50 ôd+.MT.
˝À‘·T˝À >∑T&ÉT¢ ô|&É‘êsTT. ˇø£ ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T düTe÷s¡T 300`400
>∑T&É¢qT ô|&ÉT‘·T+~. |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\T ø=eTà\ô|’øÏ bÕ≈£î‘êsTT.
M{Ïô|’ ‘Ó\¢ì <ä÷~ e+{Ï |ü<ës¡ú+ ø£|üŒã&ç ñ+≥T+~. ‘·*¢
|ü⁄s¡T>∑T\ J$‘·ø±\+ 18`50 s√E\T |æ+&çq*¢ $dü]®+∫q
‹j·T´ì |ü<ës¡ú+ô|’ eT+>∑T ‘Ó>∑T\T @s¡Œ&É&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆq
•©+Á<ë\T ô|]– Ä≈£î\T, ø±j·T\ô|’ q\¢{Ï eTdæ @s¡Œ&ç
øÏs¡D»q´ dü+jÓ÷>∑ÁøÏj·T »s¡>∑≈£î+&Ü #˚düTÔ+~. M{Ï ñ<Ûäè‹
m≈£îÿe>± ñqï|üð&ÉT ø±j·T\T sê*b˛sTT ej·÷´]uÛ≤eT,
düTu≤ãT˝Ÿ e+{Ï ø£\T|ü⁄ yÓTTø£ÿ\ô|’ ≈£L&Ü |æ+&çq*¢ m≈£îÿe>±
Ä•düTÔ+~.
ìyês¡D :
c #Ó≥Tº˝À >±* yÓ\T‘·Ts¡T u≤>± Á|üdü]+#˚≥≥T¢ n&ÉT¶ø=eTà*ï
ø£‹Ô]+∫y˚j·÷*.
c ‘=\ø£]˝À #Ó≥Tº yÓTT<ä\T <ëø± <ä>sZ∑ >¡ ± <äTHêï* ˝Ò<ë bÕ<äT\qT
‘·$« ‹s¡>∑y˚j·÷*.
c #Ó≥Tº≈£î MT≥s¡T m‘·TÔ˝À bÕ*B∏Hé ù||üs¡T w”{Ÿ‡ ø£≥º&É+, Á^E
|ü P j· T &É + <ë«sê |ü ⁄ s¡ T >∑ T \T #Ó ≥ Tº ô|’ ø Ï bÕø£ ≈ £ î +&Ü
ìyê]+#·e#·TÃ.
c #Ó≥¢ eT<Ûä´ <äTqTïø=ì ø£\T|ü⁄ ìyê]+#ê*.
c #Ó≥¢ bÕ<äT˝À¢ *+&˚Hé 5 XÊ‘·+ bı&çì #·*¢ eT{Ïºì ‹s¡>∑u…{Ϻ
bÕ<äT˝À¢ ñqï |ü⁄s¡T>∑T\qT ìyê]+#ê*. Bìe\¢ |æ+&çq*¢
>∑T&É¢qT, NeT\qT n]ø£≥ºe#·TÃ.
c |æ+&çq*¢ Ä•+∫q ø±j·T\qT @] ø±*Ãy˚j·÷*.
c |æ+&çq*¢ì n]ø£≥&º ÜìøÏ Ábıô|Hò √bòÕdt 50 Çdæ ˝Ò<ë Áf…CÆ ÀbòÕdt
40 Çdæ ˝Ò<ë $T<∏Ó’˝Ÿ |üsê~∏j·÷Hé 50 Çdæ 3 $T.©. ˝Ò<ë
mdæù|ò{Ÿ 75 &ÉãT¢´|æ 2 Á>±. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ #Ó≥º+‘ê
‘·&ç#˚˝≤ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
f…+ø£ |ü⁄s¡T>∑T\T :
c á |ü⁄s¡T>∑T eTTK´+>± ˙\+, ‘√‘ê|ü⁄] s¡ø±ìï Ä•+∫ m≈£îÿe
qcÕºìï ø£\T>∑#d˚ Tü +Ô ~. ‘·*¢ ô|+≈£î |ü⁄s¡T>∑T\T e÷$T&ç ø±j·T\T
>√∞ø±j·T ôd’E˝À ñqï|üð&ÉT ø±j·T\MT<ä >∑T&ÉT¢ ô|&É‘êsTT.
>∑T&É¢ qT+&ç yÓ\Te&çq |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\T ø±j·T\˝ÀìøÏ
‘=\#·T≈£îb˛sTT f…+ø£qT #˚s¡‘êsTT. f…+ø£˝Àì –+»ô|’q ‹ì
ô|]– ø√X¯düú <äX¯qT ≈£L&Ü nø£ÿ&˚ |üP]Ô #˚düTø=ì |ü⁄s¡T>∑T
ø±j·TqT s¡+Á<Ûä+ #˚dæ ãj·T≥≈£î edüTÔ+~.
ìyês¡D :
c ‘√≥˝À sê*q ø±j·T\T, |ü+&É¢qT @] ø±*Ãy˚j·÷*. Bìe\¢
sêuÀj˚T |ü+≥˝À |ü⁄s¡T>∑T\ dü+K´ u≤>± ‘·>∑TZ‘·T+~,
c #Ó≥¢ yÓTT<äfi¯fl˝À <äTìï |ü⁄s¡T>∑T ø√X¯düú <äX¯qT ãj·T≥ô|{≤º*.
c ô|òìÁ{À‘·j·÷Hé 1 $T.©. ˇø£ ©≥s¡T ˙{Ï˝À ø£*|æ |æ+<Ó
@s¡Œ&çq ‘·s¡Tyê‘· ˇø£kÕ] HÓ\ ‘·s¡Tyê‘· eTs√kÕ] |æ∫ø±]
#˚j·÷*.
c &Ó’$T<∏√j˚T{Ÿ 0.1 XÊ‘·+ 2 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ |ü+&ÉT¢ >√∞
Äø±s¡+˝À ñqï|üð&ÉT 15 s√E\ e´e~Û˝À |æ∫ø±] #˚j·÷*.
#Ó<ä |ü⁄s¡T>∑T\T :
c e÷$T&ç˝À #Ó<ä\T nø√ºãs¡T qT+&ç &çôd+ãs¡T es¡≈£î m≈£îÿe>±
Ä•kÕÔsTT. #Ó<ä\T #Ó≥¢ u…s¡&ÉTô|’ eT{Ϻ bıs¡qT @s¡Œs¡TkÕÔsTT.
c #Ó<ä |ü⁄s¡T>∑T\ ñ<Ûäè‹ yÓTT<ä{Ï es¡¸+ |ü&É>±H˚ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
c #Ó<ä\T mÁs¡ì ˇ+Á&ÉT eT{Ϻ H˚\˝À m≈£îÿe>± ñ+{≤sTT.
c #Ó<ä|ü⁄s¡T>∑T\T y˚s¡¢qT ‹+≥÷ |ü+&É¢ ‘√≥˝À¢ u…s¡&ÉTô|’ >∑÷fi¯flqT
@s¡Œs¡#·Tø=ì ‹+{≤sTT. M{Ï ñ<Ûäè‹ qs¡‡Ø eT]j·TT ˝Ò‘·
yÓTTø£ÿ˝À¢ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~.
ìyês¡D :
c ø=‘·Ô>± yÓTTø£ÿ\T HêfÒ≥|üð&ÉT ˇø√ÿ >∑T+‘·≈£î eT{Ϻ˝À ns¡øÏ˝À
y˚|ü|æ+&ç ˝Ò<ë 100 Á>±. bòÕ*&Ü˝Ÿ bı&çì ø£\bÕ*.
c bı\+˝À >∑≥ô¢ |’ ñqï #Ó<|ä ⁄ü ≥º\qT ‘·$« sêDÏ |ü⁄s¡T>∑TqT HêX¯q+
#˚j·÷*.
c ‘·$«q |ü⁄≥º˝À ø√¢]ô|’]bòÕdt 50 Çdæ 3 $T.©. / ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
ø£*|æ b˛j·÷*.
c ø√¢]ô|’]bòÕdt 20 Çdæ 4 $T.©. / ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£\T|ü⁄ø=ì
|æ∫ø±] #˚düTø√yê*.
c esê¸\T ‘·–Zq ‘·s¡Tyê‘· ‘·|üŒ≈£î+&Ü ø±+&ÜìøÏ 2`3 n&ÉT>∑T\
m‘·TÔes¡≈£î uÀs√¶ù|dtº |üPj·÷*.
` &܈ˆ õ. Ádüe+‹, &܈ˆ ÄsY. sê»´\øÏÎ,
&܈ˆ _.¬ø.j·TyéT. \øÏÎ, XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T, e÷$T&ç |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+,
q÷õM&ÉT, bò˛Hé : 7799332019
 9

s¡; yÓTTø£ÿC§qï˝À ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T ìyês¡D`düeTÁ>∑ düdü´s¡ø£åD

&܈ˆ Ms¡qï, &܈ˆ j·T+. dü+|ü‘Y ≈£îe÷sY, &܈ˆ düT<ÛëqT¸ ø£ùd“, XÊgy˚‘·Ô\T, õ˝≤¢ e´ekÕj·T dü\Vü‰ eT]j·TT kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q ã~© πø+Á<ä+
(õ˝≤¢ @s¡Tyêø£ πø+Á<ä+), Ä~˝≤u≤<é, Ábıô|òdüsY »j·TX¯+ø£sY ‘Ó\+>±D sêh e´ekÕj·T $X¯«$<ë´\j·T+, bò˛Hé : 8802345027
e÷ qyê[øÏ ÄVü≤s¡+>±H˚ ø±≈£î+&Ü ø√fi¯fl |ü]ÁX¯eT≈£î eTT&ç düs¡T≈£î>± <ëD≤ s¡÷|ü+˝À, |üX¯óe⁄\≈£î y˚T‘·>± $$<Ûä s¡ø±\
bÕ|tø±sYï, uÒ; ø±sYï, d”«{Ÿ ø±sYï s¡÷bÕ\˝À yÓTTø£ÿC§qï Á|ü»\≈£î ãVüQ s¡T#·T\˝À \_ÛdüTÔ+~. ‘Ó\+>±D˝À yÓTTø£ÿC§qï
Á|ü<ÛëqyÓTÆq |ü+≥ nH˚ #Ó|üðø√e#·TÃ. kÕ>∑T $d”Ôs¡í+ #·÷dæq≥¢sTT‘˚ 16 \ø£å\ mø£sê\T, ñ‘·Œ‹Ô 28 \ø£å\ ≥qTï\T eT]j·TT
~>∑Tã&ç 17 øÏ«+{≤fi¯ófl ˇø£ mø£sêìøÏ (2017-18) >±qT qyÓ÷<äsTT+~. Ç≥Te+{Ï yÓTTø£ÿC§qï |ü+≥≈£î }Væ≤+#·ì
Ø‹˝À ¬s’‘·qï\ Áã‘·T≈£î\T ≈£î<˚\T #˚düTÔqï |ü⁄s¡T>∑T ªø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑Tµ Ä+>∑¢+˝À Bìï bòÕ˝ŸÄØà yêsYà(k˛Œ&=ô|Ôs¡ Á|òü⁄õ|üs¡›) nì
n+{≤s¡T.
>∑‘· dü+e‘·‡s¡+ KØ|òt eT]j·TT s¡;˝À kÕ>∑T#˚ùd yÓTTø£ÿC§qï,
C§qï eT]j·TT Ç‘·s¡ s¡ø±\ |ü+≥\ô|’ á ø£‘ÓÔs¡|ü⁄s¡T>∑T Ä•+∫
~>∑Tã&ç ‘·–Z+#·&Éy˚T ø±≈£î+&Ü ¬s’‘·T\T Bì ìyês¡D ø√dü+ n~Ûø£
ô|≥Tºã&ç ô|{≤ºs¡T. eT] Ç≥Te+{Ï ‘·s¡TD+˝À ¬s’‘·T\T á |ü⁄s¡T>∑T
ìyês¡D≈£î kÕeT÷Væ≤ø£+>± düeTÁ>∑ düdü´s¡ø£åD #·s¡´\T #˚|ü{Ϻ
ô|≥Tºã&çì ‘·–Z+∫ n~Ûø£ ~>∑Tã&ç sêã{≤º*.
ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T J$‘· #·Áø£+ :
ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T ‘·q J$‘·
#· Á ø±ìï 34-36 s√E˝À¢
|üP]Ô #˚düT≈£î+≥T+~. ˇø=ÿø£ÿ
Ä&É |ü⁄s¡T>∑T düTe÷s¡T 1500-
2000 es¡≈£î >∑T&É¢qT Ä≈£î
ÁøÏ + ~ uÛ ≤ >∑ + ˝À eT]j· T T
ø±+&É+ô|’ ô|&ÉT‘·T+~.
ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑TqT >∑T]Ô+#·&É+ m˝≤? ‘·\ ÁøÏ+<äT\T>± ñqï “Y” Äø±s¡|ü⁄ >∑Ts¡TÔ ø£*– ñ+≥T+~.
v ‘=*<äX¯ ˝≤sê«\T ˝Ò‘· Ä≈£î|ü#·Ãì <˚Vü≤+ ø£*–, ‘·\ q\¢ì v eTT<äTs¡T >√<ÛTä eT s¡+>∑T ˝≤sê« <˚V≤ü +ô|’ q\¢ì #·Tø£ÿ\ es¡Tdü\T
s¡+>∑T˝À ñ+≥T+~. ñ+&ç, ‘√ø£ yÓ’|ü⁄ 8e ø£DT|ü⁄ô|’ Hê\T>∑T q\¢ì #·Tø£ÿ\qT
v m~–q ˝≤sê« eTT<äTs¡T >√<ÛäTeT s¡+>∑T˝À ñ+&ç, ‘·\ô|’ ‘Ó\¢ì #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡+˝À >∑eTì+#·e#·TÃ.
10
yÓTTø£ÿCÀqï˝À ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T Ä•+#˚ $<Ûëq+ :
v yÓTT<ä{Ï <äX¯ ˝≤sê«\T |üÁ‘·Vü≤]‘êìï >√øÏ ‹qT≥ e\¢ Ä≈£î\ô|’
‘Ó\¢{Ï bıs¡ @s¡Œ&ÉT‘·T+~.
v ¬s+&ÉT eT]j·TT eT÷&Ée <äX¯ ˝≤sê«\T Ä≈£îdüT&ç˝À ñ+&ç
s¡+Á<Ûë\T #˚düT≈£î+≥÷ ‹q≥+ e\¢ $#·TÃ≈£îqï Ä≈£î˝À¢ es¡Tdü
s¡+Á<Ûë\T @s¡Œ&ÉT‘êsTT.
v düT&ç˝À Ä≈£î\qT |üP]Ô>± ø£‹Ô]+∫ y˚düTÔ+~. |ü⁄s¡T>∑T $düs¡®q
|üdüT|ü⁄ |ü#·Ãì >∑T[ø£\qT düT&ÉT˝À¢ >∑eTì+#·e#·TÃ.
ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T ìyês¡D≈£î rdüTø√yê*‡q düeTÁ>∑ düdü´s¡ø£åD #·s¡´\T :
v KØ|òt |ü+≥rdæq yÓ+≥H˚ bı˝≤ìï ˝À‘·T>± <äTHêï*, Bì
e\q ø√X¯düú <äX¯˝À ñqï ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑TqT n<äT|ü⁄ #˚j·Te#·TÃ.
v yÓTTø£ÿC§qïqT düs¬ q’ düeTj·T+˝À kÕeT÷Væ≤ø£+>± yês¡+ s√E\
e´e~Û˝À $‘·TøÔ √yê*, $&É‘\· T>± $‘·T≈Ô î£ qï≥¢sTT‘˚ Ä\dü´+>±
$‘·TÔ≈£îqï bı\+˝À á |ü⁄s¡T>∑T m≈£îÿe Ä•düTÔ+~.
v ms¡Te⁄\ j·÷»e÷Hê´ìï düeT‘·T\´+>± bÕ{Ï+∫q≥¢sTT‘˚ ø£‘sÔÓ ¡
|ü⁄s¡T>∑TqT n<äT|ü⁄˝À ñ+#·e#·TÃ.
v $‘·TÔ≥≈£î 24 >∑+≥\ eTT+<äT $‘·ÔqX¯ó~∆ #˚düTø√yê*,
$‘·ÔqX¯ó~› ø=s¡≈£î eTT+<äT>± ˇø£ øÏ˝À $‘·ÔHê\qT bòÕ\B∏Hé
ø£esYô|’ |üs∫¡ Ç$T&Üø√¢Á|æ&é 600 m|ò.t mdt. 4 $T.© eT+<äTqT
$‘·ÔHê\ô|’ #·*¢ ø£\T|ü⁄ø√yê*. ‘·<ë«sê |ü+≥qT 15-20
s√E\ es¡≈£î ø±bÕ&ÉTø√e#·TÃ.
v yÓTTø£ÿC§qï˝À n+‘·s¡ |ü+≥\qT eTTK´+>± |ü|üð<Ûëq´
|ü+≥\qT kÕ>∑T #˚j·T&É+ e\¢ $TÁ‘· |ü⁄s¡T>∑T\ dü+K´ ô|]–
ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑TqT n<äT|ü⁄˝À ñ+#·T‘êsTT.
v bı\+˝À ø£\T|ü⁄ ˝Ò≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·\T bÕ{Ï+#ê*, yÓTT<ä{Ï 45
s√E\ es¡≈£î ø£\T|ü⁄ j·÷»e÷q´+ #ê˝≤ eTTK´+.
v ø£‘sÔÓ ¡ |ü⁄s¡T>∑T ñìøÏì >∑eTì+#·&ÜìøÏ yÓTTø£ÿC§qï $‹Ôq yÓTT<ä{Ï
qT+#˚ mø£sêìøÏ 4 *+>±ø£s¡¸ø£ ãT≥º\qT neTs¡TÃø√yê*

v |ü+≥ ‘=*<äX¯ qT+#˚ |üøÏå kÕÔesê\T>± mø£sêìøÏ 10-15
“T” Äø±s¡ | ü ⁄ ø£ Á s¡ \ qT neTs¡ T Ãø√yê*. M{Ï e\q
ø£‘ÓÔs¡|ü⁄s¡T>∑T\qT yÓTT<ä{Ï <äX¯˝ÀH˚ n<äT|ü⁄ #˚j·Te#·TÃ.
v |ü+≥ Hê{Ïq ‘=*<äX¯qT+#˚ ø£‘ÓÔs¡|ü⁄s¡T>∑Tô|’ ìyês¡D #·s¡´\T
#˚|ü{≤º*.
yÓTT<ä{Ï <äX¯˝À |ü+≥ $‹Ôq 30 s√E\ es¡≈£î rdüTø√yê*‡q ìyês¡D #·s¡´\T :
v yÓTTø£ÿC§qï |ü+≥˝À ø£‘ÓÔs¡|ü⁄s¡T>∑T Á>∑T&É¢qT ˝Ò<ë *+>±ø£s¡¸ø£
ãT≥º˝À s√E≈£î ˇø£ ¬sø£ÿ\ |ü⁄s¡T>∑T ˝Ò<ë 5 XÊ‘·+ |ü⁄s¡T>∑T
Ä•+∫q yÓTTø£ÿ\qT >∑eTì+∫q yÓ+≥H˚ düdü´s¡ø£åD #·s¡´\T
#˚|ü{≤º*.
v ø£‘ÓÔs¡|ü⁄s¡T>∑T >∑T&É¢qT eT]j·TT yÓTT<ä{Ï<äX¯ |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\qT
ìyê]+#·&ÜìøÏ ÄC≤&çs¡øϺHé 1500 |æ.|æ.j·T+.@ 5 $T.©.
©≥s¡T ˙{Ï˝À ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
v ø£‘ÓÔs¡|ü⁄s¡T>∑T ñ<Ûä‹ì ã{Ϻ (5-10 XÊ‘·+ Ä•+∫q Ä≈£î\T)
Çe÷yÓTøϺHé u…+CÀj˚T{Ÿ 0.4 Á>± ˝Ò<ë ôd’ŒH√XÊ&é 0.3 $T.©.
©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ yÓTTø£ÿ düT&ÉT˝À¢ |ü&˚ $<Ûä+>± |æ∫ø±]
#˚düTø√yê*.
v ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T ñ<Ûä‹ 20 XÊ‘·+ ø£+fÒ m≈£îÿe>± ñqï|üð&ÉT
ø√¢sê+Á{≤ì*Áb˛˝Ÿ 18.5 XÊ‘·+ mdt.dæ. 0.4 $T.© ˝Ò<ë
ôd’ŒH={Às¡eTT 0.5 $T.©. ©≥s¡T ˙{Ï˝À ø£*|æ |æ∫ø±]
#˚düTø√yê*.
v mø£sêìøÏ 9 øÏ˝À\ ÇdüTø£ eT]j·TT ˇø£ øÏ˝À düTqï+‘√ ø£*|æ
yÓTTø£ÿ düT&ÉT˝À¢ y˚düTø√yê*, y˚düT≈£îqï#√ ÇdüTø£ sê|æ&çøÏ
˝≤sê«\T #·ìb˛‘êsTT.
v bı\+˝À ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T >∑T&É¢ düeTT<ëj·T+ ø£ì|æ+∫q yÓ+≥H˚
{Ï*H√eTdt ØeTdt ˝Ò<ë Áf…Æø√Á>∑e÷ Á|æ{ÏjÓ÷»yéTqT mø£sê≈£î
11
50,000 #=|üðq 7 qT+&ç 10 s√E\ e´e~Û˝À Hê\T>∑T
kÕs¡T¢ bı\+˝À e<ä˝≤*.
v ‘=*<äX˝¯ À ñqï |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\ ìyês¡D≈£î Jeø°≥ø£ Hê•ìjÓTÆ q
yÓT{≤¬s’õj·T+ mHÓ’k˛|æ¢jÓT ˝Ò<ë H√yÓ÷]j·÷ ]*j˚T nqT
•*+Á<Ûë\qT 5 Á>±. ©≥s¡T ˙{Ï˝À ø£*|æ |æ∫ø±] #˚dTü ø√yê*.
yÓTTø£ÿC§qï |ü+≥ 30`65 s√E\ <äX¯˝À rdüTø√e\dæq ìyês¡D #·s¡´\T :
v 10-20 XÊ‘·+ ø£‘ÓÔs¡|ü⁄s¡T>∑T Ä•+∫q yÓTTø£ÿ\T >∑eTìùdÔ
ìyês¡D #·s¡´\T #˚|ü{≤º*.
v Çe÷yÓTøϺHé u…+CÀj˚T{Ÿ 0.4 Á>± ˝Ò<ë ôd’ŒH={Às¡eTT 0.5
$T.©. ˝Ò<ë ø√¢sê+Á{≤ì*Áb˛˝Ÿ 0.4 $T.© ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ
yÓTTø£ÿ düT&ÉT˝À¢ |ü&˚ $<Ûä+>± |æ∫ø±] #˚düTø√yê*.
v ÇdüTø£ eT]j·TT düTqï+ 9:1 ìwüŒ‹Ô˝À ø£*|æ Ä $TÁX¯e÷ìï
yÓTTø£ÿ düT&ÉT˝À¢ y˚düTø√yê*.
v m~–q ˝≤sê«\ ìyês¡D≈£î $wü|ü⁄ ms¡qT yÓTTø£ÿ düT&ç˝À
y˚düTø√yê*.
$wü|ü⁄ ms¡ ‘·j·÷] $<Ûëq+ :
mø£sêìøÏ 10 øÏ˝À\ ‘Í&ÉT, 2 øÏ˝À\ u…\¢+ rdüTø=ì, u…\¢+qT
2 ©≥s¡¢ ˙{Ï˝À ø£]–+∫ ‘·s¡Tyê‘· ‘Í&ÉT˝À ø£*|æ $TÁX¯e÷ìï 24
>∑+≥\T |ü⁄*j·Tì∫à ns¡>∑+≥ eTT+<äT á $TÁX¯e÷ìï 100 Á>±.
<∏äjÓ÷&çø±sY“ ø£*|æ $wü|ü⁄ ms¡qT ‘·j·÷s¡T #˚düTø√yê*.
65 s√E\T <ë{Ïq bı\+˝À rdüTø√e\dæq ìyês¡D #·s¡´\T :
v á <äX¯˝À |ü⁄s¡T>∑T eT+<äT\T ô|<ä›>∑ |üì#˚j·Te⁄.
v m~–q ˝≤sê«\qT @] øÏs√dæH√¢ eTT+∫ HêX¯q+ #˚j·÷*.
v m~–q ˝≤sê«\ ìyês¡D≈£î $wü|ü⁄ ms¡qT yÓTTø£ÿ düT&ç˝À
y˚düTø√yê*.
|æ∫ø±] #˚j·TT |ü<ä∆‹ :
v ô|’q #Ó|üŒã&çq |ü⁄s¡T>∑T eT+<äT\qT yÓTTø£ÿ düT&ç˝À |ü&˚≥≥T¢>±
kÕj·T+ø±\+ y˚fi¯˝À |æ∫ø±] #˚j·÷*.
v ìyês¡D #·s¡´\qT dü¬s’q düeTj·T+˝À #˚j·T>∑*–‘˚ ~>∑Tã&ç
‘·>∑Z≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô |ü&Ée#·TÃ.
Ç‘· s ¡ $esê\≈£ î dü + Á|ü ~ +#· e\dæ q bò ˛ Hé HÓ + ãs¡ T
8802345027 XÊÁdüÔy˚‘·Ô, (düdü´s¡ø£åD) õ˝≤¢ @s¡Tyêø£ πø+Á<ä+
Ä~˝≤u≤<é.) l
12

#˚|ü\ #Ós¡Te⁄˝À ms¡Te⁄\ j·÷»e÷q´+

ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢˝À 22,650 Vô ≤ø±ºs¢¡ ˙{Ï $d”sÔ +í¡ ‘√ lsê+kÕ>∑sY bÁ ÕC…≈î£ º »˝≤X¯jT· + eT]j·TT 54,362 Vô ≤ø±ºs¢¡ $d”sÔ +í¡ ‘√
903 #Ós¡Te⁄\T ø£\e⁄. ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢˝À 249 eT‘·‡´ bÕ]ÁXÊ$Tø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüT+˝À 16,826 eT+~ düuÛÑT´\T, 33
eTVæ≤fi¯ eT‘·‡´ bÕ]ÁXÊ$Tø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òü÷˝À¢ 2,136 eT+~, 1 |òæwüØdt e÷¬sÿ{Ï+>¥ ø√`Ä|üπs{°yé kıôd’{°˝À 150 eT+~
düuÛÑT´\T ø£\s¡T.
#˚|ü\ ô|+|üø£+ #˚|üfÒº ¬s’‘·T\T dü¬s’q ms¡Te⁄\ j·÷»e÷q´+
bÕ{Ï + #q≥¢ s TT‘˚ eT+∫ ~>∑ T ã&É T \T kÕ~Û + ∫ Ä]ú ø £ + >±
ì\<=≈£îÿ≈£î+{≤s¡T. #Ós¡Te⁄ H˚\˝À qÁ‘·»ì eT]j·TT uÛ≤dü«s¡+
XÊ‘·+ 2:1 qT+&ç 4:1 es¡≈£î ñ+fÒ eT+∫~. ø£s¡“q+ eT]j·TT
qÁ‘·»ì XÊ‘·+ 10:1 qT+&ç 20:1 es¡≈£î ñ+fÒ eT+∫~. ˝Òì
m&É\ ùd+Á~j·T eT]j·TT s¡kÕj·Tq ms¡Te⁄\qT yê&É&É+ <ë«sê
#Ós¡Te⁄ eT{Ϻì, ˙{Ïì |òü\e+‘·+ #˚dæ n~Ûø£ |ü]e÷D+˝À #˚|ü\
düVü≤» ÄVü‰s¡yÓTÆq |ü¢eø±\ eèø£å|ü¢eø±\, »+‘·T |ü¢eø±\qT
ñ‘·Œ‹Ô #˚j·T&É+ ø√dü+ ms¡Te⁄\T yê&É‘ês¡T. |üX¯óe⁄\ ù|&É, ø√fi¯fl
ô|+≥ kÕ<Ûës¡D+>± yê&˚ ùd+Á~j·T ms¡Te⁄\T ø±>± j·T÷]j·÷,
dü÷|üsYbòÕùdŒ¤{Ÿ, bı{≤wt e+{Ï s¡kÕj·Tìø£ ms¡Te⁄\T ≈£L&Ü
yê&É‘ês¡T. á ms¡Te⁄\T <ë<ë|ü⁄ nìï #√≥¢ \_ÛkÕÔsTT. ùd+Á~j·T,
s¡kÕj·TìøÏ ms¡Te⁄\qT ìs¡ísTT+∫q |ü]e÷D+˝ÀH˚ #Ós¡Te⁄˝À ùd+Á~j·T, s¡kÕj·Tìø£ ms¡Te⁄\qT 15 s√E\ e´e~Û˝À ˇø£
y˚j·÷*. <ëì ‘·s¡Tyê‘· eTs=ø£{Ï yê&Ü*. m|üð&Ó’Hê e÷–q ùd+Á~j·T
yê&Ü*‡q ms¡Te⁄\ |ü]e÷D+ ms¡Te⁄\qT e÷Á‘·yT˚ yê&Ü*, ˙{Ï >∑TD+ #Ó&bç ˛sTTq|üð&ÉT, n‘·´\Œ
(ôV≤ø±ºs¡T ˙{Ï $d”Ôs¡í+ >∑\ #Ós¡Te⁄˝À) ñc˛íÁ>∑‘·\T ñ+&˚ &çôd+ãs¡T, »qe]˝À ms¡Te⁄\ yê&Éø±ìï
ms¡Te⁄ s¡ø£+ |ü]e÷D+ (HÓ\≈£î / øÏ˝À\T) ‘ê‘êÿ*ø£+>± ì*|æyj ˚ ÷· *. ìs¡sí TT+#·T≈£îqï ms¡Te⁄\qT #ÓsT¡ e+‘ê
ùd+Á~j·T ms¡Te⁄\T düe÷+‘·s¡+>± #·˝≤¢*. ˇπø <ä>∑Zs¡ ˝Ò<ë nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü ≈£î|üŒ\T>±
|üX¯óe⁄\ ù|&É 5000 b˛j·Tsê<äT. á $<ÛäyÓTÆq yÓTfi¯≈£îe\qT bÕ{Ï+#·&É+ <ë«sê n~Ûø£
s¡kÕj·Tìø£ ms¡Te⁄\T #˚|ü\ ñ‘·Œ‹Ôì bı+<ä&Éy˚T ø±ø£, n~Ûø£ Ä<ëj·T+ bı+<äe#·TÃ.
j·T÷]j·÷ 50 ` e÷˝À‘Y yÓ÷Vü≤Hé, &܈ˆ ÄsY ${Ï u≤˝≤J Hêj·Tø˘, &܈ˆ j·T+. uÛÑe´
dü÷|üsY bòÕùdŒ¤{Ÿ 250 eT+»], &܈ˆ j·T+. X‚«‘·, &܈ˆ _.$ sêCŸ ≈£îe÷sY,
eT÷´πs{Ÿ Ä|òt bı{≤wt 50 ø£èw” $C≤„q πø+Á<ä+, s¡TÁ<ä÷s¡T, ìC≤e÷u≤<é.
 13

j·÷dü+– e]˝À Hês¡TeT&ç j·÷»e÷q´+

&܈ˆ j·T+. Hê>∑uÛÑ÷wüD+, &܈ˆ ÄsY. ÁX¯eDY≈£îe÷sY, &܈ˆ ¬ø. sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é, &܈ˆ _. dürwt #·+Á<ä, &܈ˆ ¬ø. s¡TøÏàD°<˚$,
&܈ˆ mdt. e÷\‹, &܈ˆ |æ. »>∑H√àVü≤Hé sêe⁄, ÁbÕ+rj·T e´ekÕj·T |ü]XÀ<Ûäq kÕúq+, es¡+>∑˝Ÿ, bò˛Hé : 9010104998
‘Ó\+>±D sêh+˝À | Á <
ü ëÛ q nVü‰s¡|+ü ≥ e]. á sêh+˝À j·÷dü+–˝À düTe÷s¡T 6 \ø£\å V ô ≤ø±ºs˝¢¡ À e] kÕ>∑T #˚dTü H Ô êïsT¡ .
>∑‘· yêHêø±\+˝À $kÕÔs¡+>± ≈£î]dæq esê¸\ ø±s¡D+>± kÕ>∑T˙{Ï eqs¡T\T düeTè~∆>± ô|]>±sTT. sêh+˝À ô|]–q ˙{Ï
eqs¡T\ <äècÕº´ j·T÷dü+–˝À e] $d”sÔ +í¡ | ô ]π> neø±X¯+ ñ+~. s¬ ‘’ T· \T n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\T bı+<ä&ÜìøÏ y˚T˝…q ’ j·÷»e÷q´
|ü<ä∆‘·T\qT bÕ{Ï+#ê*. n+<äT˝À eTTK´yÓTÆq n+X¯+ Hês¡TeT&ç j·÷»e÷q´+.
j·÷dü+–øÏ nqTyÓ’q e] s¡ø±\T : $‘·Ôq X¯ó~∆ :
j· ÷ dü + –˝À dü « \Œø±*ø£ s¡ ø ±˝… ’ q »–‘ê´\ e]`1
(C….C….j·T˝Ÿ`24423), ≈£LHês¡+ e]`1 (¬ø.mHé.myéT`733),
ã‘· T ø£ e Tà (C… . õ.j· T ˝Ÿ ` 18047), ≈£ L Hês¡ + dü H êï\T
(¬ø.mHé.myéT`118), ‘Ó\+>±D k˛Hê (ÄsY.mHé.ÄsY`15048),
ø±≥Hé <=s¡ düHêï\T (j·T+{Ïj·TT`1010), ◊.ÄsY`64, n+»q
(ôd.õ.j·T˝Ÿ`11118), ‘Ó\¢Vü≤+dü (ÄsY.mHé.ÄsY`10754),
mÁs¡eT˝…¢\T (&ÉãT¢´.õ.m˝Ÿ`20471) m+|æø£ #˚düTø=ì n~Ûø£
~>∑Tã&ÉT\T kÕ~Û+#·e#·TÃ.
Hês¡TeT&ç ‘·j·÷Ø :
ˇø£ mø£sê Á|ü<Ûëq bı\+˝À Hês¡T y˚j·T&ÜìøÏ 2 >∑T+≥\T /
200 #·.MT. / 5 ôd+≥¢ Hês¡TeT&ç nedüs¡+ ne⁄‘·T+~. n+‘˚ø±ø£
á dü«\Œø±*ø£ s¡ø±\qT qe+ãs¡T 10 qT+&ç 15 es¡≈£î Hês¡T¢
b˛düTø√yê*. $‘· Ô q + <ë«sê dü + Áø£ $ T+#˚ yê´<Û ä T \ qT+&ç |ü + ≥qT
Hês¡TeT&ç ‘·j·÷ØøÏ 2`3 yêsê\ eTT+<äT u≤>± e÷–q 500 ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ yÓT≥º Hês¡TeTfi¯fl¬ø’‘˚ øÏ˝À $‘·ÔHêìøÏ 3 Á>±.
øÏ˝À\ |üX¯óe⁄\ ms¡Te⁄ y˚dæ u≤>± ø£*j·T<äTHêï*. ‘·s¡Tyê‘· ø±¬s“+&ç»yéTqT |ü{Ϻ+∫ Äs¡u…{Ϻ 24 >∑+ˆˆ ‘·s¡Tyê‘· Hês¡TeT&ç˝À
Hês¡TeT&ç˝À ˙s¡T ô|{Ϻ 3`4 kÕs¡T¢ 10`12 s√E\ ø±\ e´e~Û˝À #·\T¢ø√yê*. <äeTTà #˚dæq Hês¡TeTfi¯fl¬ø’‘˚ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ 1 Á>±.
<äeTTà #˚dæ #·<äTqT #˚j·÷*. Hês¡TeT&çøÏ ˙s¡T ô|≥º&ÜìøÏ eT]j·TT ø±¬s“+&ç»yéTqT ø£*|æq Á<ëeD+˝À 24 >∑+≥\T Hêqu…{Ϻ 48
n~Ûø£+>± ñqï ˙{Ïì rj·T&ÜìøÏ M\T>± ø±\Te\T @sêŒ≥T >∑+≥\T eT+&Ó ø£{≤º*. yÓTT\¬ø‹Ôq $‘·ÔHê\qT ©≥s¡T Á<ëeD+
#˚dTü ø√yê*. ø±ã{Ϻ m‘ÓqÔ’ Hês¡TeTfi¯flqT $~Û>± ‘·j÷· s¡T #˚dTü ø√yê*. dü]b˛‘·T+~.
$‘·Ôq yÓ÷‘ê<äT : ìÁ<ëedüú ‘=\–+|ü⁄ :
mø£ s êìøÏ HêfÒ |ü < ä ∆ ‹ ˝À <=&É T ¶ s ¡ ø ±˝… ’ ‘ ˚ 25 øÏ ˝ À\T, $‘·ÔHê˝À¢ì ìÁ<ëedüúqT ‘=\–+#·&ÜìøÏ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ‘·≈£îÿe
düqï–+»s¡ø±˝…’‘˚ 20 øÏ˝À\ $‘·Ôq+ nedüs¡eTe⁄‘·T+~. ìÁ<ëedüú (2`3 yêsê\T) ñqï $‘·ÔHê\¬ø’‘˚ 6.3 $T.©. m≈£îÿe
14
ìÁ<ëedüú (4`5 yêsê\T) ñqï $‘·ÔHê\¬ø’‘˚ 10 $T.©. >±&ÛÉ
qÁ‹ø±eT¢+ ø£*|æq Á<ëeD+˝À 24 >∑+≥\T Hêqu…{Ϻ, ø£&ç–
eT+&Óø£{≤º*. yÓTT\¬ø‹Ôq $‘·ÔHê\qT Hês¡TeT&ç˝À |ü\T#·>±,
düe÷q+>± #·\T¢ø√yê*.
ms¡Te⁄\ j·÷»e÷q´+ :
Hês¡TeT&ç˝À 2 øÏ˝À\ qÁ‘·»ì (4 øÏ˝À\ j·T÷]j·÷),
1 øÏ˝À uÛ≤dü«s¡+ (6.25 øÏ˝À\ dæ+–˝Ÿ dü÷|üsY bòÕùdŒ¤{Ÿ) eT]j·TT
1 øÏ˝À bı{≤wt (2 øÏ˝À\ eT÷´πs{Ÿ Ä|òt bı{≤wt)\qT ÄK]
<äeTTà˝À düe÷q+>± |ü&˚≥≥T¢ y˚j·÷*.
#·* j·÷»e÷q´+ :
j·÷dü+–˝À eTTK´+>± ‘Ó\+>±D õ˝≤¢˝q’… Ä~˝≤u≤<é, ìs¡à˝Ÿ,
eT+∫sê´\, ø=eTs¡+ ;Û+ ÄdæbòÕu≤<é, ìC≤e÷u≤<é, ø±e÷¬s&ç¶,
ø£Ø+q>∑sY, ô|<ä›|ü*¢, sê»qï dæ]dæ\¢, »–‘ê´\, yÓT<äø˘, dü+>±¬s&ç¶,
dæ~›ù|≥, s¡+>±¬s&ç¶, $ø±sêu≤<é, y˚T&ÉÃ˝Ÿ, eT˝≤ÿCŸ–]˝À sêÁ‹
y˚fi¯˝À¢ ñc˛íÁ>∑‘·\T ‘·–Zb˛e&É+ e\¢ e] Hês¡T dü]>± m<ä>∑ø£
mÁs¡ã&ç #·ìb˛‘·T+~. Bìï n~Û>∑$T+#˚+<äT≈£î M\T>± e] Hês¡T
eTfi¯flô|’q ÇqT|ü #·Te«\T, ø£Ás¡\‘√ }‘·+ @sêŒ≥T #˚dæ yê{Ïô|’q
|ü\T#·>± bÕ*B∏Hwé {” Ÿ ˝Ò<ë j·T÷]j·÷ ãkÕÔ\‘√ ≈£î{Ïqº |ü{≤º\qT
kÕj·T+Á‘·+ y˚fi¯˝À¢ ø£|æŒ ñ+∫ eTs¡Tdü{Ï s√E ñ<äj·÷H˚ï
rdæyj ˚ ÷· *. Bìe\¢ #·* Á|üu≤Û e+ ‘·–Z Hês¡T ‘·«s¡>± ô|s¡T>∑T‘·T+~.
Hês¡TeT&çøÏ kÕj·T+Á‘·+ ˙{Ïì m≈£îÿe>± ô|{Ϻ eTs¡Tdü{Ï s√E
ñ<äj·÷H˚ï #·\¢{Ï ˙{Ïì rdæy˚dæeT∞fl ø=‘·Ô ˙s¡T ô|&ÉT‘·÷ ñ+&Ü*.
j·÷dü+– ∫es√¢ ‘·s¡T#·T>± e#˚à e&É>∑+&É¢ nø±\ esê¸\ e\¢
|ü+≥qwüº+ ‘·–Z+#˚+<äT≈£î @Á|æ˝Ÿ yÓTT<ä{Ïyês¡+˝À |üP ø√‘·\T
|üPs¡j Ô T˚ ´ $<Û+ä >± Hês¡Tb¢ ˛dæ Hê≥Tø√e&É+ eTTK´+. eTØ Ä\dü´+>±
&çôd+ãs¡T ∫e] qT+&ç »qe] ∫e] es¡≈£î Hês¡T¢ b˛dæq≥¢sTT‘˚
|ü+≥ ø√‘·\T @Á|æ˝Ÿ ˝Ò<ë y˚T ˝À e∫à |ü+≥ qwü+º »]π> neø±X¯+
n~Ûø£+>± ñ+≥T+~. n+‘˚ø±≈£î+&Ü düqï–+» s¡ø±\T –+»
>∑{|ºÏ &ü ˚ <äX˝¯ À¢ n~Ûø£ ñc˛íÁ>∑‘\· T ñqï≥¢sTT‘˚ –+» |ü>T∑ fi¯ófl @s¡Œ&ç
q÷ø£ XÊ‘·+ n~Ûø£eTe⁄‘·T+~. ‘·<ë«sê ~>∑Tã&çøÏ dü¬s’q eT<䛑·
<Ûäs¡ \_Û+#·ø£ qwüºb˛e&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
á $<Û+ä >± j·÷dü+–˝À kÕ>∑T #˚dTü ø√e&ÜìøÏ nqTyÓq’ s¡ø±\qT
dü¬s’q düeTj·T+˝À Hês¡Tb˛düTø=ì Hês¡Tj·÷»e÷q´+ düÁø£eT+>±
#˚düT≈£î+fÒ e]˝À n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\T kÕ~Û+#·e#·TÃ. k
15
16

ô|düs¡ eT]j·TT $TqTeTT |ü+≥˝À¢ düdü´s¡ø£åD

õ. ˙*eT, &܈ˆ z. XË’˝≤, &܈ˆ ¬ø. nì˝Ÿ ≈£îe÷sY, ÁbÕ+rj·T e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+, bÕ˝…+. Hê>∑sY ø£s¡÷ï\T
eTq X¯ØsêìøÏ nedüs¡yÓTÆq nH˚ø£ e÷+düø£è‘·TÔ\qT, Kì» \eD≤\qT n|üsê˝À¢ n‘·´~Ûø£+>± \uÛÑ´eTe⁄‘êsTT. $TqTeTT eT]j·TT ô|düs¡
|ü+≥\qT ‘=\ø£]˝À yÓT≥º |ü+≥>±q÷, s¡;˝À Äs¡T‘·&ç |ü+≥>±q÷, e] ‘·s¡Tyê‘· e÷>±DÏ uÛÑ÷eTT˝À¢ $‘·Ô&É+ yÓ<ä»\¢&É+ <ë«sê
|ü+≥qT kÕ>∑T #˚düTø√e#·TÃ. $TqTeTT eT]j·TT ô|düs¡ ô|’s¡¢qT @ø£ |ü+≥>± ø±≈£î+&Ü |ü‹Ô, ø£+~, ÄeTT<ä+ e+{Ï ô|’s¡¢˝À n+‘·s¡ |ü+≥>±
≈£L&Ü kÕ>∑T#˚j·Te#·TÃ. $$<Ûä |ü+≥\ düs¡[˝À |ü+≥ e÷]Œ&ç>± |ü+&ç+#·&É+ e\¢ uÛÑ÷kÕsêìï |ü]s¡ø£å+#·Tø√e#·TÃ. Á|ü‹≈£L\ yê‘êes¡D
|ü]dæú‘·T\T, ‘=*<äX¯ qT+&˚ $$<Ûä s¡ø±\ |ü⁄s¡T>∑T\T, ‘Ó>∑Tfi¯ófl Ä•+#·&É+ e\¢ ¬s’‘·T\T n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\T kÕ~Û+#·˝Òø£b˛‘·THêïs¡T. dü¬s’q
s¡ø±\≈£î y˚T˝…’q j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T bÕ{Ï+#·&É+‘√ bÕ≥T düø±\+˝À düdü´s¡ø£åD #·s¡´\T bÕ{Ï+#·&É+ e\¢ Ä•+∫q ~>∑Tã&ÉT\qT
kÕ~Û+#·e#·TÃ.
N&É|”&É\T ` düdü´s¡ø£åD : ìyês¡D≈£î yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 1.6 $T.©. ˝Ò<ë $T<∏Ó’˝Ÿ &ÓeT{≤Hé 2
‘Ó\¢ <√eT : $T.©. ˝Ò<ë mdæ{≤$TÁ|æ&é 0.2 Á>±. ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ
|æ∫ø±] #˚düTø√yê*.
‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\T :

