‫ټولنیزعلوم » پلوشي‬

‫د روژي شل ‪ ۲۰‬مسایل‪ -‬موالنا احمدشاه‬

‫)‪Tuesday, 07.31.2012, 10:24am (GMT‬‬

‫(د روژي شل ‪ ۲۰‬مسایل)‬

‫(موالنا احمد شاه حفظه هللا تعالی)‬

‫(بسم هللا الرحمن الرحيم)‬

‫الحمدهلل رب العالمين والصلوة والسالم على محمد صلى هللا‬

‫عليه والسلم و آله وصحبه اجمعين‬

‫اول بحث‪ :‬د روژې تعريف‪( :‬صوم) روژه په لغت کې‬

‫بندولو ته وايې‪ .‬د روژې اصطالحي مانا‪ :‬روژه په اصطالح‬
‫کې د ځان بندول دي‪ ،‬د خوړو‪ ،‬څښو او جماع څخه د فجر صادق (سبا راختلو) څخه تر لمر پريوتلو‬
‫پورې‪ .‬فقه السنة (‪ -٣٨٧‬زادالمعاد ‪١/٢٢٦‬‬
‫دويم بحث‪ :‬د روژې د فرضيت تاريخچه‪:‬‬
‫د رمضان د مبارکې مياشتې روژه د هجرت په دويم کال د شعبان د مياشتې په دويمه نېټه د دوشنبې‬
‫په ورځ فرض شوه‪ .‬فقه السنة ‪ ،١/٣٨٢‬عالمه ابن القيم په خپل کتاب زادالمعاد کې ليکي‪ ،‬چې رسول‬
‫هللا (صلی هللا عليه وسلم) (نهه رمضانه) روژه نيولې ده‪ ،‬او همدارنګه نوموړي د روژې فرضيت په‬
‫درېيو (‪ )٣‬مراحلو ويشلې‪.‬‬

‫لومړۍ ‪ :‬کله‪ ،‬چې روژه فرض شوه؛ نو انسان لپاره خپله خوښه و‪ ،‬چې روژه نيسي او که د روژې‬
‫نيولو پر ځاى فديه ورکوي‪.‬‬
‫دويم‪ :‬په دويمه مرحله کې د روژې فرضيت به د ويده کېدلو څخه پيل کېده‪ ،‬که څه هم يو شخص به‬
‫د شپې لخوا ويده شو‪.‬‬
‫درېيم‪ :‬په درېيمه کې د روژې نيول د سبا (فجر صادق) څخه پيل او د لمر تر ډوبېدو پورې دوام‬
‫کوي‪ ،‬چې د شپې پر مهال د انسان لپاره خوراک‪ ،‬څښاک او د خپلې بي بي سره جماع کول روا دي‪.‬‬
‫زاد المعاد ‪ ، ١/٢٢٧‬کې ليکي د درېيمې مرحلې روژه د قيامت تر ورځې پورې دوام لري‪ .‬په‬
‫بخاري کتاب کې د براء ابن عازب (رض) حديث نمبر ‪ ١٩١٠‬وګوره‪ ،‬او د ال ډېرې پوهې لپاره‬
‫تفسير ابن کثير ‪( ١/٣٠٢‬ط بېروت) وګورئ‪.‬‬

