Copy of Chương 4 - W8-10 - Dung môi trong hóa học xanh - SV

HÓA HỌC XANH
TS. Nguyễn Đăng Khoaa, TS. Lê Vũ Hàa, TS. Hồ Hoàng Phướcb

a Faculty of Chemical Engineering, Ho Chi Minh City University of Technology,
Vietnam
b Chemical Engineering, Competence Centre for Catalysis, Chalmers University of
Technology, Sweden
Contact: khoand1989@hcmut.edu.vn, lvha@hcmut.edu.vn, phuoc@chalmers.se
Off-line appointments (applied to the whole course): 9:00 – 10:00 Wednesday, 11:00 – 12:00 Thursday at 211B2
Nội dung DUNG MÔI
Tìm hiểu về dung môi
Hướng dẫn lựa chọn dung môi
Các dung môi thay thế xanh hơn
Thị trường dung môi toàn cầu
Hoá học không dung môi hữu cơ
Bài tập
2024-01-06 Chalmers University of Technology 2

Thời gian Nội dung
Tuần 1 Giới thiệu về hóa học xanh
Tuần 2
Tuần 3 12 nguyên tắc hóa học xanh
Tuần 4
Tuần 5
Tuần 6 Cải thiện xanh trong sản xuất hóa chất: xúc tác
Tuần 7
Tuần 8
Tuần 9 Cải thiện xanh trong sản xuất hóa chất: dung môi
Tuần 10
Tuần 11 Cải thiện xanh trong sản xuất hóa chất: microreactor, vi sóng, siêu âm
Tuần 12
Cải thiện xanh trong sản xuất hóa chất: nguyên liệu và nguồn năng lượng bền vững
Tuần 13
Tuần 14 Cải thiện xanh trong các quy trình công nghiệp: một số ví dụ
Tuần 15 Tổng kết
Texbook
1) P.C. Anastas and J.C. Warner ‘Green Chemistry Theory and Practice’, Oxford University Press, New York, 1998
2) M. Lancaster, GREEN CHEMISTRY: An Introductory Text, University of York, RSC, 2002

12 nguyên tắc hóa học xanh
Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale

Mục tiêu học
• Dung môi là gì
• Mục đích của việc sử dụng dung môi
• Tại sao dung môi quan trọng
• Đặc điểm của dung môi
• Dung môi & nguyên liệu thay thế xanh
Nội dung cần nắm sau khi kết thúc chương 4
Hiểu được vai trò và chức năng khác nhau của một dung môi
Xác định ưu, nhược điểm của dung môi

Đề xuất thay thế dung môi truyền thống bằng
các dung môi xanh hơn
DUNG MÔI
Video 8.1: https://www.youtube.com/watch?v=QNyQGTHa2hM
Đường
(Chất tan)
Dung dịch
Nước (của đường)
(Dung môi)
https://www.thoughtco.com/dissolving-sugar-water-chemical-physical-change-608347
Dung môi là một chất (thường là chất lỏng) hòa tan chất tan tạo thành
dung dịch.
Dung dịch - hỗn hợp được hình thành khi một chất được hòa tan bởi
dung môi
Chất tan - chất hòa tan
Dung môi - chất lỏng trong dung dịch
VÍ DỤ VỀ DUNG MÔI
Mực in
Trong các sản phẩm trên, sản phẩm

nào chứa nhiều dung môi nhất?
Paints

Video 8.2: GGCI - Green Chemistry - 3. Solvents
https://www.youtube.com/watch?v=YMZfxbnA7sI
Câu hỏi Trả lời
1) Dung môi là gì
2) Nêu hai ứng dụng của dung môi trong công

nghiệp
4) Tên của 3 dung môi thông dụng được dùng
trong công nghiệp?
4) Đưa ra 4 vấn đề khi sử dụng dung môi
5) Các nhà hóa học xanh đã phát triển 4 giải pháp

thay thế an toàn hơn khi sử dụng dung môi. 4 giải
pháp đó là gì?