á |ü⁄s¡T>∑T\T ô|’s¡T ‘=*<äX¯˝À m≈£îÿe>± Ä•+∫ qcÕºìï

ø£\T>∑#˚kÕÔsTT. Ç$ Ä≈£î\ n&ÉT>∑T uÛ≤>∑+˝À #˚] Ä≈£î˝À¢ì s¡kÕìï
Ç$ Ä≈£î\ n&ÉT>∑T uÛ≤>∑+ qT+&ç s¡dü+ |”\Ã&É+ <ë«sê Ä≈£î\T |”\Ã&É+ e\¢ Ä≈£î\T eT&É‘·\T |ü&ç e+ø£s¡T¢ ‹s¡T>∑T‘êsTT. ‘êeTs¡
eT&É‘·\T |ü&ç Áø£y˚T|æ m+&ç sê*b˛‘êsTT. á |ü⁄s¡T>∑T\T |ü˝≤¢≈£î |ü⁄s¡T>∑T\T Ä•+∫q yÓTTø£ÿ\ ô|s¡T>∑T<ä\ Ä–b˛sTT –&Édüu≤]
‘Ó>∑T\T nH˚ yÓ’s¡dt ‘Ó>∑T\TqT ≈£L&Ü yê´|æ+|ü#˚kÕÔsTT. Bì b˛‘êsTT. á |ü⁄s¡T>∑T\T Ä≈£îeTT&É‘· nH˚ yÓ’s¡dt yê´~Ûì
 17
yê´|æ+|ü#˚kÕÔsTT. Bì ìyês¡D≈£î yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 1.6 $T.©.
˝Ò<ë mdæù|ò{Ÿ 1 Á>±. ˝Ò<ë |òæÁb˛ì˝Ÿ 2 $T.©. ˝Ò<ë ôd’ŒH√XÊ&é
0.3 $T.©. ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
∫‘·Ô |ü⁄s¡T>∑T\T :

sêÁ‹ ñc˛íÁ>∑‘·\T ô|]–q|üð&ÉT á |ü⁄s¡T>∑T ñ<Ûäè‹ m≈£îÿe>±

á |ü⁄s¡T>∑T\T ∫s¡T <äX¯˝À m≈£îÿe>± Ä•+#·&É+ e\¢ yÓTTø£ÿ˝À¢
ô|s¡T>∑T<ä\ ˝Òø£ ˝Ò‘· yÓTTø£ÿ\T #·ìb˛‘·THêïsTT. Ç$ Ä≈£î\ô|’ >∑T+Á&Éì
s¡+Á<Ûë\qT #˚kÕÔsTT. ìyês¡D≈£î ø√¢]ô|’]bòÕdt 2.5 $T.©. ˝Ò<ë
yÓ÷H√Áø√{À|òüè≤dt 1.6 $T.©.˝Ò<ë mdæù|ò{Ÿ 1 Á>±. ˇø£ ©≥s¡T
˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚düTø√yê*.
e÷s¡Tø± eT#·Ã\ |ü⁄s¡T>∑T :
ø£ì|ædüTÔ+~. Ç~ –+»qT &=\¢ #˚kÕÔsTT. |ü⁄s¡T>∑T ‹qï ø±j·T≈£î
>∑T+Á&É{Ï s¡+Á<Ûë\T ø£ì|ækÕÔsTT. ìyês¡D≈£î øÏ«Hê˝ŸbòÕdt 2 $T.©
˝Ò<ë m+&Üø±‡ø±sY“ 1 $T.© ˝Ò<ë ôd’ŒH√XÊ&é 0.3 $T.©. ˇø£
©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£\T|ü⁄ø=ì |æ∫ø±] #˚düTø√yê*.
bı>±≈£î \<Ó› |ü⁄s¡T>∑T :

á |ü⁄s¡T>∑T yÓTT>∑Z, |üP‘· <äX¯˝À Ä•+∫ m≈£îÿe qwüº+

ø£\T>∑#˚kÕÔsTT. |üP‘· <äX¯˝À |üP\qT >∑÷&ÉT>± #˚dæ ˝À|ü*
|ü<ësêú\qT ‹+{≤sTT. Ç$ >∑÷fi¯fl˝ÀH˚ ñ+&ç ‹+≥÷ ñ+&É&É+
e\¢ |ü⁄s¡T>∑T\qT Ä•+#˚ ã<äìø£ |ü⁄s¡T>∑T\T, |üsêqïJe⁄\ u≤]
qT+&ç s¡øÏå+#·ã&É≥y˚T ø±ø£ |ü⁄s¡T>∑T\ eT+<äT Á|üuÛ≤e+ qT+&ç
≈£L&Ü ‘·|æŒ+#·T≈£îH˚ neø±X¯eTT+≥T+~. Bì ñ<Ûäè‹ n~Ûø£+>±
ñ+&ç dü¬s’q düeTj·T+˝À ìyê]+#·˝Òø£ b˛sTTq≥¢sTT‘˚ <ë<ë|ü⁄
80 XÊ‘·+ ~>∑Tã&ÉT\≈£î qwüº+ ø£\T>∑T‘·T+~. ìyês¡D≈£î |üP‘·
<äX¯˝À 5 XÊ‘·+ y˚|ü –+»\ ø£cÕj·T+ ˝Ò<ë y˚|ü q÷HÓ 5 $T.©.
ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚düTø√yê*. yÓTT>∑Z |üP‘· <äX¯˝À
|æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\T ø£ì|æ+∫q≥¢sTT‘˚ ø√¢]ô|’]bòÕdt 2.5 $T.©. ˝Ò<ë
<∏äjÓ÷&çø±sY“ 1 Á>±. ˝Ò<ë mdæù|ò{Ÿ 1 Á>±. ˝Ò<ë H=yê\T´sêHé 1
$T.©. ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚düTø√yê*.
X¯q>∑|ü#·Ã |ü⁄s¡T>∑T :
á yÓTT>∑Z <äX¯˝À es¡¸+ ˝Ò<ë ∫s¡T»\T¢\T |ü&çq|üð&ÉT ˝Ò<ë
á |ü⁄s¡T>∑T ‘=*<äX¯˝À Ä≈£î˝À¢ì |üÁ‘·Vü≤]‘êìï ^øÏ ‹q&É+
e\¢ Ä≈£î\T ‘Ó\¢>± »˝…¢&Ü≈£î>± e÷]b˛‘êsTT. Ç$ Ä≈£î\qT,
|üP‘·, |æ+<Ó, ø±j·T\qT ‹H˚kÕÔsTT. á |ü⁄s¡T>∑T |ü>{∑ Ï |üP≥ ˙&É˝Àì
H˚\ MT<ä ñ+&ç sêÁ‹|üP≥ ô|s’ T¡ ≈£î qwü+º #˚kÕÔsTT. ô|s’ T¡ ˝À mø£sêìøÏ
4 *+>±ø£s¡¸ø£ ãT≥º\T ô|{Ϻ ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T\T ñ<Ûäè‹ì >∑eTì+#ê*.
ìyês¡D≈£î |ü⁄s¡T>∑T ‘=*<äX¯˝À ø√¢]ô|ò’]bòÕdt 2.5 $T.©. / ©≥s¡T
˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚düTø√yê*. |ü⁄s¡T>∑T ñ<Ûäè‹ m≈£îÿe>±
ñqï|üð&ÉT kÕj·T+Á‘·+y˚fi¯˝À $wü|ü⁄ ms¡\qT yÓTTø£ÿ≈£î yÓTT<äfi¯fl
e<ä› |ü&˝˚ ≤ kÕj·T+Á‘·+ y˚fi˝¯ À #·*¢ |ü⁄s¡T>∑T\qT ìyê]+#·Tø√yê*.
18
‘Ó>∑Tfi¯fl j·÷»e÷q´+ : eT#·Ã\T eTT<äTs¡T >√<ÛTä eT s¡+>∑T˝ÀøÏ e÷] eT#·Ã eT<Û´ä ˝À ã÷&ç<ä
|ü˝≤¢≈£î ‘Ó>∑T\T (m˝À¢ yÓTTC≤sTTø˘) : ˝Ò<ë ‘Ó\ì¢ s¡+>∑T #·Tø£ÿ ø£*– ñ+≥T+~. Bìe\¢ ø±j·T˝À –+»\T
dü]>± ì+&Ée⁄. Bì ìyês¡D≈£î ø±s¡“+&ç»yéT 1 Á>±. ˝Ò<ë
e÷+ø√C…uŸ 2.5 Á>±. ©≥s¡T ˙≥øÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
ã÷&ç<ä ‘Ó>∑T\T :

á ‘Ó>∑T\TqT ø£\T>∑ #˚ùd ePs¡dt ‘Ó\¢<√eT <ë«sê yê´|æÔ

#Ó+<äT‘·T+~. ˝Ò‘· Ä≈£î\ MT<ä |üdTü |ü⁄ s¡+>∑T eT#·Ã\T @s¡Œ&É‘êsTT.
ñ<Ûäè‹ m≈£îÿyÓ’q|üð&ÉT Ä≈£î\T |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T˝ÀøÏ e÷]b˛‘êsTT.
|æ+<Ó\T, ø±j·T\T |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T˝ÀøÏ e÷] ø±j·T˝À¢ $‘·ÔHê\T
@s¡Œ&Ée⁄. ‘Ó\¢<√eT ìyês¡D≈£î yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 1.6 $T.©. ˝Ò<ë
&Ó’$T<∏√j˚T{Ÿ 2 $T.©. ˝Ò<ë mdæù|ò{Ÿ 1 Á>±. ˝Ò<ë Ç$T&Üø√¢Á|æ&é >±*˝À ‘˚eT XÊ‘·+ 80`85 XÊ‘·+ ñqï|üð&ÉT eT]j·TT esê¸\
0.3 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚düTø√yê*. ô|düs¡˝À e\¢ bı&ç yê‘êes¡D+ ñqï|üð&ÉT á ‘Ó>∑T\T düeTdü´ m≈£îÿe>±
&ÉãT¢´õõ ` 37, &ÉãT¢´õõ`42 eT]j·TT j·T+õõ`351 s¡ø±\T ñ+≥T+~. eTT<äTs¡T Ä≈£î\ô|’ ã÷&ç<ä s¡÷|ü+˝À ∫qï eT#·Ã\T
‘Ó>T∑ \TqT ø=+‘· es¡≈î£ ‘·≥Tºø√>∑\e⁄. $TqTeTT˝À m˝Ÿ._.õ`752, ø£q|ü&ç Áø£y˚TD≤ ô|<ä›yÓ’ Ä≈£îô|’, øÏ+~ uÛ≤>±\≈£î ø=eTà\T eT]j·TT
m˝Ÿ&çõ`787, |æj·TT`31 s¡ø±\qT kÕ>∑T#˚j·÷*. ø±+&É+ô|’ yê´|ækÕÔsTT. ìyês¡D≈£î ø±s¡“+&ç»yéT 1 Á>±. ˝Ò<ë
Ä≈£îeTT&É‘· ‘Ó>∑T\T : ¬øsê<∏˚Hé 1 $T.©. ˝Ò<ë Ábı|æø=qCÀ˝Ÿ 1 $T.©. ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
á ‘Ó>T∑ \TqT ñ<Ûèä ‹ esê¸u≤Û e |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. ø£\T|ü⁄ø=ì 10 s√E\ e´e~Û˝À ¬s+&ÉT kÕs¡T¢ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
Ç~ ‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\ <ë«sê yê´|ædTü +Ô ~. ‘Ó>T∑ \T Ä•+∫q yÓTTø£ÿ\ d”‘ê|òü\+ ‘Ó>∑T\T :
Ä≈£ î \ n+#· T \T yÓ q T≈£ ≈ £ î eTT&É T #· T ≈£ î ì yÓ T *ø£ \ T ‹]–
sê*b˛‘êsTT. ˝Ò‘· <äX¯˝À yê´~Û k˛øÏq≥¢sTT‘˚ ‘·\\T e÷&çb˛sTT
yÓTTø£ÿ\T m+&çb˛‘êsTT. á ‘Ó>∑T\T yê´|æÔ #Ó+<ä&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆq
‘êeTs¡|ü⁄s¡T>∑T ìyês¡D≈£î mdæù|ò{Ÿ 1 Á>±. ˝Ò<ë 2 $T.©.
&Ó’$T<∏√j˚T{Ÿ ˝Ò<ë 1 $T.©. |òæÁb˛ì˝Ÿ eT+<äTqT ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
ø£\T|ü⁄ø=ì |æ∫ø±] #˚düTø√yê*.
ôds√ÿkıŒs¡ Ä≈£îeT#·Ã ‘Ó>∑T\T :
á ‘Ó>T∑ \TqT |ü+≥ jÓTTø£ÿ |üP‘· <äX¯ qT+&ç Ä•düT+Ô ~. ‘Ó>T∑ \T
k˛øÏq Ä≈£î\ô|’ ∫qï >∑T+Á&Éì eT#·Ã\T @s¡Œ&É‘êsTT. Áø£y˚T|æ á

Ç~ ù|qTã+ø£ |ü⁄s¡T>∑T\ <ë«sê yê´|ædüTÔ+~. ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q

yÓTTø£ÿ\ Ä≈£î\T ô|<ä›yÓ’ Ä≈£îô|’ ñu…“‘Ó’ d”‘ê|òü\+ ø±j·T˝≤>∑
ø£qã&ÉT‘·T+~. á ‘Ó>∑T\T yê´|æÔ #Ó+<ä&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆq
ù|qTã+ø£qT ìyê]+#·Tø√e&ÜìøÏ mdæù|ò{Ÿ 1 Á>±. ˝Ò<ë
Ç$T&Üø√¢Á|æ&é 0.3 $T.© ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£\T|ü⁄ø=ì |æ∫ø±] #˚j÷· *.
o
19
20

e]ø√‘·, q÷]Œ&ç˝À yÓTfi¯≈£îe\T ` HêD´‘ê Á|üe÷D≤\T

&܈ˆj·T+. Hê>∑uÛÑ÷wüD+, &܈ˆ ÄsY. ÁX¯eDY ≈£îe÷sY, &܈ˆ ¬ø. sê+CÒ+Á<äÁ|ükÕ<é, &܈ˆ _. dürwt #·+Á<ä, &܈ˆ ¬ø. s¡TøÏàDÏ<˚$,
&܈ˆ mdt. e÷\‹, ÁbÕ+rj·T e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+, es¡+>∑˝Ÿ, bò˛Hé : 9010104998
‘Ó\+>±D˝À e]ø√‘·\T kÕ<Ûës¡D+>± qe+ãs¡T yÓTT<ä\Tø=ì $esê\T >∑]wüº |ü]$T‹ (%)
&çôd+ãs¡T 15 es¡≈î£ bÁ Õ+‘êìï ã{Ϻ ø=qkÕ>∑T‘êsTT. Ç{°e\ ø±\+˝À Ç‘·s¡ e´s¡ú|ü<ësêú\T
e]ø√‘· eT]j·TT |ü+≥e÷]Œ&ç #ê˝≤ es¡≈£î ø£+u…’Hé¶ Vü‰¬s«düºsY‡‘√ ùd+Á~j˚T‘·s¡ (eT{Ϻ u…&ɶ\T, sêfi¯ófl yÓTTˆˆ) 1
»s¡T>∑T‘·T+~. ø√‘·≈£î yês¡+, |ü~ s√E\ eTT+<˚ H˚\ dü«uÛ≤yêìï ùd+Á~j·T (>∑&ç¶, #Ó‘·Ô yÓTTˆˆ) 1
ã{Ϻ ˙{ÏbÕs¡T<ä\qT Ä|æ y˚dæ |ü+≥qT Äs¡u…{≤º*. e]ì düø±\+˝À <Óã“‹qï, s¡+>∑Te÷]q, yÓTT\¬ø‹Ôq 5
ø√dæ, dü¬s’q HêD´‘êÁ|üe÷D≤\qT bÕ{ÏùdÔ e÷¬sÿ{Ÿ˝À eT+∫ <Ûäs¡ eT]j·TT |ü⁄∫Ãb˛sTTq –+»\T (Bì˝À
edüTÔ+~. ø√‘· eT]j·TT q÷]Œ&ç düeTj·T+˝À <Ûëq´+˝À ‘˚eTXÊ‘·+ <Óã“‹qï, yÓTT\¬ø‹Ôq, |ü#·TÃã&çq –+»\T
23`26 es¡≈£î ñ+≥T+~. ø±ã{Ϻ q÷]Œ&ç nsTTq yÓ+≥H˚ <ÛëHê´ìï 4 XÊ‘·+ $T+#·≈£î+&Ü #·÷&Ü*)
≥sêŒ*Hé ˝Ò<ë bÕ¢dæºø˘ |ü{≤º\ô|’ |ü\T#·>± Äs¡u…{Ϻq#√ –+»s¡+>∑T |üø±«ìøÏ sêì, eTT&É‘·, ≈£î+∫+#·T≈£îb˛sTTq 3
e÷s¡≈£î+&Ü q\¢>± ø±≈£î+&Ü eT+∫ HêD´‘·qT ø£*– ñ+≥T+~. ‘·≈£îÿe C≤‹ s¡ø£+ #Ós¡≈£î\ –+»\T 6
πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·« Ä<˚XÊ\qT kÕs¡+>± <ÛëHê´ìï bı&Ée⁄, yÓ&É\TŒ ‘˚eTXÊ‘·+ 17
ìwüŒ‹Ôì ã{Ϻ ¬s+&ÉT s¡ø±\T>± @ Áπ>&é eT]j·T kÕ<Ûës¡D s¡ø±\T>±
$uÛõÑ +#·ã&ç+~. Bì Á|üø±s¡+ bı&Ée⁄ yÓ&\É TŒ ìwüŒ‹Ô 2.5 eT]j·TT
Äô|’ ñqï#√ @ Áπ>&é (düqïs¡ø£+) eT]j·TT 2.5 ø£Hêï ‘·≈£îÿe
ñqï#√ kÕ<Ûës¡D (<=&ÉT¶s¡ø£+) s¡ø£+>± >∑T]Ô+#·ã&ÉTqT.
Bì‘√ bÕ≥T (@ Áπ>&é ø±ì, kÕ<Ûës¡D s¡ø£+ >±ì) $T>∑‘ê
HêD´‘ê Á|üe÷D≤\T ≈£L&Ü bÕ{Ï+#·e\dæ ñ+≥T+~. n$ @eT+fÒ
e] <Ûëq´+ Ä]q ‘·s¡Tyê‘· eT{Ϻ u…&ɶ\T, #Ó‘êÔ #Ó<ës¡+ ˝Ò≈£î+&Ü
#·÷&Ü*. e÷¬sÿ{Ÿ˝À (e´ekÕj·T e÷¬sÿ{Ÿ ø£$T{°, ◊¬ø|æ πø+Á<ë\T
>±ì, eT+&û\T >±ì Ç‘·s¡ Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ìs¡ísTT+#·ã&çq πø+Á<ë\T) ô|’Á|üe÷D≤ìï ≈£L&Ü _.◊.mdt ÄVü‰s¡ <ÛëHê´\ $X‚¢wüD |ü<ä∆‹
ø£˙dü eT<䛑·T <Ûäs¡ (s¡÷. 1835 @ Áπ>&é≈£î, s¡÷. 1815 kÕ<Ûës¡D <ë«sê #˚j·Tã&ÉTqT. ô|’q |ü{Ϻø£˝À 1 XÊ‘·+ ùd+Á~j·T |ü<ësêú\
s¡ø±ìøÏ) sêyê\+fÒ á øÏ+~ HêD´‘ê Á|üe÷D≤\qT bÕ{Ï+#ê*. |ü]~Û˝À $wü‘·T\´ $‘·ÔHê\T 0.5 XÊ‘·+ $T+#·≈£î+&Ü #·÷&Ü*.
BH˚ï m|òt.m.≈£L´ (ô|òsTTsY ÄeπsCŸ ø±«*{°) nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. Bì˝À ñyÓTà‘·Ô 0.25 XÊ‘·+ eT]j·TT $dæj·÷ C≤‹ $‘·ÔHê\T
á ìwüŒ‹Ô Á|üø±s¡+ m+{ÏjT· T`1010, _|æ{`Ï 5204 ˝≤+{Ï s¡ø±\T 0.2 XÊ‘·+ $T+#·≈£î+&Ü ñ+&Ü*.
@ Áπ>&é >±qT eT]j·TT m+.{Ï.j·TT`1001 ˝≤+{Ï s¡ø±\T kÕ<Ûës¡D ¬s’‘·T k˛<äs¡T\ ô|’ HêD´‘êÁ|üe÷D≤\qT bÕ{Ï+∫ |ü+&ç+∫q
s¡ø±\T>± >∑T]Ô+#·ã&É‘êsTT. <ÛëHê´ìøÏ eT+∫ <Ûäs¡ e#˚Ã˝≤>± #·÷düTø√yê*. q
 21

ùd+Á~j·T ùd<ä´+˝À düeTÁ>∑ düdü´s¡ø£åD

á&ÉTŒ>∑+{Ï l\‘·, C≤rj·T yÓTTø£ÿ\ Äs√>∑´ j·÷»e÷q´ dü+düú, sêCÒ+Á<äq>∑sY, bò˛Hé : 9010327879
ùd+Á~j·T e´ekÕj·T+ #˚ùd ¬s’‘·T\T ‘·eT bı˝≤˝À¢ JeyÓ’$<ë´ìï ô|+bı+~+#·Tø√yê*. e´ekÕj·TπøåÁ‘êìï ˇø£ Je #·Áø£+>± #·÷dæq≥¢sTT‘˚
n~ H˚\ eT]j·TT H˚\˝Àì dü÷ø£ÎJe⁄\‘√ yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. H˚\˝À ñ+&˚ ø√{≤qTø√≥¢ ø£+{ÏøÏ ø£q|ü&Éì dü÷ø£ÎJe⁄\ #·ìb˛sTTq yÓTTø£ÿ\T,
»+‘·Te⁄\T, ms¡Te⁄\T e+{Ï yê{Ïì ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]+∫ yê{Ïì ≈£î[flb˛j˚T≥≥T¢ #˚kÕÔsTT. á |ü<ësêú\T ≈£îfi‚fl Áø£eT+˝À yÓTTø£ÿ\≈£î
nedüs¡yÓTÆq b˛wüø±\qT $&ÉT<ä\ #˚kÕÔsTT. á yÓTTø£ÿ\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç nH˚ø£ s¡ø±˝…’q |ü⁄s¡T>∑T\T, ‘Ó>∑Tfi¯ófl, ø£\T|ü⁄ yÓTTø£ÿ\T eTqT>∑&É
kÕ–kÕÔsTT.
yÓ T Tø£ ÿ \qT Ä•+#˚ |ü ⁄ s¡ T >∑ T \qT ìj· T +Á‹+#· & ÜìøÏ ùd+Á~j·T e´ekÕj·T+˝À ‘Ó>∑Tfi¯flqT eT]j·TT Vü‰ì#˚ùd
$TÁ‘·|ü⁄s¡T>∑T\T, ‘Ó>∑Tfi¯flqT ìyê]+#·&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡yÓTÆq ø°≥ø±\qT ìyê]+#·&ÜìøÏ s¡kÕj·Tq eT+<äT\ nqTeT‹ ˝Ò<äT
dü÷ø£ÎJe⁄\T ≈£L&Ü á #·Áø£+˝ÀH˚ Ç$T&ç ñ+{≤sTT. M{Ïe\¢ ø£qTø£ ¬s’‘·T\T ‘·–q eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô #·s¡´\T rdüTø√yê* ˝Òì#√
yÓTTø£ÿ\T n+‘·s¡Z‘· ìs√<Ûäø£ X¯øÏÔ ô|+bı+~+#·Tø=ì dü+s¡øÏå+#· |ü+≥ qwüºb˛j˚T Á|üe÷<ä+ ñ+~. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ùd+Á~j·T
ã&É‘êsTT. m|üð&Ó’‘˚ á ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡yÓTÆq dü÷ø£ÎJe⁄\ dü+K´ e´ekÕj·T+˝À πøe\+ nqTeT‹+#·ã&çq j·÷+Á‹ø£, uÛÖ‹ø£
ø°åDÏdüTÔ+<√ n|üð&ÉT yÓTTø£ÿ\≈£î Vü‰ì#˚ùd dü÷ø£ÎJe⁄\T eè~∆ #Ó+~ Jeu§{≤ìø£˝Ÿ eT+<äT\qT e÷Á‘·y˚T yê&Ü*.
|ü+≥qT ø£ã[kÕÔsTT. m|üð&Ó’‘˚ Vü‰ì#˚ùd ø°≥ø±\T eT]j·TT $TÁ‘· e´ekÕj·T πøåÁ‘·+˝À Je yÓ’$<Ûä´ ìs¡«Vü≤D :
ø°≥ø±\ eT<Ûä´ düeT‘·T\´‘· <Óã“‹+≥T+<√ n|üð&ÉT |ü+≥˝À
N&É|”&É\T eè~∆ #Ó+<äT‘êsTT.

yÓ$’ <ä´yÓTqÆ |ü+≥\qT m+#·Tø√e&É+ <ë«sê Bìï kÕ~Û+#·e#·TÃ.

|ü+≥‘√ bÕ≥T Äj·÷ yê‘êes¡D≤ìøÏ ‘·–q yÓTTø£ÿ\T, #Ó≥T¢ ≈£L&Ü
ô|+#·Tø√e&É+ e\¢ Ç$ H˚\ Äs√>±´ìï ô|+#·&yÉ T˚ ø±ø£, ø°≥ø±\qT
‹H˚ |ü≈£åî\qT, |üs¡|üsê>∑ dü+|üsêÿìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ ø°≥ø±\qT
22
Äø£]¸kÕÔsTT. á yÓTTø£ÿ\T $TÁ‘· |ü⁄s¡T>∑T\≈£î ÄyêkÕìï eT]j·TT
ÄVü‰sêìï n+fÒ eTø£s+¡ <ä+ eT]j·TT |ü⁄bıŒ&çì ÄVü‰s¡+>± ÇkÕÔsTT.
;s¡, Äq|ü, >∑TeTà&ç, |ü⁄#·Ã e+{Ï r>∑C≤‹ |ü+≥˝À¢ |üs¡|üsê>∑
dü+|üs¡ÿ+ #˚ùd ø°≥ø±\T eT>∑|ü⁄e⁄« qT+&ç Ä&É |ü⁄e⁄«≈£î |ü⁄bıŒ&ç
ã~© #˚ j · T &É + ˝À ø° \ ø£ b ÕÁ‘· b˛wæ d ü T Ô H êïsTT. ùd+Á~j· T
e´ekÕj·T+˝À á yÓTTø£ÿ\T dü]Vü≤<äT˝› À¢ ãVüQfi¯ n+‘·dTü \ú |ü<‹∆ä ˝À
y˚j·Te#·TÃ. ñ<ë : 10 mø£sê\ ùd+Á~j·T e´ekÕj·T πøåÁ‘êìøÏ 5
˝Ò<ë 6 y˚|ü#Ó≥T¢, 1 ˝Ò<ë 2 ∫+‘· #Ó≥T¢, 1 ˝Ò<ë 2 e÷$T&ç
#Ó≥T¢, 8`10 πs>∑T #Ó≥T¢, 1 ˝Ò<ë 2 sê‹ ñdæ] #Ó≥T¢, 1 ˝Ò<ë 2
eTTq>∑ #Ó≥T¢ Ä ÁbÕ+‘·+˝À ‘˚*ø£>± ô|]π> ø=ìï bÕ<äT\T Hê{≤*.
düTu≤ãT˝Ÿ yÓTTø£ÿ\T ô|+#·&É+ e\¢ |üX¯óe⁄\ y˚T‘·>± qÁ‘·»ìì
H˚\≈£î n+~+#˚ yÓTTø£ÿ>± Ä≈£î\T eT+∫ ø±«*{° ø£+b˛düTº ‘·j÷· ØøÏ
ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. ìeTàC≤‹ yÓTTø£ÿ\T |ü+&É¢qT Çe«&Éy˚T
ø±≈£î+&Ü yê{Ï Ä≈£î\T, –+»\T nH˚ø£ s¡ø±\ ø£cÕj·÷\ ‘·j÷· Ø˝À
ñ|üjÓ÷–+#·e#·TÃ. á ø£cÕj·T+ <ë«sê ø°≥ø±\qT ‘·<ë«sê n$
yê´|æ+|ü#˚ùd yÓ’s¡dt ‘Ó>∑Tfi¯flqT n<äT|ü⁄ #˚j·Te#·TÃ. y˚bÕ≈£î\T,
–+»\T ø£cÕj·÷\ ‘·j÷· ØøÏ ‘·<ë«sê ø°≥ø±\, ‘Ó>T∑ fi¯fl ìyês¡D≈£î
ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT.
¬>’¢]d”&çj·÷, ôdùdºìj·÷ e+{Ï |ü∫Ãs=≥º ms¡Te⁄qT n+~+#˚
|ü+≥\‘√ bÕ≥T>± d”‘ê|òü\+, bı>±≈£î, y˚|ü, ñyÓTà‘·Ô e+{Ï
ø£cÕj·÷\ ‘·j·÷Ø˝À yê&˚ yÓTTø£ÿ\qT ≈£L&Ü ô|+#·Tø√yê*. Ç$
ø±≈£î+&Ü |üX¯óe⁄\ ∫øÏ‘·‡˝À yê&˚ n&ɶs¡dü+, yê$*, »Á{≤bòÕ
e+{Ï yÓTTø£ÿ\T eT]j·TT y˚s¡T¢ uÛÑ÷$T bıs¡˝À¢øÏ #=#·TÃ≈£îb˛j˚T
yÓTTø£ÿ\qT Hê≥Tø√yê*. õ˝Ò&¢ TÉ e+{Ï yÓTTø£ÿ\T ø£cÕj·÷\ ‘·j÷· Øπø
ø±ø£ ã<äìø£\T e+{Ï nH˚ø£ $TÁ‘· |ü⁄s¡T>∑T\≈£î ÄÁX¯jT· + ø£*ŒkÕÔsTT.
H˚\ eT]j·TT |ü+≥ Äø£è‹ì ùd+Á~j·T $<ëHêìøÏ
nqT>∑TD+>± e÷s¡TÃø=qT≥ :
˝À‘Óq’ y˚d$ü <äT≈£îÿ\T<äTqï&É+ <ë«sê ø£\T|ü⁄ yÓTTø£ÿ\ eT÷˝≤*ï
ãVæ≤s¡Z‘·+ #˚dæ ìs¡÷à*düTÔ+~. Ç˝≤ ˝À‘·T<äT≈£îÿ\T <äTqï&É+ e\¢
ø°≥ø±\ ìÁ<ëdæú‹ ãVæ≤s¡Z‘·yÓTÆ ìØ«s¡´eTÚ‘·T+~. nH˚ø£ yê´~Û ø±s¡ø£
dü÷ø£ÎJe⁄\T dü÷s¡´s¡•àøÏ q•+#·ã&É‘êsTT.
esê¸ø±\+˝À |ü+≥\qT eTTK´+>± |üdüT|ü⁄, n\¢+, |ü|üð
<ÛëHê´\T, ≈£Ls¡>±j·T\T, yÓTTø£ÿC§qï yÓTT<ä˝…’q$ m‘Ó’Ôq u…&é‡ ˝Ò<ë
ø£≥º\ô|’ y˚j·T&É+ e\¢ eT{Ϻ <ë«sê yê´|æ+#˚ yê´<ÛäT\qT
ìyê]+#·Tø√e#·TÃ.
ùd+Á~j·T e´ekÕj·T+˝À kÕfi¯fl eT<Û´ä eT]j·TT yÓTTø£ÿ≈£î yÓTTø£ÿ≈£î
eT<ä´ ‘·–q+‘· <ä÷sêìï ‘·|üŒìdü]>± bÕ{Ï+#ê*. ˝Òì#√ ø£\T|ü⁄
yÓTTø£ÿ\T ˝Ò<ë ø°≥ø±\T, yê´<ÛäT\T e+{Ï$ Á|üu\T‘êsTT. yÓTTø£ÿ\
eT<ä´ n+‘·s+¡ m≈£îÿe>± ñ+fÒ ø£\T|ü⁄ ìyê]+#·&+É ˝Ò<ë n+‘·s+¡
‘·≈£îÿe>± ñ+fÒ yê´<ÛäT\T ìyê]+&É#·+ ø£wüºeTe⁄‘·T+~.
dü÷s¡´s¡oàø£s¡D <ë«sê ‘Ó>∑Tfi¯fl ìs¡«Vü≤D :
H˚\ jÓTTø£ÿ dü÷s¡´s¡oàø£s¡D nq>± bÕ¢dæºø˘w”≥¢ <ë«sê ˙{Ï
ñc˛í Á >∑ ‘ · ô|+#· & É + ‘· < ë«sê Vü ‰ ìø±s¡ ≈ £ dü ÷ ø£ Î Je⁄\T,
qT*|ü⁄s¡T>∑T\T, ø°≥ø±\T eT]j·TT ‘Ó>∑Tfi¯flqT n<äT|ü⁄ #˚j·T&É+
nH˚~ ùd+Á~j·T e´ekÕj·T+˝À nqTeT‹+#·ã&çq Á|üÁøÏj·T. á
Á|üÁøÏj·T˝À dü÷s¡´s¡•à #=#·TÃ≈£îb˛j˚T bÕs¡<äs¡Ùø£ bÕ¢dæºø˘ w”≥T
yê&çq≥¢sTT‘˚ n~ |ü>∑\T ‘·≈£îÿe ‘·s¡+>∑ <Ó’s¡È´+ ø£*–q
dü÷s¡´øÏs¡D≤\qT eT{Ϻ˝ÀøÏ #=#·TÃø=ìb˛j˚T≥≥T¢ #˚dæ sêÁ‹y˚fi¯˝À¢
#·\¢ã&É≈£î+&Ü |ü{Ϻ ñ+∫ H˚\qT y˚&Óπøÿ≥≥T¢ #˚dæ Vü‰ìø±s¡ø£

ÁøÏ$Tø°≥ø±\qT dü+Vü≤]düT+Ô ~. á Á|üÁøÏjT· y˚d$ü ø±\+˝À bÕs¡<sä Ù¡ ø£
bÕ¢dæºø˘w”≥T 25`30 ôd+.MT. eT+<ä+ ø£*–q~ ñ|üjÓ÷–+#ê*.
bÕ¢dæºø˘w”≥T rdæq ‘·s¡Tyê‘· ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡yÓTÆq ãjÓ÷ô|ò]º˝…’»sY
(ùd+Á~j·T Jeq ms¡Te⁄\T) eT]j·TT ãjÓ÷ô|dæºôd’&é‡ (Jeq ÁøÏ$T
dü+Vü‰s¡ø±\T) yê&çq≥¢sTT‘˚ n$ ‘·«]‘·>∑‹q eè~∆ #Ó+~ yÓTTø£ÿqT
@|ü⁄>± ô|]π>≥≥T¢ #˚j·T&Éy˚T ø±≈£î+&Ü ‘Ó>∑Tfi¯fl qT+&ç s¡øÏåkÕÔsTT.
ùd+Á~j·T+>± N&É|”&É\ ìj·T+Á‘·D :
e]àø£+b˛düTº ˝Ò<ë ø£+b˛düTº yê&˚≥|üð&ÉT n»{Àu≤ø£sº ,Y bòÕùdŒ{Ÿ
kÕ\T´_˝…’õ+>¥ u≤´ø°º]j·÷ ˝Ò<ë yÓTÆÁø√_j·T˝Ÿ ø£+kÕ]¸j·÷‘√
düeTè~∆|üs¡#ê*. JyêeTè‘êìï mø£sêìøÏ 200 ©≥s¡¢ #=|üðq
nedüsêìï nqTdü]+∫ ˙{Ï‘·&ç‘√ Çe«e#·TÃ. uÛ≤dü«s¡+ ‘·≈£îÿe>±
ñqï H˚\˝À¢ mø£sêìøÏ 300 øÏ˝À\ sêø˘bòÕùdŒ{Ÿ $~>± yê&Ü*.
Áf…Æø√&Ósêà eT]j·T düT&√yÓ÷Hêdt |òüP¢s¡ôdHé‡ ˝Ò<ë Áf…Æø√&Ósêà
eT]j·TT u≤dæ\¢dt dü_º\Hé mø£sêìøÏ ¬s+&ÉT øÏ˝À\T ùd+Á~j·T
ms¡Te⁄‘√ ø£*|æ ÄK]<äTøÏÿ˝À yê&É&É+ e\¢ mH√ïs¡ø±˝…’q $‘·Ôq+
<ë«sê, H˚\ <ë«sê yê´|æ+#˚ ‘Ó>∑Tfi¯ófl eT]j·T qT*|ü⁄s¡T>∑T\qT
n<äT|ü⁄˝À ñ+#·e#·TÃ. ãy˚]j·÷ ãdæj·÷Hê ˝Ò<ë yÓT{≤¬s’õj·T+
nHÓ’k˛|æ¢j·÷ mø£sêìøÏ ˇø£ øÏ˝À yê&É&É+ <ë«sê mH√ï s¡ø±˝…’q
23
ø°≥ø±\qT, #Ó<ä\qT, y˚s¡T|ü⁄s¡T>∑T\qT ìyê]+#·e#·TÃ. á
Jeìj·T+Á‘·D •©+Á<ë\qT H˚\˝À y˚j·T&É+ e\¢ H˚\˝À ñ+&˚
nH˚ø£ |ü⁄s¡T>∑T\ ìÁ<ëD <äX¯\T ìs¡÷à*+#·ã&É‘êsTT. q÷HÓ–+»\
#Óø£ÿ 500 øÏ˝À\T ˝Ò<ë y˚|ü#Óø£ÿ 100 øÏ˝À\T #=|üðq H˚\≈£î
n+~+∫q Ç$ nH˚ø£ s¡ø±\ ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡yÓTÆq dü÷ø£ÎJe⁄\qT
eè~›|üs¡∫ yê´~Ûø±s¡ø£ ÁøÏeTT\qT ìyê]kÕÔsTT.
$‘·Ôq X¯ó~∆ :
M˝…’q+‘· es¡≈£î $‘·Ôq+ Hês¡T ˝Ò<ë @<Ó’Hê HêfÒ ñ‘·Œ‘·TÔ\T,
yê´~Ûø±s¡ø£ dü÷ø£ÎJe⁄\T, ø°≥ø±\T eT]j·TT ø£\T|ü⁄ $‘·ÔHê\
qT+&ç X¯ó~∆ #˚düTø√yê*. øÏ+<ä ‘Ó*|æq ùd+Á~j·T e´ekÕj·T+˝À
nqTeT‹+#·ã&çq |ü<ä∆‘·T\T ñ|üjÓ÷–+∫ ‘·–q $<Ûä+>± $‘·Ôq
X¯ó~∆ #˚düTø√yê*.
y˚&ç˙{Ï‘√ $‘·Ôq X¯ó~∆ :
$‘·HÔ ê\qT 52 qT+&ç 540 ôd+. ñc˛íÁ>∑‘· ñqï ˙{Ï˝À 25`30
ì$TcÕ\T ñ+∫ $‘·T≈Ô î£ qï#√ $‘·HÔ ê\ <ë«sê yê´|æ+#˚ •©+Á<ë\T
u≤´ø°º]j·÷, ô|ò’{ÀbÕ¢kÕà eT]j·TT yÓ’s¡dt ‘Ó>∑Tfi¯flqT n<äT|ü⁄
#˚j·Te#·TÃ. á |ü<ä∆‹ <ë«sê $‘·ÔHê\‘√ bÕ≥T ñqï $$<Ûä s¡ø±\
|ü⁄s¡T>∑T\qT yê{Ï jÓTTø£ÿ ìÁ<ëedüú\qT ìØ«s¡´+ #˚j·Te#·TÃ. e]
$‘· Ô H êìï 54 0 ôd+. e<ä › 25`30 ì$TcÕ\T ñ+∫
Hês¡Tb˛düTø√e&É+ <ë«sê $‘·ÔHê\ <ë«sê yê´|æ+#˚ u…’b˛˝≤]dt,
C≤+‘√yÓTTHêdt e+{Ï ‘Ó>T∑ fi¯flqT düeTs¡eú +‘·+>± ìyê]+#·Tø√e#·TÃ.
ùd+Á~j·T e´ekÕj·T+˝À s¡kÕj·Tq •©+Á<äHê•qT\≈£î nqTeT‹
˝Ò<Tä ø£qTø£ #ê˝≤ C≤Á>∑‘>Ô· ± á y˚&˙ç {Ï $‘·qÔ X¯ó~∆ bÕ{Ï+#·e#·TÃ.
24
dæbòÕs¡T‡ #˚dæq <ëì ø£+fÒ m≈£îÿe ñc˛íÁ>∑‘· ñqï≥¢sTT‘˚ $‘·ÔHê\T
yÓTT\ø£ ø√˝ÀŒ‘êsTT. ø£qTø£ $‘·ÔqX¯ó~∆ m+‘√ yÓTfi¯≈£îe‘√
nqTuÛÑeE„\ Ä<Ûä«s¡´+˝À #˚düTø√yê*.
Jeìj·T+Á‘·D |ü<ä∆‹˝À $‘·Ôq X¯ó~∆ :
Áf…Æø√&Ósêà $]&ç ˝Ò<ë Áf…Æø√&Ósêà Vü≤]®j·÷qyéT øÏ˝À $‘·ÔHêìøÏ
4 Á>±. ˝Ò<ë düT&√yÓ÷Hêdt |òüP¢s¡ôdHé‡ øÏ˝À $‘·ÔHêìøÏ 10 Á>±.
˝Ò<ë nH˚ø£ •©+Á<äHêX¯qT\T eT]j·TT ø°≥ø£HêX¯qT\ qT* |ü⁄s¡T>∑T\
$TÁX¯e÷\‘√ $‘·qÔ X¯ó~∆ #˚dTü ø√e#·TÃ. $‘·qÔ X¯ó~∆ <ë«sê uÛ÷Ñ $T˝ÀøÏ
#˚]q á ãjÓ÷@+»+{Ÿ‡ yÓTTø£ÿ jÓTTø£ÿ y˚sT¡ e´edüú e<ä› ‘·«]‘·>‹∑ q
eè~∆ #Ó+<äT‘êsTT. á ãjÓ÷@»+{Ÿ‡ ‘Ó>∑Tfi¯flqT n]ø£≥º&Éy˚Tø±ø£
yÓTTø£ÿ\≈£î nH˚ø£ s¡ø±\ b˛wüø±\ dü+Á>∑Vü≤D˝À düVü‰j·T|ü&ç
‘·«]‘·>∑‹q ô|]π>≥≥T¢ #˚kÕÔsTT. á ãjÓ÷ @+»+{Ÿ‡‘√ $‘·Ôq
X¯ó~∆ #˚dæq ‘·s¡Tyê‘· yê{Ïì sêÁ‘·+‘ê ‘·–q+‘· y˚&ç$T eT]j·TT
‘˚eT ñqï Á|ü<˚X¯+˝À ñ+∫ $‘·Ôq+ ô|’ eè~∆ #Ó+~+∫ eTs¡Tdü{Ï
s√E $‘·TÔø√e&Üìï ªªãjÓ÷Áô|’$T+>¥µµ nì |æ\eã&ÉT‘·T+~.
;C≤eTè‘·+‘√ $‘·Ôq X¯ó~∆ :
5 øÏ˝À\ ‘êC≤ Äe⁄ù|&ÉqT >∑T&É˝¶ À eT÷≥ ø£{ºÏ ˙{Ï˝À y˚˝≤&ÉBdæ
12`16 >∑+≥\ ‘·s¡Tyê‘· >∑T&ɶ dü+∫ì u≤>± H=øÏÿ ù|&É kÕs¡+
yÓTT‘·+Ô ˙{Ï˝ÀøÏ e#˚Ã≥≥T¢ #·÷düTø√yê*. 50 Á>±. düTHêïìï y˚sT¡ >±
ˇø£ >∑T&ɶ eTTø£ÿ˝À ø£{Ϻ ˇø£ ©≥s¡T ˙{Ï˝À y˚˝≤&ÉBj·÷*. á
düTqï|ü⁄ ˙{Ïì, Äe⁄ ù|≥&É kÕsêìï, 5 ©≥s¡¢ Äe⁄ eT÷Á‘êìï,
50 Á>±. kÕs¡e+‘·yÓTÆq Áø=‘·Ô n≥MeT{Ϻì ø£*|æ BìøÏ 20 ©≥s¡¢
˙s¡T ø£*|æ 8`12 >∑+≥\T ì\« ñ+∫ e&Éø£{Ϻ $‘·ÔqX¯ó~∆øÏ
ñ|üjÓ÷–+#ê*. á ;C≤eTè‘·+ $‘·Ôq+ ô|’ ˇø£ bıs¡˝≤ @s¡Œ&˚˝≤
eTT+∫ ˙&É˝À m+&Éu…{Ϻ $‘·TÔø√yê*.
ô|q’ ‘Ó*|æq $‘·qÔ X¯ó~∆ Á|üÁøÏjT· ˝Ò ø±ø£ |ü+#·>e∑ ´ kÕs¡+, |üdTü |ü⁄
<äT+|ü\ bı&ç G Äe⁄ eT÷Á‘·+, <äX¯|ü]¢ ø£cÕj·T+ e+{Ï yê{Ïì
ñ|üj÷Ó –+∫ ≈£L&Ü $‘·qÔ X¯ó~∆ #˚dTü ø√e#·TÃ. |ü|ðü C≤‹ |ü+≥\≈£î
#Ó+~q $‘·ÔHê\≈£î ¬s’CÀ_j·T+ nH˚ u≤´ø°º]j·÷qT $T>∑‘ê |ü+≥
$‘·ÔHê\≈£î n»{Àu≤ø£ºsY, nCÀôd’Œ]\¢yéT e+{Ï yê{Ï‘√ $‘·ÔqX¯ó~›
#˚dqæ ≥¢sTT‘˚ n$ qÁ‘·»ìì dæØú ø£]kÕÔsTT. dü÷&√yÓ÷Hêdt |üP]¢ ôdHé‡
‘Ó>∑Tfi¯flqT n]ø£≥º&Éy˚T ø±ø£ H˚\˝Àì uÛ≤dü«sêìï yÓTTø£ÿ≈£î
n+~+#·&É+˝À ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~.
j·÷+Á‹ø£ |ü<ä∆‘·T\T ñ|üjÓ÷–+∫ düdü´s¡ø£åD :
‘Ó>∑T\T k˛øÏq yÓTTø£ÿ\qT, yÓTTø£ÿ\ uÛ≤>±\qT ‘=\–+∫
bÕ‹ô|≥º&É+, >∑T&É¢ düeTT<ëj·÷ìï ìs¡÷à*+#·&É+, |üøÏåkÕúesê\T
@sêŒ≥T #˚j·T&É+, ˝…’{Ÿ Á{≤|t‡, õ>∑Ts¡T n≥º\T, |òæs¡yÓ÷Hé Á{≤|t‡
e+{Ï$ ùd+Á~j·T e´ekÕj·T+˝À nqTdü]+#·e\dæq eTTK´yÓTÆq
düdü´s¡ø£åD #·s¡´\T.
bı\+˝À “T” Äø±s¡+˝À 5`6 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ˝À ø£Ás¡\‘√
˝Ò<ë |ü+≥ #·T≥÷º bı<ä\T, #Ó≥¢‘√ ø±ì |üøÏåkÕúesê\T @sêŒ≥T
#˚dæq |ü≈£åî\T, |ü⁄s¡T>∑T\qT @s¡Tø=ì ‹+{≤sTT. ˝…’{Ÿ Á{≤|t‡qT
ñ|üjÓ÷–+∫ y˚s¡T|ü⁄s¡T>∑T (yÓ’{Ÿ Á>∑uŸ) jÓTTø£ÿ ¬sø£ÿ\ <äX¯\qT,
nH˚ø£ |ü⁄s¡T>∑T\, #Ó<ä\ ¬sø£ÿ\ <äX¯\qT |ü{Ϻ ìs¡÷à*+#·e#·TÃ.
*+>±ø£s¸¡ ø£ ãT≥º ñ|üj÷Ó –+∫ eT>∑ |ü⁄s¡T>∑T\qT |ü{ºÏ ìs¡÷à*+#·ì<˚
Ä&É|ü⁄s¡T>∑T\ dü+‘·‹ì eè~∆ #˚j·T˝Òe⁄. $T<∏Ó’˝Ÿ j·TTõHê˝Ÿ ø£*–q
|òæs¡yÓ÷Hé Á{≤|t‡qT ñ|üjÓ÷–+∫q|üð&ÉT |ü+&ÉT á>∑ (Á|òüP{Ÿ ô|ò’¢)ì
|ü+&É¢‘√≥˝À¢ n<äT|ü⁄ #˚düTø√e#·TÃ.