‫درېيم بحث‪ :‬د روژې حکم‬

‫د رمضان د مبارکې مياشتې روژه نيول په هر عاقل‪ ،‬بالغ مسلمان باندې فرض ده (چې کوم شرعي‬
‫عذر ونه لري) او منکر ور څخه کافر دى‪ .‬سورة البقره اية ‪ ١٨٤‬فقه السنة ‪١/٣٨٣‬‬
‫څلورم بحث‪ :‬د روژې ځېني ډولونه‪:‬‬
‫روژه په څو ډوله ده‪.‬فرض‪ ،‬الزم(واجب)‪ ،‬سنت ‪ ،‬حرام‪ ،‬مکروه‬
 ‫‪ :١‬د رمضان د مبارکې مياشتې روژه فرض ده‪ :٢.‬نذري روژه الزم او واجب ده‪ :٣ .‬د عاشورا (د‬
‫محرم لسم)‪ ،‬د عرفې ورځ‪ ،‬د دوشنبې او پنجشنبې ورځ همدارنګه د ايام البيض (د هرې مياشتې‬
‫ديارلسم‪ ،‬څوارلسم‪ ،‬پينځلسم) روژې سنت دي‪،‬چې په صحيح رواياتو کې يې‬
‫ذکر راغلي دي‪ .‬فقه السنة ‪ ٤٠٢-١/٣٩٧‬مشکوة المصابيح ‪( ٦٤-١/٦٣٣‬ط بېروت)‬

‫‪ :٤‬ناروا( حرامه) روژه يانې په دغو ورځو کې روژه نيول هللا پاک حرامه ګرځولې‪ ،‬لکه‪ :‬د کوچني‬
‫او ستر اختر په ورځ روژه نيول‪ ،‬همدارنګه د ستر اختر د دويمې‪ ،‬درېيمې او څلورمې ورځې روژه‬
‫نيول ناروا دي چې ديته ايام التشريفق وايې‪ .‬د تل لپاره روژه نيول چې يوه ورځ هم نه افطار نکوي‪،‬‬
‫او دوه‪ ،‬درې ‪ ...‬ورځې پرلپسې روژه نيول چې صوم وصال ورته وايې ناروا دي‪ .‬فقه السنة‬
‫‪ ٣٩٧-١/٣٩٣‬او مشکوة المصابيح کتاب الصوم ‪.‬‬
‫پينځم بحث‪ :‬د روژې د نه نيولو ګناه‪:‬‬
‫هر څوک چې د روژې فرضيت څخه انکار کوي؛ نو کافر او مرتد بلل کېږي‪ ،‬او هغه څوک چې د‬
‫رمضان روژه فرض ګڼي او نه يې نيسي؛ نو دا د کبيره ګناه مرتکب دى او دغه کار فسق‪ ،‬فجور او‬
‫معصيت دي‪ .‬رسول هللا فرمايې ( چا چې د رمضان مبارکې مياشتې يوه روژه قضدًا او بې له شرعي‬
‫عذره وخوړله؛ نو کچيرې ټول عمر روژه ونيسي؛ نو د يوې قضا شوې روژې ثواب نه شي پوره‬
‫کولى‪ .‬مشکوة المصابيح (‪ )٢٠١٣‬بخاري ترجمة الباب)‬

‫د ابن عباس څخه په يو روايت کې راغلې‪ ،‬چې اسالم پر درېيو شيانو بناء دى‪ ،‬يانې د اسالم اساسات‬
‫درې دي‪ ،‬چا چې يو پرېښود؛ نو کافر دي‪( ،‬د مسلمانانو امير به يې وينه تويوي)‬

‫‪ : ١‬ددې خبرې ګواهي ورکول‪ ،‬چې اله‪ ،‬معبود او د عبادت حقدار يوازې هللا دى‪ ،‬بل هيڅوک نشي‬
‫کېدلى‪.‬‬
‫‪ :٢‬د فرض لمونځ ادا کول‪ :٣ ،‬د رمضان د مبارکې مياشتې روژه نيول‪.‬‬
‫رواه ابويعلى والديلمي وصححه الذهبي فقه السنة ‪١/٣٨٤‬‬