DUNG MÔI

ỨNG DỤNG CỦA DUNG MÔI
Paints
Industrial Applications of Green Solvents for Sustainable Development of

Technologies in Organic Synthesis
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-030-44176-0_16

Trong các ứng dụng gia đình, tất cả dung môi đều bị mất vào khí quyển. Còn ngành
công nghiệp thì sao?
✓ Rửa ➢ Thu hồi
Công nghiệp:
✓ Tẩy dầu mỡ
Dung môi → ➢ Tái sử dụng hoặc thải bỏ
Chi phí an toàn
✓ Làm sạch
➢ Thu hồi năng lượng
Quá trình ✓ Chiết

✓ Kết tinh lại
✓ Hòa tan chất rắn để xử lý dễ dàng
✓ Các thiết bị trao đổi nhiệt
Sản xuất hóa chất
✓ Đồng nhất hỗn hợp các chất phản ứng

Phản ứng ✓ Tăng tốc độ phản ứng
✓ Giảm tiêu thụ năng lượng
✓ An toàn: Tản nhiệt tránh điểm nóng (hot spot)
trong phản ứng tỏa nhiệt

Tẩy dầu mỡ bằng hơi là một quá trình làm sạch sử dụng dung môi để hòa tan và loại bỏ các
chất gây ô nhiễm như dầu, mỡ và các chất bẩn khác khỏi nhiều loại vật liệu khác nhau.
Video 8.3: Vapor degreasing https://www.youtube.com/watch?v=pfVnBsVJJt0

1) 5 loại chất gây ô nhiễm được loại bỏ bằng phương
pháp tẩy dầu mỡ bằng hơi (vapor degreasing) là gì?
2) Bốn bước của quy trình tẩy nhờn khép kín là gì?
Aerospace Automotive (engine part)
Medical devices
Manufacturing
Electronics cleaning
Giặt khô (dry cleaning) là một quy trình giặt quần áo và hàng dệt bằng cách sử dụng ……….. thay
vì ……….. Quá trình này đã phát triển trong suốt 75-80 năm qua thành một phương pháp an toàn,
hiệu quả cao, chi phí thấp và loại bỏ đất khỏi tất cả các loại hàng dệt.
Video 8.4: https://www.youtube.com/watch?v=o8GzY-HfWKA

1) Giặt khô là gì?
2) Giặt khô có phải là một quá trình khô hoàn
toàn?
3) Kể tên 3 loại dung môi dùng trong quá
trình giặt khô?
4) Có bao nhiêu bước trong quy trình giặt
khô? Kể tên các bước

Dung môi Những ứng dụng khác

• Hòa tan • Nhiên liệu
• Chiết • Sơn
• Mực, thuốc nhuộm, sơn, chất • Thuốc & Trị liệu
phủ • Đồ uống
• Pha loãng, phân tán • Chất chống đông
• Tẩy dầu mỡ • Thuốc nổ
• Giặt khô • Chất ô nhiễm

Phân loại dung môi hữu cơ
Aliphatic hydrocarbons Gasoline (octanes)
Cyclic hydrocarbons Cyclohexane
Aromatic hydrocarbons Benzene, toluene
Ketones Cyclohexanone, acetone
Aldehydes Acetaldehyde
Oxygenated
Solvents
Alcohols Ethanol, methanol
Ethers Glycol ethers
Esters Ethyl acetate
Halogenated alkanes CCl4, chloroform
Halogenated alkenes Trichlorethylene
Mixtures Kerosene, “white spirit”

DUNG MÔI
Hóa học dung môi

• Solvents are used to dissolve something else
“Like dissolves like”
• Điều gì xảy ra nếu bạn cho ngày càng nhiều đường vào một lượng nước nhất định?
• Nếu bạn có hai cốc có cùng thể tích, một cốc chứa acetone và một cốc chứa nước. Nếu
bạn để chúng trong tủ hút mà không đậy nắp cốc thì cốc nào sẽ rỗng trước?
• Xăng có tan trong nước không? Xăng có tan trong toluene không? Điều gì làm nên sự
khác biệt giữa hai hỗn hợp?
• Chất lỏng nào sẽ chảy nhanh hơn, nước hay ethylene glycol?

TÍNH CHẤT CỦA DUNG MÔI
• Độ hòa tan
• Độ bay hơi - áp suất hơi
• Phân cực
• Độ nhớt
Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale Image: Wikimedia commons
Dung môi phân cực: liên kết giữa các nguyên tử có độ âm điện rất khác nhau
e.g. O-H, N-H bond
Dung môi không phân cực: liên kết giữa các nguyên tử có độ âm điện tương tự
e.g. C-H bond
Độ phân cực (polarity)→ được đo bằng hằng số điện môi (dielectric constant). Hằng
số điện môi lớn hơn → độ phân cực cao hơn (nước = cao, xăng = thấp). Hoặc bằng
momen lưỡng cực (dipole moment)
Độ phân cực → liên tục, pentane là không phân cực và nước là phân cực
Diethyl ether, dichloromethane, và tetrahydrofuran (THF) có cả tính phân cực và
không phân cực
Nguyên tắc tốt là kiểm tra khả năng trộn lẫn