Jeìj·T+Á‘·D |ü<ä∆‘·T\T :
$TÁ‘·|ü⁄s¡T>∑T\T :
|ü+≥ bı˝≤˝À¢ |ü+≥≈£î Vü‰ì#˚ùd |ü⁄s¡T>∑T\‘√bÕ≥T yê{Ïì
Äs¡–+#˚ $TÁ‘·|ü⁄s¡T>∑T\T ≈£L&Ü ñ+{≤sTT. |ü+≥≈£î ø°&ÉT #˚ùd
ø°≥ø±\qT dü+Vü≤]+#˚+<äT≈£î ñ|üj÷Ó –+#˚ |ü⁄s¡T>∑T eT+<äT\T M{ÏøÏ
Á|üe÷<äø£s¡+. ùd+Á~j·T e´ekÕj·T+˝À |ü⁄s¡T>∑T eT+<äT\≈£î
nqTeT‹ ˝Ò < ä T ø£ q Tø£ $TÁ‘· |ü ⁄ s¡ T >∑ T \qT dü e Ts¡ ú + >±
ô|+bı+~+#·Tø√e#·Tà eT]j·TT yê{Ïì ô|+∫ bı\+˝À $&ÉT<ä\
#˚düTø√e#·TÃ.
¬s’‘·T\≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ $TÁ‘· |ü⁄s¡T>∑T\qT 2 s¡ø±\T>±
eØZø£]+#·e#·TÃ. bÕs¡ôd’{≤sTT&é‡ nq>± |üsêqïJe⁄\T. á
|ü⁄s¡T>∑T\T Vü‰ìø±s¡ø£ ø°≥ø±\ >∑T&ÉT¢, |æ\¢<äX¯, ø√X¯düú <äX¯ eT]j·TT
‘·*¢<äX¯ e+{Ï yê{Ïì Äyêdü+ #˚düTø=ì yê{Ï qT+&ç ÄVü‰sêìï
dü+Á>∑V≤æ +#·&+É <ë«sê yê{Ïì #·+|æ |ü+≥qT ø±bÕ&É‘êsTT. |ü+≥qT
HêX¯q+ #˚ùd ø°≥ø±\ >∑T&Éô¢ |’ |üsêqï J$>± J$+#˚ Áf…øÆ √Á>±e÷#˚
bÕs¡ôd’f…ÆCŸ #˚j·Tã&çq >∑T&ÉT¢ 40000 / mø£sêìøÏ, ∫˝Àqdt u≤¢ø˘
ã]ï nH˚ |üsêqï J$ì 6000 |æ\¢<äX¯qT ìs¡÷à*+#˚ Áu≤ø±Hé
ôV≤u…≥sYqT 2000 mø£sêìøÏ, ø√X¯d<úü Xä q¯ T Ä•+∫ nbÕ+{Ï\dtqT
6000 mø£sêìøÏ ‘·≈î£ ÿe Ks¡TÑ√ s¬ ‘’ T· \T ñ‘·Œ‹Ô #˚dTü ø=ì bı˝≤˝À¢
$&ÉT<ä\ #˚dTü ø√e#·TÃ. á $TÁ‘·|⁄ü s¡T>∑T\qT nedüsêìï nqTdü]+∫
$&ÉT<ä\ #˚düT≈£îqï#√ eT+∫ |òü*‘·+ bı+<äe#·TÃ. Çy˚ø±ø£
|ü⁄s¡T>∑T\qT H˚sT¡ >± ‹H˚ ã<äìø£\T Á¬øC’ §ô|sê¢ ø±]ïj·÷, ø±øχHÓ*&¢ ‡é ,
s¬ &ÉT$&é ã>¥‡ e+{Ï nH˚ø£ $TÁ‘·|⁄ü s¡T>∑T\qT |ü+≥ bı˝≤˝À¢ $&ÉT<ä\
#˚düTø√e#·TÃ. kÕ* |ü⁄s¡T>∑T\ >∑T&É¢qT ùdø£]+∫ yê{Ï |æ\¢\qT
ø=ìïs√E\T dü+s¡ø+åÏ ∫ bı\+˝À e~*q≥¢sTT‘˚ n$ mH√ï s¡ø±\
|ü⁄s¡T>∑T\qT düeTs¡∆e+‘·+>± ìyê]kÕÔsTT.
ø°≥ø±\qT Ä•+#˚ •©+Á<ë\ <ë«sê |ü⁄s¡T>∑T\ ìj·T+Á‘·D
ãy˚]j·÷ ãdæj·÷Hê yÓT{≤¬s’õj·T+ nHÓ’k˛|æ¢j·÷, H√eTT]j·÷
]˝Ò, yÓ]dº *” j·T+\ ø±ì (\ø±ìdæ*j·T+\T ø±ì) e+{Ï •©+Á<ë\T
ø°≥ø±\qT Ä•+∫ yê{ÏøÏ yê´<ÛäT\T ø£\T>∑#˚dæ ìs¡÷à*kÕÔsTT.
ãy˚]j·÷, ãdæj·÷HêqT f…+ø£|ü⁄s¡T>∑T\T, ô|+≈£î |ü⁄s¡T>∑T\T $$<Ûä
25
s¡ ø ±\ ˝≤sê«\T, #Ó < ä \ T e+{Ï yê{Ï ô |’ ñ|ü j Ó ÷ –kÕÔ s ¡ T .
yÓT{≤¬sõ’ j·T+ nHÓk’ ˛|æj
¢ ÷· ì ø=ã“]˝À (eTT≈£îÿ|ü⁄s¡T>∑T) s¬ H’ √dæsêHé
;{Ï˝Ÿ, #Ós¡≈£î˝À |ü#·Ã<√eT, e]˝À |ü#·Ã<√eT, düT&ç<√eT, düT&ç
‘Ó > ∑ T \T ø£ * –+#˚ <√eT e+{Ï yê{Ï ô |’ ñ|ü j Ó ÷ –kÕÔ s ¡ T .
\ø±ìdæ*j·T+\ø±ì eTTK´+>± ñ<ë´qeq |ü+≥˝…’q e+>∑,
≥e÷≥, u…+&É e+{Ï yê{Ï˝À |ü|üðC≤‹ |ü+≥˝…’q (n\dü+<ä)
øö|æ, ø£+~ eT]j·TT |üP‘√≥˝À¢ s¡dü+|”˝Òà |ü⁄s¡T>∑T˝…’q ù|qTã+ø£,
|æ+&çq*¢, |ü#÷ <√eT, ‘Ó\<¢ √eT, ‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\T, mÁs¡q*¢ e+{Ï
yê{Ïì ìyê]+#·&ÜìøÏ yê&É‘ês¡T. H√j·T÷]j·÷ ]˝… nH˚ø£ s¡ø±˝…q’
|ü⁄s¡T>∑T\ô|’ düeTs¡∆e+‘·+>± |üì#˚düTÔ+~. ◊d”]j·÷ |òüP´yÓ÷kÕs√
z j·T÷ nH˚ •©+Á<ä+ &Ó’eT+&é u≤¢ø˘ e÷‘Y (¬sø£ÿ\ |ü⁄s¡T>∑T)
ù|qTã+ø£, ‘Ó\¢<√eT, mÁs¡q*¢, >√<ÛäTeT s¡+>∑T, q*¢ e+{Ï yê{Ïô|’
düeTs¡eú +‘·+>± |üì#˚dTü +Ô ~. ô|dæ˝ÀyÓTdÆ Hæ é ˝…˝’ ≤dæqdt nH˚ •©+Á<ä+
$$<Ûä s¡ø±\ |ü+≥\qT Ä•+#˚ qT*|ü⁄s¡T>∑T\ô|’ düeTs¡∆e+‘·+>±
|üì#˚düTÔ+~.
ø°≥ø±\qT ìs¡÷à*+#˚ u≤´ø°º]j·÷ :
u≤dæ\d¢ t ‘·Ts¡+õyÓTì‡dt nH˚ u≤´ø°]º j·÷qT ñ|üj÷Ó –+∫ s¬ ø£ÿ\
|ü⁄s¡T>∑T\ jÓTTø£ÿ |æ\¢|ü⁄s¡T>∑T\qT, ô|+≈£î |ü⁄s¡T>∑T\ jÓTTø£ÿ |æ\¢
|ü⁄s¡T>∑T <äX¯\qT n<äT|ü⁄ #˚j·Te#·TÃ.
ø°≥ø±\qT Ä•+#˚ yÓ’s¡dt\T :
$$<Ûä sêø£˝q’… Á>±qT´˝Àdædt eT]j·TT q÷´øÏj ¢ T· sY b˛*ôV≤’ Á&√dædt
yÓ’s¡dt\T |ü+≥\qT Ä•+#˚ ø°≥ø±\≈£î s¡ø£s¡ø±\ yê´<ÛäT\qT
ø£\T>∑#˚ùd yê{Ïì ìs¡÷à*kÕÔsTT. á yÓ’s¡dt\T Á|ü‹ |ü⁄s¡T>∑T≈£î
Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ + >± ñ+{≤sTT. ñ<ëVü ≤ s¡ D ≈£ î Ha-NPV π ø e\+
|ü#÷ |ü⁄s¡T>∑TqT e÷Á‘·yT˚ Ä•düT+Ô ~. SL-NPV øπ e\+ \<Ó› |ü⁄s¡T>∑TqT
e÷Á‘·y˚T Ä•düTÔ+~. |ü#·Ã|ü⁄s¡T>∑T, \<Ó› |ü⁄s¡T>∑T nH˚ø£ |ü+≥\qT
Ä•+#˚ ø°≥ø±˝…’Hê @ |ü+≥ô|’ á |ü⁄s¡T>∑T ñHêï <ëì jÓTTø£ÿ
NPV |üì #˚düTÔ+~.
Çy˚ø±ø£ nH˚ø£ s¡ø±˝…’q eèø£ådü+ã+<Ûä ‘·j·÷Ø\T eT]j·T
ø£cÕj·÷\T ùd+Á~j·T ùd<ä´+˝À nqTeT‹+#·ã&ܶ*. πøe\+
nqTeT‹+#·ã&çq |ü<ësêú\qT düeTÁ>∑+>± $ìjÓ÷–+#·Tø=ì
|ü+≥qT ø±bÕ&ÉTø√yê*.
q
26

e´ekÕj·T+˝À Jeq ms¡Te⁄\ ÁbÕeTTK´‘·

&܈ˆj·Tdt. C≤|òüsY uÛ≤wü, &܈ˆ mdt. u≤˝≤õ Hêj·Tø˘, &܈ˆ mdt. Kj·T÷´+ nVü≤à<é, &܈ˆ &ç. dü+|ü‘Y ≈£îe÷sY,
ÁbÕ+rj·T e´ekÕj·T |üs¡XÀ<ÛäHê kÕúq+, q+<ë´\, ø£s¡÷ï\T, bò˛Hé : 9849871975, 07981809965
Ä Vü‰s¡ <ÛëHê´\ dü«j·T+ düeTè~∆kÕ<Ûäq˝À s¡kÕj·Tìø£ ms¡Te⁄\ yê&Éø£+ ÁbÕ<Ûëq´‘·qT dü+‘·]+#·T≈£î+~. s¡kÕj·Tqø£
ms¡Te⁄˝À¢ eTTK´+>± qÁ‘·»ì ms¡Te⁄\ yê&Éø£+ e\¢ H˚\˝À¢ì b˛wüø£|ü<ësêú\ ì\«\ düeT‘·T\´‘· <Óã“‹ì ñ‘êŒ<äø£X¯øÏÔ
ø√˝ÀŒ&É+ n~Ûø£+>± N&É|”&É\T Ä•+#·&É+, dü÷ø£Îb˛wüø±\T ˝À|æ+#·&É+ #Í&ÉT ‘·~‘·s¡ düeTdü´\T ñ‘·Œqï+ ø±e&É+‘√
~>∑Tã&ÉT\T >∑D˙j·T+>± ‘·>∑TZ‘·THêïsTT. |ü+≥\ ñ‘êŒ<äø£‘· ô|s¡>∑&ÜìøÏ uÛÑ÷uÛÖ‹ø£ dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤yê˝À¢ $$<Ûä e÷s¡TŒ\T
‘˚e&ÜìøÏ uÛÑ÷kÕs¡ |ü]s¡ø£åD≈£î >±qT s¡kÕj·Tìø£ ms¡Te⁄\≈£î ‘√&ÉT>± ùd+Á~j·T, Jeq ms¡Te⁄\qT yê&Ü*‡q nedüs¡+
m+‘Ó’Hê ñ+~.
Á|üøè£ ‹˝À >∑\ dü÷øå±à‹Je⁄\T J$+#·T≥≈£î dü«‘·+Á‘·´+>± ø±ì, qÁ‘·»ì dæúØø£]+#˚ Jeq ms¡Te⁄\ $esê\T :
yÓTTø£ÿ\‘√ ø£\dæ ø±ì »]π> Á|üÁøÏj·T˝À |ü+≥\≈£î ø±e\dæq ¬s’CÀ_j·T+ :
b˛wüø±\qT yê‘êes¡D+ ˝Ò<ë H˚\ qT+&ç Á>∑Væ≤+∫ yÓTTø£ÿ\≈£î |ü+≥ qÁ‘·»ì dæúØø£s¡D øÏ˝À\T / mø£sê≈£î
n+~+#˚ Je⁄\ düeTT<ëj·÷ìï Jeq ms¡Te⁄\T n+{≤s¡T. Jeq dü>∑≥T ~>∑Tã&ç ô|]π> XÊ‘·+
ms¡Te⁄\T nH˚$ yê≥+‘·≥ n$ ms¡Te⁄\T ø±e⁄. s¡kÕj·Tq ø£+~ 65`80 19
ms¡Te⁄\T, ùd+Á~j·T ms¡Te⁄\ e÷~] M{Ï˝À b˛wüø±\T ˝Òe⁄. ô|düs¡, $TqTeTT 20 20
nsTT‘˚ Ç$ yÓTTø£ÿ≈£î ø±e\dæq b˛wüø±\T rdüTø√e&ÜìøÏ n\dü+<ä 34 23
<√Vü≤<ä|ü&É‘êsTT. <ëìø£qT>∑TD+>± e÷s¡TŒ\qT uÛÑ÷$T˝À X¯q>∑ 34`44 22
ø£\T>∑#˚kÕÔsTT. Jeq ms¡Te⁄\T düVü≤»yÓTÆq$ yê&É&É+ düT\uÛÑ+ ãsƒêDÏ 20`28 13
eT]j·TT ø±\Twü´+ ñ+&É<äT. |ü+≥≈£î >±ì, uÛÑ÷$TøÏ >±ì m˝≤+{Ï y˚s¡TX¯q>∑ 20`24 19
Vü‰ì ø£\T>∑#˚j·Te⁄. Á|üdüTÔ‘· |ü]dæú‘·T˝À¢ s¡kÕj·Tq ms¡Te⁄\ <Ûäs¡\T k˛j·÷;Hé 24`32 35
n~Ûø£+>± ñqï+<äTq #ê*q+‘· ùdÁ~j·T ms¡Te⁄\T \uÛÑ´+ ñ|üjÓ÷–+#·T $<Ûëq+ :
ø±q+<äTq Jeq ms¡Te⁄\ ÁbÕ<Ûëq´‘· s√E s√E≈£L ô|s¡T>∑T‘·T+~. 100 $T.©. ˙{Ï˝À 10 Á>±. |ü+#·<ës¡ / u…\¢+ / >∑+õ ø£*|æ
düeTÁ>∑ ms¡Te⁄\ yê&Éø+£ ˝À Ç~ ˇø£u≤Û >∑yTÓ Æ H˚\Äs√>∑´+ ñ‘êŒ<äø‘£ · 10 숈 eTs¡>∑u…{Ϻ #·˝≤¢]à 200 Á>±. ¬s’CÀ_j·T+ bı&çì ø£*|æ
ø±bÕ&É&É+˝À ~>∑Tã&ç HêD´‘· ô|+#·&É+˝Àq÷ Á|üeTTKbÕÁ‘· 10 øÏ˝À\ $‘·ÔHê\ô|’ #·*¢ 10 숈 ˙&É˝À Äs¡u…{Ϻq ‘·s¡Tyê‘·
eVæ≤düTÔ+~. bı\+˝À Hê≥Tø√e#·TÃ.
Jeq ms¡Te⁄\T : Ç‘·s¡ $esê\T :
v qÁ‘·»ìì dæúØø£]+#˚~ y˚πs«s¡T ô|’s¡¢qT y˚πs«s¡T ¬s’CÀ_j·T+ ø£\Ãs¡T yê&Ü*.
v uÛ≤dü«sêìï n+~+#˚~. n»{Àu≤ø£ºsY :
v bı{≤wæj·T+ yÓTT_˝…’»sY‡. |ü+≥ qÁ‘·»ì dæúØø£s¡D øÏ˝À\T / mø£sê≈£î
v õ+≈£î kÕ\T´ã˝…’»sY‡ dü>∑≥T ~>∑Tã&ç ô|]π> XÊ‘·+
v yÓTTø£ÿ ô|s¡T>∑T<ä\qT n_Ûeè~∆ |üs#¡ ˚ Jeq ms¡Te⁄ (|æ.õ.|æ.ÄsY) |ü|üðC≤‹ $TqVü‰sTT+∫ 8`16 10
v Á<äes¡÷|ü+˝À s¡÷bı+~+#·ã&çq Jeq ms¡Te⁄\T nìï |ü+≥\T
 27
ñ|üjÓ÷–+#·T $<Ûëq+ : ndæ{Àu≤ø£ºs¡T :
2 øÏ˝À\ ø£\ÃsYqT 200 øÏ˝À\ ùd+Á~j·T ms¡Te⁄‘√ ø£*|æ |ü+≥ qÁ‘·»ì dæúØø£s¡D øÏ˝À\T / mø£sê≈£î
$‘·Ôq+ Hê{Ïq düeTj·T+˝À ˇø£ mø£s¡+ô|’ #·˝≤¢*. dü>∑≥T ~>∑Tã&ç ô|]π> XÊ‘·+
Ç‘·s¡ $esê\T : #Ós¡≈£î 40`7 10
ùd+Á~j·T |ü<ës¡+ú ñqï|üð&ÉT düeTs¡eú +‘·+>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~. ñ|üjÓ÷–+#·T $<Ûëq+ :
‘·≈£îÿe>± ñqï H˚\˝À¢ ≈£L&Ü |üì#˚j·TTqT. ˇø£ mø£s¡+ |ü+≥≈£î 4 øÏ˝À\ Jeq ms¡Te⁄qT eTT#ÓÃ\T
n»ôd’Œ]\¢yéT : HêfÒ≥|üð&ÉT 2 øÏ˝À\T yÓ÷ø±\T ˝À‘·T |ü+≥sTTq|üð&ÉT 2 숈
|ü+≥ qÁ‘·»ì dæúØø£s¡D øÏ˝À\T / mø£sê≈£î 100 øÏ˝À\ ùd+Á~j·T ms¡Te⁄‘√ yê&Ü*.
dü>∑≥T ~>∑Tã&ç ô|]π> XÊ‘·+ Ç‘·s¡ $esê\T :
e], |ü‹Ô, $Ts¡|ü, 8`16 15 #Ó¬øÿs¡ XÊ‘·+ 0.5`1.0 ô|s¡T>∑T‘·T+~.
C§qï, ns¡{Ï nC§˝≤¢ :
ñ|üjÓ÷–+#·T $<Ûëq+ : |ü+≥ qÁ‘·»ì dæúØø£s¡D øÏ˝À\T / mø£sê≈£î
dü>∑≥T ~>∑Tã&ç ô|]π> XÊ‘·+
e] 8`12 15
ñ|üjÓ÷–+#·T $<Ûëq+ :
e] Hê{Ïq yês¡+ ‘·sT¡ yê‘· 200 øÏ˝À\ nC§˝≤¢ ˇø£ mø£s+¡ ˝À
yÓ<ä»*¢ 15`20 s√E\T ˙{Ïô|’ u≤>± ô|s¡>∑ìyê«*.
Ç‘·s¡ $esê\T :
m+&Éu…{Ϻ bı&ç>± #˚dæ |üX¯óe⁄\≈£î ‹ì|æ+#·&É+ e\¢ bÕ\ñ
‘·Œ‹Ô ô|s¡T>∑TqT.
2 øÏ˝À\ ø£\ÃsYqT 100 øÏ˝À\ ùd+Á~j·T ms¡Te⁄‘√ ø£*|æ ˇø£ uÛ≤dü«s¡+ n+~+#˚ Jeq ms¡Te⁄\T :
mø£s¡+ bı\+˝À b˛j·÷*. |ü+≥ yÓTTø£ÿ\≈£î y˚dæq \uÛÑ´ uÛ≤dü«s¡+, uÛÑ÷$T˝À #˚] ø=~›
Ç‘·s¡ $esê\T : s√E\ e´e~Û˝À uÛÑ÷$T jÓTTø£ÿ ñ<ä»ì dü÷∫ø£qT nqTdü]+∫
ùd+Á~j·T |ü<ës¡ú+ ‘·≈£îÿe>± ñqï H˚\˝À¢ ≈£L&Ü |üì#˚j·TTqT. \uÛÑ´+ ø±ì uÛ≤dü«s¡+ s¡÷|ü+˝À e÷]b˛e⁄qT. uÛ≤dü«s¡+ n+~+#˚
˙* Ä≈£î|ü#·Ã Hê#·T : Jeq ms¡Te⁄\T, dü÷ø£ÎJe⁄\T, •©+Á<ë\ <ë«sê uÛÑ÷$T˝À ì\«
|ü+≥ qÁ‘·»ì dæúØø£s¡D øÏ˝À\T / mø£sê≈£î ñ+∫ \uÛÑ´+ ø±ì uÛ≤dü«sêìï yÓTTø£ÿ\≈£î n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
dü>∑≥T ~>∑Tã&ç ô|]π> XÊ‘·+ rdü T ≈£ î ekÕÔ s TT. uÛ ≤ dü « s¡ + y˚ d æ q ÄeT¢ H ˚ \ ˝À¢ ◊s¡ H é ˝Ò < ë
e] 8`12 15 n\÷´$Tìj·T+ bòÕùdŒ¤{Ÿ>±qT e÷] yÓTTø£ÿ≈£î \uÛÑ´+ ø±<äT.
ñ|üjÓ÷–+#·T $<Ûëq+ : eTTK´+>± yê&ÉTø£˝À ñqï$...
1. bòÕùdŒ¤{Ÿ kÕ\T´ã˝…’õ+>¥ u≤ø°º]j·÷ (bòÕk˛Œ¤ u≤ø°º]j·÷)
2. bòÕùdŒ¤{Ÿ kÕ\T´ã˝…’õ+>¥ |òü+¬>’ (bòÕk˛Œ |òü+¬>’)
3. bòÕùdŒ¤{Ÿ yÓTT_˝…’õ+>¥ yÓTÆø√¬s’C≤ ($.m.m+)
uÛ ≤ dü « s¡ + n+~+∫ Jeq ms¡ T e⁄\ $esê\qT øÏ + <ä
bı+<äT|üs¡∫HêeTT..
bòÕk˛Œ¤ u≤ø°º]j·÷ :
eTTK´+>± u≤dæ\¢dt yÓT>∑B∏]j·T+‘√ >±ì, dü÷&√yÓ÷Hêdt‘√
>±ì ñ|üjÓ÷–+∫ ‘·j·÷s¡T#˚j·Tã&ÉTqT. nìï |ü+≥\≈£î
yê&ÉTø√e#·TÃ. ùd+Á~j·T ms¡Te⁄qT yê&Ü*. yÓTTø£ÿ\≈£î Vü‰s√àqT¢
ˇø£ mø£s¡+ bı\+˝À e]Hê≥T¢ y˚dæq 3`7 s√E\ e´e~Û˝À düs¡|òüsê #˚dæ s√>∑ìs√<Ûäø£ X¯øÏÔì ô|+bı+~düTÔ+~.
4`6 øÏ˝À\T. 40`50 øÏ˝À\ ùd+Á~j·T ms¡Te⁄‘√ ø£*|æ #·˝≤¢*. yê&˚ $<Ûëq+ :
Ç‘·s¡ $esê\T : mø£sê≈£î 2 øÏ˝À bòÕk˛Œ¤u≤ø£sº qY T 200 øÏ˝À\ |üXó¯ e⁄\ ms¡Te⁄‘√
¬s’‘·T‘√ ‘·j·÷s¡T #˚düTø√e#·TÃ. Hê#·T ùd+Á~j·T |ü<ës¡∆+>± ø£*|æ <äTøÏÿ˝À >±ì kÕfi¯fl˝À y˚düTø√e\j·TTqT. e]Hê≥T¢ y˚dæq
ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉTqT. 3`7 s√E\ e´e~Û˝À y˚düTø√yê*.
28
bòÕk˛Œ |òü+¬>’ :
Ädü Œ ]® \ ¢ d t neyÓ ÷ ] ˝Ò < ë ô|ìd” * j· T + &ç õ {À≥yé T
ñ|üj÷Ó –+∫ ‘·j÷· s¡T #˚jT· ã&ÉTqT. nìï |ü+≥\≈£î yê&ÉTø√e#·TÃ.
bòÕk˛Œ¤ u≤ø°º]j·÷ ø£Hêï X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq Jeq ms¡Te⁄.
yê&˚ $<Ûëq+ :
2.0 øÏ˝À\ Jeq ms¡Te⁄qT 100 øÏ˝À\ ùd+Á~j·T|ü⁄ ms¡Te⁄‘√
ø£*|æ ˇø£ mø£s+¡ H˚\≈£î $‘·qÔ + Hê{Ï kÕfi¯fl˝À |ü&≥˚ ≥T¢ y˚dTü ø√yê*.
bòÕùdŒ¤{Ÿ yÓTT_˝…’õ+>¥ yÓTÆø√¬s’C≤ :
•©+Á<ä|ü⁄ C≤‹øÏ #Ó+~q Jeq ms¡Te⁄. uÛ≤dü«s¡+‘√ bÕ≥T
õ+≈£î, ø±|üs,Y dü\Œ¤s,Y e÷+>∑˙düT, ÇqTeTT yê{Ïì ≈£L&Ü yÓTTø£ÿ≈£î
n+~+#·TqT. yÓTTø£ÿ˝À¢ ˙{Ï m<ä›&çì ‘·≥Tºø√e&É+, s√>∑ ìs√<Ûäø£
X¯øÏÔ ô|s¡>∑&É+ >∑eTì+#·e#·TÃ.
yê&˚ $<Ûëq+ :
5 øÏ˝À\ / ˇø£ mø£sêìøÏ y˚j·Te\dæ ñ+≥T+~. ‘·|üŒìdü]>±
$‘·Ôq+ / yÓTTø£ÿ øÏ+<ä e÷Á‘·y˚T |ü&˚≥≥T¢ yê&Ü*.
bı{≤wæj·T+ yÓTT_˝…’»sY‡ :
yÓTTø£ÿ≈£î n+<äTu≤≥T˝À ˝Òì bı{≤wæj·T+ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
‘Ó#·TÃqT. eTTK´+>± Á|ü≥÷]j·÷ nsê¸ìj·÷ nH˚ u≤´ø°º]j·÷
bı{≤wæjT· + yÓTT_˝…»’ sY‡>± Çe«ã&ÉT‘·T+~. 100 øÏ˝À\ ùd+ÁBj·T
ms¡Te⁄‘√ 2.0 øÏ˝À\ Jeq ms¡Te⁄qT ø£*|æ ˇø£ mø£s¡+ uÛÑ÷$Tô|’
yÓ<ä»\¢e˝…qT. q÷HÓ |ü+≥˝À Bì Á|üuÛ≤e+ u≤>± ø£qã&ÉT‘·T+~.
õ+≈£î kÕ\T´˝…’»sY‡ :
ø=ìï u≤dæ\¢dt d”Œdædt ñ|üjÓ÷–+∫ Jeq ms¡Te⁄qT ø=ìï
Áô|y’ ≥˚ T dü+dü\ú T ‘·j÷· s¡T#˚jT· ã&ÉT#·Tqï$. e], yÓTTø£ÿC§qï e+{Ï
|ü≥˝À¢ Bì Á|üuÛ≤e+ ø=+‘· y˚Ts¡≈£î #·÷&Ée#·TÃ.
yÓTTø£ÿ ô|s¡T>∑T<ä\qT n_Ûeè~∆ |üs¡#˚ Jeq ms¡Te⁄ (|æ.õ.|æ.ÄsY) :
$TÁX¯eT düeTT<ëj·T+‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï Jeq ms¡Te⁄. u≤dæ\¢dt
eT]j·TT dü÷&√yÓ÷Hêdt C≤‹ u≤´ø°]º j·÷\qT $TÁX¯eT+>± ‘·j÷· s¡T
#˚dæ |æ.õ.|æ.ÄsY>± n+~+#·qTHêïs¡T. b˛wüø±\T n+~+#·&É+‘√
bÕ≥T s√>∑ ìs√<Ûøä £ X¯øìÔÏ ô|+bı+~+#·TqT. uÛ÷Ñ $T˝Àì yÓTTø£ÿ\ø£T
‘Ó>∑Tfi¯ófl ø£\T>∑#˚ùd •©+Á<ë\qT ô|s¡>∑≈£î+&Ü n]ø£≥TºqT.
ˇø£ mø£sê≈£î ¬s+&ÉT øÏ˝À\T Jeq ms¡Te⁄qT 100 øÏ˝À\T
|üX¯óe⁄\ ms¡Te⁄‘√ >±ì, yêqbÕeTT\ ms¡Te⁄‘√ >±ì $‘·Ôq+
Hê≥T≈£îH˚ düeTj·T+˝À yÓ<ä»˝≤¢*. nedüs¡yÓTÆq|üð&ÉT ô|’s¡Tô|’
kÕj·T+Á‘·+ y˚fi¯ |æ∫ø±] ≈£L&Ü #˚j·Te#·TÃ.
Á<äes¡÷|ü+˝À s¡÷bı+~+#·ã&çq Jeq ms¡Te⁄\T :
Ä#ês¡´ j·THé.õ. s¡+>± e´ekÕj·T $X¯« $<ë´\j·T+ yê]
neTsêe‹ e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+ yês¡T s¡÷bı+~+∫q
Á<äes¡÷|ü+˝À Jeq ms¡Te⁄\T ÁbÕeTTK´‘· dü+‘·]+#·T≈£îHêïsTT.
n~Ûø£ dü+K´˝À |ü+≥ bı˝≤ìøÏ ø±e\dæq Jeq ms¡Te⁄\T,
u≤´ø°º]j·÷ ø£D≤\T (108 $T.©) \uÛÑ´eT>∑TqT.
ˇø£ mø£s¡+ bı˝≤ìøÏ 300 $T.©. qT+&ç 500 $T.©. es¡≈£î
Á|ü‹ ˇø=ÿø£ÿ s¡ø£|ü⁄ Jeq ms¡Te⁄qT $TÁX¯eT Á<ëeD+>± #˚dæ
yê&Ü*. M{ÏøÏ $‘·ÔHêìøÏ >±ì, uÛÑ÷$T˝À >±ì, Hês¡TqT eTT+#˚
|ü<ä∆‹, Á&ç|t |ü<ä∆‹˝À >±ì yê&Ée#·TÃ.
Jeq ms¡Te⁄\ yê&Éø£+˝À rdüTø√e\dæq C≤Á>∑‘·Ô\T :
1. bı\+˝À ‘·–q+‘· ‘˚eT ñqï|üð&ÉT yê&ÉTø√yê*.
2. s¡kÕj·Tìø£ ms¡Te⁄\‘√ ø£*|æ Jeq ms¡Te⁄\T yê&Ésê<äT.
3. bÕ´¬ø{Ÿô|’ ñqï >∑&ÉTe⁄ (ôw˝ŸŒ¤ |æ]j·T&é) <ë{Ïq ms¡Te⁄\T
yê&Ésê<äT
4. #·\¢ì Á|ü<˚XÊ˝À¢ ì\« ñ+#ê*.
5. ô|’s¡T≈£î ìπs∆•+∫q Jeq ms¡Te⁄H˚ yê&Ü*.
6. $‘·ÔqX¯ó~∆ #˚j·T<ä\∫q|üð&ÉT yÓTT<ä≥>± •©+Á<äHê•qT\‘√
X¯ó~∆ #˚dæ 24 >∑+ˆˆ ‘·s¡Tyê‘· Jeq ms¡Te⁄\qT |ü{Ϻ+#ê*.
7. ùd+Á~j·T ms¡Te⁄‘√ Jeq ms¡Te⁄ ø£*|æq yÓ+≥H˚ |ü+≥≈£î
yê&ÉTø√yê*.
Jeq ms¡Te⁄\ e\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê\T :
1. qÁ‘·»ì dæúØø£]kÕÔsTT. H˚\˝Àì uÛ≤dü«sêìï n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
‘ÓkÕÔsTT.
2. uÛ÷Ñ kÕs¡ ì\«\T |ü]s¡ø+åÏ #·ã&É‘êsTT. dü÷ø£ÎJe⁄\T ô|s¡T>∑T‘êsTT.
3. 20`25 XÊ‘·+ qÁ‘·»ì, uÛ≤dü«s¡+ ms¡Te⁄\ yê&Éø±ìï
‘·–Z+#·e#·TÃqT. 10`20 XÊ‘·+ ~>∑Tã&ÉT\T ô|s¡T>∑T‘êsTT.
4. H˚\ qT+&ç dü+Áø£$T+#˚ ‘Ó>T∑ fi¯ófl ø=+‘·yT˚ s¡ ìs√~Û+#·ã&É‘êsTT.
5. Vü‰s√àqT¢, $≥$TqT¢, m+C…’eTT\T \uÛÑ´yÓTÆ yÓTTø£ÿ ô|s¡T>∑T<ä\
#·Ts¡T≈£î>± ñ+≥T+~.
6. ø±\Twü´+ ñ+&É<Tä . H˚\≈£î, |ü+≥≈£î >±ì m≥Te+{Ï Vü‰ìø£\<äT.
7. #·e⁄&ÉT H˚\˝À¢ k˛&çjT· + ø£]–+∫ H˚\qT kÕs¡e+‘·+ #˚kÕÔsTT.
8. Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü 3`4 ø±˝≤\T yê&çq m&É\ ~>∑Tã&ÉT\T
>∑ D ˙j· T +>± ô|]– H˚ \ kÕs¡ e +‘· y Ó T Æ ñ‘êŒ<ä ø £ X¯ ø Ï Ô
|ü]s¡øÏå+|üã&ÉT‘·T+~. [
29
30
düeTdü´ ` |ü]cÕÿs¡+
xz e]˝À n–Z‘Ó>∑T\T ìyês¡D ‘Ó\Œ+&ç ?
eTÚ˝≤*, mÁs¡bÕ&ÉT (Á>±,
q+<Ûë´\ (eT+), ø£s¡÷ï\T (õ˝≤¢)
bò˛Hé : 9160218851
- Hês¡TeT&ç˝À eT]j·TT Hê{Ïq e] ô|s’ T¡ ‘=*<äX˝¯ À Ä≈£î\ô|q’
q÷\T ø£+#Ó Äø±s¡+˝À eT#·Ã\T @s¡Œ&ç Áø£yT˚ D≤ á eT#·Ã\T
ô|<ä›ee⁄‘êsTT. á eT#·Ã\ n+#·T\T eTT<äTs¡T >√<ÛäTeT
s¡+>∑T ˝Ò<ë q\T|ü⁄ s¡+>∑T˝À ñ+&ç eT#·Ã\ eT<Ûä´uÛ≤>∑+
ã÷&ç<ä ˝Ò<ë ‘Ó\T|ü⁄ s¡+>∑T˝À ñ+&ç, eT#·Ã\T ˇø£<ëì‘√
ˇø£ { Ï ø£ * dæ b ˛sTT Ä≈£ î \T bÕøÏ å ø £ + >± ˝Ò Ä yÓ T T‘· Ô +
m+&çb˛‘êsTT. Áø£y˚TD≤ ‘Ó>∑T\T k˛øÏq yÓTTø£ÿ\ Ä≈£î\T
m+&çb˛sTT <ä÷s¡+ qT+&ç #·÷dæq≥¢sTT‘˚ ‘·>∑T\ã&çq≥T¢
ø£ì|ædTü +Ô ~. n+<äTe\¢ á ‘Ó>T∑ \TqT n–Z ‘Ó>T∑ \T>± |æ\e&É+
»s¡T>∑T‘·T+~. áìø£ <äX¯˝À yÓT&Éô|’q q\¢ì eT#·Ã\T @s¡Œ&ç
ø£+≈£î˝À¢ì b˛wüø±\T n+<äø£b˛e&É+ e\¢ yÓTT<ä\T $]–
y˚˝≤&ÉT‘·T+~. –+»\ ‘ê\T b˛‘êsTT. á n–Z‘Ó>∑T\T
ìyês¡D≈£î H√yê nÁ–ôd’HÓ‡dt yê] ôd’øÏ˝Ÿ mø£sêìøÏ 150
Á>±. ˝Ò<ë H√yê nÁ–f…ø˘ yê] ø±+Á&çj·÷ mø£sêìøÏ 250
$T.©. |æ∫ø±] #˚j·÷*.
xz X¯q>∑˝À |ü⁄s¡T>∑T ìyês¡D ‘Ó\Œ+&ç?
Áø±+‹ ¬s&ç¶, m\e]Ô (Á>±)
X¯+ø£sY|ü*¢ (eT+), s¡+>±¬s&ç¶ (õ˝≤¢)
bò˛Hé : 9848124793
- X¯q>∑ |ü+≥˝À ˝≤sê« <äX¯˝À ñqï |ü⁄s¡T>∑T\T |ü+≥
‘=*<äX¯˝À Ä•+∫ n~Ûø£ qcÕºìï ø£*–kÕÔsTT. ‘=*<äX¯˝À
|æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\T ˝Ò‘· Ä≈£î\qT ‹+≥÷ ô|s¡T>∑T‘êsTT. ‘·sT¡ yê‘·
á |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\T |üP‘·qT, ø±j·T\qT ‘=\∫ ˝À|ü\
ñ+&˚ |üPuÛ≤>±\qT, –+»\qT ‹q&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. á
|ü⁄s¡T>∑T\T |ü+≥qT Ä•+#·&É+ e\¢ ø±j·T\ô|’ s¡+Á<Ûë\T
@s¡Œ&É‘êsTT. HêD´‘· ˝À|æ+#·&Éy˚T ø±≈£î+&Ü ~>∑Tã&ÉT\T
‘·–Z ¬s’‘·T≈£î qwüº+ yê{Ï\T¢‘·T+~. ìyês¡D≈£î H√yê nÁ–f…ø˘
yê] dü«s¡í mø£sêìøÏ 50 $T.©. <ëì‘√bÕ≥T H√yê q÷´Á{Ï
ã÷dtº mø£sêìøÏ 250 $T.©. ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
xz $Ts¡|ü˝À yÓ’s¡dt ‘Ó>∑T\T ìyês¡D ‘Ó\|ü+&ç?
ì~∏˝Òwt ≈£îe÷sY, yÓTTVü≤˝≤¢ \œkÕ¬s (Á>±eT+)
düdüsê (eT+), s√≥ø˘ (õ˝≤¢), ;Vü‰sY
bò˛Hé : 8306072484
- $Ts¡|ü˝À yÓ’s¡dt ‘Ó>∑Tfi¯fl #ê˝≤ kÕ<Ûës¡D+. á yÓ’s¡dt ‘Ó>∑Tfi¯fl
e\¢ nbÕs¡yÓTÆq qwüº+ yê{Ï*¢‘·T+~. ˇø£kÕ] yÓ’s¡dt k˛øÏq
yÓTTø£ÿ ‹]– ø√\Tø√e&É+ ø£wüº+. yÓ’s¡dt ‘Ó>∑Tfi¯fl≈£î eT+<äT\T
˝Òe⁄. ìyê]+#·&ÉyÓ÷ ˝Òø£ yê´|æÔì n]ø£≥º&ÉyÓ÷ #˚j·T&ÜìøÏ
Á|üj·T‹ï+#ê*. $Ts¡|ü |ü+≥˝À yÓ’s¡dt ‘Ó>∑Tfi¯ófl, s¡dü+ |”\TÃ
|ü⁄s¡T>∑T˝…’q ‘Ó\¢<√eT, ‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T, mÁs¡q*¢ e\¢ yê´|æÔ
#Ó+<äT‘êsTT. |ü+≥˝À s¡dü+|”\Tà |ü⁄s¡T>∑T\≈£î ø±e\dæq
b˛wü ø £ |ü < ësêú \ T n+~+#· & É + <ë«sê á yê´~Û ì
ìyê]+#·&É+ ˝Ò<ë yê´|æÔì n]ø£≥º&É+ #˚j·Te#·TÃ. Bì
yê´|æÔ ìyês¡D≈£î H√yê nÁ–f…ø˘ yê] bÕs¡ÿsY 1 Á>±. G 1
Á>±. G 2.5 $T.©. / ©≥s¡T ˙{ÏøÏ (˝Ò<ë) $`kÕº|t 4 Á>±.
/ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚dæq≥¢sTT‘˚ á ‘Ó>∑T\T
yê´|æÔ #Ó+<ä≈£î+&Ü ìyê]+#·e#·TÃ.
xz e]˝À düT&ç<√eT ìyês¡D ‘Ó\Œ+&ç?
yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢, >±qT>∑bÕ&ÉT (Á>±eT+)
#·+Á<äT>=+&É(eT+), uÛÑÁ<ëÁ~ ø=‘·Ô>∑÷&Ó+ (õ˝≤¢)
bò˛Hé : 9701032658
- düT&ç<√eT bı≥º<äX¯, áìø£ <äX¯˝À¢ m≈£îÿe>± Ä•düTÔ+~.
ôdô|º+ãs¡T`qe+ãs¡T es¡≈£î ñ<Ûäè‹ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~.
düT&ç<√eT <äTãT“\ n&ÉT>∑T uÛ≤>±q #˚] s¡dü+ |”\Ã&É+ e\¢
yÓTT<ä≥ Ä≈£î\ ø=q\T mÁs¡ã&ç, ‘·s¡Tyê‘· |üdüT|ü⁄ esêíìøÏ
e÷s¡‘êsTT. düT&ç<√eT ñ<Ûäè‹ m≈£îÿyÓ’q ø=B› ô|’s¡T düT&ÉT\T
düT&ÉT\T>± e\j·÷ø±s¡+˝À m+&çb˛‘·T+~. Bìe\¢ |ü+≥
~>∑Tã&ç u≤>± ‘·>∑TZ‘·T+~. ø±ã{Ϻ á düT&ç<√eT ìyês¡D≈£î
H√yê nÁ– ôd’HÓ‡dt yê] H√yê ¬s’&ÉsY mø£sêìøÏ 250 $T.©.
˝Ò<ë H√yê nÁ–f…ø˘ yê] VüA|üsY mø£sêìøÏ 50 Á>±. |æ∫ø±]
#˚dæ düT&ç<√eTqT ìyê]+#·e#·TÃ.
xz |ü‹Ô˝À >∑T˝≤_ s¡+>∑T |ü⁄s¡T>∑T ìyês¡D≈£î @+ eT+<äT\T yê&Ü* ?
k˛eTX‚KsY >ö&é, dü+>∑qø£˝Ÿ (Á>±eT+),
ãfi≤fl] (eT+) , ø£sêí≥ø£ (õ˝≤¢)
bò˛Hé : 9972257515
- |ü‹Ô˝À >∑T˝≤_ s¡+>∑T ø±j·T‘=\T#·T |ü⁄s¡T>∑T e\¢ n~Ûø£
qwü+º ø£\T>∑T‘·T+~. ‘·*¢ s¬ ø£ÿ\ |ü⁄s¡T>∑T |ü⁄cÕŒ\ô|’ >∑T+|ü⁄\T
>∑T+|ü⁄\T>± >∑T&É¢qT ô|&ÉT‘·T+~. Ä >∑T&É¢ qT+&ç e∫Ãq |æ\¢
|ü⁄s¡T>∑T\T |ü⁄cÕŒ\˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫ πødüsêe[ì ‹q&É+
ÁbÕs¡ + _Û + ∫q|ü ð &É T Äø£ s ¡ ¸ ø£ |ü Á ‘ê\T $|ü Œ ≈£ î +&Ü
eTT&ÉT#·T≈£îb˛‘êsTT. ‘·<ë«sê |ü⁄cÕŒ\T >∑T&ç¶ |üP\T>±
e÷s¡‘êsTT. ‘·s¡Tyê‘· düqï|ü⁄s¡T>∑T ø±j·T\qT Ä•+∫
ø±j·T˝ÀøÏ yÓ[fl –+»\qT ‹q&É+ e\¢ ø±j·T n_Ûeè~∆ #Ó+<äø£
‘·«s¡>± |üø±«ìøÏ e∫à dü]>± |ü>∑\<äT. Bìe\¢ |ü‹Ô
>∑T&ç¶|ü‹Ô>± e÷s¡T‘·T+~. |ü⁄s¡T>∑T ˇø£kÕ] ø±j·T˝ÀøÏ yÓ[flq