‫شپږم بحث‪ :‬د روژې اهداف‪:‬‬

‫عالمه ابن القيم رحمة هللا فرمايې‪ ،‬چې د روژې اصلي موخه د هللا(جل جالله) سره مينه‪ ،‬محبت او د‬
‫هغه رضا حاصلول دي‪ ،‬همدارنګه روژه د هللا (جل جالله) او بنده تر منځ يو خاص او پټ راز‬
‫دى‪،‬چې بل څوک پرې نه پوهېږي‪ .‬بې له هللا (جل جالله) څخه ‪،‬چې دغه انسان خوراک‪ ،‬څښاک او‬
‫جماع نه کول يوازې د هغه لپاره پريښي چې په دې خبره انسانان او بني ادم نه خبرېږي ؛ نو ځکه‬
‫وايو‪ ،‬چې د روژې هدف د خوراک څښاک او د جماع د شهوت کنترول او برابرول دي‪،‬چې انسان‬
‫په دغه مياشت کې د اخرت او جنت د نعمتونو د الس ته راوړلو لپاره تيار او وروزل شي‪ ،‬او د‬
‫روژې بل هدف انسان ته د وږو‪ ،‬مسکينانو‪ ،‬بنديانو‪ ،‬مجاهدينو او مهاجرينو د حال يادونه کوي‪،‬چې‬
‫پر خپل ځان د شيطان الرې بندې کړي ځکه کله‪ ،‬چې خوراک او څښاک کنترول شي؛ نو وينه او د‬
 ‫وينې رګونه کنترول او د شيطان الرې بندې او تنګې ش‪ ،‬چې په پايله کې روژه د انسانانو لپاره د‬
‫شهواتو او شيطان په مقابل کې واګي او ډال ګرځي‪ ،‬چې د ګناهونو نه پرې ځان د هللا په مرسته‬
‫ساتي‪ .‬روژه د نيکانو لپاره د باغيچې مثال لري‪ ،‬چې يوازې د هللا )جل جالله) لپاره تر سره کېږي‪.‬‬
‫زادالمعاد ‪١/٢٢٦‬‬
‫د روژې ګټې ‪:‬‬
‫َّتُق‬ ‫َت‬ ‫ُك‬‫َّل‬ ‫َل‬ ‫ُك‬ ‫َق‬ ‫َّل‬ ‫َل‬ ‫ُك‬ ‫َك‬ ‫ُك‬ ‫َل‬ ‫ُك‬ ‫ُن‬ ‫َّل‬ ‫َأ‬
‫هللا تعالى فرمايې‪َ{ :‬ي ا ُّي َه ا ا ِذيَن آَم وا ِتَب َع ْي ُم الِّص َي اُم َم ا ِتَب َع ى ا ِذيَن ِمْن ْبِل ْم َع ْم وَن }‬
‫[البقرة ‪ ( ]183 :‬سورة البقره ‪(١٨٣‬‬
‫ژباړه‪( :‬اى مومنانو! فرض شوې ده په تاسو لکه چې په مخکنيو مسلمانانو فرض شوې وه‪ .‬ددې‬
‫لپاره چې په تاسې کې تقوا او پرهيز ګاري پيدا شي(‬
‫قرطبي په ‪ ٢‬جز ‪ ٢١٠‬مخ کې ليکي چې په يهودو او نصارو يوه يوه مياشت روژه فرض وه‪ .‬خو‬
‫دوى بيا په کې زياتوالى راوستو‪ .‬او د مجاهد څخه قرطبي نقل کوي چې روژه په هر امت فرض وه‪.‬‬
‫او تشبيه په نفس فرضيت کې دى‪.‬‬
‫د روژې نيولو پنځوس ګټې‪ .‬او د نه نيولو پنځوس زيانونه چې دا ګټې انسان له السه ورکوي‪.‬‬
‫‪ :١‬د روژې په هره شپه کې هللا تعالى ځېنې بنده ګان د اور څخه خالصوي‪( .‬مشکوة ‪)١٧٣‬‬