của dung môi với nước
Dung môi protic: Có liên kết O-H hoặc N-H và có thể tạo liên kết hydro với nhau
Tại sao chúng lại quan trọng? → lực liên phân tử mạnh và là nguồn proton (H+)
Dung môi aprotic: có thể có hydro nhưng thiếu liên kết O-H hoặc N-H và không thể tự
tạo liên kết hydro
Vậy có ba loại dung môi :
✓ Nonpolar
✓ Polar aprotic
✓ Polar protic

Phân loại 19 dung môi này thành ba nhóm (non-polar, polar aprotic, polar protic).
Dung môi nào nặng hơn nước?
https://www.masterorganicchemistry.com/2012/04/27/polar-protic-polar-aprotic-nonpolar-all-about-
solvents/#:~:text=Polar%20protic%20solvents%20tend%20to,forming%20bonds%20with%20strong%20electrophiles).
https://www.caymanchem.co
m/news/solubility-factors-
when-choosing-a-solvent
DUNG MÔI TRUYỀN THỐNG
• Volatile Organic Compounds

• Chloroform, carbon tetrachloride,
methylene chloride, perchloroethylene
(PERC)
• Benzene, Toluene, Xylene (BTX)
• Acetone, methylethyl ketone (MEK)
• Chlorofluorocarbons (CFCs)
• Ethylene Glycol (coolant)

Tác hại của dung môi
Phần lớn các dung môi được phân loại là
dung môi hữu cơ dễ bay hơi (VOCs)
VOC’s – Volatile Organic Compounds
Lượng chất thải lớn Ô nhiễm không khí Ảnh hưởng sức khỏe

Tác hại của dung môi
Độc tính
Tính dễ cháy
Độc tính môi trường :
• Gây độc với các sinh vật dưới nước
• Gây thủng tầng ozone
Gây nổ • Hiện tượng nóng lên toàn cầu

VOCs và tác hại
Video 8.5: https://www.youtube.com/watch?v=DlbDI1ZfdTg

1) Ví dụ về các sản phẩm thông thường
trong nhà có phải là nguồn phát sinh VOCs?
2) Một số triệu chứng tức thời khi tiếp xúc
với VOCs?
4) Tác hại của VOCs tới sức khỏe con người
nếu tiếp xúc lâu dài?

VOCs và tác hại
Video 8.6: https://www.youtube.com/watch?v=e6rglsLy1Ys
1) Tên của bốn loại khí nhà kính?
2) Một số nguồn tạo ra VOCs?
3) Hai loại hóa chất có thể gây ra khói bụi là gì?

VOCs thuộc loại nào?

Nhược điểm của dung môi
• Khi thải vào không khí, nitrogen oxides phản ứng với VOC để tạo
thành ozone và sương mù trên mặt đất
• Phá hủy bầu khí quyển phía trên
• Độc tính và rủi ro sức khỏe đối với người lao động
• Sảy thai
• Dị tật bẩm sinh
• Kích ứng mắt, mũi và họng
• Nhức đầu, buồn nôn
• Tổn thương gan, thận và hệ thần kinh trung ương
• Rủi ro cháy nổ nếu VOC không được kiểm soát đúng cách
• Chi phí

Quy định về môi trường của dung môi
• United States:
• Clean Air Act and Clean Air Act
Amendments (Hazardous Air
Pollutants List)
• Clean Water Act
• Toxics Release Inventory
• Toxic Substances Control Act
• Montreal Protocol
• European Commission, REACH

Regulation
VOCs
Video 8.5: https://www.youtube.com/watch?v=DlbDI1ZfdTg

1) Ví dụ về các sản phẩm thông thường trong
nhà có phải là nguồn phát sinh VOCs?
2) Một số triệu chứng tức thời khi tiếp xúc
với VOCs?
4) Tác hại của VOCs tới sức khỏe con người
nếu tiếp xúc lâu dài?

VOCs and their problems
Video 8.6: https://www.youtube.com/watch?v=e6rglsLy1Ys
1) Tên của bốn loại khí nhà kính?
2) Một số nguồn tạo ra VOCs?
3) Hai loại hóa chất có thể gây ra khói bụi là gì?