‘·sT¡ yê‘· mìï eT+<äT\T yê&çHê ìyê]+#·˝eÒ TT. n+<äTe\¢
>∑T&ÉT¶ <äX¯˝À >∑T&ÉT¶qT #·+ù| eT+<äT\T ‘·s¡Tyê‘· <äX¯˝À
düqï|ü⁄s¡T>∑T eT]j·TT >∑T&ÉT¶qT #·+ù| eT+<äT\T yê&Ü*‡
ñ+≥T+~. ìyês¡D≈£î H√yê nÁ–ôdH’ ‡Ó dt yê] &ÉãT˝Ÿ |üesY
200 Á>±. ˝Ò<ë H√yê nÁ–f…ø˘ yê] &Ü»¢sY 250 $T.© /
mø£sêìøÏ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
xz yÓTTø£ÿC§qï |ü+≥˝À ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T ìyês¡D ‘Ó\Œ+&ç?
Hêsêj·TD, ô|’&ç|ü*¢ (Á>±eT+)
yÓ\Z≥÷s¡T (eT+), »–‘ê´\ (õ˝≤¢)
bò˛Hé : 9701207920
- á |ü⁄s¡T>∑T jÓTTø£ÿ ¬sø£ÿ\ |ü⁄s¡T>∑T >∑T&ÉT¢ ô|≥º&É+ e\¢ >∑T&ÉT¢
|ü–* |æ\¢\T>± e÷]q \<Ó› |ü⁄s¡T>∑T\T >∑T+|ü⁄\T>± Ä≈£î\
MT<ä |üÁ‘·Vü≤]‘êìï >√øÏ ‹+{≤sTT. ¬s+&Ée <äX¯˝À á
|ü⁄s¡T>∑T\T ø±+&É+ yÓTTe⁄«˝À #˚] ˝À|ü\ ø±+&Üìï ‹+{≤sTT.
31
Ä≈£î\ MT<ä ô|<ä› ô|<ä› s¡+Á<Ûë\T @s¡Œ&É‘êsTT. XÊFj·T <äX˝¯ À
Ä•+∫q|üð&ÉT yÓTTe⁄«qT |üP]Ô>± ‹q&É+ e\¢ yÓTTe⁄«
#·ìb˛j˚T Á|üe÷<ä+ ñ+~. |ü⁄s¡T>∑T ‹ì $dü]®+∫q eT\
|ü<ës¡+ú ‘√ yÓTTe⁄« n+‘ê ì+&ç ñ+≥T+~. |üP‘· yÓTT<ä\j˚T´
düeTj·T+˝À Ä•ùdÔ yÓTTe⁄« ˝À|ü\ ñqï |üP‘·qT ≈£L&Ü
s¡+Á<Ûë\T #˚dæ qwüº|üs¡TkÕÔsTT. |üP‘· #·ìb˛sTT ø£+øÏ
‘·j·÷s¡e«<äT. ø£+øÏ ‘·j·÷s¡j˚T´ düeTj·T+˝À ≈£L&Ü á
|ü⁄s¡T>∑T Ä•+∫ ø£+≈£î\qT ‹ì qwüº|üs¡TdüTÔ+~. á |ü⁄s¡T>∑T
m≈£îÿe>± yÓTTø£ÿ C§qï |ü+≥qT Ä•düTÔ+~. |ü+≥ ˝Òq|üð&ÉT
e], C§qï, #Ós¡≈£î, |ü‹Ô, ≈£Ls¡>±j·T\T e+{Ï Ç‘·s¡ 80
s¡ø±\ |ü+≥\ MT<ä ≈£L&Ü ‹ì Áã‘·T≈£î‘·T+~. ø£‘sÔÓ ¡ |ü⁄s¡T>∑T
ìyês¡D≈£î H√yê yê] dü÷|üsY˝≤yê ©≥s¡T ˙{ÏøÏ 1 $T.©
/ mø£sêìøÏ ˝Ò<ë ˝ÀVü≤ mø£sêìøÏ 50 $T.©. ø£*|æ |æ∫ø±]
#˚düTø√yê*. [

#·+<ë $es¡eTT\T
$&ç Á|ü‹ s¡÷. 30/`
dü+e‘·‡s¡ #·+<ë :
dü+düú\T, ø£+ô|˙\T s¡÷. 360/`
¬s’‘·T\T, XÊgy˚‘·Ô\T, $<ë´s¡T∆\T s¡÷. 300/`
3 dü+e‘·‡s¡eTT\ #·+<ë :
dü+düú\T, ø£+ô|˙\T s¡÷. 1,000/`
¬s’‘·T\T, XÊgy˚‘·Ô\T, $<ë´s¡T∆\T s¡÷. 850/`
J$‘· #·+<ë :
dü+düú\T, ø£+ô|˙\T s¡÷. 5,000/`
¬s’‘·T\T, XÊgy˚‘·Ô\T, $<ë´s¡T∆\T s¡÷. 3,500/`
#·<äe+&ç! #·~$+#·+&ç!! H˚&˚ #·+<ë<ës¡T\T ø£+&ç.
&ç&ç/#Óø˘\T nÁ–øÏ¢ìø˘, ôV’≤<äsêu≤<é ù|s¡TMT<ä á ÁøÏ+~ ∫s¡THêe÷≈£î |ü+|ü>∑\s¡T.
nÁ–øÏ¢ìø˘ düeTÁ>∑ e´ekÕj·T e÷dü|üÁ‹ø£
bòÕ¢{Ÿ HÓ+. 5, M.J.R. ¬sdæ&Óì‡, $sƒ¡˝Ÿq>∑sY, ∫qï‘√ø£≥º,
q÷´ uÀsTTq|ü*¢, dæøÏ+Á<ëu≤<é ` 500 011.
Phone : 040-40206238, Fax : 040-27957081
Email : agriclinic.org@gmail.com
32
 33

|ü⁄BHê kÕ>∑T #˚ùd $<Ûëq+ ` j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T

j·THé. ‘˚»dæ«ì, l ø=+&Ü \ø£ÎDY, ‘Ó\+>±D≤ sêh ñ<ë´q $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é, bò˛Hé : 8106549944
Ä ≈£î ≈£Ls¡˝À¢ |ü⁄BHê ˇø£{Ï. Ç~ Wwü<Ûä yÓTTø£ÿ. Bìï Ä+>∑¢+˝À $T+{Ÿ nì |æ\TkÕÔs¡T. Ç~ ˝≤_j˚T{Ï ≈£î≥T+u≤ìøÏ
#Ó+~+~. Bì Ä≈£î\qT m≈£îÿe>± düTyêdüq ø√d+ü , düT>∑+<Û< ä Áä e´+>±qT, |ü#fi÷ ˝
fl¯ ÀqT, dü˝≤&é\ ‘·j÷· Ø˝Àq÷, ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ .
Ä≈£î≈£Ls¡>±H˚ ø±ø£ |ü⁄BHê qT+&ç q÷HÓqT rdæ |ü\Ts¡ø±\T>± yê&ÉT‘·T+{≤s¡T. BìøÏ dü+e‘·‡s¡eT+‘ê eT+∫ &çe÷+&é
ñ+≥T+~.
|ü⁄BHê yÓTTø£ÿ düTe÷s¡T 40 ôd+.MT. m‘·TÔ es¡≈î£ ô|s¡T>∑T‘·T+~. v |ü⁄BHê X¯Øs¡ s¡ø±Ôìï ≈£L&Ü X¯óÁuÛÑ|üs¡TdüTÔ+~.
Ä≈£î\T >∑T+Á&É+>±, Ä≈£î\ ô|’uÛ≤>∑+ eT+<ä+>± eTT<äTsê≈£î|ü#·Ã v |ü⁄BHê Ä≈£î\qT ù|dtº #˚dæ yê&ç‘˚ <ä+‘ê\T ‘Ó\>¢ ± yÓT]dæb˛‘êsTT.
s¡+>∑T˝À ñ+≥T+~. á yÓTTø£ÿ qT+&ç ø=eTà\T Ä≈£î≈£Ls¡ ø√dü+ #Ó&ÉT XÊ«dü ìyê]+#·ã&ÉT‘·T+~.
‘·«s¡‘«· s¡>± ø£‹]Ô düT+Ô &É&+É e\¢ |üP‘· kÕ<Ûës¡D+>± sê<äT. Ç+<äT˝À s¡ø±\T :
ªªyÓT+<∏ë˝Ÿµµ nH˚ düT>∑+<Ûä q÷HÓ n‹ ‘·≈£îÿe |ü]e÷D+˝À
ñ+≥T+~. ø±˙ ªªø±s√«Héµµ nH˚ düT>∑+<Ûä Á<äe´ |ü<ës¡ú+ m≈£îÿe>±
ñ+&ç, düTyêdüqqT, Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq s¡T∫ì ø£*–düTÔ+~.
|ü⁄BHê ø±+&É+ qT+&ç rùd q÷HÓqT ªªyÓT+<∏ë˝Ÿµµ n+{≤s¡T.
yÓT+<∏ë˝ŸqT m≈£îÿe>± $$<Ûä Wwü<Ûë\ ‘·j·÷Ø˝Àq÷, ùw$+>¥,
≥÷‘Yù|düTº\ ‘·j·÷Ø˝Àq÷ $]$>± yê&ÉT‘·THêïs¡T.
|ü⁄BHê Ä≈£î Á|üjÓ÷»Hê\T :
v bı≥º H=|æŒì ‘·–Z+∫ Js¡í e´edüúqT yÓTs¡T>∑T|üs¡TdüTÔ+~.
v |ü⁄BHê #êjYT ‘ê–‘˚ eT\ã<ä∆ø£+ b˛sTT, bı≥º X¯óÁuÛÑ|ü&É&É+,
#·s¡à dü+ã+~Û‘· yÓTT{ÏeT\T ìyê]+#·ã&É‘êsTT.
v |ü⁄BHê X¯Øs¡+˝Àì eT*Hê\qT $dü]®düTÔ+~.
v |ü⁄BHê Ä≈£î\T #·sêàìøÏ #·\¢<äHêìï Ç∫Ã, #·s¡à+ eT+≥qT
b˛>=&É‘êsTT. |ü⁄BHê˝À Á|ü<Ûëq+>± Hê\T>∑T s¡ø±\THêïsTT. yÓT+<∏ë˝Ÿ ø√dü+
kÕ>∑T #˚ùd |ü⁄BHê s¡ø±\T
v »|ü˙dt $T+{Ÿ
v dæŒj·TsY $T+{Ÿ
v ô||üŒsY $T+{Ÿ
v u…sêZe÷{Ÿ $T+{Ÿ.
»|ü˙dt $T+{Ÿ s¡ø±\T :
e÷dt`1 (myéT.m.mdt`1), ôV’≤Á_&é`77 •yê*ø˘
dæŒj·TsY $T+{Ÿ s¡ø±\T :
myéT.mdt.mdt`1, myéT.mdt.mdt`5, |ü+C≤uŸ dæŒj·TsY $T+{Ÿ`1
34
u…s¡Ze÷{Ÿ $T+{Ÿ :
øÏs¡DY
ô||üŒsY $T+{Ÿ :
≈£îÁ¬ø˝Ÿ
yê‘êes¡D+ :
|ü⁄BHê kÕ>∑T≈£î düeTo‘√wü,í ñwüÁí bÕ+‘ê\T nqTyÓq’ $. ñc˛íÁ>∑‘·
20`250 ôd+. ñ+fÒ Ä≈£î HêD´‘· u≤>∑T+≥T+~. q÷HÓø√dü+
nsTT‘˚ m‘Ó’Ôq #·\¢ì ÁbÕ+‘ê\T kÕ>∑T≈£î nqT≈£L\+. ñc˛íÁ>∑‘·
300 ôd+. ø£Hêï m≈£îÿe>± ñ+fÒ q÷HÓXÊ‘·+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
H˚\\T :
kÕs¡e+‘·yTÓ qÆ n~Ûø£ ùd+Á~j·T |ü<ësêú\T >∑\ ‘˚*ø£bÕ{Ï ÇdüTø£
H˚\\ qT+&ç eTTs¡T>∑T˙s¡Tb˛j˚T edü‹>∑\ ‘˚*ø£bÕ{Ï ˇ+Á&ÉT H˚\\T
nqT≈£L\+. ˙s¡T ì*#˚ q\¢πs>∑&ç H˚\\T |üìøÏsêe⁄. ñ<ä»ì
dü÷∫ø£ (|æ.ôV≤#Y) 6.5 ` 8.0 es¡≈£î ñqï H˚\˝À ≈£L&Ü |ü⁄BHê
ô|s¡T>∑T‘·T+~.
$‘·Ôq+ :
|ü⁄BHê ø±+&É+, eTTø£ÿ\T>± Hê≥Tø√e&É+ <ë«sê kÕ>∑T
#˚dTü ø√e#·TÃ. y˚sT¡ ‘√ >∑\ ø±+&É+ eTTø£ÿ\T 4`5 ôd+.MT. bı&Ée⁄‘√
2`3 ø£DT|ü⁄\T ø£*–q eTTø£ÿ\T mqTïø√yê*. mø£sê≈£î 3`4
øÏ«+{≤fi¯fl ø±+&É+ eTTø£ÿ\T nedüs¡+ ne⁄‘êsTT.
$‘·Ôq X¯ó~∆ :
ø±+&É+ eTTø£ÿ\qT ø±s¡“+&ç»yéT 1 Á>±. / ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ˝Ò<ë
ø±bÕºHé 3 Á>±. ˝Ò<ë ø±|üsYÄø°‡ø√¢¬s’&é 3 Á>±. / ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
ø£*|æq Á<ëeD+˝À 10 ì$TcÕ\T ñ+∫ Hê≥Tø√e&É+ e\¢
y˚s¡T≈£îfi¯óflqT n]ø£≥ºe#·TÃ.
HêfÒ $<Ûëq+ :
es¡Tdü\ eT<Û´ä 30`45 ôd+.MT. <ä÷s¡+ es¡Tdü˝À s¬ +&ÉT yÓTTø£ÿ\
eT<Ûä´ 10 ôd+.MT. <ä÷s¡+ ñ+&˚≥≥T¢ 1`2 ôd+.MT. ˝À‘·T˝À
ˇø£ ø£DT|ü⁄ ‘·|üŒìdü]>± uÛÑ÷$T˝À ñ+fÒ≥≥T¢ Hê{≤*.
HêfÒ düeTj·T+ :
Ä≈£î ≈£Ls¡ ø√dü+ dü+e‘·‡s¡+ bı&Ée⁄Hê Hê≥Tø√e#·TÃ. q÷HÓ
ø√dü+ kÕ>∑T #˚ùdÔ qe+ãs¡T 15 qT+&ç &çôd+ãs¡T 15 ˝À|ü⁄
Hê≥Tø√yê*. ˝Òø£b˛‘˚ q÷HÓ ~>∑Tã&ç ‘·>∑TZ‘·T+~.
ms¡Te⁄\T :
ÄK] <äTøÏÿ˝À mø£sê≈£î 4`5 ≥qTï\ |üX¯óe⁄\ ms¡Te⁄20
øÏ˝À\ qÁ‘·»ì, 16 øÏ˝À\ uÛ≤dü«s¡+, 20 øÏ˝À\ bı{≤wt\ì#˚Ã
ms¡Te⁄\qT y˚düTø√yê*.
˙{Ï j·÷»e÷q´+ :
|ü⁄BHê y˚sT¡ ¢ m≈£îÿe>± H˚\ô|H’ ˚ ñ+{≤sTT. ø£qTø£ yÓ+≥ yÓ+≥H˚
‘˚*ø£bÕ{Ï ‘·&ÉT\T Çe«e\dæ ñ+≥T+~. H˚\ dü«uÛ≤yêìï ã{Ϻ
o‘êø±\+˝À 8`12 s√E\T, y˚dü$˝À 3`4 s√E\ø=ø£kÕ]
˙s¡TbÕ]+#ê*.
n+‘·s¡ø£èwæ :
Hê{Ïq 25, 50 s√E\≈£î ¬s+&ÉT kÕs¡T¢ ø£\T|ü⁄rj·÷*. 50
s√E\ ‘·s¡Tyê‘· yÓTTø£ÿ\ ô|s¡T>∑T<ä\ m≈£îÿe>± ñ+&ç ø£\T|ü⁄r‘·
ø£weºü Te⁄‘·T+~. yÓTT<ä{øÏ √‘· ‘·sT¡ yê‘· eT∞fl ˇø£kÕ] ø£\T|ü⁄rj·÷*.
düdü´s¡ø£åD, |ü⁄s¡T>∑T\T :
Ä≈£î ≈£Ls¡ø√dü+ kÕ>∑T#˚düTÔqï|üð&ÉT M˝…’q+‘· es¡≈£î m˝≤+{Ï
ÁøÏ$Tdü+Vü‰s¡ø£ eT+<äT\T yê&Éø£b˛e&É+ eT+∫~ ˝Ò<ë y˚|ü
dü+ã+~Û‘· ÁøÏ$T dü+Vü‰s¡ø±\qT ñ|üjÓ÷–+#·&É+ ÁX‚j·Tdüÿs¡+.
‘·|üŒìdü¬s’‘˚ Ä≈£î‹H˚ |ü⁄s¡T>∑T\ ìyês¡D≈£î eT˝≤~∏j·÷Hé 2 $T.©.
˝Ò<ë qTyêHé 2 $T.©. / ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
‘Ó>∑Tfi¯ófl :
|ü⁄BHê˝À ‘Ó>∑Tfi¯fl düeTdü´ ‘·≈£îÿe>±H˚ ñ+≥T+~. H˚\ <ë«sê
dü+Áø£$T+#˚ ø±+&É+ ≈£îfi¯óflqT n]ø£≥º&ÜìøÏ |ü+≥ e÷]Œ&çì
bÕ{Ï+#ê*. |ü⁄BHêqT yÓTTø£ÿC§qï, Ä\T>∑&ɶ, e], ∫s¡T<ÛëHê´|ü⁄
˝≤+{Ï |ü+≥\‘√ |ü+≥ e÷]Œ&ç #˚j÷· *. ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl ìyês¡D≈£î
ªª$‘·ÔqX¯ó~∆µµ ≈£L&Ü bÕ{Ï+#ê*. Ä≈£îe÷&ÉT ‘Ó>∑T\T ìyês¡D≈£î
ø±|üsYÄø°‡ø√¢¬s’&é (u…’¢{≤ø˘‡) 3.0 Á>±. / ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±]
#˚j·÷*.
y˚dü$˝À m+&ÉT ‘Ó>∑T\T m≈£îÿe>± Ä•düTÔ+~. Bì ìyês¡D≈£î
e÷–q |üX¯óe⁄\ ms¡Te⁄ 70 øÏ˝À\≈£î, 2 øÏ˝À\ Áf…Æø√&Ósêà$]&ç
eT]j·TT 10 øÏ˝À\ y˚|ü|æ+&ç ø£*|æ, ˙fi¯ófl #·*¢ yês¡+ s√E\T
e÷>∑ì∫Ãq ‘·sT¡ yê‘· ÄK] <äTøÏÿ˝À y˚dæ á ‘Ó>T∑ \TqT n]ø£≥eº #·TÃ.
|ü+≥e÷]Œ&ç ‘·|üŒìdü]>± bÕ{Ï+#ê*.
ø√‘· :
Hê{Ïq 3 HÓ\\≈£î yÓTT<ä{øÏ √‘· edüT+Ô ~. yÓTT<ä{Ï ø√‘·˝À yÓTTø£ÿ\
yÓTT<äfifl¯ qT 4`5 ôd+.MT. e<ä*ô|{Ϻ ø√j·÷*. s¬ +&Ée ø√‘· (n+fÒ
HÓ\ ‘·s¡Tyê‘·) uÛÑ÷$TøÏ <ä>∑Zs¡>± ø√j·÷*.
~>∑Tã&ç :
s¬ +&ÉT ø√‘·˝À¢ Ä≈£î ~>∑Tã&ç mø£sê≈£î 10`12 ≥qTï\T edüT+Ô ~.
q÷HÓ ~>∑Tã&ç mø£sê≈£î 65`70 øÏ˝À\T edüTÔ+~. [
 35

s¡; ø±´uÒJ˝À n~Ûø£ ~>∑Tã&ç ` y˚T˝…’q j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T

_. •e, õ. Ms¡qï, ø£w” $C≤„q πø+Á<ä+, uÛÑÁ<ëÁ~ ø=‘·Ô>∑÷&Ó+, bò˛Hé : 7795708099, 9014393173

o‘êø±\+ kÕ>∑T#ù̊d ≈£Ls¡>±j·T˝À¢ ø±´uÒõ n‹ eTTK´yÓTqÆ ~. ø±´uÒõ |ü+≥≈£î #·\ì¢ yê‘êes¡D+ nqT≈£L\+. ø=~›bÕ{Ï ˙{Ï kÂø£s´¡ +‘√H˚
Bìì kÕ>∑T #˚düTø=ì ˝≤uÛÑkÕ{Ï |ü+≥>± eT\T#·Tø√e#·TÃ. düø±\+˝À dü¬s’q j·T»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T bÕ{ÏùdÔ n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\‘√ bÕ≥T eT+∫
Ä<ëj·÷ìï bı+<äe#·TÃ. ø±´uÒõ ≈£Ls¡˝À¢H˚ ø±≈£î+&Ü Á|ü‘˚´ø£+>± dü˝≤&ÉT>± ≈£L&Ü ñ|üjÓ÷–düTÔ+{≤s¡T. n+<äTπø BìøÏ e÷¬sÿ{À¢ eT+∫
&çe÷+&é ñ+~. ø±´uÒõ kÕ>∑T≈£î ÇdüTø£‘√ ≈£L&çq ã+ø£ HÓ\\T, kÕs¡e+‘·yÓTÆq ˇ+Á&ÉT H˚Ó\\T nqT≈£L\+. #Í&ÉT øå±s¡ H˚\\T |üìøÏ sêe⁄.
ñ<ä»ì dü÷∫ø£ 5.5 qT+∫ 6.6 >∑\ H˚\\T ø±´uÒõ kÕ>∑T≈£î n‘·´+‘· nqT≈£L\‘·>± ñ+{≤sTT. ø±´uÒõøÏ #·\¢ì ‘˚eT >∑\ yê‘êes¡D+
nedüs¡+. |ü>∑{Ï >∑]wüº ñc˛íÁ>∑‘· 300 ôd*‡j·Tdt <ë≥≈£î+&Ü ñ+fÒ m≈£îÿe ~>∑Tã&ç edüTÔ+~.
$‘·ÔHê\T Hê≥Tø√e&ÜìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq ø±\+ : q\¢ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\TqT á s¡ø±ìï ‘·≥Tº≈£î+≥T+~. 100`120
dü«\Œ ø±*ø£ s¡ø±\qT &çôd+ãs¡T yÓTT<ä{Ï |üø+å£ es¡≈î£ Bs¡øÈ ±*ø£ s√E˝À¢ ø√‘·≈£î edüTÔ+~.
s¡ø±\qT &çôd+ãs¡T yÓTT<ä{Ï |üø£å+ qT+∫ ∫e]yês¡+ es¡≈£î |üPdü Á&ÉyéT ôV≤&é :
Hê≥Tø√e#·TÃ. mø£sêìøÏ dü÷{Ï s¡ø±\T 300 Á>±., ôV’≤Á_&é s¡ø±\T >∑&ɶ #·<äTqT>± ñ+≥T+~. Ç~ Bs¡Èø±*ø£ s¡ø£+120 s√E˝À¢
100`150 Á>±. $‘·ÔHê\T dü]b˛‘êsTT. øÏ˝À $‘·ÔHêìøÏ 3 Á>±. á s¡ø£+ ø√‘·≈£î edüTÔ+~.
<∏Ó’sêyéTqT ø£*|æ $‘·Ôq X¯ó~∆#˚j·÷*. |üPdü eTTø£Ô :
s¡ø±\T : >∑&ɶ >∑{Ϻ>∑ ñ+≥T+~. ˇø√ÿ>∑&ɶ 2 øÏ˝À\ ãs¡Te⁄ ñ+≥T+~.
>√˝…¶Hé (mdæÄsYÇ) : u≤ø°º]j·÷ q\¢ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\TqT ‘·≥Tº≈£î+≥T+~.
Bì>∑&ɶ >∑{Ϻ>±, >∑T+Á&É+>±, 1`1.5 øÏ˝À\ ãs¡Te⁄ ñ+≥T+~. ôV’≤Á_&é :
60`65 s√E˝À¢ á s¡ø£+ ø√‘·≈£î edüTÔ+~. Hê<é \øÏÎ -401, Á^Hé mÁ¬ø‡dt‡, k˛Hê, X‚«‘ê, ne+‹, Á^Hé
mØ¢ Á&ÉyéT ôV≤&é : #Ûê˝…+CŸ, Á^Hé u≤jYT.
>∑&ɶ #·<äTqT>±, ô|<ä›~>± ñ+≥T+~, 60`70 s√E˝À¢ á Hês¡TeT&ç :
s¡ø£+ ø√‘·≈£î edüTÔ+~. H˚\ n<äTqT≈£î e#˚Ães¡≈£î 4`5 kÕs¡T¢ ø£*j·T<äTHêï*. 100
Áô|’&é n|òt Ç+&çj·÷ : #·.MT. $d”Ôs¡í+˝À, 25`30 >∑+|ü\ |üX¯óe⁄\ ms¡Te⁄ y˚dæ
>∑&ɶ #·<äTqT>±, ô|<ä›~>± ñ+≥T+~. 1`2 øÏ˝À\ ãs¡Te⁄ ø£*j·T<äTHêï*. 10 qT+∫ 15 ôd+.MT.m‘·TÔ, 4 ôd+.MT. bı&Ée⁄,
ñ+≥T+~. 60`65 s√E˝À¢ á s¡ø£+ ø√‘·≈£î edüTÔ+~. 1 MT≥s¡T yÓ&É\TŒ‘√ Hês¡TeTfi¯¢qT ‘·j·÷s¡T#˚j·÷*. $‘·ÔHê\qT
˝Ò{Ÿ Á&ÉyéT ôV≤&é : düqïì ÇdüTø£‘√ ø£|æŒy˚j·÷*. $‘·ÔHê\T yÓTT*#˚ es¡≈£î (düTe÷s¡T
>∑&ɶ\T ô|<ä›~>∑, >∑T+Á&É+>± ñ+{≤sTT. Ç~ eT<Ûä´ø±*ø£ s¡ø£+. yês¡+ s√E\ es¡≈£î) s√E ˙s¡T ô|{≤º*. yÓTTø£ÿ\T yÓTT\¬ø‹Ôq
36
‘·s¡Tyê‘· m+&çq Ä≈£î\qT rdæy˚j·÷*. Hês¡T ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\T
k˛ø£≈£î+&Ü ©≥s¡T ˙{ÏøÏ 3 Á>±. ø±|üsY Äø°‡ ø√¢¬s’&é‘√ H˚\qT
‘·&ÉbÕ*. Hês¡TeT&çì Ä≈£î ‹H˚ |ü⁄s¡T>∑T u≤] qT+∫ s¡øÏå+#˚+<äT≈£î
2 $T.©. eT˝≤~∏j·÷Hé eT+<äTqT ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±Ø
#˚j·÷*.
Hê≥&É+ :
H˚\qT n<äTqT e#˚à es¡≈£î u≤>± <äTHêï*. düTe÷s¡T 10`15
s√E\ eTT+<äT H˚\qT dæ<ä∆+ #˚düTø√yê*. Bs¡Èø±*ø£ s¡ø±\qT
60I45 ôd+.MT, dü«\Œø±*ø£ s¡ø±\qT 45I45 ôd+.MT. <ä÷s¡+˝À
Hê{≤*. 25 qT+∫ 30 s√E\ ej·TdüT >∑\ Hês¡TqT Hê≥Tø√yê*.
HêfÒ eTT+<äT ˙{Ï ‘·&çì ø£∫Ñ·+>∑ Çyê«*.
˙{Ï j·÷»e÷q´+ :
‘˚*ø£ HÓ\˝À¢ yês¡eTT s√E\ ø=ø£kÕ], ãs¡TyÓ’q HÓ\˝À¢ 10
s√E\ ø=ø£kÕ] (5 -6 ôd+.MT.) ˙{Ï ‘·&ç Çyê«*. bı˝≤ìï
u≤>± <äTøÏÿ<äTìï uÀ<Ó\T y˚düTø√yê*. <äTìïq ‘·s¡Tyê‘· ˙{Ï‘√
‘·<|ä &ü +É <ë«sê eT{Ï˝º Àì ìÁ<ëedü˝ú À, ø√X¯dúü <äX˝¯ À ñqï |ü⁄s¡T>∑T\T
HêX¯qeTe⁄‘êsTT. 21-25 s√E\ ej·TdüT ñqï 3-4 Ä≈£î\T
ñqï Hês¡TqT Á|ü<Ûëq bı\+˝À Hê≥Tø√yê*.
ms¡Te⁄\T :
‘=*<äbòÕ mø£sêìøÏ 10 ≥qTï\ |üX¯óe⁄\ ms¡Te⁄\‘√ bÕ≥T
32`40 øÏ˝À\ uÛ≤dü«s¡+, 40 øÏ˝À\ bı{≤wt ms¡Te⁄\qT ∫e]
<äTøÏÿ˝À y˚dæ u≤>± ø£*j·T<äTHêï*. 24`32 øÏ˝À\ qÁ‘·»ì eT÷&ÉT
<äbÕò \T>± Hê{Ïq 25`30 s√E\≈£î yÓTT<ä{kÏ Õ], 50`60 s√E\≈£î
¬s+&√ kÕ] Bs¡Èø±*ø£ s¡ø±˝…’‘˚ 75`80 s√E\≈£î eT÷&√kÕ]
y˚j·÷*. ms¡Te⁄\T y˚dæq yÓ+≥H˚ ˙{Ï ‘·&çì Çyê«*. qÁ‘·»ì‘√
bÕ≥T ô|’bÕ≥T>± y˚j·÷*. dü÷ø£Îb˛wüø±\qT n+~+#˚+<ä≈£î
nÁ>√$THé e÷ø˘‡ 5 Á>±. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |ü+≥ø±\+˝À 2-3
kÕs¡T¢ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
ø£\T|ü⁄ ìyês¡D :
ô|+&ç$T<∏ë*Hé 30 XÊ‘·+ mø£sê≈£î 1.25 ©. ˝Ò<ë n˝≤ø√¢sY
1.0 $T.©. (‘˚*ø£ H˚\\T), 1.2 ©. (ãs¡Te⁄ H˚\\T) #=|üðq
200 ©. ˙{Ï˝À ø£*|æ Hê{Ïq 24-48 >∑+≥\˝À|ü⁄ |æ∫ø±]
#˚j÷· *. Hê{Ïq 20-25 s√E\≈£î n+‘·sø¡ £ wæ #˚j÷· *. bÕ*B∏Hé
ù||üs¡TqT eT*Ã+>¥>± y˚j·T&É+ e\¢ ø£\T|ü⁄qT ìj·T+Á‹+#·e#·TÃ.
˙{Ïì Ä<ë #˚düTÔ+~ eT]j·TT eT{Ϻ ø√‘·qT ìyê]+∫ uÛÑ÷kÕsêìï
ø±bÕ&ÉT‘·T+~.
düdü´s¡ø£åD :
eÁ»|ü⁄ ¬sø£ÿ\ |ü⁄s¡T>∑T (&Ó’eT+&é u≤ø˘ e÷‘Y) :
á |ü⁄s¡T>∑T Ä≈£î\ n&ÉT>∑T uÛ≤>±ìï eT]j·TT Ä≈£î\qT ‹ì
HêX¯q+ #˚düTÔ+~. Ç~ Ä•+∫q Ä≈£î\T yê&ç, m+&çb˛‘êsTT.
|ü⁄s¡T>∑T ñ<Ûä‹ m≈£îÿe>± ñ+fÒ ô|’s¡T˝À Ä≈£î\˙ï s¡+Á<Ûë\‘√
ñ+&ç, ø±´uÒõ >∑&ɶ |ü]e÷D+ #ê˝≤ ∫qï~>± ñ+≥T+~. Bì

ìyês¡D≈£î Á|ü‹ 25 ø±´uÒõ es¡Tdü\≈£î 2 es¡Tdü\ #=|üðq Äyê\qT
ms¡ |ü+≥>± y˚dTü ø√yê*. ≥e÷≥, ø±´¬s{Ÿ, #Ó˙’ dt ø±´uÒõ |ü+≥qT
n+‘· s ¡ |ü + ≥\T>± y˚ d ü T ø√e&É + <ë«sê á |ü ⁄ s¡ T >∑ T qT
ìyê]+#·e#·TÃ. mø£sê≈£î 10 #=|üðq *+>±ø£s¡¸ø£ ãT≥º\qT
@sêŒ≥T #˚dTü ø√e&É+ <ë«sê, á |ü⁄s¡T>∑T ñ<Ûä ‹ì >∑eTì+∫ ‘·–q
#· s ¡ ´ \T #˚ | ü { ≤º * . á ãT≥º \ qT 15 s√E\≈£ î ˇø£ k Õ]
e÷s¡TÃø√yê*. Ç$ ˇ{≤-{Ï nH˚ ù|s¡T‘√ e÷¬sÿ{Ÿ˝À \_ÛdTü HÔ êïsTT.
>∑T&Éq¢ T HêX¯q+ #˚ùd+<äT≈£î y˚|–ü +»\ ø£cÕj·÷ìï 5 XÊ‘·+ |æ∫ø±]
#˚j·÷*. Je ìj·T+Á‘·D |ü<ä∆‘·T˝À¢ uÛ≤>∑+>±, Hê{Ïq 30-45
s√E˝À¢ _{Ï eT+<äT\T ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ˇø£ Á>±eTT #=|üðq |æ∫ø±]
#˚j·÷*. ãy˚]j·÷ u≤˙j·÷Hê 1.15 XÊ‘·+ j·Tdtdæ nqT
Je•©+Á<äHê•ì ñ|üj÷Ó –+#·e#·TÃ. Bìï yÓTøÆ √-C≤˝Ÿ nH˚ ù|s¡T‘√
ô|dtº ø£+Á{À˝Ÿ Ä|òt Ç+&çj·÷ yês¡T e÷¬sÃ{Ÿ˝À $&ÉT<ä\ #˚XÊs¡T.
|ü⁄s¡T>∑T ñ<Ûä‹ m≈£îÿe>± ñqï|üð&ÉT ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ôd’ŒH√XÊ&é0.3
$T.©. ˝Ò<ë H√yê\÷´sêHé 1 $T.©. ø£*|æ ø√‘·≈£î 15 s√E\
eTT+<äT es¡≈£î |æ∫ø±] #˚j·Te#·TÃ. Ç$ ø±≈£î+&Ü ø=‘·Ô>±
ñ|üjÓ÷–düTÔqï eT+<äT˝À¢ ø√¢sê+Á‘êì*Áb˛˝Ÿ 18.8 XÊ‘·+ j·Tdtdæ
0.8 $T.©. ˝Ò<ë |òüPu…Ó+&ÜyÓTÆ&é 20 XÊ‘·+ &ÉãT¢´õ 0.2 Á>±. ˝Ò<ë
düj·÷+Á‘êì*Áb˛˝Ÿ 10 ˇ&ç 240 $T.©. (ˇø£ mø£sêøÏ) ©≥s¡T
˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
ù|qTã+ø£:
Ä≈£î\ n&ÉT>∑T uÛ≤>±q >∑T+|ü⁄\T, >∑T+|ü⁄\T>± #˚] s¡kÕìï
ù|*à qcÕºìï ø£\T>∑#k˚ ÕÔsTT. |üdTü |ü⁄ s¡+>∑T õ>∑Ts¡T |ü\ø£\T mø£sêìøÏ
10 #=|üðq neTsêÃ*. ø=‹ÔMTs¡qT |ü+≥ bı\+ #·T≥÷º
y˚düTø√e&É+ <ë«sê M{Ï ñ<Ûäè‹ì ‘·–Z+#·e#·TÃ. M{Ïì n<äT|ü⁄
#˚jT· &ÜìøÏ y˚|–ü +»\ ø£cÕj·T+ (5 XÊ‘·+)qT |æ∫ø±] #˚dTü ø√yê*.
37
m≈£îÿe>± ñqï|üð&ÉT eT˝≤~∏j·÷Hé 3 $T.©./ ©. ˙{ÏøÏ ˝Ò<ë
düj·÷+Á{≤ì*Áb˛˝Ÿ (mø£sêìøÏ 240 $T.©) eT+<äT\qT |æ∫ø±]
#˚j·÷*.
ø±´uÒõ ‘·\ ‘=\T#·T |ü⁄s¡T>∑T :
\<Ó› |ü⁄s¡T>∑T ã÷E ˝≤+{Ï kÕ˝… >∑÷&ÉTqT @s¡Œs¡∫ yÓTT<ä≥
ãj·T{Ï yÓ’|ü⁄ Ä≈£î\qT ‹+≥÷ s¡+Á<Ûë\qT @s¡Œs¡TdüTÔ+~. ‘·s¡Tyê‘·
ø±&É\T áHÓ\ qT+∫ ∫es¡≈£î ‘·\ es¡≈£î ‘=\∫ y˚dæ |ü+≥≈£î
qwüº+ ø£*–düTÔ+~. |ü+≥qT Ä•+∫q |ü⁄s¡T>∑T\qT, <Óã“‹qï
Ä≈£î\qT, |üP\qT @]y˚dæ HêX¯q+ #˚j·÷*. ôV≤ø±ºs¡T≈£î ˇø£{Ï
#=|üðq B|ü|ü⁄ ms¡\qT @sêŒ≥T #˚düTø√yê*. øÏ«Hê˝Ÿ bòÕdt 2
$T.©./ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*. >∑T&É¢qT HêX¯q+
#˚j·T&ÜìøÏ Jeìj·T+Á‘·D |ü<ä∆‘·T˝À¢ uÛ≤>∑+>± j·Tdt.j·THé.|æ.$
(yÓ’s¡dt) Á<ëeD≤ìï 300 ©. &√düT\T ˇø£ ôV≤ø±ºs¡T≈£î #=|üðq 8
kÕs¡T¢ |æ∫ø±] #˚j·÷*. Á|ü‹ |æ∫ø±] eT<Ûä´ 10 s√E\ e´e~Û
ñ+&Ü*.
bı>±≈£î \<Ó› |ü⁄s¡T>∑T :
Ç~ Ä≈£î\T, ‘·\, |ü⁄e⁄«\qT ‹ì qwüº|üs¡TdüTÔ+~. ÄeTT<ä+
yÓTTø£ÿ\qT ms¡ |ü+≥>± ø±´uÒõ #·T≥÷º y˚dTü ø√yê*. B|ü|⁄ü ms¡\qT
ôV≤ø±ºs¡T≈£î ˇø£{Ï #=|üðq @sêŒ≥T #˚j·÷*. >∑T&É¢ düeT÷Vü‰\qT
@] HêX¯q+ #˚j÷· *. eT>∑ |ü⁄s¡T>∑T\qT Äø£]¸+#·&ÜìøÏ *+>±ø£s¸¡ ø£
ãT≥º\qT mø£sê≈£î 6 #=|üðq @sêŒ≥T #˚j·÷*. ôV≤ø±ºs¡T≈£î 3 ©.
ø√¢s√ô|’]bòÕdt ˝Ò<ë ˇø£ ©≥s¡T &Ó’ø√¢s√yêdt eT+<äTqT |æ∫ø±]
#˚j·÷*.
38
‘Ó>∑Tfi¯ófl :
100 Á>±. y˚|ü |æ+&çì ˇø£ #·.MT. Hês¡TeT&ç˝À y˚j·÷*.
(Áôdc˛ºôd’øÏHé Á<ëeD≤ìï 100 |æ.|æ.j·T+ ‘·j·÷s¡T #˚dæ, <ëì‘√
$‘·Ôq X¯ó~∆ #˚j·÷*. ô|’ ¬s+&ÉT #·s¡´\ <ëïsê Hês¡T≈£îfi¯ófl eT]j·TT
q\¢≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\TqT ìyê]+#·e#·TÃ.
Hês¡T≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\T ˝Ò<ë yÓTT<ä\T≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\T :
Hês¡T yÓTTø£ÿ\ ø±+&É|ü⁄ yÓTT<äfi¯ófl yÓT‘·Ô>± ‘·j·÷¬s’ ≈£î[fl,
e&É*b˛sTT #·ìb˛‘êsTT. Bì ìyês¡D≈£î m‘ÓqÔ’ Hês¡TeTfi¯flô|’ ˝Ò<ë
Áb˛ÁfÒ˝À¢ Hês¡TqT ô|+#ê*. $‘·Ôq+ |ü\T#·>±, es¡Tdü˝À¢ y˚j·÷*.
m≈£îÿe ˙{Ïì (eTTK´+>± kÕj·T+Á‘·+ y˚fi¯˝À) Çe«sê<äT. Hês¡T
yÓTT*∫q ‘·s¡Tyê‘· 3 Á>±. ø±|üsY Äø°‡ ø√¢¬s’&é ˙{ÏøÏ ø£*|æ 10
s√E\ e´e~Û˝À 2 kÕs¡T¢ |æ∫ø±] #˚j÷· *. ˝Ò<ë uÀsê¶ø‡˘ $TÁX¯eT+
ˇø£ XÊ‘·+ ˝Ò<ë e÷+ø√C…uŸ 64 XÊ‘·+ G yÓT≥˝≤øχ˝Ÿ 8 XÊ‘·+
eT+<äTì 3 Á>±. / ©. ˙{ÏøÏ ø£*|æ yÓTTø£ÿ yÓTT<äfi¯fl˝À b˛j·÷*.
q\¢ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\T :
á ‘Ó>∑T\T |ü+≥ @ <äX¯˝ÀHÓ’Hê Ä•+#·e#·TÃ. Ä≈£î\T
|üÁ‘·V≤ü ]‘êìï ø√˝ÀŒsTT ªVµ Äø±s¡+˝À ñqï eT#·Ã\T @s¡Œ&É‘êsTT.
áHÓ\T q\¢>± e÷s¡‘êsTT. @<Ó’Hê q÷HÓ–+»\ |ü+≥‘√ 3 dü+ˆˆ
bÕ≥T |ü+≥e÷]Œ&ç #˚j·÷*. (Áôdc˛ºôd’øÏHé (1 Á>±. / 10 ©.
˙{Ïø)Ï eT+<äT‘√ $‘·qÔ X¯ó~∆ #˚j÷· *. Ç<˚ eT+<äTqT (50 $T.Á>±.
/©. ˙{ÏøÏ) Hês¡T Hê{Ïq|üð&ÉT, >∑&ɶ ‘·j·÷s¡Te⁄‘·Tqï|üð&ÉT ô|’s¡Tô|’
|æ∫ø±] #˚j·÷*. ø±|üsY Äø°‡ø√¢¬s’&é (3 Á>±. /©.) ˙{Ï&ç eT+<äT
Á<ëeD+‘√ yÓTTø£ÿ\ yÓTT<äfi¯fl #·T≥÷º ‘·&ÉbÕ*. ˝Ò<ë (ôdºc˛ºôd’øÏåHé
1 Á>±. G ø±|üsY Äø°‡ ø√¢¬s’&é 30 Á>±. 10 ©. ˙{Ï&ç ø£*|æ
yê&Ü*. mø£sê≈£î 6 øÏ˝À\ ;¢∫+>¥ bÂ&ÉsYqT uÛÑ÷$T˝À y˚j·÷*.
Ä\ºπsï]j·÷ Ä≈£îeTfi¯fl ‘Ó>∑T\T :
Ä≈£î ô|’uÛ≤>∑+˝À }<ë s¡+>∑T, >√<ÛäTeT s¡+>∑T˝À >∑T+Á&É+>±
eT#·Ã\T @s¡Œ&É‘êsTT. Ç$ Áø£eT+>± e\j·÷ø±s¡+˝À ô|]– ∫es¡≈î£
Ä≈£î\T m+&ç sê*b˛‘êsTT. ‘Ó>∑T\T k˛øÏq Ä≈£î\qT yÓ+≥H˚
‘=\–+#ê*. eTTK´+>± ÁøÏ+~ uÛ≤>∑+˝Àì Ä≈£î\qT ñ<äj·T+
|üP≥ ‘ê\–+∫ sê*Ãy˚j·÷*. ø±|üsY Äø°‡ ø√¢¬s’&é 3 Á>±. ˝Ò<ë
e÷+ø√C…uŸ 2.5 Á>±. /©. ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±Ø #˚j·÷*. ñ<Ûä‹
m≈£îÿe>± ñ+<˚ Á{ÏãT´ø=qCÀ˝Ÿ 1 $T.©. 1 ©. ˙{ÏøÏ ˝Ò<ë
Á{ÏãT´ø=qCÀ˝Ÿ (50 XÊ‘·+) G f…Æbò˛¢Ák˛$Hé (25 XÊ‘·+) eT+<äTì
1 Á>±. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±Ø #˚j·÷*.
ø√‘· ø√j·T&É+ :
‘·–q |ü]e÷D+ es¡≈£î m~–q >∑&ɶ\qT ø√j·÷*. >∑{Ϻ>±
eT]j·TT ˝Ò‘>· ± ñqï >∑&\¶É qT ø√düTø√yê*. ø√‘· Ä\dü´yÓT‘Æ ˚ >∑&\¶É T
e<äT\T>± nsTTb˛‘êsTT. Ç˝≤+{Ï yê{ÏøÏ e÷¬sÿ{Ÿ˝À &çe÷+&é
˝Òø£ ‘·≈£îÿe <Ûäs¡ |ü\T≈£î‘êsTT. >∑&ɶ\qT #·\¢ì düeTj·T+˝À ø√dæ,
Áπ>&ç+>¥ #˚dæ e÷¬sÿ{Ÿ≈£î |ü+bÕ*.
~>∑Tã&ç :
eT+∫ j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\qT bÕ{Ï+#·&É+ <ë«sê mø£sê≈£î
20 ≥qTï\ ~>∑Tã&çì bı+<äe#·TÃ. [
 39

s¡; yÓTTø£ÿC§qï dü+ø£s¡ $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À nqTdü]+#ê*‡q yÓTfi¯≈£îe\T