VOCs thuộc loại nào?

Nhược điểm của dung môi
• Khi thải vào không khí, oxit nitơ phản ứng với VOC thoát ra để tạo
thành ôzôn và sương mù trên mặt đất
• Phá hủy bầu khí quyển phía trên
• Độc tính và rủi ro sức khỏe đối với người lao động
• Clo hóa và các dung môi khác
• Sảy thai
• Dị tật bẩm sinh
• Kích ứng mắt, mũi và họng
• Nhức đầu, mất phối hợp và buồn nôn
• Tổn thương gan, thận và hệ thần kinh trung ương
• Rủi ro cháy nổ nếu VOC không được kiểm soát đúng cách
• Chi phí
Quy định về môi trường của dung môi
• United States:
• Clean Air Act and Clean Air Act
Amendments (Hazardous Air
Pollutants List)
• Clean Water Act
• Toxics Release Inventory
• Toxic Substances Control Act
• Montreal Protocol
• European Commission, REACH

Regulation
HƯỚNG DẪN LỰA CHỌN DUNG MÔI
Các tiêu chí lựa chọn dung môi:

• Chức năng hóa học
• Tính chất vật lý
• Phân loại/giới hạn theo quy định
• Tác động môi trường
• Sức khỏe và sự an toàn
• International Council for Harmonisation (ICH) of Technical

Requirements for Pharmaceutical for Human Use
• Pfizer
• Glaxo-Smith Kline (GSK)
• Sanofi
• ACS Green Chemistry Institute Pharmaceutical Roundtable Solvent
Selection Tool (launched Feb. 2018)
• CHEM21
ICH HƯỚNG DẪN LỰA CHỌN DUNG MÔI
ICH Guidelines to use solvents in Pharmaceuticals

Video 8.7: https://www.youtube.com/watch?v=Cyi2gV3FRv8
1) Mục đích của hướng dẫn ICH?
2) Các dung môi dư được đề cập trong hướng

dẫn ICH là gì?
3) ICH phân loại bao nhiêu loại dung môi? Tên
từng loại?

ICH guideline Q3C (R8) on impurities: guideline for residual solvents
Những dung môi cần tránh
https://www.ema.europa.eu/en/documents/regulatory-procedural-guideline/ich-
guideline-q3c-r8-impurities-guideline-residual-solvents-step-5_en.pdf

Những dung môi cần hạn chế sử dụng

Dung môi có tiềm năng độc hại thấp

Những dung môi không tìm thấy dữ liệu độc tính đầy đủ

Sự thay thế dung môi
• Tránh hoặc giảm thiểu sử dụng dung môi ngay từ đầu
• Sử dụng dung môi ít độc
• Sử dụng dung môi tái tạo (không có nguồn gốc từ hóa dầu)
• Tránh VOC → sử dụng dung môi có áp suất hơi thấp, nhiệt độ sôi
cao là thích hợp hơn.
Hóa học không dung môi hữu cơ

1) Quy trình không dung môi 3) Chất lỏng siêu tới hạn
2) Sử dụng dung môi là nước 4) Chất lỏng ion

Nguyên tắc số 8
Nguyên tắc số 8 của hóa học xanh: Sử dụng dung môi và điều
kiện phản ứng an toàn: Tránh sử dụng dụng môi, các chất
phân tách hoặc chất phụ trợ. Nếu những hóa chất này là cần
thiết, hãy sử dụng những hóa chất không độc hại.
Sản xuất viagra

Thay thế dung môi không phải lúc nào cũng xanh
Dung môi hữu cơ:
• Giúp truyền nhiệt và truyền khối tốt
• Độ nhớt thấp (cải thiện động học phản ứng)
Việc loại bỏ dung môi sau phản ứng có thể dẫn đến tăng chi phí năng lượng
trong quá trình sản xuất
Không phải tất cả các dung môi là
độc hại!
• Ethyl acetate
• Ethanol
• Isopropanol
• Limonene
(dung môi dựa trên terpene được
chiết xuất từ trái cây họ cam, quýt)

Dung môi có nguồn gốc sinh học
https://www.intechopen.com/chapters/69882
Nguyên tắc số 7
Nguyên liệu không tái tạo

vì acetylene có nguồn gốc
từ nhiên liệu hóa thạch
Tính chất dung môi tương tự
Nguyên liệu có thể tái tạo

vì levulinic acid có nguồn
gốc từ sinh khối
Lựa chọn tốt nhất là không sử dụng dung môi

Quy trình tổng hợp không sử dụng dung môi
Ví dụ 1:Ngưng tụ aldol không sử dụng Ví dụ 2:

Tổng hợp pillar[6]arenes không sử
dung môi
dụng dung môi
Ngưng tụ aldol là phản ứng thường được thực
hiện để tạo liên kết cacbon-cacbon. Phản ứng
này có thể được thực hiện mà không cần dung
môi thông qua quá trình nghiền cơ học.
Green Chemistry, 2016, 18, 423-426

Video 9.1 Mechanochemistry: a novel process to produce API

https://www.youtube.com/watch?v=yXGaXjc89mU
1) Hóa cơ (mechanical chemistry) được IUPAC công nhận là một trong 10

công nghệ quan trọng vào thời điểm nào?
2) Dung môi quan trọng nhất được sử dụng trong tổng hợp peptide có
thể sẽ bị cấm trong vài năm tới là gì?
3) Tại sao dung môi quan trọng trong tổng hợp hóa học?
4) Vấn đề của việc sử dụng nghiền bi (ball mill) để tổng hợp là gì?
5) Phương pháp phổ biến được sử dụng trong thực tế công nghiệp hiện
nay là gì?
6) Thiết bị nào được sử dụng để phát triển quá trình tổng hợp liên tục
(continuous synthesis) ?
Ưu điểm Nhược điểm
• Không cần giai đoạn thu • Không phải tất cả phản ứng đều
gom, xử lý dung môi. có thể thực hiện
• Dễ dàng tăng quy mô • Có thể nguy hiểm đối với các
→ thiết bị đơn giản phản ứng tỏa nhiệt
• Tránh sử dụng các dung • Sản phẩm có độ tinh khiết thấp
môi độc hại hơn
• Hạn chế chi phí dung môi
• Trong quá trình tinh chế có thể
sử dụng dung môi

Mechanochemistry (Cơ hóa)
Hóa học kích hoạt vật lý

Chuyển động → Ma sát → Nhiệt → Phản ứng
Sử dụng nghiền bi năng lượng cao
Máy nghiền bi rung, nghiền các hạt dẫn
đến diện tích bề mặt lớn.
Trộn chất rắn, cho phép phản ứng diễn
ra tại bề mặt.
Cân bằng nhiệt bị phá vỡ – “hot spots”,
ước tính khoảng 10000 K, -
Kéo dài 10-7 giây.
Áp suất cao được tạo ra.

Mechanochemistry Milling of Waste Poly(Ethylene Terephthalate) into Metal–Organic

Frameworks, ChemSusChem, 2023, 16, e202201935
PET → 1,4 Benzene dicarboxylic (H2BDC, MOF ligand)
H2BDC + metal salts → ball milling → MOFs
✓ Không sử dụng dung môi

✓ Tái sử dụng PET
Extruders (Máy đùn)
Máy đùn được sử dụng để:

• Trộn
• Bơm
• Phản ứng & biến đổi polymer
• Trộn polymer
Tương tự như việc sử dụng thiết bị nghiền bi để Flow of materials

tăng cường các phản ứng hóa học có va chạm
cao, máy đùn sử dụng lực cơ học để thúc đẩy
quá trình biến đổi hóa học.

Ví dụ Extruders (Máy đùn)
Không dung môi

Hiệu quả cao và lượng chất thải ít
Cho phép các đặc tính mới không có trong quy
trình truyền thống và homopolymers
Dung môi nước
Water is the ultimate benign solvent!
• Dồi dào • Rất nhiều thuốc thử và vật liệu nhạy

• Rẻ cảm với nước/độ ẩm
• Không độc hại • Kém hòa tan các hợp chất hữu cơ
• Không bắt lửa • Tốn nhiều năng lượng (trong quá
trình phân tách)
• Nhiệt dung riêng cao
• Chất thải phát sinh có thể khó xử lý
do sự phức tạp.