&܈ˆ j·Tdt. eT<ÛäTdü÷<äHé ¬s&ç¶, &܈ˆ ¬ø. >√bÕ\ ø£èwüíeT÷]Ô, &܈ˆ $. yÓ+ø£qï, &܈ˆ dæ. qπs+Á<ä ¬s&ç¶, bò˛Hé : 9492357905
n ìï ø±˝≤\≈£î nqTyÓ’q |ü+≥˝À¢ Á|ü<ëÛ q ÄVü‰s¡ <ÛëHê´|ü⁄|+ü ≥ yÓTTø£ÿC§qï. á yÓTTø£ÿC§qïqT eTq+ ÄVü‰s¡+>±H˚>±ø£, <ëD≤s¡÷|ü+˝ÀqT,
|üX¯óe⁄\≈£î y˚T‘·>±qT, $$<Ûä |ü]ÁX¯eT˝À¢ eTT&ç düs¡T≈£î>±qT, ù|˝≤\T, r|æø£+&Ó eT]j·TT uÒ_ø±sYï >±qT ñ|üjÓ÷–+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
Ç+‘·>± Ä]úø£ ÁbÕeTTK´‘·qT dü+‘·]+#·Tø√e&É+ e\¢ yÓTTø£ÿC§qï kÕ>∑T $d”Ôs¡í+ ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+~. ø±˙ ~>∑Tã&ÉT˝À¢ dæús¡‘·«+ ˝Ò≈£î+&Ü
b˛‘·T+~. kÕ+Á|ü<ëj·Tø£ |ü<ä∆‹˝À yÓTTø£ÿC§qï kÕ>∑T dü‘·Œ¤*‘ê\qT ÇdüTÔqï|üŒ{Ïø° ¬s’‘·T\T Ä•+∫q+‘· ~>∑Tã&ÉT\qT
kÕ~Û+#·˝Òø£b˛‘·THêïs¡T. yÓTTø£ÿC§qï kÕ>∑T˝À dæús¡‘·«yÓTÆq n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\qT kÕ~Û+#·˝Òø£b˛‘·THêïs¡T. yÓTTø£ÿC§qï kÕ>∑T˝À dæús¡‘·«yÓTÆq
n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\qT kÕ~Û+#ê\+fÒ dü+ø£s¡$‘·ÔH√‘·Œ‹Ô #˚|ü{Ϻq≥¢sTT‘˚ dü«#·Ã¤yÓTÆq HêD´‘· ø£*–q $‘·ÔHê\qT bı+<äe#·TÃ.
<˚X¯+˝Àì yÓTTø£ÿC§qï ôV’≤Á_&é $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À <ë<ë|ü⁄>± 30 a u…s¡≈£î\T rdæy˚j·TT≥
XÊ‘·+ ô|>’ ± <äøDåÏ ≤~ sêÁcÕº˝À¢ #˚|&ü TÉ ‘·THêïs¡T. eTq‘Ó\T>∑T sêh+˝À a Ä&É eT]j·TT eT>∑ s¡ø±\ kÕfi¯ófl ˇπøkÕ] |ü⁄wæŒ+#·T≥
yÓTTø£ÿC§qï s¬ ‘’ T· \T $‘·HÔ √‘·Œ‹Ôô|’ eT≈£îÿe #·÷|æd÷ü Ô ‘·<ë«sê yê´bÕs¡ a »\T¢\ rdæy˚j·TT≥
düs¡[ yÓTTø£ÿC§qï kÕ>∑T ø£Hêï n~Ûø£ ˝≤uÛ≤\T bı+<äT‘·THêïs¡T. yÓTTø£ÿC§qï dü+ø£s¡$‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À bÕ{Ï+#ê*‡q n+XÊ\T :
yÓTTø£ÿC§qï dü+ø£ss¡ ø¡ ±\T eT÷&ÉTs¡ø±\T. n+<äT˝À Á|ü<ëÛ q+>± $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô bı\+ m+|æø£ :
@ø£d+ü ø£sê\ kÕ>∑T m≈£îÿe ‘·sT¡ yê‘· ~«dü+ø£sê\T eT]j·TT Á‹dü+ø£s¡ eTTs¡T>∑T˙s¡T ì\eì, ø£\T|ü⁄ eT]j·TT ‘Ó>T∑ fi¯ófl Ä•+#·ì H˚\\T
s¡ø±\qT $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô #˚|ü≥º&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. eT]j·TT ÁøÏ‘·+ d”»Hé˝À yÓTTø£ÿC§qïqT kÕ>∑T#˚j·Tsê<äT. ˇø£y˚fi¯
dü+ø£s¡ $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô #˚j·÷\+fÒ ø±e\dæq ÄeX¯´ø£‘·\T : y˚dæq bı˝≤ìï $ìjÓ÷–ùdÔ u…s¡≈£î\T ˝Ò≈£î+&Ü »qT´dü«#·Ã¤‘· ø=s¡¬ø’
a yê‘êes¡D düeTj·T+ n~ qe+ãsY, &çôd+ãs¡T˝À $‘·Tø Ô √yê*. ˙{Ï‘·&çì Ç∫à ÁøÏ‘·+ d”»Hé H˚\˝Àì $‘·ÔHê\qT yÓTT\¬ø‘·Ôì∫Ã
a kÕs¡e+‘·yÓTÆq H˚\\T <äTìï q•+|ü#˚j·÷*.
a n+‘·≈£î eTT+<äT |ü+≥ Ä H˚\˝À yÓTTø£ÿC§qï ø±≈£î+&Ü $‘˚ÔdüeTj·T+ :
ñ+&Ü* Á|üdTü ‘Ô · düeTj·T+˝À &çôd+ãs¡T s¬ +&Ée yês¡+ es¡≈î£ dü«\Œø±*ø£
a ˙{Ï edü‹ ñ+&Ü*. »qì, »qø£ s¡ø±\qT $‘·Ô&ÜìøÏ M\T+≥T+~.
a @sêŒ≥T <ä÷s¡+ K∫Ñ·+>± bÕ{Ï+#ê*. $‘·Ôq yÓ÷‘ê<äT :
a n~Ûø£ ~>∑Tã&çì#˚à Ä&Ésø ¡ +£ , n~Ûø£ |ü⁄bıŒ&çì m≈£îÿe düeTj·T+ mø£sêìøÏ 10 øÏ˝À\T
es¡≈£î Ç#·Tà eT>∑ s¡ø£+ Ä&É , eT>∑ $‘· Ô H ê\T
a $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À HÓ’|ü⁄D´‘· ¬s’‘·T\T ø£*– ñ+&Ü* nedüs¡+ ne⁄‘êsTT. eT>∑
a ≈£L©\ ø=s¡‘· ñ+&É≈£L&É<äT. $‘· Ô H ê\ yÓ ÷ ‘ê<ä T Ä&
ôV’≤Á;&é $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À kÕ+πø‹ø£ n+XÊ\T : É$‘·ÔHê\ yÓ÷‘ê<äT ø£+fÒ
a n+‘·s¡ @sêŒ≥T<ä÷s¡ ˝Ò<ë n+‘·s¡ düeTj·T+ m\¢ | ü ð &É ÷ ‘· ≈ £ î ÿe>±H˚
a Ä&É eT]j·TT eT>∑ s¡ø±\ ìwüŒ‹Ô ñ+≥T+~.
40
$‘·TÔ≈£îH˚ |ü<ä∆‹ :
60I20 ôd+.MT. #=|üðq uÀ<Ó\≈£î $‘·TÔø√yê*. m≈£îÿe
˝À‘·T˝À¢ eT]j·T eT{Ϻ ô|fi¯fl\ eT<Ûä´ $‘·TÔø√sê<äT. Ä&É yÓTTø£ÿ\T
m≈£îÿe <ä>∑Zs¡>± $‘·TÔø√sê<äT. eT>∑ yÓTTø£ÿ\T <ä>∑Zs¡>± ñ+&˚˝≤
$‘·TÔø√yê*.
Ä&É eT]j·TT eT>∑ s¡ø±\ ìwüŒ‹Ô :
Ä&É eT]j·TT eT>∑ s¡ø±\ ìwüŒ‹Ô ôV’≤Á;&é s¡ø£+ <äX¯, eT>∑s¡ø£+,
|ü⁄bıŒ&çì#·Tà X¯øÏÔì ã{Ϻ 1:3 ˝Ò<ë 1:4 (@ø£ dü+ø£s¡) qT+&ç 1:5
˝Ò<ë 1:6 (Á‹, ~« dü+ø£s¡) eT]j·TT <äX¯qT ã{Ϻ 200`600 MT.
es¡≈£î ñ+&Ü*.
n+‘·s¡ <ä÷s¡eTT / düeTj·T+ :
¬s+&ÉT πøåÁ‘ê\ eT<Ûä´ <ä÷s¡+, ôV’≤Á;&é s¡ø£+ (@ø£, ~« Á‹
dü+ø£s¡) eT]j·TT <äX¯qT ã{Ϻ 200`600 MT. es¡≈£î ñ+&Ü*.
ø£\T|ü⁄, ms¡Te⁄\T eT]j·TT ˙{Ï j·÷»e÷q´+ :
eT÷eT÷\T>± kÕ>∑T#˚ùd yÓTTø£ÿC§qï˝À ‘·&ÉT\ @ $<Ûä+>±
nedüs¡eTe⁄‘êjÓ÷ n˝≤π> |ü+≥ nìï <äX¯˝À¢ ˙{Ï m<ä›&ç ˝Ò≈£î+&Ü
#·÷düTø√yê*. yÓTT<ä{Ï ‘·&ç, Ä&É, eT>∑ kÕfi¯fl˝Àì $‘·ÔHê\qT
ø£\dæb˛≈£î+&Ü Çyê«*. –+» ‘·j·÷s¡j˚T´ <äX¯˝À (|ü+≥ 70
s√»\T) mø£sê≈£î 20 øÏ˝À\ qÁ‘·»ìì n<äq+>± Çyê«*‡
ñ+≥T+~.
Ä&É, eT>∑ s¡ø±\T ˇπøkÕ] |ü⁄wæŒ+#·T≥ :
ø±\ |ü]$T‹ì ã{Ϻ Ä&É, eT>∑ s¡ø±\qT y˚s¡T y˚s¡T ‘˚B˝À¢
$‘·TøÔ √yê*. s¬ +&É÷ ˇπø ø±\|ü]$T‹>∑\$ nsTTq#√ Ä&É s¡ø±ìï,
eT>∑ s¡ø±ìï ˇπø kÕ] $‘·TÔø√yê*. eT>∑ s¡ø±ìï <ä>∑Zs¡ <ä>∑Zs¡>±
m≈£îÿe kÕ+Á<ä‘·˝À $‘·TÔø√yê*.
u…s¡≈£î\T rdæy˚j·TT≥ :
a $‘·Ôq |ü+≥ |ü⁄wæŒ+#·T≥≈£î eTT+<˚ u…s¡≈£î\qT @]y˚j·÷*.
a H˚\˝À¢ ÁøÏ‘·+ |ü+≥≈£î #Ó+~ yÓTT\¬ø‹Ôq u…s¡≈£î yÓTTø£ÿ\T, Ç‘·s¡
|ü+≥ yÓTTø£ÿ\T, ø£\T|ü⁄ yÓTTø£ÿ\T @]y˚j·÷*.
a XÊFj·T <äX¯˝À yÓTTø£ÿ\ m‘·TÔ, Ä≈£î\T eT]j·TT ø±+&É+ yÓTTø£ÿ
\ø£åD≤\qT ã{Ϻ u…s¡≈£î\T rdæy˚j·÷*.
a |üP‘· <äX¯˝À¢, »\T¢\T |ü⁄bıŒ&çì yÓ<ä»\T¢\≈£î eTT+<˚ Ä&É
eT]j·TT eT>∑ es¡Tdü˝À¢ì πø∞\qT »\T¢, |üP\ >∑TD >∑TD≤\qT
ã{Ϻ @]y˚j·÷*.
»\T¢ rdæy˚j·TT≥ :
a Ä&É es¡Tdü˝À¢ì Á|ü‹ eT>∑|⁄ü wüŒ>∑T#êäìï yÓTTe⁄« qT+&ç ãj·T≥≈£î
e∫Ãq yÓ+≥H˚ rdæy˚j·÷*.
a m&ÉeT #˚‹˝À ø±+&Üìï |ü≥Tºø=ì ≈£î&ç #˚‹‘√ »\T¢ yÓTT‘·Ô+
ˇπøkÕ] e#˚Ã˝≤ ˝≤>±*.
a á Á|üÁøÏj·Tì 10`15 s√E\ es¡≈£î #˚|ü{≤º*.
ø√‘· eT]j·TT ‘·<äT|ü] j·÷»e÷q´+ :
|ü+≥ |üø£«<äX¯˝ÀøÏ sê>±H˚ eTT+<äT>± eT>∑ es¡Tdü\ ø√‘·
#˚|ü{≤º*. ‘·<äT|ü] Ä&É es¡Tdü\ ø√‘·qT –+» 25`30 XÊ‘·+
<äX¯˝À #˚|ü{≤º*. ø£+&Ó\qT ø£˝≤¢˝À¢ ˝Ò<ë m+&Éu…fÒº j·T+Á‘ê˝À¢
u≤>± m+&Éu…{Ϻ –+»\qT ˇ\∫ ‘˚eT XÊ‘·+ 8`12 XÊ‘·+ es¡ø£
Äs¡u…{≤º*. j·T+Á‘ê˝À¢ ÁbÕôddæ+>¥, Áπ>&ç+>¥ eT]j·TT $‘·Ôq X¯ó~∆
#˚dæ bÕ´øÏ+>¥ #˚kÕÔs¡T.
~>∑Tã&ç :
mø£sê≈£î @ø£ dü+ø£sê\T nsTT‘˚ 12`18 øÏ«+{≤fi¯ó¢ edüTÔ+~.
e÷¬sÿ{Ÿ <Ûäs¡ ˝Ò<ë Áô|’y˚≥T yê] e<ä› neTàø£+ <ä]<ë|ü⁄>± ˇø£
øÏ«+{≤ ù|s¡T MT<ä ø£+&Ó\‘√ n$Tàq|üð&ÉT>∑]wüº+>± s¡÷. 3000
bı+<äe#·TÃ. ø±˙ mø£sêìøÏ 30`35 øÏ«+{≤fl ~>∑Tã&ÉT\qT ˇø£
$‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝ÀH˚ kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+~. ¬s’‘·T\T yÓ∫Ã+#˚ Ks¡TÃ\T b˛>±
ìø£sê<ëj·÷ìï Ä]®+#·e#·TÃ. n<˚$<Ûä+>± HêD´yÓTÆq $‘·ÔHêìï
¬s’‘·T\≈£î n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ rdüT≈£îsê>∑\eTT. [
41
42

|ü⁄\T|ü⁄ ìeTà˝À ã<äìø£\T ` yê{Ï j·÷»e÷q´+

&܈ˆ j·T+. ø£$‘·, ôd’+{ÏdüTº (bÕ¢+{Ÿ bÕ<∏ë\õ), &܈ˆ dæ. eT<ÛäTeT‹, ìeTà |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+, ô|≥÷¢s¡T, bò˛Hé : 9440478393
˝§sê+<∏ädt nH˚~ Ç{°e* ø±\+˝À ìeTà #Ó≥¢qT Ä•+∫ m≈£îÿe qcÕºìï ø£*–+#˚ ã<äìø£ yÓTTø£ÿ. ìeTà˝À Á|ü<Ûëq+>± ã+>±s¡Tr>∑
eT]j·TT ˝§sê+<∏ädt nH˚ ¬s+&ÉT s¡ø±˝…’q |üsêqïJe⁄\T (ã<äìø£\T) ø£ì|ækÕÔsTT. á ˝§sê+<∏ädt nH˚ ã<äìø£ ø±+&É+, Ä≈£î\T ø£*–
y˚s¡Te´düú ˝À|æ+∫ ñ+≥T+~. Ç~ ‘Ó\¢>±, >∑T‘·TÔ\T>± ñ+&˚ |üP\qT |üPdüTÔ+~. Bì jÓTTø£ÿ Ä≈£î\T ø±ì ìeTà yÓTTø£ÿqT b˛* ñ+&ç yÓ+≥H˚
ø£qT>=qT≥ ø£wüº+>± ñ+≥T+~. Bì mÁs¡ì |ü+&É¢ì |ü≈£åî\T, |üX¯óe⁄\T ‹ì $‘·ÔHê\qT Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\≈£î yê´|æÔ #˚kÕÔsTT. $‘·ÔHê\T ìeTà
ø±+&É+ô|’ yÓTT\¬ø‹Ô yê{Ï bÕk˛º]j·÷ nH˚ y˚s¡T e+{Ï uÛ≤>±ìï yÓTTø£ÿ ø±+&ÜìøÏ #=|æŒdü÷Ô ˙{Ïì ø£DÏ» \eD≤\qT |”\TÃ≈£î+≥T+~. á
$<Ûä+>± yÓTTø£ÿ qT+&ç ˙{Ïì Kì» \eD≤\qT rdüTø√e&É+ e\¢ yÓTTø£ÿ ã\V”≤q |ü&ç ‘·≈£îÿe ~>∑Tã&çøÏ ø±s¡DeTe⁄‘·T+~. 4`5 dü+ˆˆ
‘·s¡Tyê‘· ø=eTø£eT\T m+&çb˛e&É+, yÓTTø£ÿ |üP]Ô>± #·ìb˛e&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
ìeTà |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+ ô|≥÷¢s¡T XÊgy˚‘·Ô\T $$<Ûä ‘√≥\qT ñ+&ç ˇø=ÿø£ÿ $‘·ÔHêìï ø£*– ñ+≥T+~. á $‘·Ô·Hê\T |ü≈£åî\
düsπ « #˚dqæ |üð&ÉT M{Ï rÁe‘· m≈£îÿe>± ñ+&É&+É eT]j·TT s¬ ‘’ T· \≈£î <ë«sê ˇø£ yÓTTø£ÿ qT+∫ Ç+ø=ø£ yÓTTø£ÿ≈£î yê´|ækÕÔsTT. Ç~ mø£ÿ&Ó‘’ ˚
n~Ûø£ qcÕº\qT ø£\T>∑#˚j·T&É+ >∑eTì+#·&ÉyÓTÆ+~. Ç~ ˇø£ yÓTTø£ÿ ø±+&ÜìøÏ |ü{Ϻ ñ+≥T+<√ nø£ÿ&É ãT&ç|ü e÷~]>±
kÕeT÷Væ≤ø£ düeTdü´>± >∑T]Ô+∫ n]ø£≥ºø£b˛‘˚ n~Ûø£ qwüº+ e#˚à @s¡Œ&ÉT‘·T+~.
neø±X¯+ ñ+~. m+<äTø£+fÒ Ç~ |ü≈îå£ \ <ë«sê ‘·«s¡>± yê´|æ#Ô +Ó <˚ Ç~ Ä•+∫q yÓTTø£ÿ\qT >∑eTì+∫q≥¢sTT‘˚ ô|s¡T>∑T<ä\
neø±X¯+ ñ+~. n+<äTe\¢ Bìï |üP‘·, ø±j·T\T sêø£eTT+<˚ ‘·≈£îÿe>± ñ+&É≥y˚Tø±≈£î+&Ü ø±j·T\ HêD´‘· eT]j·TT dü+K´
n]ø£{≤º*. ≈£L&Ü ‘·≈£îÿe>± ñ+≥T+~. eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\ ‘·s¡Tyê‘· yÓTTø£ÿ
˝§sê+<∏dä t nH˚ ã<äìø£ ˝§sê+<∏d˚ j
æ ÷· ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~q~. ø°åD‘·≈£î >∑T¬s’ #·ìb˛e&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
Bìï kÕ<Ûës¡D+>± ã<äìø£ nì |æ\TdüTÔ+{≤s¡T. Bì ø±+&É+ Bì ìyês¡D≈£î eTT+<äT>± Ä•+∫q ø=eTà\qT Ä•+∫q u≤>∑+
eT]j·TT Ä≈£î\T ô|fi¯ódüT>± ñ+{≤sTT. Ç$ Ä≈£î|ü#·Ãì Ä≈£î\T qT+&ç 10 ôd+.MT. øÏ+~ es¡≈£î ø£‹Ô]+#·Tø√yê*. ‘·s¡Tyê‘·
ø£ * – ñ+&É & É + e\¢ Ç$ dü « j· T +>± ÄVü ‰ sêìï ‘· j · ÷ s¡ T ø£‹]Ô +∫q ø=eTà\≈£î uÀs√“ù|düTqº T |üPj·÷*. M{Ï rÁe‘· ‘·≈î£ ÿe>±
#˚düTø√>∑\e⁄. ø±ì <ëìøÏ ø±e\dæq ˙{Ïì, Kì»\eD≤\qT ñqï|üð&ÉT #˚‹‘√ Ä ø=eTà\qT rdæyd˚ Tü ø√yê*. 1 XÊ‘·+ m~bòÕHé
Á|ü<Ûëq yÓTTø£ÿ qT+&ç rdüT≈£î+{≤sTT. Ç$ b˛k˛º]j·÷ nH˚ Á|ü‘˚´ø£ ˝Ò<ë 60 XÊ‘·+ &ûõ˝ŸqT m≈£îÿe |”&Éq+ ñ+&˚ ÁùdŒj·TsY‡‘√
y˚s¡T e+{Ï uÛ≤>±\qT ø±+&É+˝ÀìøÏ #=|æŒ+∫ ‘·q≈£î ø±e\dæq s¬ +&ÉTkÕs¡T¢ |æ∫ø±] #˚j÷· *. 1 XÊ‘·+ 2, 4`&ç Á<ëeD+ ‘·j÷· s¡T
˙{Ïì, Kì»\eD≤\qT rdüT≈£î+{≤sTT. á |üsêqïJe⁄\T #˚düTø=ì <ëìï |üP‘· |ü<ä∆‹˝À á eT+<äT Á<ëeD+˝À eTT+∫q
eTTK´+>± qeTà‘√bÕ≥T |ü+&É¢ yÓTTø£ÿ˝…q’ e÷$T&ç, düb˛{≤ eT]j·TT <ä÷~ì mø£ÿ&Ó’‘˚ ã<äìø£ ô|s¡T>∑T‘·Tqï ø=eTàô|’q u…s¡&ÉTqT 0.5
|üqdü e+{Ï yê{Ïì ≈£L&Ü Ä•kÕÔsTT. ôd+.MT. #·T≥÷º rdæy˚dæ á yÓTT<ä˝À¢ á <ä÷~ì n<ë›* ˝Ò<ë
á yÓTTø£ÿ\ |ü+&ÉT¢ ∫qï$>± ñ+&ç ms¡T|ü⁄ es¡í+˝À u…ÁØdt e˝Ò |üP‘· ˝≤>± |üPj·÷*. [
 43

e÷|ò”T C§qï s¡ø±\T - j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T

mdt.¬ø. düMTs¡, XÊÁdüÔy˚‘·Ô (düdü´ Á|ü»qq+), mdt. nsTTcÕ |üØ«Hé, XÊÁdüÔy˚‘·Ô (düdü´ Á|ü»qq+), {Ï. uÛ≤>∑e‘· Á|æj·T, XÊÁdüÔy˚‘·Ô (düdü´ $C≤„q+),
mHé. ø±e÷øÏå, XÊÁdüÔy˚‘·Ô (ø°≥ø£ XÊÁdüÔ+), ÁbÕ+rj·T e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+, q+<ë´\
C§qï |ü+≥qT ÄVü‰s¡+>±, |üX¯óÁ>±dü+ø√dü+ eTq <˚X¯+˝À esê¸<Ûës¡ |ü+≥>± kÕ>∑T #˚kÕÔs¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À |ü+&ç+#˚ ÄVü‰s¡|ü+≥˝À¢
C§qï Hê\Ze kÕúq+˝À ñ+~. ˇø£|üð&ÉT $kÕÔs¡+>± |ü+&ç+#˚ C§qï |ü+≥ Ç{°e\ ¬s’‘·T\T ‘·≈£îÿe $d”Ôs¡í+˝À |ü+&çdüTÔHêïs¡T. BìøÏ >∑\
ø±s¡D≤\T, e÷¬sÿ{Ÿ ˝À dü¬s’q <Ûäs¡ ˝Òø£b˛e&É+, dü¬s’q j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\qT ne\+_+#·˝Òø£b˛e&É+ e+{Ï $wüj·÷\T ù|s=ÿqe#·TÃ.
e÷|ò”T C§qï Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À ø£s¡÷ï\T (53,300 ôV≤.), >∑T+≥÷s¡T (34,400 ôV≤.), nq+‘·|ü⁄s¡+ (22,900 ôV≤) eT]j·TT ø£&É|ü
(12,200 ôV≤.) õ˝≤¢˝À¢ $kÕÔs¡+>± kÕ>∑T #˚düTÔHêïs¡T.
e÷|òT” C§qï˝À ~>∑Tã&ÉT\T ô|+#·{≤ìøÏ s¬ ‘’ T· \T y˚T˝…q’ s¡ø±\T/ mHé.{Ï.C…`4
dü+ø£sê\ \ø£Då ≤\qT ‘Ó\TdüTø√e≥+ #ê˝≤ nedüs+¡ . Bì‘√ bÕ≥T |ü+≥ ø±\+ : 90`100 s√E\T
e÷|ò”T C§qï kÕ>∑T #˚j·T&É+˝À dü¬s’q j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\qT ñ ~>∑Tã&ç : 13`15 øÏ«+. / mø£sêìøÏ
|üjÓ÷–+#·≥+ô|’ ne>±Vü≤q m+‘√ nedüs¡+. >∑TD>∑D≤\T : ô|’s¡T |ü&çb˛<äT, q\¢ ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\TqT
dü÷{Ï s¡ø±\T : ‘·≥Tº≈£î+≥T+~, –+»\T HêD´‘· ø£*– ñ+{≤sTT.
mHé.{Ï.C…`1 mHé.{Ï.C…`5
|ü+≥ ø±\+ : 105`110 s√E\T |ü+≥ ø±\+ : 105 s√E\T
~>∑Tã&ç : 10`12 øÏ«+. / mø£sêìøÏ ~>∑Tã&ç : 14`15 øÏ«+. / mø£sêìøÏ
>∑TD>∑D≤\T : u…≥ºqT ‘·≥Tº≈£î+≥T+~, –+»\T düT\uÛÑ+>± >∑TD>∑D≤\T : bı{Ï º ‘Ó \ ¢ C§qï s¡ ø £ + , –+»\T ‘Ó \ ¢ > ±
sê\T‘êsTT. yÓTs¡TdüTÔ+{≤sTT, |ü&çb˛<äT u…≥ºqT ‘·≥Tº≈£î+≥T+~, q+<ë´\
mHé.{Ï.C…`2 e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+ qT+&ç Ç{°e˝Ò $&ÉT<ä˝…’q s¡ø£+.
|ü+≥ ø±\+ : 95-100 s√E\T mHé.{Ï.C…`13
~>∑Tã&ç : 12-14 øÏ«+. / mø£sêìøÏ |ü+≥ ø±\+ : 95`100 s√E\T
>∑TD>∑D≤\T : |ü+≥ ‘·«s¡>± ø√‘·≈î£ edüT+Ô ~, u…≥qº T ‘·≥Tº≈î£ +≥T+~, ~>∑Tã&ç : 7`18 øÏ«+. / mø£sêìøÏ
–+»\T ˝≤e⁄>± ‘Ó\>¢ ± yÓTs¡TdüT+Ô {≤sTT, s=f…\º T s¡T∫>± ñ+{≤sTT. >∑TD>∑D≤\T : Ç~ r|æ C§qï, u…≥qº T ‘·≥Tº≈î£ +≥T+~, #=|üŒ HêD´‘·
mHé.{Ï.C…`3 ø£ * – ñ+≥T+~, C§qï ~>∑ T ã&ç m≈£ î ÿe, C§qï eT˝… ¢ q T
|ü+≥ ø±\+ : 100`105 s√E\T ‘·≥Tºø=q>∑\<äT, –+»\T |ü#·Ã>± ñ+{≤sTT.
~>∑Tã&ç : 12`14 øÏ«+. / mø£sêìøÏ mHé`14
>∑TD>∑D≤\T : u…≥ºqT, Ä≈£îeT#·Ã ‘Ó>∑T\TqT ‘·≥Tº≈£î+≥T+~, ô|’s¡T |ü+≥ ø±\+ : 105`110 s√E\T
|ü&çb˛<äT, q\¢ ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\TqT ‘·≥Tº≈£î+≥T+~. ~>∑Tã&ç : 10`12 øÏ«+. / mø£sêìøÏ
44
dæ.mdt.ôV≤#Y ` 25
|ü+≥ ø±\+ : 105`110 s√E\T
~>∑Tã&ç : 15`18 øÏ«+. / mø£sêìøÏ
>∑TD>∑D≤\T : Ä≈£î eT#·Ã ‘Ó>T∑ \TqT ‘·≥Tº≈î£ +{≤sTT, yÓTTe⁄« #·+|ü⁄
á>∑qT, –+» ã÷E ‘Ó>∑T\TqT ‘·≥Tº≈£î+{≤sTT, –+»\T HêD´‘·
ø£*– ñ+{≤sTT.
H˚\ ‘·j·÷Ø :
˝À‘Ó’q q\¢πs>∑&ç uÛÑ÷eTT\T nqT≈£L\+. H˚\qT 2-3 kÕs¡T¢
Hê>∑* ‘√ ˝Òø£ Á{≤ø£ºs¡T ‘√ <äTìï u≤>± #·<äqT #˚düTø√yê*
$‘·TÔ düeTj·T+ :
>∑TD>∑D≤\T : –+»\T |ü#·Ã>± ñ+{≤sTT, ø£+øÏ ô|<ä›>±, eTT<ä›>± ôdô|º+ãsY yÓTT<ä{Ï yês¡+˝À $‘·TÔ≈£î+fÒ n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\T
ñ+≥T+~, u…≥ºqT ‘·≥Tº≈£î+≥T+~. kÕ~Û+#·e#·TÃ.
mHé`15 $‘·Ôq yÓ÷‘ê<äT, $‘·Ô&É+ :
|ü+≥ ø±\+ : 115`120 s√E\T mø£sê≈£î 3-4 øÏ˝À\ $‘·Ôq+ dü]b˛‘·T+~. es¡Tdü\ eT<Ûä´
~>∑Tã&ç : 10`12 øÏ«+. / mø£sêìøÏ 45 ôd+.MT. yÓTTø£ÿ\ eT<Ûä´ 12-15 ôd+.MT. <ä÷s¡+˝À >√Ás¡T‘√
>∑TD>∑D≤\T : n~Ûø£ –+» eT]j·TT #=|üŒ ~>∑Tã&çì#·Tà |ü#·Ã $‘·TÔø√yê*. yÓTT\¬ø‹Ôq 10-12 s√E\ ‘·s¡Tyê‘· ˇ‘·TÔ>± ñqï
C§qï s¡ø£+, #=|üŒ HêD´‘· ø£*– ñ+≥T+~, C§qï eT˝…¢qT, u…≥ºqT yÓTTø£ÿ\qT rdæy˚j·÷*.
‘·≥Tº≈£î+≥T+~, s=f…º\T s¡T∫>± ñ+{≤j·T, q+<ë´\ e´ekÕj·T $‘·Ôq X¯ó~∆ :
|ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+ qT+&ç Ç{°e\ $&ÉT<ä˝…’q |ü#·Ã C§qï s¡ø£+. $$<Ûä s¡ø±\ ‘Ó>∑Tfi¯fl ìyês¡D≈£î ˇø£ øÏ˝À $‘·ÔHêìøÏ 3 Á>±.
myéT`35`1 <ÛÓ’s¡+/πøbÕºHé‘√ $‘·ÔqX¯ó~∆ #˚j·÷*. yÓTTe⁄« ‘=\#·T á>∑qT
|ü+≥ ø±\+ : 115`120 s√E\T ìyê]+#·{≤ìøÏ øÏ˝À $‘·ÔHêìøÏ 3 Á>±. <∏äjÓ÷$T<∏ëπø‡yéT‘√ $‘·Ôq
~>∑Tã&ç : 10`12 øÏ«+. / mø£sêìøÏ X¯ó~∆ #˚j·÷*.
>∑TD>∑D≤\T : –+» eT]j·TT #=|üŒ HêD´‘· ø£*– ñ+≥T+~, ms¡Te⁄\ yê&Éø£+ :
yÓTTe⁄« #·+|ü⁄ á>∑, ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\TqT ø=+‘· es¡≈£î mø£sêìøÏ 4 ≥qTï\ |üX¯óe⁄\ ms¡Te⁄qT ÄK] <äTøÏÿ˝À y˚dæ
‘·≥Tº≈£î+≥T+~, #=|üŒ ~>∑Tã&ç m≈£îÿe. ø£*j·T<äTHêï*. esê¸<Ûës¡ |ü+≥≈£î mø£sê≈£î 12 øÏ˝À\ qÁ‘·»ì,
øÏHÓïs¡ 16 øÏ˝À\ uÛ≤dü«s¡+, 12 øÏ˝À\ bı{≤wt Ç#·Tà ms¡Te⁄\qT
|ü+≥ ø±\+ : 110`115 s√E\T $‘˚Ô≥|üð&ÉT y˚j·÷*. $‹Ôq 40 s√E\ ‘·s¡Tyê‘· mø£sê≈£î 12
~>∑Tã&ç : 10`12 øÏ«+. / mø£sêìøÏ øÏ˝À\ qÁ‘·»ì Ç#˚à ms¡Te⁄\qT ¬s+&√ <äbòÕ ô|’ bÕ≥T>± y˚j·÷*.
>∑TD>∑D≤\T : –+» eT]j·TT #=|üŒ HêD´‘· ø£*– ñ+≥T+~, ˙{Ï bÕs¡T<ä\ |ü+≥≈£î mø£sê≈£î 16 øÏ˝À\ qÁ‘·»ì, 24 øÏ˝À\
yÓTTe⁄« #·+|ü⁄ á>∑, ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\TqT ø=+‘· es¡≈£î uÛ≤dü«s¡+, 16 øÏ˝À\ b˛{≤wt Ç#˚à ms¡Te⁄\qT $‘˚≥Ô |üð&ÉT y˚j÷· *.
‘·≥Tº≈£î+≥T+~, #=|üŒ ~>∑Tã&ç m≈£îÿe. $‹Ôq 40 s√E\ ‘·s¡Tyê‘· mø£sê≈£î 16 øÏ˝À\ qÁ‘·»ì ms¡Te⁄qT
dæ.mdt.$. 29 ÄsY ô|’bÕ≥T>± y˚dæ ‘·s¡Tyê‘· ˙{Ï ‘·&ç Çyê«*.
|ü+≥ ø±\+ : 115`120 s√E\T düdü´ s¡ø£åD :
~>∑Tã&ç : 10`12 øÏ«+. / mø£sêìøÏ Ä\dü´+>± C§qï |ü+≥qT $‹Ôq|üð&ÉT N&É|”&É\T m≈£îÿe>±
>∑TD>∑D≤\T : bı&Ée⁄ ‘Ó\¢ C§qï s¡ø£+, yÓTTe⁄« á>∑, ø±+&É+ Ä•kÕÔsTT. ø±ã{Ϻ ¬s’‘·T\T düeTÁ>∑ düdü´ s¡ø£åD #·s¡´\T bÕ{Ï+#·&É+
‘=\#·T |ü⁄s¡T>∑T\qT ‘·≥Tº≈£î+≥T+~. e\¢ n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\T kÕ~Û+#·e#·TÃ. C§qï |ü+≥˝À Á|ü<Ûëq+>±
dü+ø£s¡ s¡ø±\T : Ä•+#˚ N&É|”&É\˝À ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T, yÓTTe⁄« ‘=\T#·T á>∑, ø±+&É+
dæ.mdt.ôV≤#Y ` 16 ‘=\T#·T |ü⁄s¡T>∑T, –+» ã÷E ‘Ó>∑T\T eT]j·TT q\¢ ø±+&É+ ≈£îfi¯ó
|ü+≥ ø±\+ : 105`110 s√E\T fl ‘Ó>∑T\T eTTK´yÓTÆq$.
~>∑Tã&ç : 15`17 øÏ«+. / mø£sêìøÏ 1. ø£‘ÓÔs¡ |ü⁄s¡T>∑T :
>∑TD>∑D≤\T : Ä≈£î eT#·Ã ‘Ó>T∑ \TqT ‘·≥Tº≈î£ +{≤sTT, yÓTTe⁄« #·+|ü⁄ á eT<Ûä´ø±\+˝À ø£‘ÓÔs¡|ü⁄s¡T>∑T yÓTTø£ÿC§qï‘√ bÕ≥T C§qï
á>∑qT, –+» ã÷E ‘Ó>∑T\TqT ‘·≥Tº≈£î+{≤sTT, –+»\T HêD´‘· |ü+≥qT ≈£L&Ü Ä•+#·&É+ »]–+~. Bì ìyês¡D≈£î 20-30
ø£*– ñ+{≤sTT. s√E\ <äX¯˝À 5 XÊ‘·+ y˚|ü–+» ø±cÕj·÷ìï ˝Ò<ë nC≤&ç¬søϺHé
 45
1500 |æ.|æ.m+. nH˚ eT+<äT\qT eT+∫ ñ+{≤sTT. –+»\ MT<ä ms¡T|ü⁄ eT#·Ã\T @s¡Œ&ç n$
ˇø£ ©≥s¡ T ˙{Ï ø Ï 5 $T.©. Áø£eT+>± q\¢>± e÷s¡T‘êsTT. –+»\T >∑{Ϻ |ü&çq ‘·sê«‘· á
eT+<äTqT ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *. |ü⁄s¡T>∑T Ä•+#·<äT. Bì ìyês¡D≈£î ‘=* <äX¯˝ÀH˚ ø£+øÏ q*¢>±
40-50 s√E\ <äX˝¯ À $wü|⁄ü ms¡ >∑T]Ô+∫ mø£sê≈£î 8 øÏ˝À\ ø±s¡“]˝Ÿ 5 XÊ‘·+ bı&çeT+<äTqT
(10 øÏ˝À\ ‘·e⁄&ÉT eT]j·TT 2 ø£+≈£î\ MT<ä #·˝≤¢*.
øÏ˝À\ u…\¢+ qT 2-3 ©≥s¡¢ ˙{Ï˝À 24 >∑+≥\T Hêqu…{Ϻ BìøÏ 6. ã+ø£ ø±s¡T ‘Ó>∑T\T :
100 Á>±eTT\ <ÛäjÓ÷&çø±sY“, |æ∫ø±] #˚ùd 30 ì$TcÕ\ eTT+<äT yÓTTø£ÿ\T |ü⁄wæŒ+#˚ <äX¯˝À
ø£\T|ü⁄ø√yê*) ˝Ò<ë ôd’ŒH√XÊ&é nqT eT+<äTqT ©≥s¡T ˙{ÏøÏ 0.3 Äø±X¯+ y˚T|òü÷e‘·yÓTÆ #·\¢ì
MT.©. ˝Ò<ë ø√¢sê+Á{≤*ìÁb˛˝Ÿ 18.5 XÊ‘·+ mdtdæ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ‘˚ e T‘√ ≈£ L &ç q yê‘êes¡ D +
0.3 $T.©. ø£*|æ 10-15 s√E\ e´e~Û˝À |æ∫ø±] #˚j·÷*. ‘Ó>∑T\T≈£î nqT≈£L\+. ‘Ó>∑T\T
2. yÓTTe⁄« ‘=\T#·T á>∑ : k˛øÏq ø£+≈£î\ qT+&ç ‘Ó\¢ì ˝Ò<ë
$‘· Ô q + yÓ T T\¬ ø ‹Ô q s√E >∑T˝≤; s¡+>∑T‘√ ≈£L&çq ‹j·T´{
qT+&ç 30 s√E\ es¡≈î£ e÷Á‘·yT˚ õ>∑Ts¡T e+{Ï Á<äe+ ø±s¡&É+
á |ü⁄s¡T>∑T Ä•düTÔ+~. |ü⁄s¡T>∑T >∑eTì+#·e#·TÃ. Bì ìyês¡D≈£î
Ä•+∫q yÓ T Te⁄« m+&ç b ˛sTT 3 Á>±. ø±bÕºHé ˝Ò<ë <∏Ó’sêyéT øÏ˝À
#· ì b˛‘· T +~. yÓ T Te⁄«ì $‘·ÔHêìøÏ ø£*|æ X¯ó~∆ #˚düTø√yê*. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ 2.5 Á>±.
˝≤–q|ü ð &É T dü T \Te⁄>± e∫à e÷´+ø√CÒuŸ ˝Ò<ë 1 Á>±. u…HÓ¢{Ÿ ø£*|æ yês¡+ s√E\ e´e~Û˝À 2
≈£ î [flb˛sTTq yêdü q ø£ * – kÕs¡T¢ |æ∫Ãø±Ø #˚j·÷*.
ñ+≥T+~. |æ\ø£\T n~Ûø£+>± ekÕÔsTT. Bì ìyês¡D≈£î KØ|òt˝À 7. –+» ã÷E ‘Ó>∑T\T :
|ü+&ç+#˚ C§qïì p˝…’ 15 ˝Àù| $‘êÔ*. Ä\dü´+>± $‘·Ôq+ á ‘Ó > ∑ T \T esê¸ø±\+˝À
y˚j·Te\dæeùdÔ, $‘·ÔqyÓ÷‘ê<äTqT ô|+#·Tø√yê*. ø±s√“|òü⁄´sêHé 3 n~Ûø£+>± ø£ì|ædüTÔ+~. –+»\ô|’
õ >∑T[ø£\qT MT≥s¡T kÕ\T≈£î 2 Á>±eTT\ e+‘·Tq $‘ÓÔ≥|üð&ÉT ã÷E ø£ì|ædTü +Ô ~. |üP‘· eT]j·TT
kÕfi¯fl˝À¢ y˚j·÷* ˝Ò<ë <∏äjÓ÷&çø±sY“ 75 &ÉãT¢´|æ 1.5 Á>±. ©≥s¡T –+» >∑{|ºÏ &ü ˚ düeTj·T+˝À esê¸\T
˙{ÏøÏ ø£*|æ yÓTTø£ÿ yÓTT\∫q 7, 14 eT]j·TT 21 s√E˝À¢ |æ∫ø±] |ü&‘ç ˚ qwü+º n~Ûø+£ >± ñ+≥T+~.
#˚j·÷*. Bì ìyês¡D≈£î ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
3. ø±+&É+ ‘=\#·T |ü⁄s¡T>∑T : 0.5 $T.©. Ábı|æ H √ø=qCÀ˝Ÿ
á |ü⁄s¡T>∑T ô|s’ T¡ qT 30 s√E\ eT+<äTqT ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *.
‘·s¡Tyê‘· qT+&ç |ü+≥ ø√ùdes¡≈£î |ü+≥ø√‘· Ä\dü´+ #˚j·T≈£î+&Ü, –+» ÁøÏ+~ uÛ≤>∑+˝À q\¢ì
Ä•düTÔ+~. Ä≈£î\ ô|’ >∑T+Á&Éì #ês¡ @s¡Œ&çq|üð&ÉT ø£+≈£î\qT ø√j·÷*.
es¡Tdü s¡+Á<Ûë\T @s¡Œ&ÉT‘êsTT. 8. q\¢ ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\T :
‘Ó\¢ø£+øÏ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. ø±+&Üìï ˝Ò‘· yÓTTø£ÿ˝À¢ H˚\ <ä>∑Zs¡ ñqï
N*à #·÷ùdÔ mÁs¡ì ø£DC≤\+ ø±+&É+ s¡+>∑T ø√˝ÀŒsTT, yÓTTø£ÿ\T
ø£q|ü&ÉT‘·T+~. Bì ìyês¡D≈£î $‹Ôq 35-40 s√E\˝À|ü⁄ yê&ç m+&ç b ˛‘êsTT. ‘ê\T
mø£sêìøÏ 4 øÏ˝À\ ø±s√“|òü⁄´sêHé >∑T[ø£\qT ø±+&É|ü⁄ düT&ÉT˝À¢ –+»\‘√ ø£ + ≈£ î \T ‘· « s¡ > ±
y˚j·÷*. |üø±«ìøÏ ekÕÔsTT. ø±+&É+ ˝À|ü\
4. ù|qTã+ø£ : &=\¢>± e÷] $]–b˛‘êsTT. Bì
Bì ìyês¡D≈£î <Ó’$T<Û√m{Ÿ ìyês¡D≈£î ø±bòÕºHé/ø±¬s“+&çõyéT
˝Ò < ë $T<∏ Ó ’ ˝ Ÿ &˚ e T{≤Hé nH˚ øÏ˝À $‘·ÔHêìøÏ 3 Á>±. ø£*|æ $‘·Ôq X¯ó~› #˚düTø√yê*.
eT+<äTì ˇø£ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ 2 $T. |ü+≥ø√‘· :
©. ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*. –+» ÁøÏ+~ uÛ≤>∑+˝À q\¢{Ï #ês¡ @s¡Œ&çq ‘·s¡Tyê‘· |ü+≥qT
5. ø£+øÏ q*¢ : ø√j·÷*. ø£+øÏ ÁøÏ+<ä es¡Tdü˝À ñqï –+»\T Ä≈£î|ü#·Ã s¡+>∑T
|æ\¢,ô|<ä› |ü⁄s¡T>∑T\T –+»\T bÕ\T b˛düT≈£îH˚ <äX¯˝À s¡dü+ qT+&ç ‘Ó\¢>± e÷] –+»˝À düTqï bÕ\T m+&çb˛sTT |æ+&ç>±
|”\Ã≥+ e\¢ –+»\T H=≈£îÿ\T>± e÷s¡‘êsTT. ø£+øÏ˝À ø=ìï –+»˝Ò e÷]q|üð&ÉT |ü+≥qT ø√j·÷*. [
46