Dung môi nước

Dung môi nước
Ví dụ:
Đồng phân hóa (isomerization) Geraniol - nguồn nước hoa
không chứa dung môi hữu cơ.
220oC
terpinol linalool
Mints
Mùi dễ chịu như mùi hoa tử đinh hương
Herbs

Chất lỏng siêu tới hạn
Video 9.2 Supercritical fluids, a state between Liquid and Gas (12 min)
https://www.youtube.com/watch?v=pXvxNFFlqKw

1) Ba trạng thái phổ biến của vật chất là gì?
2) Những thông số nào của môi trường quyết định các pha?
3) Điểm ba (triple point) của nước trong sơ đồ pha là gì?
4) Trạng thái của chất lỏng siêu tới hạn là gì?
5) Các ứng dụng phổ biến của chất lỏng siêu tới hạn CO2 là gì?
6) Ưu điểm của chất lỏng siêu tới hạn CO2?


là bất kỳ chất có nhiệt
độ và áp suất cao hơn
điểm tới hạn của
chúng, tại đó không tồn
tại các pha lỏng và khí
riêng biệt.
Vì vậy, khi ở trên Pcr &

Tcr, hơi có thể chuyển
thành chất lỏng siêu tới
hạn!
https://www.grc.nasa.gov/www/k-12/airplane/state.html
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Phase-diag2.svg

Điểm tới hạn của một số chất lỏng siêu tới hạn thông dụng
Material Tc Pc (bar)
Ammonia 132.4 113.2
Carbon dioxide 31.1 73.8
Ethane 32.2 48.7
Ethene 9.2 50.4
Fluoroform 25.9 48.2
Propane 96.7 42.5
Water 374.2 220.5
Bạn nghĩ chất nào là tốt từ quan điểm hóa học xanh? Tại sao?
Đặc tính độc đáo của chất lỏng siêu tới hạn
• Tràn qua chất rắn như chất khí

• Những thay đổi nhỏ về áp suất hoặc nhiệt
độ dẫn đến những thay đổi lớn về khối
lượng riêng, cho phép điều chỉnh nhiều
đặc tính của chất lỏng siêu tới hạn.
Ưu điểm chính của dung môi siêu

tới hạn là dễ loại bỏ dung môi. Đơn
giản chỉ cần giảm áp suất và xả khí.
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Critical_carbon_dioxide-2.jpg
CO2 siêu tới hạn
Video 9.3 https://www.youtube.com/watch?v=yBRdBrnIlTQ
Chuyển
động như
chất khí và
hòa tan mọi
Trên điểm tới hạn thứ như
chất lỏng
Gần đến điểm tới hạn
CO2 khí
CO2 lỏng
Dưới điểm tới hạn

https://doi.org/10.1515/ntrev-2015-0009 •DOI: 10.3390/ijms21051565
• Không bắt lửa • Dung môi tương đối kém

• Độ nhớt thấp • Cần thiết bị áp suất cao để tạo CO2
• Dung môi tốt cho các khí siêu tới hạn
• Dễ dàng loại bỏ - Có thể đắt hơn
• Không độc hại - Nguy hiểm tiềm tàng
• Rẻ - Cần bảo trì
• Yêu cầu chuyên môn cao


• Chiết cà phê (và chiết dầu hạt khác,
ứng dụng trong lĩnh vực thực phẩm)
• Giặt khô/Khử trùng
▪ Polymer foaming (ví dụ PE)
• Phản ứng hoá học

Extraction Video 9.4 https://www.youtube.com/watch?v=zVQBX1X5Rno
Trong video này bạn sẽ thấy 5 ứng dụng chính của chất lỏng siêu tới hạn trong chiết
1) Hãy nêu 5 ứng dụng chính của chất lỏng siêu 1)

2)
tới hạn trong chiết xuất?
3)
4)
5)

Các lớp hữu cơ và nước dễ dàng được tách ra để tạo ra sản

phẩm sạch, có thể phân tích trực tiếp bằng 1H NMR
Quá trình alkyl hóa Friedel Crafts siêu tới hạn mang lại nhiều
ưu điểm:
• Độ chọn lọc sản phẩm cao
• Tách sản phẩm dễ dàng
- Xúc tác dị thể
- Chất lỏng siêu tới hạn được loại bỏ bằng cách giảm áp suất.
• Công nghệ sạch
- Có thể tái sử dụng chất lỏng siêu tới hạn
- Không sử dụng dung môi độc hại
- Ít sản phẩm phụ
• Tuổi thọ chất xúc tác dài hơn
- Chất lỏng siêu tới hạn giúp ngăn chặn quá trình luyện cốc của chất
xúc tác
• An toàn
- Thể tích lò phản ứng nhỏ hơn đáng kể so với quy trình theo mẻ với
năng suất tương đương.
Chất lỏng ion
Glove box
AlCl3 + Pha phản ứng thay đổi như thế nào?
Urea
Rắn Rắn
EM
Glove box
AlCl3 + Pha phản ứng thay đổi như thế nào?
1-Ethyl-3-methylimidazolium chloride or [EMIM]Cl

1) Chất lỏng ion là gì?
2) Những tính chất của chất lỏng ion?
3) Ứng dụng của chất lỏng ion?
VIDEO 8.12 https://www.youtube.com/watch?v=ARaWq5YMbeY

Chất lỏng ion
https://www.chemistryworld.com/features/ionic-liquids-revisted/1017383.article
https://www.uni-saarland.de/en/chair/kay/ionische-fluessigkeiten.html
Chất lỏng ion
Chất lỏng ion (IL’s) là muối ở dạng lỏng ở nhiệt độ thường.
Chất lỏng ion bao gồm một hỗn hợp một phân tử tích điện dương, i.e
ammonium hoặc phosphonium cation, và một phân tử tích điện âm, i.e anion.
Al2Cl7- [CF3SO3]- [CF3CO2]-
NO3-
Chất lỏng ion
• Ưu điểm
• Độ dẫn ion cao • Chất điện phân trong điện hóa học
• Không bay hơi
• Thay thế cho VOCs
• Không bắt lửa
• Độ ổn định nhiệt cao • Dễ dàng thực hiện phản ứng ở

(>200oC) nhiệt độ cao
• Hòa tan nhiều loại hợp chất • Dung môi cho nhiều phản ứng
hữu cơ, vô cơ, hữu cơ kim khác nhau, lượng dung môi sử
dụng ít hơn và do đó thể tích bình
loại có độ hòa tan cao phản ứng nhỏ hơn
• Non-coordinating • Dễ dàng thu hồi và tái sử dụng

Chất lỏng ion
Nhược điểm
• Mối lo ngại về độc tính
• Không phân hủy sinh học
• Quá trình tổng hợp cần haloalkanes
• Quá trình chiết và tinh chế IL’s sử

dụng dung môi hữu cơ
• Đắt (100-1000 lần so với dung môi

hữu cơ thông thường)
Chất lỏng ion
https://doi.org/10.3390/molecules25215207
Chất lỏng ion
VIDEO 8.13 Ionic liquids: a solution for pollution at the Royal Society Summer
Science Exhibition 2014
https://www.youtube.com/watch?v=ssh6JXeiESA
VIDEO 8.14 Ionic Liquids
https://www.youtube.com/watch?v=uYp9Hpboy0c

Chất lỏng ion
Long-range mercury transport
Coal burning for electric power generation
https://www.grida.no/resources/7789
Major emission areas
Mercury deposition > 20g/km2/year Major winds
Mercury deposition > 12g/km2/year Major ocean currents
High annual mercury fluxes to oceans
High annual mercury fluxes in major river mouths
[N4 4 4 1]2[Cu2Cl6]
Chất lỏng ion

Quy trình sử dụng chất lỏng ion để loại bỏ thủy ngân khỏi khí tự nhiên
CuCl2
Tributylmethylammonium chloride ([N4 4 4 1]Cl
[N 4 4 4 1]2[Cu2Cl6] Chất lỏng ion
Silica sphere
Sử dụng làm chất hấp

phụ để thu giữ Hg
Solid-Supported Ionic Liquid phase

(SILP)
Chất lỏng ion
Lab-scale
Pilot scale Full scale
100 cm3 of SILP 20 m3 of SILP at a gas
processing plant site
[Cu2Cl6]2− + Hg(0) → HgCl2(s) + 2[CuCl2]−

Cách tiếp cận theo từng cấp độ đối với việc sử dụng
dung môi có hại
1) Công nghệ tại nhà máy hoặc nguồn VOC để tiêu hủy hoặc Worst Case
thu hồi dung môi
2) Hệ thống khép kín đảm bảo dung môi không bị thất thoát
trong quá trình vận hành
3) Thay thế bằng dung môi ít độc hại hơn
4) Sử dụng CO2 siêu tới hạn
5) Sử dụng nước
6) Không sử dụng dung môi: sản phẩm có thể được sản xuất tốt
Best Case
mà không cần sử dụng dung môi không?