yê‘êes¡D e÷s¡TŒqT ‘·≥Tºø=H˚ |ü+≥\ kÕ>∑T ` j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T

m+. düT<Ûëø£sY, ôd’+{Ïdtº (nÁ>±q$T), õ. <Ûäq\øÏÎ, d”ìj·TsY ôd’+{Ïdtº ôV≤&é, |æ. Hê>±s¡T®q ¬s&ç¶, ôd’+{Ïdtº (nÁ–ø£\ÃsY m¬ø‡ºq¸Hé)
¬ø.$.¬ø j·÷>∑+{Ï|ü˝…¢, bò˛Hé : 9440607424, 9494625339, 9440739378
Ç {°e\ ø±\+˝À nì•Ã‘· yê‘êes¡D |ü]dæ‘ú T· \ e\¢ eTTK´+>± ‘·≈î£ ÿe es¡¸bÕ‘·+, esê¸\T Ä\dü´+>± sêe&É+ ˝Ò<ë ‘·«s¡>± Ä–b˛e&É+,
|ü+≥ eT<Ûä´ ø±\+˝À u…≥º |ü]dæú‘·T\qT #·÷düTÔHêï+. ø=ìï ÁbÕ+‘ê˝À¢ nø±\ esê¸\T, es¡<ä\qT, eT+#·TqT ≈£L&Ü #·÷düTÔHêï+. ‘·s¡#·T>±
dü+uÛÑ$düTÔqï yê‘êes¡D ôV≤#·Tà ‘·>∑TZ\ ø±s¡D+>± ¬s’‘·T\T m+‘√ qwüºb˛‘·THêïs¡T. nì•Ã‘· yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\T ‘·s¡#·T>± dü+uÛÑ$dü÷Ô
ñ+&É≥+ s¬ ‘’ T· \πø ø±ø£ <˚X¯ ÄVü‰s¡ uÛ<ÁÑ ‘ä øπ· düeTdü´>± e÷]+~. sêqTqï ø±\+˝À eTq <˚X¯ »HêuÛ≤≈£î ø±yê*‡q ÄVü≤s¡+ düeT≈£Ls¡TÃø√yê\+fÒ
yê‘êes¡D+qT nqTdü]+∫ |ü+≥\T kÕ>∑T #˚j·Te\dæq nedüs¡+ m+‘Ó’Hê ñ+~.
Á|ü‘ê´e÷ïj·T |ü+≥\ kÕ>∑T ` u…≥ºqT ‘·≥Tº≈£îH˚ s¡ø±\T : ∫s¡T<ÛëHê´\T 1:5 >± eT]j·TT ø£+~ G ÄeTT<ä+ |ü+≥\qT
ãTT‘·T|üeHê\T Ä\dü´+>± ÁbÕs¡+uÛeÑ Te&É+ e\¢ kÕ<Ûës¡D+>± 1:1 >± kÕ>∑T #˚j·T&É+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. Bì e\¢ ¬s’‘·T\T esê¸uÛ≤e
kÕ>∑T #˚j·TT Á|ü‹Ô, C§qï, yÓTTø£ÿ C§qï eT]j·TT Bs¡Èø±*ø£ ø£+~ |ü]dæú‘·T\qT n~Û>∑$T+∫ n~Ûø£ ìø£s¡ Ä<ëj·÷ìï eT]j·TT |üX¯ó
∫e] <äX¯˝À u…≥º≈£î >∑T]ø±e&É+e\¢ ~>∑Tã&ÉT\T ‘·>∑TZ‘·Tqï$. á Á>±kÕìï ≈£L&Ü bı+<ä >∑\T>∑T‘·THêïs¡T.
|ü]dæ‘ú T· \qT n~Û>$∑ T+#·&ÜìøÏ ‘·≈î£ ÿe ø±\ |ü]$T‹ >∑\ |ü+≥\qT ∫s¡T<ÛëHê´\ kÕ>∑T :
eT]j·TT s¡ø±\qT kÕ>∑T #˚dTü ø√yê*. ø=Ás¡˝À j·Tdt.◊.m- 3156, ∫s¡T<ÛëHê´\ |ü+≥\T |ü+&ç+#˚ $wüj·÷ìøÏ e∫Ãqf…Æ¢‘˚ á
3088. ø£+~˝À |æ.ÄsY.õ.-158, 176, m˝Ÿ.ÄsY.õ.-52 s¡ø±\ |ü+≥\T ‘·≈£îÿe es¡¸bÕ‘·+˝À n+fÒ 200 qT+&ç 600 $T. MT.
Á|üy˚X¯ô|≥º&É+ »]–q~. Bì e\¢ ¬s’‘·T\T e÷eTT\T>± kÕ>∑T #˚ùd dü+e‘·‡s¡ dü>∑≥T es¡¸bÕ‘·eTT qyÓ÷<äj˚T´ ÁbÕ+‘ê˝À¢ ≈£L&Ü
s¡ø±\ ø£Hêï Ç$ ø=+‘· u…≥º |ü]dæú‘·T\qT n~Û>∑$T+∫ eT+∫ |ü+&ç+#·Tø√e{≤ìøÏ nqT≈£L\yÓTqÆ $. ã\V”≤qyÓTqÆ ‘˚*ø£ uÛ÷Ñ eTT˝À¢
~>∑Tã&ÉT\qT bı+<äT‘·THêïs¡T. eTTK´+>± ø=Ás¡ kÕ>∑Tô|’ ÄdüøÏÔì ≈£L&Ü kÕ>∑T #˚düTø√e#·TÃ. yÓT≥º ùd<ë´ìøÏ #ê˝≤ nqT≈£L\yÓTÆq
ô|+bı+~+#·Tø=ì kÕ>∑T #˚j·T&É+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. á |ü+≥ |ü+≥\T>± #Ó|üŒe#·TÃqT. e÷s¡T‘·Tqï yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\qT
kÕ>∑Te\¢ u…≥º |ü]dæú‘·T˝À¢ ≈£L&Ü eT+∫ ~>∑Tã&ÉT\‘√ bÕ≥T |üX¯ó ‘·≥Tº≈£îH˚ X¯øÏÔ >∑\ |ü+≥\T. ‘·≈£îÿe ˙s¡T, ‘·≈£îÿe ms¡Te⁄\T, n‹
Á>±dü+ eT]j·TT n~Ûø£ ìø£s¡ Ä<ëj·÷ìï bı+<äT‘·THêïs¡T. ‘·≈î£ ÿe |ü⁄s¡T>∑T eT+<äT\T nedüs+¡ y˚Ts¡øπ á |ü+≥\≈£î yê&É‘ês¡T.
H˚\˝À ‘˚eT XÊ‘êìï ô|+bı+~+#·T≥ : ø±ã{Ϻ ‘·≈î£ ÿe Ks¡TÑ√ |ü+≥qT kÕ>∑T#˚dTü ø√e#·TÃ. m≈£îÿe>± düqï,
u…≥º |ü]dæú‘·T\qT ‘·≥Tºø√e&ÜìøÏ $$<Ûä s¡ø±\ |ü+≥˝À¢ kÕfi¯¢ ∫qïø±s¡T s¬ ‘’ T· \T eT]j·TT ã+»s¡T uÛ÷Ñ eTT˝À¢ s¬ ‘’ T· \T ˝≤uÛkÑ Õ{Ï>±
eT<Ûä´ ˝À‘Ó’q Hê>∑* kÕ\TqT (&Ó&é |òüÁs√) eT]j·TT #êfi¯ó¢ y˚j·T≥+ kÕ>∑T #˚jT· T≥≈£î nqT≈£L\yÓTqÆ |ü+≥\T á ∫s¡T<Ûëq´|ü⁄ |ü+≥\T.
e\¢ H˚\˝À ‘˚eT XÊ‘·+ ô|+bı+~+#·ã&ç |ü+≥ ∫e]<äX˝¯ À u…≥≈º î£ ø=Ás¡ eT]j·TT e]>∑\T KØ|òt˝À pHé-E˝…’, s¡;˝À ôdô|º+ãs¡T-
>∑T]ø±≈£î+&Ü ñ+&É&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. nø√ºãs¡T˝À $‘·TÔ≥≈£î nqTyÓ’q düeTj·T+. n]ø£\T, kÕeT\T
n+‘·s¡|ü+≥\ kÕ>∑Tô|’ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&É+ : eT]j·TT }<ä\T pHé-E˝…’ ˝À $‘·TÔ≥≈£î nqTyÓ’q düeTj·T+.
¬s’‘·T\≈£î n+‘·s¡ |ü+≥\ kÕ>∑Te\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê\qT, $‘·Ôq yÓ÷‘ê<äT n]ø£\T, e]>∑\T eT]j·TT }<ä˝À mø£sê≈£î 4
kÕ>∑T#˚ùd $<ÛëHê\qT $e]+∫ ‘·<äqT>∑TD+>± ø£+~ G ô|düs¡ øÏ˝À\T, ø=Ás¡ eT]j·TT kÕeT\T mø£sê≈£î 3 øÏ˝À\ $‘·Ôq+
|ü+≥\qT, ø£+~ G $TqTeTT |ü+≥\qT, ø£+~ G Ç‘·s¡ dü]b˛‘·T+~. [
 47

s¡; bı<äT›‹s¡T>∑T&ÉT $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T

mdt. eT<ÛäTdü÷<äHé ¬s&ç¶, õ. >√bÕ\ø£èwüí, ÄsY. kÕsTT≈£îe÷sY, Hêπ>+<äsY, sêCÒ+Á<äq>∑sY, e´ekÕj·T ø£fi≤XÊ\
bı<äT›‹s¡T>∑T&ÉT #ê˝≤ eTTK´yÓTÆq q÷HÓ–+»\ |ü+≥>± ÁbÕeTTK´‘· dü+‘·]+#·T≈£î+~. bı<äT›‹s¡T>∑T&ÉT˝À q÷HÓ (49
XÊ‘·+) eT]j·TT e÷+düø£è‘·TÔ\T (22 XÊ‘·+) ñ+{≤sTT. á q÷HÓ˝À *H√*ø˘ ÄeT¢+ (65 XÊ‘·+) m≈£îÿe>± ñ+&É&É+
eT÷˝≤q Äs√>∑´|üs¡+>± ≈£L&Ü y˚s¡TX¯q>∑ eT]j·TT qTe⁄«\ q÷HÓ ø£+fÒ ÁX‚wüºyÓTÆq~. n+‘˚>±ø£ á q÷HÓqT eqdüŒ‹
‘·j·÷ØøÏ , yê]ïwt, düãT“, ø£\|ü |ü]ÁX¯eT˝À¢ $kÕÔs¡+>± yê&ÉT‘·THêïs¡T. q÷HÓ rdæq ‘·s¡Tyê‘· e∫Ãq |æ|æŒì |üX¯óe⁄\≈£î
ø√fi¯fl≈£î <ëD≤>±qT $]$>± yê&ÉT‘·THêïs¡T.
KØ|òt düeTj·T+˝À |ü+&ç+&˚ bı<äT›‹s¡T>∑T&ÉT ~>∑Tã&ç ø£+fÒ $‘˚dÔ eü Tj·T+ ≈£L&Ü q÷HÓ HêD´‘·qT ô|+#·T‘·T+~. |ü⁄e⁄« $ø£d+æ #˚
s¡; düeTj·T+˝À kÕ>∑T #˚ùd bı<äT›‹s¡T>∑T ~>∑Tã&ç n~Ûø£+>± eT]j·TT $‘·Ôq+ >∑{Ϻ|ü&˚ düeTj·T+˝À m≈£îÿe |ü>∑\T dü÷s¡´s¡•à
kÕ~Û+#·e#·TÃ. |ü\T j·÷»e÷q´+‘√ bÕ≥T $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝À ñqï≥¢sTT‘˚ q÷HÓ XÊ‘·+ m≈£îÿe edüTÔ+~.
yÓT\≈£îe\qT bÕ{ÏùdÔ eT]+‘· ~>∑Tã&ÉT\qT kÕ~Û+#·e#·TÃ. ‘ê\T nqTyÓ’q H˚\\T :
–+»\T n~Ûø+£ >± @s¡Œ&É≈î£ +&Ü @$T C≤Á>∑‘\Ô· T rdüTø√yê*. n˝≤π> ˙{Ï edü‹ nqT≈£L\+>± ñqï≥¢sTT‘˚ ‘˚*ø£ H˚\\T n‘·´+‘·
$‘·qÔ + n~Ûø£ XÊ‘·eTT @s¡Œ&É{≤ìøÏ @$T yÓT\≈£îe\qT bÕ{Ï+#ê*. nqT≈£L\yÓTÆq$. ˙s¡T ì\«ñ+&Éì ‘·≥düú uÛÑ÷eTT˝…’q mÁs¡, ÇdüTø£,
|ü\T $wüj·÷\qT ¬s’‘·T\T ‘Ó\TdüT≈£îqï≥¢sTT‘˚ bı<äT› ‹s¡T>∑T&ÉT˝À πs>∑&ç eT]j·TT ˇ+Á&ÉTH˚\\T Bì kÕ>∑T≈£î ÁX‚wü˜+.
n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\T kÕ~Û+#·e#·TÃ. H˚\ ‘·j·÷Ø :
nqTyÓ’q yê‘êes¡D |ü]dæú‹ :
á |ü+≥ jÓTTø£ÿ m<äT>∑T<ä\ 12 >∑+≥\ |ü>∑{Ï düeTj·T+
ñqï≥¢sTT‘˚ n~Ûø£+>± ñ+≥T+~. á |ü+≥ kÕ>∑T≈£î 20`250
ñc˛íÁ>∑‘· nqTyÓ’q~. |üP‘· –+»ø£≥Tº <äX¯˝À n~Ûø£ es¡¸bÕ‘·+
˝Òq≥¢sTT‘˚ n~Ûø£ ~>∑Tã&ç kÕ~Û+#·e#·TÃ. ˙{Ï bÕs¡T<ä\ øÏ+<ä á
|ü+≥qT dü+e‘·‡s¡+ bı&Ée⁄Hê |ü+&ç+#·e#·TÃ. nsTT‘˚ |ü+≥
$‘˚Ô≥|üð&ÉT >∑Ts¡TÔ+#·Tø√e\dæq eTTK´ $wüj·Ty˚T$T≥+fÒ |üP‘·
–+»\T ‘·j·÷s¡j˚T´ <äX¯˝À m≈£îÿe ‘˚eT XÊ‘·+, ñc˛íÁ>∑‘·
ñ+&É≈£î+&Ü #·÷düTø√yê*.
$‘˚Ô düeTj·T+ :
s¡;˝À qe+ãsY ` &çôd+ãs¡T eT]j·TT »qe]˝À ≈£L&Ü
$‘·TøÔ √e#·TÃ. e] ‘·sT¡ yê‘· bı<äT‹› s¡T>∑T&ÉT y˚dTü ≈£îH˚ yês¡T &çôd+ãs¡T uÛÑ÷$Tì eT÷&ÉT qT+∫ Hê\T>∑T kÕs¡T¢ u≤>± <äTìï yÓT‘·Ô{Ï
ÄK] yês¡+ qT+&ç »qe] yÓTT<ä{Ïyês¡+ es¡≈£î $‘·TÔø√yê*. <äTøÏÿì ‘·j·÷s¡T #˚düTø√yê*.
48
@sêŒ≥T <ä÷s¡+ :
|ü⁄Hê~ $‘·Ôq+ <ÛäèMø£s¡D $‘·Ôq+
s¡ø±\T 400 200
dü+ø£sê\T 600 400
$‘·Ôq+, $‘·TÔ≥ :

Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~. ø°≥ø±\ #·s¡´ ‘·≈£îÿe>± ñqï|üð&ÉT $‘·Ôq+

@s¡Œ&˚$ ≈£L&Ü ‘·>∑TZ‘·T+~. ‘ê\T $‘·ÔHê\T @s¡Œ&É‘êsTT.
2. Á^e |ü⁄cÕŒ\T :
yÓ\T>∑T, rÁe‘· m≈£îÿe>± ñqï y˚dü$ ø±\+˝À kÕ<Ûës¡D+>±
Á^e |ü⁄cÕŒ\T @s¡Œ&É‘êsTT. Ç$ ‘·\ ô|s¡T>∑T<ä\≈£î b˛wüø±\qT
nBÛøè£ ‘· dü+dü\ú qT+&ç $‘·HÔ êìï ùdø£]+∫ <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q rdüTø√e&É+ eT÷˝≤q Á|ü<Ûëq ‘·\øÏ b˛wüø±\T dü]>± n+<äe⁄.
N{Ï eT]j·TT s¡o<äT bı+<ë*. ‘êC≤ $‘·HÔ ê\≈£î ìÁ<ëedüú 45`60 3. dü÷ø£Î b˛wüø£ ˝ÀbÕ\T :
s√E\ es¡≈£î ñ+≥T+~. n+<äTø£ì eT+∫ yÓTT\ø£XÊ‘·+ Zn : IAA ñ‘·Œ‹Ô, Fe, B : |ü⁄bıŒ&ç e+<Ûä´‘·«+ eT]j·TT |ü⁄bıŒ&ç
bı+<äT≥≈£î 2`3 e÷kÕ\ eTT+<äT |ü+&ç+∫q $‘·Ôq+ yê&É≥+ yÓTT\¬ø‘·T≥Ô ≈£î ñ|üj÷Ó >∑+ ˝≤+{Ï~ ˝À|æùdÔ ‘ê\T $‘·HÔ ê\T m≈£îÿe>±
eT+∫~. yÓTT\ø£XÊ‘·+ ô|+#·T≥≈£î ‘êC≤ $‘·ÔHêìï 300 |æ|æmyéT ekÕÔsTT.
Ç<∏äÛ]˝Ÿ Á<ëeD+˝À 8 >∑+≥\T ˝Ò<ë 0.5 XÊ‘·+ HÓ’Á{À»Hé 4. dü« $s¡T<ä∆‘· :
Á<ëeD+˝À 16 >∑+≥\ bÕ≥T Hêqu…{Ϻ, Ä]q ‘·s¡Tyê‘· dü« $s¡T<ä∆‘· e\q ‘·q |ü⁄e⁄«˝Àì $‘·ÔHê\qT dü]>± ø£≥º˝Ò<äT.
$‘·TÔø√yê*. rdüTø√e\dæq C≤Á>∑‘·Ô\T :
$‘·Ôq yÓ÷‘ê<äT $‘˚Ô<ä÷s¡+ ms¡Te⁄\ j·÷»e÷q´+ :
6øÏ/mø£sêìøÏ 45I20 ôd+.MT
dü+ø£s¡ s¡ø±\T
»qì: 4.8 øÏ/mø£sêìøÏ 60I30 ôd+.MT
»qø£ : 1.6 øÏ / mø£sêìøÏ 45I20 ôd+.MT
es¡Tdü\ ìwüŒ‹Ô 8:1 ˝Ò<ë 4:1
$‘·Ôq X¯ó~∆ :
2 Á>±. ø±s¡“+&ç»yéT nH˚ eT+<äTqT øÏ˝À $‘·ÔHêìøÏ yê&Ü*.
4 Á>±. Ç$T&Üø√¢|æ&é nH˚ eT+<äTqT 1 øÏ˝À $‘·Ôq X¯ó~∆øÏ yê&Ü*.
|ü\T#·q #˚j·TT≥ :
$‘·Ôq+ yÓTT\¬ø‹Ôq 10`15 s√E\ ‘·s¡Tyê‘· ≈£î<äTs¡T≈£î
Äs√>∑´e+‘·yÓTÆq ˇø£ yÓTTø£ÿqT ñ+∫ $T–*q yÓTTø£ÿ\qT
rdæyj˚ ÷· *. á $<Û+ä >± #˚jT· &É+ e\¢ yÓTTø£ÿ\ eT<Û´ä ˙s¡T b˛wüø±\
ø√dü+ b˛fÒ‘–· Z |ü⁄e⁄« |ü]e÷D+ ô|]– n~Ûø£ ~>∑Tã&ç bı+<äT≥≈£î
<√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~. mø£sê≈£î 3 ≥qTï\ ∫$øÏq |üX¯óe⁄\ ms¡Te⁄qT $‘˚Ô 2`3
‘ê\T $‘·ÔHê\T @s¡Œ&É{≤ìøÏ ø±s¡D≤\T : yêsê\ eTT+<äT y˚j·÷*. uÛÑ÷kÕs¡ |üØø£å Ä<Ûës¡+>± dæbòÕs¡düT
1. |üsê>∑ dü+|üs¡ÿ+ : #˚j·Tã&çq yÓ÷‘ê<äT˝À b˛wüø±\T yê&Ü*. qÁ‘·»ì yÓTT<ä{Ï <äbòÕ
bı<äT› ‹s¡T>∑T&ÉT |üs|¡ sü ê>∑ dü+|üsÿ¡ |ü+≥. á dü+|üsÿ¡ + ‘˚H{Ó >° \∑ $‘˚Ô≥|üð&ÉT 2`6 øÏ˝À\ j·T÷]j·÷ ‘·s¡Tyê‘· ¬s+&Ée <äbòÕ>±
<ë«sê dæ~∆›düTÔ+~. ‘˚HÓ{°>∑\ dü+K´ ø°≥ø£ Hê•qT\ ñ|üjÓ÷>∑+ ô|’ $‹Ôq 30 s√E\ ‘·s¡Tyê‘· yÓTT>∑Z ‘=&çπ> <äX¯˝À 13 øÏ˝À\

j·T÷]j·÷ eT÷&Ée <äbòÕ>± 50 s√E\ ‘·s¡Tyê‘· |ü⁄e⁄« $ø£dæ+#˚
<äX¯˝À 13 øÏ˝À\ j·T÷]j·÷ ˇø£ mø£sêìøÏ y˚düTø√yê*. yÓTT‘·Ô+
uÛ≤dü«sêìï, bı{≤wt (150 ` 20 øÏ˝À\T) ÄK] <äTøÏÿ˝À
y˚düTø√yê*. ô|’bÕ≥T ms¡Te⁄ y˚ùd≥|üð&ÉT H˚\˝À ‘·–q+‘· ‘˚eT
ñ+&˚≥≥T¢ #·÷düTø√yê*. >∑+<Ûøä +£ ‘·≈î£ ÿe>± ñqï H˚\˝À¢ mø£sê≈£î
10 øÏ˝À\ >∑+<Ûäø±ìï õ|ü‡+ s¡÷|ü+˝À 55 øÏ˝À\T y˚ùdÔ q÷HÓ
XÊ‘·+ ô|]– n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\qT bı+<äe#·TÃ. 2 Á>±eTT\ u§sêø˘‡
©≥s¡T ˙{ÏøÏ #=|üðq ø£*|æ ô|’s¡T |üP‘· <äX¯˝À mø£sê≈£î 200
eT+<äT Á<ëeD+ |æ∫ø±Ø #˚j·÷*. Bìe\¢ –+»\T m≈£îÿe>±
‘·j·÷s¡e⁄‘êsTT.
˙{Ï j·÷»e÷q´+ :
yê‘êes¡D≤ìï ã{Ϻ mÁs¡H˚\˝À¢ 6`10 s√E\ e´e~Û˝À q\¢
πs>∑&ç H˚\˝À¢ 15`20 s√E\ e´e~Û˝À ˙{Ï ‘·&ÉT\T ô|{≤º*. ˙{Ï
‘·&ÉT\≈£î ø°\ø£ <äX¯\T yÓTT>∑Z ‘=&ÉT>∑T <äX¯, |ü⁄e⁄« $ø£dæ+#·T <äX¯,
–+»ø£≥Tº <äX¯\T.
nqTã+<Ûä dü+|üs¡ÿ+ :
nqTã+<Ûä dü+|üsÿ¡ + 50 XÊ‘·+ |üP‘·deü Tj·T+˝À yÓT‘·{Ô Ï >∑T&Éq¶ T
#˚‹‘√ |ü⁄e⁄«\ô|’ ñ<äj·T+ 7`11 >∑+≥\ eT<Ûä´ s√E $&ç∫
s√E düTìï‘·+>± s¡T<ä›&É+ e\¢ dæ~›düTÔ+~. ‘˚HÓ{°>∑\ ô|f…º\qT
≈£L&Ü neT]Ã á |òü*‘êìï bı+<äe#·TÃ.
49
‘·\\T ‘·T+#·T≥ :
dü+ø£s¡ $‘·HÔ √‘·Œ‹Ô˝À ñ|üj÷Ó –+#˚ eT>∑, es¡Tdü˝À¢ |üøÿ£ ø=eTà\T
ekÕÔsTT. Ç$ |üsê>∑ dü+|üs¡ÿ+ »]– n~Ûø£ $‘·Ôq+ bı+<äT≥≈£î
<√Vü≤<ä|ü&É‘êsTT. nsTT‘˚ |ü⁄Hê~ $‘·ÔH√‘·Œ‹Ô˝Àì eT>∑ es¡Tdü˝À¢
á |üø£ÿ ø=eTà\T ‘·T+∫y˚j·T&É+ <ë«sê Á|ü<Ûëq ‘·\˝Àì $‘·Ôq
~>∑Tã&ç ô|s¡T>∑T‘·T+~.
ø£©Ô\ @]y˚‘· :
XÊFj·T <äX¯ qT+&ç |ü+≥ ø√‘· es¡≈£î $‘·Ôq bı\+˝Àì ø£©Ô
yÓTTø£ÿ\qT m‘·TÔ, ‘·\ |ü]e÷D+, ø=eTà\T y˚ùd >∑TD+, |üP‘·\
dü+K´, –+»s¡+>∑T yÓTT<ä\>∑T \ø£åD≤\ Ä<Ûës¡+>± rdæy˚j·÷*.
|ü≈£åî\ u…&É<ä :
á |ü+≥≈£î eTTK´+>± sêeT∫\Tø£\ u…&É<ä m≈£îÿe. M{Ï
ìyês¡D≈£î ô|s’ T¡ qT ô|<ä› ø£eT‘ê\‘√ y˚j÷· *. yÓTs¡T|ü⁄ ]ã“qT\qT
ô|’s¡Tô|’q n&ÉT>∑T m‘·TÔq dü÷s¡´s¡•à ]ã“qTô|’ |ü&˚≥≥T¢ ñ‘·Ôs,
<äøÏåD ~X¯>± ø£{≤º*. X¯ã›+ #˚j·T&É+ e\¢ ø±ì, ~wæº u§eTà\qT
ñ|üjÓ÷–+∫ ø±ì |ü≈£åî\qT ‘·]$Tø={≤º*.
|ü+≥ ø√‘· :
‘·\ s¡+>∑T Ä≈£î|ü#÷ qT+&ç ìeTà |üdTü |ü⁄ s¡+>∑T≈£î e÷]q|üð&ÉT
|üø±«ìøÏ e∫Ãq≥T¢>± >∑T]Ô+#·e#·TÃ. Ç~ <ë<ë|ü⁄ |üP‘· ‘·s¡Tyê‘·
40`45 s√E\T rdüT≈£î+≥T+~. ‘·˝≤ìï ˇø£ÿkÕ]>± ø√‘·
#˚|≥ü eº #·TÃ. dü+ø£s¡ $‘·HÔ √‘·Œ‹Ô˝À eT>∑ es¡Tdü\T eTT+<äT>± ø√dæq
‘·s¡Tyê‘·H˚ Ä&É es¡Tdü\qT ø√düTø√yê*. |üø£«‘·qT eTT+<äT>±
bı+<ä&ÜìøÏ mgcl 2 qT 8 øÏ˝À\T mø£sêìøÏ y˚düTø√yê*.
q÷]Œ&ç :
ø√‘· ‘·sT¡ yê‘· ‘·\\qT 15`18 ‘˚eT XÊ‘êìøÏ Äs¡u{… ºÏ ‘·sT¡ yê‘·
–+»\qT y˚s¡T #˚j·÷*.
Äs¡u…≥Tº≥ :
‘·\\ qT+&ç y˚s¡T #˚dæq $‘·ÔHê\qT 10`12 XÊ‘·+ ‘˚eT
e#˚à es¡≈£î Äs¡u…{≤º*.
á $<Ûä+>± s¡; düeTj·T+˝À y˚düT≈£îH˚ Ábı<äT›‹s¡T>∑T&ÉT
$‘·HÔ √‘·Œ‹Ô˝À y˚T˝…q’ j·÷»e÷q´ |ü<‘∆ä T· \qT bÕ{Ïd÷ü ,Ô XÊgy˚‘\Ô·
dü\Vü‰\T, dü÷#·q\T bÕ{ÏdTü qÔ ï≥¢sTT‘˚ HêD´yÓTqÆ $‘·qÔ ~>∑Tã&çì
bı+<äe#·TÃ. [
50

s¡;øÏ nqTyÓ’q e] s¡ø±\T yê{Ï >∑TD>∑D≤\T

‘Ó\+>±D˝À |ü+&ç+#˚ ÄVü‰s¡ <Ûëq´ |ü+≥˝À¢ e] Á|ü<ÛëqyÓTÆq~. sêh+˝À <ë<ë|ü⁄ s¡; ø±\+˝À 44 \ø£å\
mø£sê˝À¢ e] kÕ>∑T#˚düTÔHêïs¡T. e] ~>∑Tã&ç KØ|òt |ü+≥ ø±\+˝À ø£+fÒ s¡; |ü+≥ ø±\+˝À m≈£îÿe>±
ñ+≥T+~. m≈£îÿe ¬s’‘ê+>∑+ s¡;˝À e]ì yêDÏ»´|ü+≥>± n+fÒ e÷¬sÿ{Ÿ˝À neTà&ÜìøÏ |ü+&çkÕÔs¡T. s¡;˝À
m≈£îÿe ~>∑Tã&ÉT\T sêe&ÜìøÏ |Á <ü ëÛ q ø±s¡D+ m≈£îÿe>± dü÷s¡´s¡•à ñ+&É&+É , KØ|òt |ü+≥ e÷~]>± ø±≈£î+&Ü
‘·≈£îÿe ‘Ó>∑Tfi¯ófl eT]j·TT |ü⁄s¡T>∑T\T Ä•+#·&É+ eT]j·TT esê¸\ e\¢ »]π> qwüº+ ñ+&É<äT.
s¡;˝À yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\T _Ûqï+>± ñ+&É&É+ e\¢ e] ñ+≥T+~. á s¡ø+£ ˝À –+» sê˝Ò >∑TD+ ñqï+<äTq yÓqTï |ü#÷ >±
s¡ø±\ mìïø£, $‘˚dÔ eü Tj·T+ ìsê∆]+#·T≥, Hês¡TeT&ç j·÷»e÷q´+, ñqï|üð&˚ |ü+≥ ø√‘·\T #˚düTø√yê*. mø£sêìøÏ 30 øÏ«+{≤fi¯ófl
düdü´s¡ø£åD #·s¡´\T yÓTT<ä\>∑T n+XÊ\ô|’ |üP]Ô ne>±Vü≤q ø£*– ñ ~>∑Tã&çìdüTÔ+~.
+fÒ n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\T kÕ~Û+#˚+<äT≈£î neø±X¯+ ñ+≥T+~. $‘·qÔ + j·THé.m˝Ÿ.ÄsY`34449 :
ø=B› |ü+≥ nHêïs¡T ô|<ä›\T. e] |ü+≥ ~>∑Tã&ÉT\T ô|+#˚+<äT≈£î eT<Ûä´ø±\|ü⁄ düqïs¡ø£+ –+», n–Z ‘Ó>∑T\TqT düeTs¡úe+‘·+>±
<Ûèä Mø£]+∫q, HêD´‘·ø*£ –q eT+∫ $‘·HÔ êìï |ü+&ç+#ê*. eT+∫ ‘·≥Tº≈£î+≥T+~.
$‘·Ôq+ n+fÒ X¯óÁuÛÑ‘·, HêD´‘·‘√bÕ≥T u≤>± yÓTT\¬ø‘˚Ô dü«uÛ≤e+ ◊.ÄsY`64 :
(80 XÊ‘·+) ø£*– ñ+&Ü*. á dü+<äs¡“¤+˝À Á|üdüTÔ‘·+ s¡;˝À Ç~ n+‘·sê®rj·T e] |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+, |òæ*ô|ò’ŒHé‡ qT+&ç
kÕ>∑T #˚j·T{≤ìøÏ nqTyÓ’q e] s¡ø±\T yê{Ï $esê\ >∑T]+∫ $&ÉT<ä\ #˚j·Tã&ç+~. |ü+≥ ø±\+ 130 s√E\T. n–Z ‘Ó>∑T\TqT
¬s’‘ê+>±ìøÏ ne>±Vü≤q ø£*–+#·&É+ nedüs¡+. ‘·≥Tº≈î£ +≥T+~. ~>∑Tã&ç 28 øÏ«+{≤fi¯ófl mø£sêìøÏ ÇdüT+Ô ~. –+»˝À
s¡ø±\T : 2 yêsê\ ìÁ<ëedüú ñ+≥T+~.
C…õj·T˝Ÿ`3844 (»–‘ê´\ kÕ+ã) : ‘Ó\¢Vü≤+dü :
2009 dü+ˆˆ˝À »–‘ê´\ |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+ qT+&ç $&ÉT<ä\ dü«\Œø±*ø£ <=&ÉT¶ s¡ø£+, |ü+≥ ø±\+ 120`125 s√E\T,
#˚j·Tã&ç+~. 135 s√E\≈£î ø√‘·≈£î e∫Ã, #·*ì ‘·≥Tº≈£îH˚ n–Z ‘Ó>∑T\T, m+&Ü≈£î ‘Ó>∑T\T #·*ì ø=+‘· es¡≈£î ‘·≥Tº≈£î+≥T+~.
düqï–+» s¡ø+£ . ñ*¢ø√&ÉTqT, ø£+øÏq*¢, düT&ç<√eTqT düeTs¡e∆ +‘·+>± mø£sêìøÏ 25 øÏ«+{≤fi¯fl ~>∑Tã&çìdüTÔ+~.
‘·≥Tº≈£î+≥T+~. mø£sêìøÏ 25`32 øÏ«+{≤fi¯fl ~>∑Tã&çìdüTÔ+~. esê\T :
C…õj·T˝Ÿ`17004 (Á|ü‘·T´eTï) : |ü + ≥ø±\+ 100 s√E\T, ñ*¢ ø √&É T qT, ˙{Ï m<ä › & ç ì
2012 dü+ˆˆ˝À »–‘ê´\ |ü]XÀ<ÛäHêkÕúq+ qT+&ç $&ÉT<ä\ ‘·≥Tº≈£î+≥T+~. mø£sêìøÏ 22`25 øÏ«+{≤fi¯fl ~>∑Tã&çìdüTÔ+~.
#˚jT· ã&ç+~. n–Z‘>Ó T∑ \TqT, #·*ì eT]j·TT ˙{Ï m<ä&› ìç ‘·≥Tº≈î£ H˚ C….õ.j·T˝Ÿ`18047 (ã‘·Tø£eTà) :
n‹ dü«\Œø±*ø£ düqï–+»s¡ø+£ . s¡;˝À 110`115 s√E˝À¢ ø√‘·≈î£ 2015 dü+ˆˆ˝À »–‘ê´\ |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+ qT+&ç $&ÉT<ä\
edüTÔ+~. 60`65 #·.MT. ≈£î<äTfi¯ófl ñ+&˚≥≥T¢ ˝Ò‘· Hês¡T #˚j·Tã&ç+~. <=&ÉT¶ –+» s¡ø£+ mø£sêìøÏ 30`35 øÏ«+{≤fi¯fl
Hê{Ïq≥¢sTT‘˚ ~>∑Tã&ç n~Ûø£+>± ñ+≥T+~. mø£sêìøÏ 25 ~>∑Tã&çìdüTÔ+~. dü«\Œø±Çø£ s¡ø£+ ñ*¢ø√&ÉTqT, düT&ç<√eT,
øÏ«+{≤fi¯fl es¡≈£î ~>∑Tã&çìdüTÔ+~. n–Z‘>Ó T∑ \T, #·*ì ‘·≥Tº≈î£ +≥T+~. n~Ûø£ ~>∑Tã&çì#˚à j·T+.{Ï.j·TT
j·T+.{Ï.j·TT`1010 : 1010 ì b˛*q <=&ÉT¶–+» s¡ø£+.
|ü+≥ø±\+ 130 s√E\T, –+» düqï>± bı&Ée⁄>± ñ+&ç ` |æ. >√Hê´Hêj·Tø˘, u≤. \ø°ÎÁ|üdüqï, _. lìyêdt, |æ. eT<ÛäTø£sY,
eT+∫ HêD´‘· ø£*– ñ+≥T+~. á s¡ø£+ düT&ç<√eTqT, n–Z mHé. ã\sê+, ñe÷¬s&ç¶, ÁbÕ+rj·T e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+
‘Ó>∑T\TqT ‘·≥Tº≈£î+≥T+~. –+»˝À eT÷&ÉTyêsê\ ìÁ<ëedüú bı˝≤dü, »–‘ê´\, bò˛Hé : 9701592326
 51

ø√fi¯fl |ü]ÁX¯eT˝À dü$Twæº ø£èwæ nedüs¡+

n+‘·sê®rj·T bÂÁ©º m–®_wüHé˝À eT+Á‹ ‘·\kÕì lìyêdüsêe⁄

Á|ü»\+<ä]ø° bÂwæºø£ ÄVü‰sêìï n+~+#·&É+˝À bÂÁ©º dü+düú\T dü$Tdæº>± ø£èwæ #˚j·÷\ì ‘Ó\+>±D sêh |üX¯ódü+es¡úø£
XÊK eT+Á‹ ‘·\kÕì lìyêdt j·÷<äyé nHêïsT¡ . n+‘·sê®rj·T 13e bÂÁ©º m–®_wüHé bÁ Õs¡+uÛÀ‘·e ‡ düu˝ÑÛ À Äj·Tq e÷{≤¢&TÉ ‘·÷
nìï s¡+>±\ ¬s’‘ê+>±ìï ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ Ä<äT≈£î+≥T+<äì ‘Ó*bÕs¡T. sêh+ @sêŒ≥T qT+&˚ <˚X¯+˝À mø£ÿ&Ü ˝Òì
$<Û+ä >± |ü]XÁ e ¯ T\≈£î ìs¡+‘·s¡ $<äT´‘YqT n+~düTq Ô ï @¬øø’ £ eTTK´eT+Á‹ ø¬ dæÄsY nì >∑Ts¡T#
Ô X˚ Ês¡T. s¬ ‘’ T· \qT Ä<äT≈£îH˚+<äT≈£î
ø£ì, $ì ms¡T>∑ì Ø‹˝À Ä<ÛäTìø£ j·T+Á‘ê\‘√ ø±fi‚X¯«s¡+ ÁbÕC…≈£îºqT |üP]Ô#˚dæ n‹ ‘·≈£îÿe düeTj·T+˝À \ø£å\ mø£sê\≈£î
kÕ>∑T˙s¡T n+~düTÔqï |òüTq‘· H˚{Ï Á|üuÛÑT‘·«+<˚qì nHêïs¡T. bÂÁ©º |ü]ÁX¯eT\qT n_Ûeè~∆øÏ Á|ü‘·´ø£å+>±, |üs√ø£å+>± Á|üuÛÑT‘·«+
n+&É<ä+&É\T n+~düTÔ+<äì $e]+#ês¡T.
Á|üuTÑÛ ‘·« bÕsƒX¡ Ê˝À¢ yêsêìøÏ ø√&ç>T∑ &Éq¢ T n+~+#˚ ø±s¡´Áø£e÷ìï >=Á¬s\ |ü+|æD° ~–«»j·T+>± ø=qkÕ>∑T‘·T+<äì M{Ï‘√bÕ≥T #˚|\ü
Á|üuÛÑT‘·«+ rdüT≈£î+<äì ‘·<ë«sê bÂÁ©º |ü]ÁX¯eT\T n_Ûeè~∆ ô|+|üø£+, bÕ&ç|ü]ÁX¯eT, bÂÁ©º n_Ûeè~∆#˚|ü{Ϻ ‘·<ë«sê Ç‘·s¡
#Ó+<äT‘·THêïj·Tì ‘Ó*bÕs¡T. ø±fi‚X«¯ s¡+ ÁbÕC…≈î£ º <ë«sê bÂÁ©º s¬ ‘’ T· \≈£î <˚XÊ\≈£î BÛ≥T>± e÷+dü+ m>∑TeT‘·T\qT #˚|ü{≤º\H˚ \ø£å´+‘√
ìs¡+‘·s¡+ ˙s¡T n+~+#·qTqï≥T¢ ‘Ó*bÕs¡T. ø£¬s+≥T 24 >∑+≥\T Á|üuÛÑT‘·«+ |üì#˚düTÔ+<äì Bì˝À bÂÁ©º ¬s’‘·T\ ø£èwæ m+‘√ nedüs¡+
n+~dü÷Ô bÂÁ©º ¬s’‘·T\≈£î n+&É>± ì*∫+<äì >∑Ts¡TÔ#˚XÊs¡T. ñ+<äì Äj·Tq nHêïs¡T. Ç≥Te+{Ï n+‘·sê®rj·T m–®_wüHé\≈£î
‘Ó\+>±D sêh yê´|üÔ+>± |ü+&çdüTÔqï yÓTTø£ÿC§qïqT Á|üuÛÑT‘·«+ ôV’≤<äsêu≤<é πø+Á<ä>± ì\∫ ñ+&É&É+ m+‘√ >∑s¡«ø±s¡DeTì
ø=qT>√\T #˚dæ dü_‡&û <ë«sê bÂÁ©º ¬s’‘·T\≈£î n+<ä#˚düTÔ+<äì nHêïs¡T.
>∑Ts¡TÔ#˚XÊs¡T. bÂÁ©º ¬s’‘·T\≈£î á Á|üuÛÑT‘·«+ ì‘·´+ yÓqï+fÒ
ñ+≥T+<äì nHêïs¡T. >∑‘·+˝À bÂÁ©º ¬s’‘·T\T |ü&çq ø£cÕº\qT H˚&ÉT
˝Ò≈£î+&Ü #˚XÊeTì sêqTqï s√E˝À¢ bÂÁ©º |ü]ÁX¯eT\qT n_Ûeè~∆
#˚ùd+<äT≈£î Á|ü‘˚´ø£ ø±sê´#·s¡DqT #˚|ü&ÉT‘·Tqï≥T¢ $e]+#ês¡T.
‘Ó\+>±D qT+&˚ e÷+dü+ m>∑TeT‘·T\qT #˚|ü{≤º\H˚ \ø£å´+‘√
Á|üuTÑÛ ‘·«+ ãèVü≤‘·sÔ ¡ ø±s¡´Áø£e÷\qT #˚|&ü TÉ ‘·T+<äì Ç|üŒ{Ïøπ sêh+˝À

bÂÁ©º m–®_wüHé nk˛dæj˚T{Ÿ n<Ûä´≈£åî\T #·Áø£<ÛäsY sêe⁄

e÷{≤¢&ÉT‘·÷ <˚X¯+˝À bÂwæºø±Vü‰s¡˝ÀbÕìï s¡÷|ü⁄e÷|ü&É+ bÂÁ©º
¬s’‘·T\ e\¢H˚ kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+<äì yÓ\¢&ç+#ês¡T. á dü<ädüT‡˝À 375
52
n+‘·sê®rj·T ø£+ô|˙\‘√bÕ≥T 35 y˚\ eT+~ dü+<äs¡Ù≈£î\T
bÕ˝§ZHêïs¡T. M{Ï‘√bÕ≥T $$<Ûä <˚XÊ\≈£î #Ó+~q 1550 eT+~
n‹<ÛäT\T bÕ˝§ZHêïs¡ì $e]+#ês¡T. á ø±s¡´ÁeT+˝À uÛ≤s¡‘·<˚X¯
düTÁ|üdæ<ä›s¡#·sTT‘· #˚‘·Hé uÛÑ>∑‘Y bÕ˝§ZHêïs¡T. $$<Ûä ø£+ô|˙\
m–®≈£L´{Ïyé n&É«sTT»s¡T¢, |ü]ÁX¯eT ìcÕí‘·T\T ‘·~‘·s¡T\T
bÕ˝§ZHêïs¡T.
∫qï eT<Ûä´ ‘·s¡>∑‹ bÂÁ©º ¬s’‘·T\qT Ä<äTø√yê* :
bÂÁ©º m–®_wüHé˝À ¬s’‘·T\ ìs¡düq
‘Ó\+>±D sêh Á|üuÛÑT‘·«+ ∫qï eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ ø√fi¯fl ¬s’‘·T\qT
Ä<äTø√yê\ì ¬s’‘·T\‘√ ≈£L&çq m>¥ uÀs¡T¶ ˝Ò<ë bÂÁ©º ¬s>∑T´˝Ò≥Ø
u≤&ûì @sêŒ≥T #˚j÷· \ì bÂÁ©º s¬ ‘’ T· \T &çe÷+&é #˚XÊs¡T. m–®_wüHé
ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡e düuÛÑ˝À bÂÁ©º ¬s’‘·T\qT Ä<äTø√yê\ì ù|¢ø±s¡T¶\T
Á|ü<ä]Ùdü÷Ô ìHê<ë\T #˚XÊs¡T. ∫qï ø√fi¯fl ¬s’‘·T\qT ÇøÏ«|tyÓT+{Ÿ
ø£+ô|˙\T ø=+‘· eT+~ì #˚s¡Bdæ ø√fi¯flbÕsê\qT @sêŒ≥T #˚dæ
yê] ñ‘·Œ‘·T\Ô øπ &çe÷+&é ÁøÏjT˚ {Ÿ #˚dæ dæ+&çøπ {Ÿ>± @s¡Œ&ç <Ûsä \¡ qT
ô|+∫ kıeTTà#˚düT≈£î+≥THêïs¡ì ‘·eT Äy˚<äqqT e´ø£Ô+ #˚XÊs¡T.
>∑‘· ø=+‘· ø±\+>± |ü]ÁX¯eT˝À u≤sTT\sY eT]j·TT ˝ÒjT· sY ø√fi¯flqT
ô|+#·T‘·Tqï ¬s’‘·T\T Ä]úø£+>± qwüºb˛sTT |ü]ÁX¯eT≈£î <ä÷s¡+>±
yÓfi¯ó‘·THêïs¡T. ø=‘·Ô>± e∫Ãq ¬s’‘·T\T ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ eT÷\´+
#Ó*¢#·Tø√e&ÜìøÏ yês¡T ≈£L&Ü ‹s√>∑eTq+ |ü&ÉT‘·THêïs¡T. á
$<Ûä+>± ô|<ä› |ü]ÁX¯eT\ ñ#·TÃ˝À|ü&ç $\$\˝≤&ÉT‘·THêïs¡T.
Ç\Te+{Ï ¬s’‘ê+>±ìï Á|üuÛÑT‘·«+ Ä<äTø√e\dæq nedüs¡+ m+‘√
ñ+<äì ¬s’‘·T\T ‘·eT Äy˚<äqqT e´ø£Ô+ #˚düTÔHêïs¡T.
ø√fi¯fl s¬ ‘’ T· \î ø√fi¯fl <ëD≤ \uÛ´Ñ ‘·˝À rÁe Çã“+~ m<äTs=ÿ+≥THêïs¡T.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+ ø√fi¯fl ¬s’‘·T\ ø=s¡≈£î e÷sYÿô|ò&é qT+&ç
yÓTTø£ÿC§qï\T s¡÷. 1850 øÏ n+<ä#˚j·T&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. Bìô|’
dü¬s’q ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·≈£î+&Ü düe÷#ês¡ ˝À|ü+ e\¢ #ê˝≤
eT+~ ∫qï s¬ ‘’ T· \T á neø±XÊìï $ìjÓ÷–+#·Tø√˝Òøb£ ˛‘·THêïs¡T.
ø=~› eT+~ e÷Á‘· y ˚ T á neø±XÊìï yê] kÕ«sê∆ ì øÏ
yê&ÉT≈£î+≥THêïs¡T. Á|üuÛÑT‘·« >√<ëeTT\ qT+&ç Áô|’y˚≥T e´≈£îÔ\
>√<ëeTT˝À¢øÏ yÓ[flq yÓTTø£ÿC§qï s¡÷. 23 e+<ä\ qT+&ç 25
e+<ä\ es¡≈£î ô|+∫ neTTà‘·THêïs¡T. Bì e\¢ ∫qï düqïø±s¡T
¬s’‘·T\T Ä]úø£+>± qwüºb˛‘·THêïs¡T . Á|üuÛÑT‘·« düVü‰j·T+ Á|ü‹ ¬s’‘·T≈£î
n+<˚ $<Û+ä >± ñ+&Ü\ì eT<Û´ä <äfi≤s¡T\qT ìs¡÷à*+#ê\ì s¬ ‘’ T· \T
&çe÷+&é #˚dü÷Ô düqï ∫qï ø±s¡T ¬s’‘·T\qT Ä<äTø√yê\ì ‘·eT
ìs¡düqqT e´ø£Ô+ #˚XÊs¡T.
` Ç. sê+u≤ãT, nÁ–øÏ¢ìø˘ Á|ü‹ì~Û
53
54

düT>∑+<Ûä Á<äyê´\T ` HêD´‘ê Á|üe÷D≤\T

C≤rj·T dü<ädüT‡˝À y˚T<Û√eT<Ûäq+

düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ $ìjÓ÷>∑+ s√Es√E≈£L ô|s¡T>∑T‘·+&É&É+‘√ e÷¬sÿ{Ÿ $\Te\T ≈£L&Ü n+#·Hê≈£î $T+∫ ñ+&É&É+‘√ dü¬s’q ñ‘·Œ‘·TÔ\T
n+~+#·˝Òø£b˛‘·THêïeTì sêqTqï s√E˝À¢ $]$>± düT>∑+<Ûä Á<äyê´\qT ñ‘·Œ‹Ô #˚dæ Á|ü|ü+j·Te÷¬sÿ{Ÿ˝ÀøÏ ‘Ó\+>±D sêh düT>∑+<Ûä Á<äyê´\qT
yê´|æÔ#Ó+<˚ $<Ûä+>± n_Ûeè~∆ #˚j·÷\ì ôV’≤<äsêu≤<é˝À »]–q nœ\ uÛ≤s¡‘· düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ m>∑TeT‘·T\ bò˛s¡+, ‘Ó\+>±D sêh ñ<ë´qXÊK
‘·q n_ÛÁbÕj·÷\qT e´ø£Ô+ #˚XÊsTT. <˚X¯+˝À düT>∑+<Ûä Á<äyê´\T m≈£îÿe>± |ü+&çdüTÔqï ÁbÕ+‘ê˝À ÄVü‰s¡ uÛÑÁ‘·<ä düTdæús¡‘· MT<ä πø+ÁBø£]+#·&É+
»s¡T>∑T‘·T+<äì ‘Ó*bÕs¡T. düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ ñ‘·Œ‹Ô |ü]ÁX¯eT\≈£î dü+ã+~Û+∫q ne>±Vü≤q ¬s’‘·T˝À¢ ø£*Œ+#˚+<äT≈£î ¬s’‘·T düeT÷Vü‰\T @sêŒ≥T ¬s’‘·T
dü+|òü÷\T, ¬s’‘·T\‘√ |üì#˚düTÔqï mHéõz\T, m>∑TeT‹<ës¡T\T, ÁbÕôddüsY‡, ÁfÒ&ÉsY‡, HêD´‘· ¬s>∑T´˝Ò≥s¡T¢, e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê dü+düú\T,
$X¯«$<ë´\j·÷\T, Ä]úø£ dü+düú eT]j·TT dü+ã+~Û‘· sêh Á|üuÛÑT‘·« Á|ü‹ì<ÛäT\‘√ ˇø£ dü+düúì @sêŒ≥T#˚j·T&É+ »s¡T>∑T‘·T+<äì ‘Ó*bÕs¡T.
‘Ó\+>±D sêh+˝À düTe÷s¡T 3.33 \ø£å\ mø£sê˝À¢ düT>∑+<Ûä H ¬s’‘·T\≈£î, yê´bÕs¡T\≈£î ne>±Vü≤q ø£*Œ+#˚+<äT≈£î dü<ädüT‡\T,
Á<äe´|ü+≥˝…q’ |üdTü |ü⁄, $T]Ã |ü+&çdTü HÔ êïs¡T. 6.65 \ø£\å yÓT.≥qTï\ düe÷y˚XÊ\T ìs¡«Væ≤+#·&É+ H˚s¡T>± ¬s’‘·T\T yê´bÕs¡T\
ñ‘·Œ‹Ô‘√ <˚X¯+˝À Á|üeTTK sêh+>± ‘Ó\+>±D ñ+<äì dü<ädüT‡ n_ÛÁbÕj·÷\qT yÓ\¢&ç+#·&É+ e+{Ï$ #˚|ü≥ºqTqï~.
n_ÛÁbÕj·T|ü&ç+~. ‘·≈£îÿe ø£s¡Tÿ´yÓTHé ñqï s¡ø±\T |ü+&ç+#·&É+ H $ìjÓ÷>∑<ës¡T\‘√ ]f…˝Æ Ÿ Áu≤+&ÉT eT]j·TT m>∑TeT‹<ës¡T\‘√
dü¬s’q j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\‘√bÕ≥T m>∑TeT‘·T\≈£î nedüs¡yÓTÆq Á|ü‘·´ø£å e÷¬sÿ{Ÿ *+πøCŸ\qT kÕú|æ+#·&É+ düTdæús¡ e´ekÕj·T
HêD´‘êÁ|üe÷D≤\T bÕ{Ï+#·ø£b˛e&É+ e\¢ ¬s’‘·T\T ‘·–q+‘· $<ÛëHêìï bÕ{Ï+#˚ $<Ûä+>± Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+.
Ä<ëj·T+ bı+<ä˝Òø£b˛e&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. ‘Ó\+>±D sêh+ ñ H e´ekÕj·T eT+Á‹‘·« XÊK uÛ≤s¡rj·T HêD´‘· øöì‡˝Ÿ eT]j·TT
<ë´qXÊK Ä<Ûä«s¡´+˝À |üdüT|ü⁄ ¬s’‘·T\≈£î y˚T˝…’q e+>∑&Ü\qT @ø˘mHémHém◊øÏ düT>∑+<Ûä Á<äyê´˝À¢ düTdæús¡‘· eT]j·TT Jeq
n+~+#˚+<äT≈£î Á|ü‘´˚ ø£ #=s¡e rdüTø=ì s¬ ‘’ T· \≈£î ñ∫‘·+>± |ü+|æD° yÓ’$<Ûä´ n+XÊ\≈£î C≤rj·T Á|üe÷D≤\≈£î HÓ\ø=\Œ&É+˝À
#˚jT· &É+ »s¡T>∑T‘·T+<äì ‘Ó*bÕs¡T. s¬ ‘’ T· \≈£î HêD´yÓTqÆ ñ‘·Œ‘·T\Ô qT düVü‰j·T|ü&É&É+.
kÕ~Û+#˚+<äT≈£î ñ<ë´qeq XÊK ‘√&ÜŒ&ÉT ÇdüTÔ+<äì ‘Ó*bÕs¡T. á dü<ädüT‡qT ñ<˚›•+∫q ñ<ë´qeq dü+#ê\≈£î\T m˝Ÿ.
¬s’‘·T\≈£î |ü+≥\ô|’ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#˚+<äT≈£î Ä XÊK Á|ü<äs¡Ùq yÓ+ø£Á{≤$T¬s&ç¶ e÷{≤¢&ÉT‘·÷ |üdüT|ü⁄ eT]j·TT $T]à ¬s’‘·T\T
πøåÁ‘ê\‘√bÕ≥T kÕ>∑T $<Ûëq |ü<ä∆‘·T\qT $e]+#·&É+ »]–+~. dü+|òüT{Ï‘·yÓTÆ ¬s’‘·T düeT÷Vü‰\T @s¡Œs¡#·Tø√e&É+ e\¢ e÷¬sÿ{Ï+>¥
πøåÁ‘ê˝À¢ m‘·TÔeT&ÉT\ |ü<ä∆‹, ∫|t |ü<ä∆‹, Á&ç|t Ç]π>wüHé, |òü]ºπ>wüHé, neø±XÊ\‘√bÕ≥T nH˚ø£ ˝≤uÛ≤\T eT]j·TT n~Ûø£ Ä<ëj·T+
j·÷+Árø£s¡D yÓTT<ä˝…’q |ü<Ûäø±\qT #˚|ü≥º&É+ »]–+~. düT>∑+<Ûä bı+<äe#·TÃqì $]+#ês¡T. s¬ ‘’ T· \≈£î Ä]úø£ düV‰ü j·T+ $$<Ûä dü+dü\ú
Á<äyê´\ ¬s’‘·T\T eTTK´+>± |üdüT|ü⁄, $T]à Ä<ëj·T+ eT]+‘·>± <ë«sê n+<äT‘·T+<äì ‘Ó*bÕs¡T. Hêu≤s¡T¶, m|æÇ&çm eT]j·TT
ô|s¡>∑&ÜìøÏ düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ dü+düú, Ç‘·s¡ dü+düú\ dü\Vü‰\T, C≤rj·T düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ uÀs¡T¶ düV≤ü ø±s¡+ n+~düT+Ô <äì ‘Ó*bÕs¡T.
dü÷#·q\T n+~dü÷Ô ¬s’‘·T\qT Áb˛‘·‡Væ≤düTÔ+~. |üdTü |ü⁄, $T]à |ü+≥˝À¢ s¬ ‘’ T· \≈£î e÷¬sÿ{Ÿ *+πøCŸ m>∑TeT‹ neø±X¯+
dü<ädüT‡˝Àì Á|ü‹bÕ<äq\T : >∑T]+∫ |üP]Ô ne>±Vü≤q ø£*– ñ+&Ü\ì Äj·Tq ‘Ó*bÕs¡T. á
H ¬s’‘·T\≈£î ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&ÜìøÏ e´øÏÔ>∑‘· eT]j·TT ∫qï dü<ädüT‡˝À nœ\ uÛ≤s¡‘· düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ m>∑TeT‹<ës¡T\ bò˛s¡+
∫qï Á>∑÷|ü⁄\T, ùdºø˘¨\¶s¡¢‘√ düe÷y˚X¯+ ø±e&É+. ◊&çôV≤#Y eT]j·TT õ◊»&é, m|æÇ&çm n~Ûø±s¡T\T e´ekÕj·T,
H düTdæús¡ Je yÓ’$<Ûä´ ñ‘·Œ‹Ô Á|üe÷D≤\ô|’ •ø£å≈£î\≈£î eT]j·TT ñ<ë´q $X¯« $<ë´\j·T XÊgy˚‘·Ô\T. ñ<ë´qXÊK e÷¬sÿ{Ï+>¥
¬s’‘·T\≈£î yê] yê] ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü˝À¢ •ø£åD Çe«&É+ n~Ûø±s¡T\T eT]j·TT ‘·~‘·s¡T\T bÕ˝§ZHêïs¡T. ` nÁ–øÏ¢ìø˘ &Ódtÿ
 55

düTdæús¡ düT>∑+<Ûä kÕ>∑T≈£î ãVüQeTTK ø±sê´#·s¡D

uÛ≤>∑kÕ«eTT\‘√ uÛ≤Ø j·T‘·ï+

e÷qe J$‘·+˝À düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ bÕÁ‘· mq˝Òì~. uÛ≤s¡rj·TT\ uÛÀ»q $düÔ]˝À |üdüT|ü⁄, $Ts¡|ü, Ç‘·s¡ düT>∑+<Ûä Á<äyê´\≈£î ñqï
bÕÁ‘· eTπs |ü<ësêúìøÏ ˝Ò<äT. düT>∑+<Ûä Á<äyê´\qT C≤rj·T düTdæús¡ düT>∑+<Ûä Á<äe´ ø±s¡´Áø£eT+>± s¡÷|ü⁄~<ä›&ÜìøÏ Á|üj·T‘êï\T
»s¡T>∑T‘·THêïsTT. n+<äT˝À uÛ≤>∑+>± Á|ü|ü+#· düT>∑+<Ûä Á<äe´ dü+düú, nœ\ uÛ≤s¡‘· düT>∑+<Ûä Á<äe´ m>∑TeT‹ <ës¡T\ bò˛s¡+ uÛ≤s¡rj·T
düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ uÀs¡T¶ düTdæús¡ yêDÏC≤´ìøÏ ø£èwæ #˚ùd ◊&çôV≤#Y, õ◊C… nH˚ Á|ü|ü+#·kÕúsTT ÁbÕC…≈£îº ø£\dæ ø£≥Tº>± eTT+<äT≈£î yÓ[fl ˇø£
ø±sê´#·s¡DqT s¡÷bı+~+#êsTT. düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ |ü]ÁX¯eT m<äTs=ÿ+≥Tqï e÷qe, kÕ+|òæTø£, Ä]úø£ |üsê´es¡D düeTdü´\qT
eTT+<äT>± |ü]wüÿ]+#·&ÜìøÏ Ç{°e\ ôV’≤<äsêu≤<é q>∑s¡+˝À ˇø£ y˚T<∏√eT<Ûäq dü<ädüT‡qT ìs¡«Væ≤+#êsTT.
ÄVü‰s¡ uÛÑÁ<ä‘·, düTdæús¡‘· MT<ä á dü<ädüT‡˝À Á|ü<Ûëq+>± #·s¡Ã\T n‹ô|<ä› yêDÏ»´+>± ÁbÕeTTK´‘· eVæ≤+∫q düT>∑+<Ûä Á<äyê´\
»]>±sTT. düT>∑+<Ûä Á<äyê´\T m≈£îÿe>± |ü+&çdüTÔqï ÁbÕ+‘ê˝À¢ e÷¬sÿ{Ÿ eTq<˚X¯+˝À #ê˝≤ ô|<ä›~>± ñ+&É&É+ $X‚wü+. Á|ü|ü+#·
m<äTs¡j˚T´ Á|ü<Ûëq uÛÖ>√[ø£, |üsê´es¡D düeTdü´\ô|’ n<Ûä´j·Tq+ düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ dü+düú, uÛ≤s¡rj·T düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ uÀs¡T¶,
»]–+~. Á|ü|+ü #· yê´bÕs¡ yêDÏ»´ s¡+>±˝À¢ düT>∑+<Ûä Á<äe´ |ü+≥\ ◊&çôV≤#Y`düTdæús¡ yêDÏ»´ #=s¡e eT]j·TT õ◊C… uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√
bÕÁ‘·, e÷¬sÿ{Ÿ <Ûäs¡\ nì∫ä‹, Á|ü‹≈£L\ |ü]dæú‘·T\T, N&É|”&É\T düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ n_Ûeè~∆øÏ, yêDÏC≤´_Ûeè~∆øÏ dü+ã+~Û+∫q
e+{Ï nH˚ø£ düeTdü´\T Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± ¬s’‘·T\≈£î düyê\T>± düyêfi¯flqT |ü]wüÿ]+#·&ÜìøÏ ø£\dæø≥£ Tº>± ø±sê´#·sD¡ ÁbÕs¡+_Û+#êsTT.
e÷s¡T‘·THêïsTT. m≈£îÿe>± yê&Éã&ÉT‘·Tqï s¡kÕj·TìøÏ ms¡Te⁄\T, á ø±s¡´Áø£eT+˝À uÛ≤>∑+>± á ÁøÏ+~ n+XÊ\ô|’ #=s¡e≈£î
ÁøÏ$T dü+Vü‰s¡ø±\T, ˇπø |ü+≥ |ü<ä∆‹, n&Ée⁄\T, ìyêdü düú˝≤\ ôV’≤<äsêu≤<é˝À y˚T<Û√eT<äq+ ;C≤\T y˚dæ+~. Ä #=s¡e≈£î
qwü+º e+{Ï ô|<ä› düeTdü´\T JeyÓ$’ <Ûë´ìøÏ ô|qTeTT|üð>± e÷sêsTT. dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\T á øÏ+~ $<Ûä+>± ñHêïsTT.
düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ s¡+>±ìï Á|ü‹≈£L\+>± Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔqï ø=ìï $»Hé 20`25 :
n+XÊ\ô|’ Ç|üð&ÉT eTq+ <äèwæºkÕ]<ë›+... 2025˝À>± eTq<˚X+¯ ˝À |ü+&çdTü qÔ ï 25 XÊ‘·+ düT>∑+<Ûä Á<äyê´\
H yê‘êes¡D e÷s¡TŒ |ü+≥\qT düTdæús¡+ #˚j·T&É+
H ‘·≈£îÿe ñbÕŒ<äø£‘·, düyêfi¯flqT m<äTs√ÿe&É+ :
H ‘·–Zb˛‘·Tqï ˙{Ïeqs¡T\T 2030 Hê{ÏøÏ eTq uÛ÷Ñ $T, Á|ü»\ø√dü+ ñ‘·eÔ TyÓTqÆ Á|ü|+ü #êìï
H ≈£î+∫#·T≈£î b˛‘·Tqï n&Ée⁄\T ì]à+#·&ÜìøÏ ◊ø£´sê»´ dü$T‹ 17 düTdæús¡ n_Ûeè~∆ \øå±´\qT
H ø°åDÏdüTÔqï uÛÑ÷kÕs¡+ dü÷∫+∫+~. u≤<Ûä´‘êj·TT‘·yÓTÆq $ìjÓ÷>∑+, ñ‘·Œ‹Ô ø√dü+ ø£èwæ
H XÊìf…Ø, ô|ò’{ÀXÊì≥s√ düeTdü´\T Äs¡+_Û+#·&ÜìøÏ ìπs∆•+∫+~. á yêDÏC≤´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q
H ø°≥ø£ Hê•qT\ neX‚cÕ\T ãVüQfi¯ uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT nìï <˚XÊ˝À¢ eTTK´+>± n_Ûeè~∆
Á|ü|ü+#· düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ yêDÏ»´+˝À uÛ≤s¡‘Y 40 XÊ‘·+ ø£Hêï #Ó+<äT‘·Tqï <˚XÊ˝À¢ düTdæús¡ n_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#·&ÜìøÏ |ü]C≤„q+,
m≈£îÿe>±H˚ e÷¬sÿ{Ÿ πs≥¢qT bı+~ ñ+~. HÓ|’ ⁄ü D´+, kÕ+πø‹ø£‘\· T, Ä]úøe£ qs¡T\qT düeT≈£Ls¡TÃø√e&É+ yê{Ïì
M{Ï yê]¸øÏ m>∑TeT‘·T\ $\Te. 17,700 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\≈£î $ìjÓ÷–+#·Tø√e&É+˝À düVü‰j·T|ü&É‘êsTT. düT>∑+<Ûä Á<äe´+
#˚s¡T≈£î+~. n+fÒ 3 _*j·Tq¢ nyÓT]ø± &Ü\s¡¢ ø£+fÒ m≈£îÿy˚ m<äTs=ÿ+≥Tqï n‹ô|<ä› düyêfi¯flqT |ü]wüÿ]+#·&É+ á ø±sê´#·s¡D,
nqïe÷≥. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± \ø£å ø√≥¢ $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T ø£*–q #=s¡e Á|ü<Ûëq ñ<˚∆X¯+.
56
düyêfi¯ófl :
H ø°≥ø£ HêX¯qT\ <ë«sê ÄVü‰s¡ uÛÑÁ<ä‘·≈£î ô|qTeTT|üð@s¡Œ&É+
H ø£\Twæ‘· |ü<ësêú\T, $wüsk¡ Õj·THê\ ñìøÏ ÄVü‰s¡+˝À ø£ì|æ+#·&+É
H uÛ÷Ñ kÕs¡ Äs√>∑´+ <Óã“‹H˚ $<Û+ä >± s¡kÕj·Tq ms¡Te⁄\ $ìjÓ÷>∑+.
H X¯óÁuÛÑyÓTÆq kÕ>∑T |ü<ä∆‘·T\T neT\T »s¡T>∑b˛e&É+
H Á|ü|ü+#· »HêuÛ≤≈£î m<äTs¡e⁄‘·Tqï eTs√ eTTK´düeTdü´
n+‘·T|ü≥ºì s√>±\ e\¢ m<äTs¡e⁄‘·qï Çã“+<äT\T eTTK´+>±
düVü≤»eqs¡T\ <√|æ&û, ø±\Twü´ uÛÑ÷‘· $»è+uÛÑD.
H ìsêàD|üs¡yÓTÆq düyêfi¯ófl, düeTT∫‘· |ü]C≤„q+, kÕ+πø‹ø£‘·
n+<äTu≤≥T˝À ˝Òì ø±s¡D+>± ñ‘êŒ<äø£‘· ‘·≈£îÿeø±e&É+
H n&Ée⁄\qT ìs¡÷à*+#·&+ É <ë«sê, n&Ée⁄˝À¢ <√|æ&û <ë«sê uÛÖ>√[ø£
Je yÓ$’ <Ûë´ìøÏ eTT|üð yê{Ï\&¢ +É e\¢ »s¡T>∑T‘·Tqï qwü+º
¬s’‘·T πø+Á<ä+>± rdüTø√e\dæq $<ÛëHê\T ` #·s¡´\T :
Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ Ä<ëj·T+, ¬s’‘·T≈£î düTdæús¡ e´ekÕj·T e÷sêZìï
#·÷|æ+#·&É+ <ë«sê uÛ≤>∑kÕ«eTT\+<ä] ÁbÕ‹ì<Ûä´+‘√ C≤rj·T
düT>∑+<Ûä Á<äe´ ø±s¡´Áø£eT+ ˇø£ HÓ{ŸesYÿqT @s¡Œs¡TdüTÔ+~. düT>∑+<Ûä
Á<äyê´\ $\Te >=\TdüTqT düèwæº+#·&ÜìøÏ #˚ùd Á|üj·T‘·ï+˝À
uÛ≤>∑kÕ«eTT\j˚T´ e´≈£îÔ\T, dü+düú\T, düeT÷Vü‰\ $esê\T..
H Á|üuÛÑT‘·«+, ¬s’‘·T düeT÷Vü‰\T, m|òt|æˇ\T, ¬s’‘·T dü+|òü÷\T,
s¬ ‘’ T· \‘√ |üì#˚dTü qÔ ï mHéõz\T, m>∑TeT‹ <ës¡T\T, ÁbÕôddüsT¡ ,¢
&û\s¡T¢, ]f…Æ\s¡T¢, HêD´‘· Á|üe÷D πø+Á<ë\T, e´ekÕj·T,
|ü]XÀ<ÛäHê dü+düú\T, Ä]úø£ dü+düú\T.
C≤rj·T düTdæús¡ düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ ø±s¡´Áø£eT+ :
düVü≤ø£]+∫q, düVü≤ø£]düTÔqï uÛ≤>∑kÕ«eTT\T...
H Á|ü|ü+#· düT>∑+<Ûä Á<äe´ dü+düú nH˚ Á|üuÛÑT‘˚«‘·s¡ dü+düú, düT>∑+<Ûä
Á<äe´ |ü]ÁX¯eT≈£î dü+ã+~Û+∫q kÕ+πø‹ø£, ÄVü‰s¡ düTs¡øÏå‘·,
düTdæús¡‘· n+XÊ\ô|’ nœ\ uÛ≤s¡‘· düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ m>∑TeT‹
<ës¡T\ bò˛s¡+ jÓTTø£ÿ $düÔ]+#·ã&çq kÕ+πø‹ø£ $uÛ≤>∑+>±
|üì#˚düTÔ+~.
H HÓ<äsê¢+&é‡ <˚X¯+ πø+Á<ä+>± |üì#˚düTÔqï ◊&çôV≤#Y jÓTTø£ÿ düTdæús¡
yêDÏ»´ #=s¡e <ë«sê uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À eTTK´yÓTÆq Hê\T>∑T
düT>∑T+<Ûä Á<äe´ |ü+≥˝…’q $Ts¡|ü, J\ø£Ás¡, |üdüT|ü⁄, <äìj·÷
MT<ä |ü]XÀ<Ûäq »s¡T|ü⁄‘·T+~. <ëì‘√bÕ≥T yêDÏ»´+,
>=\TdüTø£≥Tº $\TeqT düèwæº+#·&ÜìøÏ |üì#˚düTÔ+~. <˚X¯+˝Àì
75 y˚\ eT+~ ¬s’‘·T\≈£î 10 sêÁcÕº˝À¢ •ø£åD Çe«&ÜìøÏ Bì
#=s¡e $ìjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.
H »s¡à˙ <˚X¯ πø+Á<ä+>± |üì#˚düTÔqï õ◊C… nH˚ dü+düú, á <˚X¯
Á|üuÛÑT‘·« yê‘êes¡D eT+Á‹‘·« XÊK, Á|üø£è‹ dü+s¡ø£åD,
nDTuÛÑÁ<ä‘· <ë«sê #˚j·Tã&ɶ ÁbÕC…≈£îº n+‘·sê®rj·T yê‘êes¡D
#=s¡eqT (◊¬øm˝Ÿ) neT\T #˚düTÔ+~. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± ñqï
Áô|y’ ≥
˚ T _dæHdÓ t j·÷ø£Hå é |òsü Y ãjÓ÷&Óe’ ]‡{° (|æ_m{Ï) ÁbÕC…≈î£ ,º
JeyÓ ’ $ <ä ´ `Væ ≤ ‘· ñ‘êŒ<ä q eT]j· T T yê´bÕØø£ s ¡ D qT
Áb˛‘·‡Væ≤+#˚ ÄXÊ»qø£yÓTÆq j·T+Á‘ê+>±\≈£î kÕ<ÛäHê\qT
>∑T]Ô+∫, $X‚¢wæ+#·&É+ \ø£å´+>± ô|≥Tº≈£î+~. ∫qï eT]j·TT
eT<Û´ä dü+ú >± ñ+&˚ |üsê´es¡D e´edüú ùde\T, JeyÓ$’ <ä´+ MT<ä
Ä<Ûës¡|ü&ç ø=‘·Ôs¡÷|üø£\Œ\qT |ü]#·j·T+ #˚düTÔqï|üð&ÉT,
düV≤ü »+>± ‘·s#¡ ÷· m<äTs=ÿ+≥Tqï düyêfi¯flqT n~Û>$∑ T+#˚+<äT≈£î
á ÁbÕC…≈£îº <äèwæºô|&ÉT‘·T+~. n+<äT≈£î>±qT JeyÓ’<ä´|üs¡yÓTÆq
n+XÊ\qT ø£\T|ü⁄≈£î+≥÷ b˛j˚T+<äT≈£î <√Vü≤<ä|ü&˚ ìsê«Vü≤D
kÕ<ÛäHê˝À¢ Á|üdüTÔ‘·+ ñqï ñ<ëVü≤s¡D\qT Á|ü#ês¡+ #˚ùd
ñ<˚›X¯+ ø£*–ñ+~. á Ä˝À#·q\qT neT\T#˚ùd+<äT≈£î
eTT+<äT>± eTq<˚X¯+, Áu…õ˝Ÿ, yÓTøχø√ <˚XÊ\qT ÁbÕ‹|ü~ø£>±
rdüTø=ì ‘·eT eP´Vü‰\qT Ä#·s¡D˝À Á|üj·T‹ï+∫ #·÷kÕÔs¡T.
H uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ #Ó+~q düT>∑+<Ûä Á<äe´uÀs¡T¶ Á|üuÛÑT‘·« dü+düú.
yêDÏ»´+ |ü]ÁX¯eT\ eT+Á‹‘·« XÊK≈£î #Ó+~q j·÷Ce÷q´
dü+düú. düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ |ü+≥qT Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+˝À |üP]Ô
n~Ûø±s¡+ ø£*– ñ+~. |ü]ÁX¯eT≈£î #Ó+~q uÛ≤>∑kÕ«eTT\+<ä]˙
ø£\T|ü⁄ø=ì ÄVü‰s¡ uÛÑÁ<ä‘·, HêD´‘·qT ô|+#·&ÜìøÏ, düTdæús¡
n_Ûeè~∆ #˚j·T&ÜìøÏ πø+ÁBø£]düTÔqï dü+düú. Bì <ë«sê mH√ï
ø±s¡´Áø£e÷\qT #˚|ü&ÉT‘·T+~. Á|üdüTÔ‘· C≤rj·T düTdæús¡ düT>∑+<Ûä
Á<äe´ ø±s¡´Áø£eT+˝À $X‚wüyÓTÆq bÕÁ‘·qT ìs¡«Væ≤+#·qTqï~.
ø±s¡´Áø£eT neT˝À¢ ãVüQeTTK eP´Vü≤+ :
C≤rj·T düTdæús¡ düT>∑+<Ûä Á<äe´ ø±s¡´Áø£eT+ jÓTTø£ÿ eP´Vü≤+
ãVüQfi¯kÕúsTT˝À¢ ñ+~. n$
H ne>±Vü≤qqT ô|+#·&ÜìøÏ, e´øÏÔ>∑‘·, ∫qï düeT÷Vü‰˝À¢ ùdºø˘
¨\¶sY‡‘√ düe÷y˚X¯+ ø±e&É+
H ∫≥º∫e] $ìjÓ÷>∑<ës¡T\‘√ ]≥˝Ÿ Áu≤+&é‡, m>∑TeT‹<ës¡T\‘√
¬s’‘·T\≈£î Á|ü‘·´ø£å e÷¬sÿ{Ÿ *+πøCŸqT kÕú|æ+#·&É+. düTdæús¡
e´ekÕj·T $<ÛëHê\qT bÕ{Ï+#˚ $<Û+ä >± s¬ ‘’ T· ñ‘·Œ‹Ô dü+dü\ú qT
Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+
H ô|<ä› ôd≥s¡¢˝À s√&éc˛\T ìs¡«Væ≤+#·&É+, yê´bÕs¡ ãè+<ë\qT,
¬s’‘·T\qT yê] ÄdüøÏÔì ã{Ϻ á $wüj·÷\ô|’ #·]Ã+#·&ÜìøÏ
ÄVü‰«ì+#·&É+
H düTdæús¡ JeyÓ’$<ä´ ñ‘·Œ‹Ô Á|üe÷D≤\≈£î, •ø£å≈£î\≈£î, ¬s’‘·T\≈£î
yê] ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü˝À •ø£åDqT Çe«&É+.
H e´ekÕj·T eT+Á‹‘·« XÊK, uÛ≤s¡rj·T HêD´‘ê øöì‡˝Ÿ,
m|òtmdtmdtm◊{Ï düT>∑+<Ûä Á<äyê´\‘√ düTdæús¡‘· JeyÓ’$<Ûë´\≈£î
dü + ã+~Û + ∫q C≤rj· T Á|ü e ÷D≤\qT HÓ \ ø=\Œ&É + ˝À
düVü‰j·T|ü&É&É+.
C≤rj·T düTdæsú ¡ düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ ø±s¡´Áø£e÷\T, ∫qï |ü]ÁX¯eT\T,
düqïø±s¡T ¬s’‘·T\T yê] düT>∑+<Ûä Á<äe´ ñ‘·Œ‹Ô jÓTTø£ÿ düTs¡ø£å‘·qT,
ñ‘êŒ<äø£‘·qT >∑D˙j·T+>± yÓTs¡T>∑T|üs¡#˚+<äT≈£î ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~.
Ç˝≤ #˚j·T&É+ e\¢ <˚oj·T, ÁbÕ+rj·T n+‘·sê®rj·T e÷¬sÿ{Ÿ˝À
M] ñ‘·Œ‘·TÔ\ neTàø±ìøÏ neø±XÊ\T ô|s¡T>∑T‘êsTT. ¬s’‘·T\≈£î,
<˚XÊìø°, e´ekÕj·T s¡+>±ìøÏ y˚T\T»s¡T>∑T‘·T+~.
` yÓ’.$. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄, nk˛dæj˚T{Ÿ m&ç≥sY
 57