Tổng kết
✓ Rửa
Công nghiệp ✓ Tẩy dầu mỡ

✓ Làm sạch
Dung môi → Chi phí

Vận hành
✓ Chiết
✓ Kết tinh lại
Sản xuất hóa chất
✓ Hòa tan chất rắn để xử lý dễ dàng
✓ Chất trao đổi nhiệt
Phản ứng
✓ Nếu cần dung môi: sử dụng tối thiểu, dung môi ít độc hại hơn và dung môi tái tạo
✓ Hoá học không dung môi hữu cơ
1) Không dung môi 3) Chất lỏng siêu tới hạn

2) Dung môi là nước 4) Chất lỏng ion
Ôn tập
1) Dung môi là gì? Cho ví dụ về dung môi trong công nghiệp, công nghiệp hóa chất
2) VOC là gì?
3) Nhược điểm của việc sử dụng dung môi là gì?
4) Liệt kê 3 lựa chọn thay thế để thực hiện các quá trình hóa học mà không cần sử
dụng dung môi.
5) Chất lỏng siêu tới hạn được định nghĩa như thế nào?
6) Chất lỏng siêu tới hạn có những đặc tính độc đáo nào so với dung môi truyền thống?
7) Nhược điểm của chất lỏng siêu tới hạn là gì?
8) Chất lỏng ion là gì? Chúng là giải pháp thay thế xanh cho dung môi như thế nào?
9) Ưu và nhược điểm của chất lỏng ion?
10) Ưu và nhược điểm của phản ứng hóa học sử dụng dung môi là nước?
11) Máy nghiền bi (ball-mill) hoạt động như thế nào cho các phản ứng hóa học?


Copy of Chương 4 - W8-10 - Dung môi trong hóa học xanh - SV

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Copy of Chương 4 - W8-10 - Dung môi trong hóa học xanh - SV

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HÓA HỌC XANH

TS. Nguyễn Đăng Khoaa, TS. Lê Vũ Hàa, TS. Hồ Hoàng Phướcb

Tìm hiểu về dung môi

Hướng dẫn lựa chọn dung môi

Các dung môi thay thế xanh hơn

Thị trường dung môi toàn cầu

Hoá học không dung môi hữu cơ

2024-01-06 Chalmers University of Technology 2

2024-01-06 Chalmers University of Technology 3

Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale

Nội dung cần nắm sau khi kết thúc chương 4

Xác định ưu, nhược điểm của dung môi

Trong các sản phẩm trên, sản phẩm

2024-01-06 Chalmers University of Technology 7

Câu hỏi Trả lời

2) Nêu hai ứng dụng của dung môi trong công

4) Đưa ra 4 vấn đề khi sử dụng dung môi

5) Các nhà hóa học xanh đã phát triển 4 giải pháp

Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale

2024-01-06 Chalmers University of Technology 9

Industrial Applications of Green Solvents for Sustainable Development of

2024-01-06 Chalmers University of Technology 10

Quá trình ✓ Chiết

✓ Đồng nhất hỗn hợp các chất phản ứng

2024-01-06 Chalmers University of Technology 11

Câu hỏi Trả lời

Video 8.4: https://www.youtube.com/watch?v=o8GzY-HfWKA

Câu hỏi Trả lời

2) Giặt khô có phải là một quá trình khô hoàn

3) Kể tên 3 loại dung môi dùng trong quá

trình giặt khô?

4) Có bao nhiêu bước trong quy trình giặt

khô? Kể tên các bước

2024-01-06 Chalmers University of Technology 13

Dung môi Những ứng dụng khác

Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale

2024-01-06 Chalmers University of Technology 15

Hóa học dung môi

Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale

e.g. O-H, N-H bond

Nguyên tắc tốt là kiểm tra khả năng trộn lẫn

Vậy có ba loại dung môi :

2024-01-06 Chalmers University of Technology 19

• Volatile Organic Compounds

Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale

Phần lớn các dung môi được phân loại là

dung môi hữu cơ dễ bay hơi (VOCs)

VOC’s – Volatile Organic Compounds

Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale

2024-01-06 Chalmers University of Technology 26

Video 8.5: https://www.youtube.com/watch?v=DlbDI1ZfdTg

Câu hỏi Trả lời

2024-01-06 Chalmers University of Technology 27

Video 8.6: https://www.youtube.com/watch?v=e6rglsLy1Ys

Câu hỏi Trả lời

1) Tên của bốn loại khí nhà kính?

2) Một số nguồn tạo ra VOCs?

3) Hai loại hóa chất có thể gây ra khói bụi là gì?

2024-01-06 Chalmers University of Technology 28

Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale

• European Commission, REACH

Video 8.5: https://www.youtube.com/watch?v=DlbDI1ZfdTg

Câu hỏi Trả lời