e´ekÕj·T ñ‘·Œ‘·TÔ\ ÁbÕ<∏ä$Tø£ ÁbÕôdkÕ+>¥ <ë«sê dü«j·T+ ñbÕ~Û

yêdüT<˚e sêe⁄, mdt.$.mdt >√bÕ\kÕ«$T, mdt. $wüßí es¡∆Hé, &ç. dü+B|t sêC≤, _. C≤Hé yÓd”¢,
b˛dtº Vü‰¬s«dtº f…ø±ï\J ôd+≥sY, u≤|ü≥¢, bò˛Hé : 8520989487
¬s’‘T· \T ‘êeTT ø£w| ºü &
ü ç |ü+&ç+∫q |ü+≥qT m≥Te+{Ï $\Te CÀ&ç+|ü⁄ ˝Ò≈î£ +&Ü ø£˝≤¢˝À¢H√ ˝Òø£ e÷¬sÿ{À¢H√ neTTàø√e&É+
e\¢ ˇø√ÿ kÕ] ø£˙dü ô|≥Tºã&ç ≈£L&Ü ˝Òø£ –≥Tºu≤≥T ø±ì |ü]dæú‘·T\T @s¡Œ&ÉT‘·THêïsTT. eTs√ |üø£ÿ $$<Ûä |ü+≥\ kÕ>∑T
$d”sÔ +í¡ eT]j·TT ñ‘êŒ<øä ‘£ \· ˝À V ô ≤#·TÑ>· T∑ \Z e\¢ eT]j·TT yê‘êes¡D | Á ‹ ü ≈£L\‘·\T @s¡Œ&q ç |üð&ÉT ø=ìï ÄVü‰s¡ <ÛëHê´\≈£î
n~Ûø£ &çe÷+&é @s¡Œ&ç yê{Ï πs≥T >∑D˙j·T+>± ô|s¡T>∑T‘·T+~. á $<Ûä+>± –sêø° ô|]–q e´ekÕj·T ñ‘·Œ‘·TÔ\qT ô|<ä›
yê´bÕs¡düTÔ\T <äfi≤s¡T\ <ë«sê ô|<ä› yÓTT‘·Ô+˝À ¬s’‘·T\ qT+&ç ‘·≈£îÿe <Ûäs¡πø ùdø£]+∫, yê{Ïì ì\« #˚dæ, ø=+‘· ÁbÕôddæ+>¥
#˚dæ $ìjÓ÷>∑<ës¡T\≈£î n+~+#·&É+ <ë«sê ˝≤uÛ≤\T >∑&çdüTÔHêïs¡T. ø±ì yê{Ïì |ü+&ç+#˚ ¬s’‘·T\≈£î e÷Á‘·+ m≥Te+{Ï
Á|üjÓ÷»q+ #˚≈£Ls¡&É+ ˝Ò<äT. >∑‘·+˝À |ü|üð<ÛëHê´\T eT]j·TT |ü|üð\ <Ûäs¡\T Ç+<äT≈£î eT+∫ ñ<ëVü≤s¡D. Bìï <äèwæº˝À
ñ+#·Tø=ì ø√‘· nq+‘·s+¡ mø£ÿ&É |ü+&çq ÄVü‰s¡ <ÛëHê´\qT X¯ó~∆ #˚dæ nø£ÿ&˚ $ìjÓ÷>∑<ës¡T&çøÏ #˚sπ $<Û+ä >± #˚jT· T≥≈£î
ÁbÕôddæ+>¥ πø+Á<ë\qT @sêŒ≥T #˚düT≈£îqï m+‘√ ñ|üj·TTø£Ô+>± ñ+≥T+~.
Á>±e÷˝À¢ ñqï ∫qï düqïø±s¡T ¬s’‘·T\T yês¡T |ü+&ç+∫q ÁbÕôddæ+>¥ j·T÷ì≥T¢ @sêŒ≥T #˚dTü ø=ì dü«j·T+ ñbÕ~Û |ü]ÁX¯eT>±
e´ekÕj·T ñ‘·Œ‹Ô qT+&ç ÁbÕs¡+_Û+∫ |ü+≥ø√‘· nq+‘·s¡+ n_Ûeè~∆ #˚j·Te#·TÃ. á $<Ûä+>± e´ekÕj·T ñ‘·Œ‘·TÔ\ ÁbÕôddæ+>¥
kÕ+πø‹ø£ $<ÛëHê\qT, bÕ´πøõ+>¥, s¡yêD≤ eT]j·TT e÷¬sÿ{Ï+>¥qT πø+Á<ë\qT @sêŒ≥T #˚düTø=ì eè~∆˝ÀøÏ edüTÔqï ø=+<ä] W‘ê‡Væ≤ø£
ø£*– ñqï $\Te CÀ&ç+|ü⁄ Á|üÁøÏj·T\ ≈£Ls¡TŒ $<ÛëHêìï @sêŒ≥T ¬s’‘·T e´ekÕú|ü≈£î\ $»j·T>±<∏äqT ~>∑Teq ñ<äVü≤]+#·ã&ç+~.
#˚j·T>∑*–‘˚ ¬s’‘·T\T yê] Ä<ëj·÷ìï yÓTs¡T>∑T |üs¡#·Tø√>∑*π> ø=‘·s¬Ô &çb¶ Õ˝…+ yêdüeÔ ⁄´\T, #ÓÁuÀ\T eT+&É\+, >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢≈î£
neø±X¯+ ñ+≥T+~. Á|üdüTÔ‘·+ |ü|üð<ÛëHê´\T, ‘·èD<ÛëHê´\T #Ó+~q >±<Ó $qj·TuÛ÷Ñ wüD s¬ &ç¶ e´ekÕj·T j·÷+Árø£sD¡ ô|’ ‘·q≈£î
eT]j·TT q÷HÓ–+»\ ø√‘· nq+‘·s¡ $<Ûëq Á|üÁøÏjT· \T (ÁbÕôddæ+>¥) ñqï eT≈£îÿe‘√ eTT+<äT>± |æ+&ç eTs¡\qT @sêŒ≥T #˚düTø=ì
Á|ü<Ûëq+>± Áô|’y˚≥T s¡+>∑+ #˚‘· ìs¡«Væ≤+#·ã&ÉT‘·T+~. Á>±eT }]˝À |ü+&˚ ÄVü‰s¡ <ÛëHê´\qT X¯ó~∆ #˚jT· &ÜìøÏ ÄÁ>√ ÁbÕôddæ+>¥
kÕú s TT˝À dü e Ts¡ ú e +‘· y Ó T Æ q ∫qï ÁbÕôddæ + >¥ j· T ÷ì≥¢ q T ôd+≥sYqT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ¬s’‘·T ≈£î≥T+u≤ìøÏ ø±e\dæq ˇø£{Ï,
HÓ\ø=*Œq≥T¢sTT‘˚ ‘·≈î£ ÿe <Ûsä \¡ ≈£î eT<Û´ä es¡T\Ô ≈£î $Áø£sTT+#·e\dæq ¬s+&ÉT ãkÕÔ\ e] <ÛëHê´ìï eTsê&ç+#·T≥≈£î ô|<ä› $T\T¢˝À¢ kÕ<Ûä´+
nedüs¡+ ñ+&É<äT. ‘·<ë«sê s¡yêD≤ Ks¡TÃ\T n<ë ne&Éy˚T ø±<äT. Ç+<äTø=s¡≈£î m≈£îÿe düeTj·T+ eè<Ûë ø±e&É+‘√ bÕ≥T
ø±≈£î+&Ü ì\«˝À e´ekÕj·T ñ‘·Œ‘·T\Ô qcÕºìï ìyê]+#·&+É ÁbÕôddt _j·T´+ ]ø£eØ eT]j·TT bÕ*wæ+>¥ ‘·eT n_Ûs¡T∫øÏ ø±e\dæq
#˚dæq |ü<ësêú\ <Ûäs¡\qT dæúØø£]+#·>∑\>∑&É+‘√ bÕ≥T ¬s’‘·T\≈£î $<Ûä+>± ñ+&Éø£ b˛e&É+‘√ ∫qï ‘·s¡Vü‰ ¬s’dt $T\T¢\ yÓ’|ü⁄ <äèwæº
¬s{Ϻ+|ü⁄ Ä<ëj·÷ìï bı+<˚ neø±X¯+ ø£\T>∑T‘·T+~. Á>±MTD kÕ]+#·&É+ »]–+~. Ä#ês¡´ mHéõ s¡+>± e´ekÕj·T $X¯«
j·TTe‘· |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê\≈£î ‘·s¡*b˛≈£î+&Ü |ü˝…¢ ÁbÕ+‘ê˝À¢H˚ ∫qï $<ë´\j·T+ eT]j·TT e´ekÕj·T XÊK yês¡T $$<Ûä kÕúsTT˝À¢
58
s¡÷. 70,000 Ks¡Tà #˚j·T&É+ »]–+~. Á{≤ø£ºs¡T |æ.{Ï.z cÕ|tº
düVü‰j·T+‘√ q&ç#˚ á yÓTTu…’˝Ÿ ¬s’dt $T˝Ÿ dü>∑≥Tq øÏ«+{≤˝Ÿ≈£î
ns¡©≥sY &ûõ˝Ÿ Ç+<Ûäq+ nedüs¡+ |ü&ÉT‘·T+~. á ¬s’dt$T˝Ÿ <ë«s¡
øÏ«+{≤˝Ÿ≈£î 60 øÏ˝À\ eTT&ç_j·÷´ìï ˝Ò<ë 50 øÏ˝À\T bÕ*wt
#˚j·Tã&çq _j·÷´ìï >±ì bı+<äe#·TÃ. dü+e‘·‡sêìøÏ yÓTT‘·Ô+
Ks¡TÃ\T b˛qT s¡÷. 80,000 qT+&ç \ø£å es¡≈£î ˝≤uÛÑ+ >∑&çdü÷Ô
Ç‘·s¡ s¬ ‘’ T· \≈£î Ä<äsÙ¡ ÁbÕj·T+>± ì\TdüTHÔ êïs¡T. yÓTTu…˝’ Ÿs¬ d’ t $T\T¢≈î£
n<äq+>± nedüsy¡ TÓ qÆ &ç`k˛ºqsYqT s¡÷. 45,000≈£î Áπ>&ÉsY eT]j·TT
»˝…&¢ \É qT s¡÷. 40,000 \≈£î ø=ì e] <ÛëHê´ìï X¯ó~∆ #˚jT· &É+‘√
bÕ≥T>± ∫s¡T<ÛëHê´\qT X¯ó~∆ #˚düTÔHêïs¡T. dü+e‘·‡sêìøÏ ìs¡«Vü≤D
Ks¡TÃ\ ì$T‘·Ô+ düTe÷s¡T s¡÷. 3500`6000 es¡≈£î Ks¡TÃ
ne⁄‘·T+~.

@sêŒ≥T #˚dæq e´ekÕj·T j·T+Á‘· Á|ü<äs¡Ùq\T eT]j·TT XÊgy˚‘·Ô\

dü÷#·q\ y˚Ts¡≈£î $$<Ûä $T˙ ¬s’dt $T\T¢\ eT]j·TT yÓTTu…’˝Ÿ ¬s’dt
$T\T¢\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&É+ »]–+~. yê] dü÷#·q\ y˚Ts¡≈£î
‘·≈î£ ÿe |ü]e÷D+˝À <ÛëHê´ìï ÁbÕôddæ+>¥ #˚dTü ø√>∑*– Ç+{Ï<>ä sπZ∑
n+<ä]ø° n+<äTu≤≥T˝À ñ+&˚ $<Ûä+>± yÓTTu…’˝Ÿ ¬s’dt $T\T¢\qT
‘Ó|æŒ+#·Tø=ì ‘êqT |ü+&ç+∫q |ü+≥‘√ bÕ≥T>± }]˝À ñ+&˚
$T>∑‘ê ¬s’‘·T\ <ÛëHê´ìï ≈£L&Ü ÁbÕôd+dæ+>¥ #˚dæ eT+∫ Ä<ëj·T+
bı+<äT‘·THêïs¡T. Á|ü»˝À¢ Ç{°e* ø±\+˝À Äs√>∑´+ô|’ ô|s¡T>∑T‘·Tqï
ne>±Vü≤q <äècÕº´ eTT&ç_j·÷´ìï m≈£îÿe>± $ìjÓ÷–düTÔHêïs¡T.
Bì <ë«sê me]øÏ ø±e\dæq $<Û+ä >± yês¡T _j·÷´ìï eTsê&É{≤ìøÏ
ÄkÕÿs¡+ ø£\<äT. n<˚$<Û+ä >± á s¬ d’ t $T\T¢≈î£ n<äq+>± &ç`k˛ºqsY
(eT{Ϻ>∑&ɶ\T y˚s¡T|üs¡#·T≥≈£î) eT]j·TT Áπ>&ÉsY (<Ûëq´+qT _j·T´+
qT+&ç y˚s¡T#˚j·TT≥≈£î)\qT »‘·ø£*|æ Á{≤ø£ºsY |æ.{Ï.z cÕ|tº
düVü‰j·T+‘√ |üì#˚ùd $<Ûä+>± @sêŒ≥T #˚düTø=ì ∫s¡T<ÛëHê´\qT
(ø=Ás¡\T, n+&ÉTø=Ás¡\T) ôd‘’ +· 3`4 <äbÕò \T>± X¯ó~∆ #˚dæ _j·T´+>±
e÷]à πøe\+ ˇø£ eTìwæ (¬s’‘·T $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉT) düVü‰j·T+‘√
á yÓTT‘·Ô+ ÁbÕôddæ+>¥ #˚düTø=ì ˝≤uÛ≤\qT Ä]®düTÔHêïs¡T.

n<˚ Á>±e÷ìøÏ #Ó+~q $. yÓ+ø£Á{≤e⁄ >±s¡T |æ.¬ø.$. <ë˝Ÿ

á ¬s’‘·T ñ‘·Ôs¡ Á|ü<˚XŸ qT+&ç á yÓTTu…’˝Ÿ ¬s’dt $T\T¢\qT s¡÷.
2.40 \ø£å\≈£î ø=ì ‘·q Á>±e÷ìøÏ s¡yêD≤ #˚j·TT≥≈£î n<äq+>±
$T\T¢qT Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ ÇdüTÔqï dü_‡&û düVü‰j·T+‘√
eTVü‰sêh qT+&ç |æ.¬ø.$. <ë˝Ÿ$T\T¢ ø=qT>√\T #˚düTø=ì <ëìøÏ
‘·–q ôw&éqT ì]à+#·Tø=ì $TqTeTT\T, ø£+<äT\T, X¯q>∑\qT
ÁbÕôddæ+>¥ #˚düTÔHêïs¡T. á $T\T¢ <ë«sê |ü|üð ]ø£eØ düTe÷s¡T>±
65`70 XÊ‘·+ es¡≈î£ edüTqÔ ï~. á $<Û+ä >± n|üsê\qT ÁbÕôddæ+>¥
#˚ d ü T ø=ì ‘· q dü « +‘· e´ekÕj· ÷ ìøÏ n<ä q +>± sêã&ç
bı+<äT‘·THêïs¡T. M] jÓTTø£ÿ á $q÷‘·ï Ä˝À#·q eT]j·TT
ø±sê´#·s¡D á ÁbÕ+‘·+˝Àì Á>±MTD j·TTe‘·, ¬s’‘·T\T eT]j·TT
es¡e∆ ÷q e´kÕú|≈ü î£ \≈£î ≈£L&Ü nqTdüsD¡ j
° T· +. eT]+‘· düe÷#ês¡+
ø=s¡≈£î ¬s’‘·T\T $qj·TuÛÑ÷wüD ¬s&ç¶, bò˛Hé : 8074765385,
$. yÓ+ø£Á{≤e⁄, bò˛Hé : 7416497215 [
 59

nK+&É uÛ≤s¡‘˝Y À n‹e\≈£î s¡øDå£ @~?

‘ê{Ïø±j·T n+‘· nø£så ê\‘√ Äø±X¯+˝À dü>+∑ ... uÛ÷Ñ $Tô|H’ ê dü>+∑ . ªj·T‘Á · Hêπs´düTÔ |üP»´+‘˚..s¡eT+‘˚... ‘·‘Á <· e˚ ‘ê..µ Ä<ÛTä ìø£ dÁ yÔ” ê<äT\T,
düHê‘·q Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡à Á|üe#·Hê\÷ ¬s+&É÷ ≈£L&Ü eTVæ≤fi¯ >=|üŒ‘·Hêìï #ê≥T‘·÷, kÕ~Ûø±s¡‘· >∑T]+∫ |òüTq+>± #ÓãT‘·÷H˚ ñHêïsTT.
ø±˙ Ä<ÛTä ìø£ düe÷»+˝À dÁ \Ô” ø£cÕº\÷, qcÕº\÷ eT]+‘· n~Ûøe£ Tj·÷´sTT. |ü⁄sêDÒ‹Vü‰kÕ˝À¢, eTqT<Ûsä à¡ |Á eü #·Hê˝À¢ dÁ \Ô” qT Äø±XÊì¬ø‘Ô̊d÷ü ,Ô
|ü‹Áe‘êeT ‘·\T¢\T>± ∫Árø£]dü÷ÔH˚ ˝Öø£´+>± yê]ì ∫Á‘·Væ≤+dü\≈£î >∑T]#˚dæq≥T¢>±H˚, Ä<ÛäTìø£ uÛ≤s¡‘·+˝À Ád”Ôj˚T <Ó’eeTì bı>∑T&ÉT‘·÷
≈£L&Ü n‘ê´#êsê\ |üs¡«+, Vü≤‘√´<ä+‘ê\T »s¡T>∑ì ì$Twü+ ñ+&É<ä+fÒ n‹X¯jÓ÷øÏÔø±<äT.
n\Hê&ÉT sê#·]ø£|ü⁄, |òüP´&É˝Ÿ uÛ≤eC≤\+ Ád”Ôì u≤ìdüqT #˚dæ,
$T–*q 90 XÊ‘·+ Á|ü»\qT |”&Éq≈£î >∑T]#˚dæq≥T¢>±H˚ Ä<ÛäTìø£
eTqTyê<ä+ eTTdüT>∑T˝À Á|ü‹ì$Twü+ ˇø£ Ád”Ô n‘ê´#êsê\≈£î
ã˝Ö‘·÷H˚ ñ+~. m+<äs√ d”‘e· Tà\T, eT¬s+<äs√ Á<Í|ü<Tä \T n\Hê{Ï
˙#·dü+düÿè‹˝À nee÷Hê\T≈£î >∑T]ø±>±, <Ûäs¡àsêE p<ä+˝À
uÛ≤s¡´qT z&çHê, Vü≤]#·Ã¤+Á<äT&ÉT Ç∫Ãq e÷≥ù|s¡T‘√ uÛ≤s¡´qT
‘êø£≥Tºô|{ÏHº ê ø±˙ Vü≤‘·´\≈£î, e÷quÛ+Ñ >±\≈£î ÄHê{Ï e´edüôú d‘’ +·
bÕ\Œ&É˝Ò<äT. ø±˙ ìqï >±ø£ yÓTTqï ‘êd”˝≤›s¡T $»j·T, |üX¯ó
yÓ<’ ë´~ø±]DÏ Á|æj÷· +ø£, Áù|eT eTTdüT>∑T˝À yÓ÷düb˛sTTq z e÷qdü
<ës¡TD Vü≤‘·´\≈£î >∑T]ø±e&É+ ì»+>± ø£å+‘·e´+ ø±<äT.
»Hês¡D´+˝À e÷qe eTè>±\T, e÷qdæø£ s√>∑T\T Ád”\Ô qT #Ós|¡ {ü ,ºÏ eTTK´+>± s¬ ‘’ T· \≈£î #˚<√&ÉTyê<√&ÉT>± ì*#˚ eTVæ≤fi≤ e´ekÕj·T
øÏsê‘·ø£+>± #Ós¡∫, ô|Á{À\T, øÏs√dæHé b˛dæ ‘·>∑T\u…≥º&Üìï @ ì|ü⁄DT\≈£î ô|qTÁ|üe÷<ëìï á dü+|òTü ≥q\T dü÷∫düTHÔ êïsTT. s¬ ‘’ T·
kÕe÷õø£ <Ûäs¡à+, @ Á|üe÷D≤\‘√ düeT]∆+#·>∑\T>∑T‘·T+~. e´edüú≈£î düìïVæ≤‘·+>± ñ+&˚ ¬syÓqT´, Á>±MTD≤_Ûeè~∆, e´ekÕj·T
eTVæ≤fi≤ kÕ~Ûø±s¡‘· |ü]&Û$É ˝Ò¢ <äX˝¯ À e÷qe‘·«+ ˝Òì eTè>±\T ñ<ë´qeq, |üX¯ódü+es¡∆ø£ XÊK˝À¢ #·Ts¡T≈£î>± |üì#˚ùd eTVæ≤fi≤
eTVæ≤fi¯\qT bı≥ºq u…≥Tºø=ì, |ü⁄s√>∑eTq #·]Á‘·qT ‹s¡><∑ √&ç ‹]– n~Ûø±s¡T\ ñìøÏ Á|üe÷<ä+˝À |ü&&É +É <äTs¡<èä wüøº s£ +¡ . Á|ü|+ü Nø£sD¡
|òPü ´&É˝Ÿ düe÷» u≤≥ |ü{dºÏ Tü HÔ êïs¡T. Ç~ ì»+>± Ä+<√fi¯q ø£sy¡ TÓ qÆ nq+‘·s¡+ $<ä´, ñ<√´>±˝À¢ ø°\ø£yÓTÆq $~Û ìs¡«Vü≤D˝À eTVæ≤fi¯\
|ü]D≤eT+. Á|æj·÷+ø£ ¬s&ç¶ eTè‘·<˚Vü‰ìøÏ n+‘·´ÁøÏj·T\T »]–q XÊ‘·+ ô|s¡T>∑T‘·÷ edüTÔqï düeTj·T+˝À e´ekÕj·T $<ä´qT
24 >∑+ˆˆ˝Àù| n<˚ #Û·{≤Hé|ü*¢ Á>±eT•yês¡¢˝À eTs√ eTè‘·<˚Vü≤+ nuÛ´Ñ dæ+∫, Á>±e÷\T, s¬ ‘’ T· ùde˝À |ü⁄˙‘·eTyê«\ì n+øÏ‘u· ≤Û e+‘√
ø±* ã÷&ç<Ó’ $cÕ<ëìøÏ ø=qkÕ–+|ü⁄>± ñyÓ«‘·TÔq yês¡Ô\T |üì#˚ùd eTVæ≤fi≤ ñ<√´>∑T\T Ç|üð&ÉT uÛj Ñ ÷· +<√fi¯q\≈£î >∑T]ø±e\dæ
Á|ükÕs¡eTe⁄‘·THêïsTT. á nuÛ≤>∑T´sê* >±<∏ä Ç+ø± yÓ*øÏsêø£eTT+<˚ e∫Ã+~. á |ü]dæ‹ú ì n<∏´ä j·Tq+ #˚dæ yê] s¡øDå£ ≈£î ‘·–q #·s´¡ \T
ñuÛÑj·T ‘Ó\T>∑T sêÁcÕº˝À¢ eTVæ≤fi¯\ uÛÑÁ<ä‘·ô|’ rÁe Ä+<√fi¯q rdüTø√e\dæq uÛÑÁ<ä‘ê j·T+Á‘ê+>∑ yÓ’|òü\´+ düs¡«Á‘ê >∑s¡Ω˙j·T+>±
HÓ\ø=+≥T+~. e÷]+~.
60
b˛©düT\THêïs¡T Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ ø=‘·Ô>± Ä XÊK˝À nH˚ø£
ìj·÷eTø±\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. ø±˙ H˚sê\ XÊ‘·+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
eTTK´+>± eTVæ≤fi¯\ô|’ n‘ê´#êsê\T, Á≈£Ls¡+>± Vü≤‘·´#˚j·T&Ü\T
düe÷C≤ìï ø£\es¡|üs¡TdüTÔHêïsTT. düe÷»+˝À nH˚ø£ ø±s¡D≤\‘√
|üø£ÿ<√e |ü{Ϻq j·TTe‘· e÷qdæø£ ôd’úsê´ìï ø√˝ÀŒsTT, s√>∑T˝≤¢>±
e÷] H˚sÁ¡ |üeè‹Ôì n\es¡TÃø=+≥THêïs¡T. rÁeyÓTqÆ H˚sê˝À#·q\‘√
bÕ≥T, eT<Û´ä +, Ç+≥¬sï{Ÿ e\¢ ø£*>π <äTwüŒ*¤ ‘ê\T eTVæ≤fi¯\ s¡øDå£ ≈£î
uÛ+Ñ >∑+ ø£*–düTHÔ êïsTT. eTVæ≤fi¯\qT <Óe’ +>± ø=*#˚ <˚X+¯ ˝À yê]ô|’
˝…’+–ø£ <ë&ÉT\T, <Ís¡®Hê´\T, Væ≤+dü ì‘·´ø£è‘·´yÓTÆb˛j·÷sTT.
Ád”Ô\T ôd’‘·+ ns¡úsêÁ‹ ìs¡“¤j·T+>± dü+#·]+#· >∑*–qHê&˚
ì»yÓTÆq kÕ«‘·+Á‘·´eTì eTVü‰‘êà>±+BÛ @Hê&√ ñ<ëÈ{Ï+#ês¡T.
ø±˙ kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq 7 <äXÊu≤›\ nq+‘·s+¡ ≈£L&Ü eTVæ≤fi¯\qT
|ü≥º|ü>∑˝Ò ø±*à #·+|æ y˚j·T&É+, yê] |ü≥¢ ne÷qTwü+>±
Á|üe]Ô+#·&É+ »]–b˛‘·÷H˚ ñHêïsTT.
eTVæ≤fi¯\ô|’ H˚sê\≈£î ø±s¡D≤\T :
|ü⁄s¡TcÕ~|üÛ‘·´ uÛ≤eC≤\+ :
yêdüyÔ êìøÏ <äøDåÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ e÷‘·èkÕ«eT´ e´edüú |ü⁄Hê<äT\ô|H’ ˚
ì]à+#·ã&ç+~. <ëìøÏ nqT>∑TD+>±H˚ ø£+∫ ø±e÷øÏå, eT<ÛäTs¡
MTHêøÏå, ø£qø£ <äTs¡ZeTà <˚yê\j·÷\≈£î ÁbÕ#·Ts¡´+ @s¡Œ&ç+~.
}s¡÷sê nH˚ø£ s¡ø±\ ù|s¡¢‘√ Á>±eT<˚e‘·\≈£î |üP»\T #˚j·T&É+
<äøÏåD≤~ yê] ÄqyêsTTr. ø±˙ Äs¡T´\T eT<Ûä´ Ädæj·÷ qT+&ç
uÛ≤s¡‘Y˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫, Çø£ÿ&ç dü+düÿè‹ kÕúq+˝À eTqT<Ûäs¡à XÊg+,
#ê‘·Ts¡«s¡í e´edüú @s¡Œ&É&É+, ‘·*¢ n~Û|ü‹ ø±>∑*–q ≈£î≥T+u≤\qT
‘·+Á&ç ô|‘·ÔHêìøÏ n|üŒ#Ó|üŒ&É+ X¯‘êu≤›\ ÁøÏ‘·y˚T ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~.
<ëì‘√ |æ‘·èkÕ«eT´ e´edüú y˚fi¯SflqTø=ì eTVæ≤fi¯\qT yê] kÕúq+
qT+&ç øÏ+<ä≈£î HÓ{Ϻy˚ùd |ü]dæú‹ <ë|ü⁄]+#·&É+, e+{Ï+{Ï
≈£î+<˚fió¯ fl>±, øπ e\+ |æ\\¢ qT ø£H˚ j·T+Á‘ê\T>±, ‘·eT≈£î es¡ ø£{≤ïìï
rdüT≈£îe#˚à yê]>± e÷Á‘·y˚T #·÷dü÷Ô |ü⁄s¡TcÕ~Ûø£´ düe÷C≤ìøÏ Ád”Ô
C≤‹ì u≤ìdü\qT #˚XÊs¡T. nã\\T>±q÷, ã\V”≤qTsê*>±q÷,
ìdü‡Vü‰j·TTsê*>±q÷ Ád”Ôì øÏ+#·|üs¡#˚ $<Ûä+>± düe÷»+
‘·j·÷¬s’+~. ô|+|üø£+˝À ø=&ÉT≈£îqT ˇø£ s¡ø£+>±q÷, ≈£L‘·T]ï
eTs√ s¡ø+£ >±q÷ #·÷dü÷Ô *+>∑ $eø£‘å · #·÷|æ+#˚ |æ‘è· kÕ«$T≈£ Ä~Û|‘ü ´·
<Û√s¡DÏ eTVæ≤fi¯\ô|’ ˝…+’ –ø£ uÛÖ‹ø£ <ë&ÉT\≈£î ø±s¡DeTÚ‘√+~.
ø£Hê´X¯ó\ÿ+, u≤\´$yêVü‰\T, dürdüVü≤>∑eTq+, $<Ûäesêfi¯flô|’
$eø£å‘· e+{Ï nH˚ø£ s¡T>∑à‘·\qT dü+|òüT dü+düÿs¡Ô\ dü÷Œ]Ô <ë«sê
n~Û>$∑ T+∫, >∑èVü≤ Væ≤+dü#≥· +º , es¡ø≥£ ï ìs√<Ûøä £ #·≥+º , n‘ê´#ês¡
ìs√<Ûøä £ #·≥+º , nuÛjÑ T· #·≥+º ˝≤+{Ï mìï #·{≤º\T #˚dHæ ê eTVæ≤fi¯\
dæ‹ú >∑‘T· ˝À¢ e÷s¡TŒsê˝Ò<Tä . ñeTà&ç Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝À e÷Á‘·+ dü«ØZjT·

mHé{Ï sêe÷sêe⁄ |ü⁄D´e÷ nì eTVæ≤fi¯\≈£î ÄdæÔ˝À Vü≤≈£îÿ
ø£*Œ+#·ã&ç ø=+‘· es¡≈î£ Hê´j·T+ »]– Ä‘·à$XÊ«dü+ Áb˛~ ø±e&É+
X¯óuÛdÑ ÷ü ∫ø£+. nsTTHê n‘ê´#êsê\T, Vü≤‘·´\|üs«¡ + ø=qkÕ>∑T‘·T‘·÷H˚
ñ+&É≥+‘√ Ç|üŒ{Ïø° eTVæ≤fi≤˝Àø£+ ‘·\¢&ç˝Ò¢ dæú‹˝ÀH˚ ñ+~.
es¡ø£≥ï <ëVü≤+ >∑‘· nH˚ø£ <äXÊu≤›\T>± eTVæ≤fi¯\ Vü≤‘·´\≈£î,
uÛÖ‹ø£ <ë&ÉT\≈£î <äXÊu≤›\T>± ø±s¡D+ ø±>± ø√{°X¯«s¡T\ qT+&ç
n+<äs÷¡ es¡ø≥£ ï+ ø√dü+ eTVæ≤fi¯\qT ∫Á‘·e<ä\≈£î >∑T]#˚dTü HÔ êïs¡T.
#·\q∫Á‘ê\T, {Ï$ d”]j·Tfi¯ófl, nìï s¡ø±\ e´edüú˝À¢
eTVæ≤fi¯\qT Ä≥ edüTÔe⁄>± #·÷&É&É+ e\¢ <˚X¯+˝À 70 XÊ‘·+
eT+~ eTVæ≤fi¯\T @<√ ˇø£ s¡÷|ü+˝À Væ≤+düqT m<äTs=ÿ+≥THêïs¡T.
Á|ü‹ 3 ì$TcÕ\≈£î ˇø£kÕ] @<√ ˇø£ n|òü÷sTT‘·´+ »s¡T>∑T‘·÷H˚
ñ+~. Á|ü‹ 9 ì$TcÕ\ø=ø£kÕ] uÛÑs¡Ô, n‘·Ô, e÷eT\ y˚~+|ü⁄\‘√
Væ≤+düu≤]q |ü&ÉT‘·THêïs¡T.
|üì#˚ùd eTVæ≤fi¯˝À¢ m≈£îÿe XÊ‘·+ $<ÛäT\≈£î yÓ[fl e#˚Ã≥|üð&ÉT
‘·eT≈£î s¡ø£åD ˝Ò<äì Ä+<√fi¯q e´ø£Ô+ #˚düTÔHêïs¡T. eTVü‰q>∑sê˝…’q
&Ûç©¢, eTT+u…’. |üPH˚, ø£\ø£‘êÔ‘√ bÕ≥T ôV’≤<äsêu≤<é˝Àì ô|<ä› ô|<ä›
dü+düú˝À¢ eT]j·TT eT<Ûä´düú, ∫qï ‘·s¡Vü‰ ø£+ô|˙˝À¢ |üì#˚düTÔqï
nH˚ø£ eT+~ eTVæ≤fi¯\T ‘·eT≈£î |üì#˚ùd ÁbÕ+‘·+˝À ‘·eT≈£î dü¬s’q
s¡øDå£ ñ+&É&+É ˝Ò<ìä Ç{°e\ »]–q düsπ «˝À yÓ\T>∑T˝ÀøÏ ‘Ó∫Ã+~.
eTTK´+>± _|æz, ◊{Ï nqTã+<Ûä s¡+>±\T, Vü‰dæŒ{≤*{°, bÂs¡
$e÷qj·÷q+, q]‡+>¥¨yéT‡˝À |üì#˚ùd eTVæ≤fi¯\≈£î yê]øÏ ‘·>∑Z
s¡ø£åD ñ+&É&É+ ˝Ò<äì düπs«\T yÓ\¢&ç+#êsTT. |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê˝Ò
ø±≈£î+&Ü Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢ì eTVæ≤fi¯\T ôd‘’ +· Ç≥Te+{Ï |ü]dæ‹ú ì
m<äTs=ÿ+≥THêïs¡+fÒ á |ü]dæú‹ m+‘· <ës¡TD+>± ñ+<√ ns¡∆+
#˚düTø√e#·TÃ. H˚sê\T $#·Ã\ $&ç>± »s¡T>∑T‘·THêïsTT. nuÛÑ+
X¯óuÛÑ+ ‘Ó*j·Tì |üdæ yÓTT>∑Z\‘√bÕ≥T u≤*ø£\T, eTVæ≤fi¯\ô|’ »]π>
<ë&ÉT\T, <˚XÊìøÏ, sêÁcÕº\≈£î eT#·ÃqT ‘ÓdüTÔHêïsTT.
61
eTVæ≤fi¯\≈£î Ä‘·às¡ø£åD :
Á|ü‹ Ád”Ô u≤\´+ qT+&˚ ‘·qqT ‘êqT s¡øÏå+#·Tø√e&É+ m˝≤
nqï~ ‘·*¢ ñ>∑TZbÕ\‘√H˚ H˚]Œ+#ê*. m+<äTø£+fÒ #·+{Ï|æ\¢\‘√
düVü‰ n|òü÷sTT‘ê´ìøÏ bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡T. Ç≥Te+{Ï <ës¡TD
|ü]dæú‘·T\ qT+&ç ‘·qqT ‘êqT s¡øÏå+#·T≈£îH˚+<äT≈£î Ä‘·àôd’∆s¡´+‘√
ì\yê*‡q nedüs¡+ m+‘√ ñ+~. ∫qï Hê{Ï qT+&˚ ø=ìï
C≤Á>∑‘·Ô\qT H˚]Œ+#ê*‡q u≤<Ûä´‘· ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ô|’H˚ ñ+≥T+~.
eT>∑|æ\¢\≈£î ∫qïHê{Ï qT+&˚ ‘·*¢ì, #Ó*¢ì nø£ÿ\qT yÓTT‘·Ô+
Ád”ÔC≤‹ì >ös¡$+#ê\ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T H˚sêŒ*. Ád”Ô, |ü⁄s¡Twüß\T
düe÷q‘·«y˚Tqì #ÓbÕŒ*. $eø£å‘· #·÷&É≈£î+&Ü u≤\, u≤*ø£\≈£î
ˇπøs¡ø£yÓTÆq bÕsƒ¡XÊ\\≈£î |ü+|ü&É+, bÂwæºø±Vü‰s¡+‘√ bÕ≥T
Ä≥bÕ≥\T H˚]Œ+#ê*‡q u≤<Ûä´‘· ‘·*¢<ä+Á&ÉT\<˚.
Ä‘·às¡ø£åD $<ä´ Ä&É|æ\¢˝À¢ m+‘√ Ä‘·àôd’∆sê´ìï ÇdüTÔ+~.
Ç≥Te+{Ï $<ä´qT n+~+#·&É+˝À ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ #=s¡e m+‘√
nedüs+¡ . H˚&TÉ düe÷» b˛ø£&\É qT ã{Ϻ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T ‘·eT |æ\\¢ qT
m|üŒ{Ïø|£ ðü &ÉT düs¬ q’ e÷s¡+Z ˝À |üjT· ì+#˚ $<Û+ä >± e÷s¡ìZ sπ X∆ ø¯ ‘£ q· T
#˚|{ü ≤º*. H˚&TÉ eTVæ≤fi¯\≈£î |ü⁄s¡Twüß\‘√ düe÷q+>± $<ë´eø±XÊ\T
ñqï|üŒ{Ïø° uÛÑÁ<ä‘·, s¡ø£åD˝À e´‘ê´dü+ m≈£îÿe>± ñ+&É&É+ e\¢
ø=+‘· eT+~ ñqï‘· #·<äTe⁄\T nuÛÑ´dæ+#·˝Òì |ü]dæú‹ HÓ\ø=+~.
Ç≥Te+{Ï |ü]dæ‘ú T· \qT n~Û>$∑ T+#˚+<äT≈£î ≈£î≥T+ãH˚|<ü ´ä + qT+&˚
|æ\\¢ ≈£î kÕe÷õø£ düèVü≤ø£*–q #Ó‘’ H· ê´ìï n+~+#ê*‡q nedüs+¡
m+‘Ó’Hê ñ+~. H˚&ÉT y˚>∑e+‘·yÓTÆq J$‘·+˝À eTVæ≤fi¯\T nH˚ø£
s¡ø±\ $eø£å‘·≈£î >∑T¬s’ |ü⁄s¡TcÕ~Û|ü‘·´<√s¡DÏ˝À dü$T<Ûä˝Ö‘·THêïs¡T.
ndüe÷q‘· >∑\ düe÷»+˝À Ád”Ô C≤‹ ñìøÏH˚ Á|üXÊïs¡úø£+>± e÷πsÃ
|ü]dæú‹ H˚&ÉT ø£ì|ædüTÔ+~. Ç≥Te+{Ï uÛÑj·÷qø£s¡ |ü]dæú‘·T\ qT+&ç
eTVæ ≤ fi¯ \ T ‘· e TqT ‘êeTT s¡ ø Ï å + #· T ≈£ î +≥÷ dü e ÷»+˝À
ì\<=≈£îÿ≈£î+≥÷ Ád”Ô\T |ü&ÉT‘·Tqï Çã“+<äT\T es¡íHêr‘·y˚T. H˚&ÉT
Ád”Ô C≤‹ì ∫~y˚Tùd |ü]dæú‘·T\T ‘·s¡TeTTø=düTÔqï dæú‹ ø£fi¯fleTT+<äT
ø£ì|ædüTÔ+~. Ç≥Te+{Ï uÛÑj·÷qø£ |ü]dæú‘·T\ qT+&ç eTVæ≤fi¯\≈£î
s¡ø£åD ø£*Œ+#˚ u≤<Ûä´‘· Á|üuÛÑT‘ê«\T #˚|ü{ϺHê n$ eTVæ≤fi¯\qT
|üP]ÔkÕúsTT˝À s¡ø£åD ø£*Œ+#·˝Òì <äTdæú‹ HÓ\ø=+~. Ç≥Te+{Ï
|ü]dæú‹ qT+&ç eTVæ≤fi¯\T ‘·eT≈£î ‘êeTT s¡øÏå+#·T≈£îH˚+<äT≈£î
Ä‘·àôd’ús¡´+‘√ j·TT<ä› ‘·+Á‘êìï ø£*– ñ+fÒH˚ ø=+‘· y˚Ts¡ ‘·eTô|’
»s¡T>∑T‘·Tqï <ë&ÉT\qT ‹|æŒø=&ÉT‘·÷ ì\yê*‡q nedüs¡+ ñ+~.
` yÓ’.$. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄, nk˛dæj˚T{Ÿ m&ç≥sY,
Ç. sê+u≤ãT, nÁ–øÏ¢ìø˘ Á|ü‹ì~
62

s¡; Hês¡TeT&ÉT˝À¢ #·*‘√ C≤Á>∑‘·Ô!

dæ. X¯óuÛÑ\øÏåà, (nÁ>±q$T), &ç. nì˝Ÿ, XÊÁdüÔy˚‘·Ô (nÁ>±q$T), õ.s¡+õ‘Y ≈£îe÷sY, (kÕsTT˝Ÿ ôd’Hé‡ nÁ–ø£\Ãs¡˝Ÿ ¬ø$TÁd”º),
C≤rj·T e´ekÕj·T |ü]XÀ<Ûäq ìs¡«Vü≤D dü+düú, ôV’≤<äsêu≤<é
s¡;˝À ¬s’‘·T\T m≈£îÿe>± <=&ÉT¶ –+» s¡ø±\ kÕ>∑T yÓ’|ü⁄
yÓTT>∑TZ #·÷|ü⁄‘·THêïs¡T. Á|üdüTÔ‘· yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\
eT]j·TT ˙{Ï \uÛÑ´‘· <äcÕº´ dü«\Œø±*ø£ s¡ø±\T (120-130
s√E\T), ≈£LHês¡+ düHêï\T (¬ø.mHé.m+`118), ã‘·Tø£eTà
(C….õ.j·T˝Ÿ-18047), m+.{Ï.j·TT -1010 (ø±≥Hé <=s¡
düHêï\T ), ◊.ÄsY- 64, uÛÑÁ<äø±[ (&Éã÷¢´. õ. m˝Ÿ 13962),
»–‘ê´\ ¬s’dt -1 (C….õ .j·T˝Ÿ 24423), ‘Ó\¢ Vü≤+dü, m+.{Ï.
j·TT `1156, m+.{Ï. j·TT - 1153 e+{Ï s¡ø±\qT kÕ>∑T
#˚dTü ø√e#·TÃ. #·* ñ<Ûä ‹ì ã{Ϻ |ü+≥ø±\+ 10`15 s√E\
es¡≈î£ |ô ]π> neø±X¯+ ñ+~. n+<äTe\¢ #·* | Á uü ≤Û e+ Hês¡T
eTfi¯¢ ô|’ |ü&É≈£î+&Ü Á|ü‘˚´ø£ j·÷»e÷q´ |ü<ä∆‘·T\T
bÕ{Ï+#ê*.
rdüTø√yê*‡q C≤Á>∑‘·Ô\T : ô|]–b˛e≥+ b˛wüø£˝ÀbÕ\T eTTK´+>± õ+ø˘ ˝À|ü\ø£åD≤\T
v #·*øÏ ‘·≥Tºø=H˚ s¡ø±\qT m+|æø£ #˚düTø√yê*. ø£ì|æ+#˚ neø±X¯+ ñ+~.
v Hês¡T eT&ç˝À eT+&˚ ø£{Ϻq $‘·ÔHê\qT y˚j·T&É+ ‘·|üŒìdü]>± v á õ+ø˘ ˝À|ü+e\¢ Ä≈£î\ô|’ ‘·T|üð eT#·Ã\T @s¡Œ&É‘êsTT.
n\yê≥T #˚düTø√yê*. Bì ìyês¡D≈£î >±qT ©≥s¡T ˙{ÏøÏ 2 Á>±. õ+ø˘ dü˝ÒŒ¤{Ÿ ø£*|æ
v Hês¡T b˛düT≈£îH˚ eTT+<äT Hês¡T eT&çøÏ dü]|ü&˚ 2 øÏ«+{≤fi¯¢ |æ∫ø±Ø #˚j·÷*.
u≤>± e÷–q |üX¯óe⁄\ ms¡Te⁄ ˝Ò<ë ø√fi¯¢ ms¡Te⁄ eT]j·TT 1 v #·*rÁe‘· eT] m≈£îÿe>± ñ+f… dü«s¡í|òü˝Ÿ ˝Ò<ë bòÕs¡Tà˝≤ 4
øÏ˝À õ+ø˘ dü˝ÒŒ¤{Ÿ ‘·|üŒìdü]>± y˚düTø√yê*. e+{Ï dü÷b˛wüø±\ $TÁX¯e÷ìï 5 s√E\ e´e~Û˝À 2 kÕs¡T¢
v uÛ≤dü«sêìï ¬s{Ϻ+|ü⁄ yÓ÷‘ê<äT˝À y˚düTø√yê*. |æ∫ø±Ø #˚düTø√yê*.
v sêÁ‹ |üP≥ Hês¡T eT&ç˝À ˙s¡T ˝Ò≈î£ +fÒ #·* Á|üu≤Û e+ yÓTTø£ÿ\ô|’ v ø±+&É+ ‘=*#˚ |ü⁄s¡T>∑T u≤]qT+&ç Hês¡TqT ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ
‘·≈£îÿe>± ñ+≥T+~. ø±ã{Ϻ Á|ü‹s√E ñ<äj·T+, |ü>∑{Ï |üP≥ Hês¡T |”ø£&ÜìøÏ yês¡+ s√E\ eTT+<äT 5 ôd+≥¢ Hês¡T eT&çøÏ
yÓ#·Ãì ˙{Ïì ô|{Ϻ kÕj·T+Á‘·+ rdæy˚j·÷*. 800 Á>±. ø±s√“|òüP´sêHé 3õ >∑T[ø£\T y˚j·÷*.
v #·* rÁe‘· m≈£îÿe>± ñqï|üð&ÉT Hês¡T eT&ç #·T≥Tº ˇø£ n&ÉT>∑T v #·* rÁe‘· m≈£îÿe>± ñ+fÒ n–Z ‘Ó>∑T\T Ä•+#˚ neø±X¯+
m‘·TÔ˝À |ü\T#·{Ï bÕ*B∏Héw”{Ÿ ˝Ò<ë U≤∞ ms¡Te⁄\ dü+#·T\‘√ ñqï+<äTq eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô>± ©≥s¡T ˙{ÏøÏ 0.6 Á>±eTT\
≈£î{Ϻq |ü{≤º\qT kÕj·T+Á‘·+ y˚fi¯˝À ø£|æŒ ñ<äj·T+ |üP≥ Áf…Æôd’ø√¢CÀ˝ŸqT ø£*|æ |æ∫ø±Ø #˚j·÷*.
rdæy˚j·÷*. ô|’q $e]+∫q |ü<ä∆‘·T\qT ¬s’‘·T\T bÕ{ÏùdÔ Äs√>∑´e+‘·yÓTÆq
0
v sêÁ‹ ñc˛íÁ>∑‘·\qT 10 ôd+. ø£+fÒ ‘·–Zq|üð&ÉT, #·* rÁe‘· Hês¡T ô|+#·Tø=ì ‘·<ë«sê n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\qT kÕ~+#·e#·TÃ.
ô|]– Hês¡T mÁs¡ã&É≥+, dü]>±Z m<ä>∑ø£b˛e≥+, |ü+≥ø±\+ V