‫‪ :٢‬د روژې په راتللو سره د دوزخ دروازې بندېږي‪( .‬مشکوة ‪(١٧٣‬‬
‫‪ : ٣‬د روژې په مياشت کې د ليلة القدر شپه شتون لري چې د زرو مياشتو څخه غوره ده‪.‬‬
‫‪ :٤‬د روژې اجر د نورو عملونو څخه زيات دى چې د ‪ ١٠‬څخه تر ‪ ٧٠٠‬پورې اجرونه ورکوي‪.‬‬
‫‪ :۵‬روژه نيوونکي لپاره خوشحالي ده د روژه ماتي په وخت کې‪.‬‬
‫‪ :۶‬روژه نيوونکي لپاره خوشحالي د قيامت په ورځ کې چې د هللا تعالى سره لېدنه کوي‪.‬‬
‫‪ :۷‬د روژ ه نيونکي خوله ښايسته بوي کوي‪.‬‬
‫‪ : ۸‬د روژ ه نيونکي د خولې خوشبوئي د هللا تعالى په وړاندې د مشکو د خوشبوئي څخه ډېره خوښه‬
‫ده‪.‬‬
‫‪ :۹‬روژه د شيطان لپاره ډال دى‪.‬‬
‫‪ :۱۰‬روژه باطلو ته ډال دى‪.‬‬
‫‪ :۱۱‬روژه د دوزخ د اور لپاره ډال دى ‪.‬‬
‫‪ :۱۲‬روژې سره انسان د بدو خبرو او شور څخه بچ کېږي‪.‬‬
‫‪ :١۳‬روژې سره انسان بدو ردو او جنګ څخه بچ کېږي‪.‬‬
‫‪ :١۴‬روژه نيونکى به جنت ته د باب الريان دروازې څخه ننوځي‪ .‬مکشوة المصابيح ‪١٧٣‬‬
‫‪ :١۵‬د روژې په راتللو سره شيطانان او پيريان تړل کېږي‪( .‬مشکوة ‪(١٧٣‬‬
‫‪ :۱۶‬د روژې په راتللو سره د جنت دروازې خالصېږي‪( .‬مشکوة ‪(١٧٣‬‬
‫‪ : ۱۷‬په روژه کې د هللا تعالى له لورې اعالن کوونکي اعالن کوي‪ .‬چې اى د خير غوښتونکيه! د‬
‫خير غوښتنه کوه‪ .‬او د شر غوښتونکيه! د شر څخه ځان وساته)‪ .‬مشکوة ‪(١٧٣‬‬
‫‪ :۱۸‬د روژې مياشت د برکت او د خير مياشت ده‪ ( .‬چې انسان ته په روژه نيولو حاصلېږي)‬
‫(مشکوة ‪(١٧٣‬‬
‫‪ :۱۹‬روژه د مسلمانانو لپاره شفارس کوي چې هللا تعالى دا بنده وبښه‪( .‬مشکوة ‪(١٧٣‬‬
‫‪ : ٢۰‬رسوهللا (ص) فرمائي‪ :‬چې هر هغه انسان چې روژه ونيسي‪ .‬د ايمان له کبله او د ثواب د‬
‫غوښتلو له کبله ؛نو مخکني ګناهونه يې بښل کېږي‪( .‬بخاري‪ ،‬مشکوة ‪(١٧٣‬‬
‫‪ :٢۱‬د روژې نـسبت هللا تعالى ځانته کړى چې دا زما لپاره ده‪.‬‬
‫‪ :٢۲‬روژه کې نفل عبادت هللا تعالى په فرضو عبادتونو سره قبلوي‪( .‬مشکوة ‪(١٧٣‬‬
‫‪ :٢۳‬روژه کې فرض عبادات هللا تعالى په ‪ ٧٠‬عبادتونو قبلوي‪( .‬مشکوة ‪(١٧٣‬‬
 ‫‪ :۲۴‬روژه د صبر مياشت ده‪ .‬او د صبر ثواب او بدله جنت دى‪( .‬مشکوة ‪(١٧٣‬‬
‫‪ :۲۵‬روژه د همدردۍ او احساناتو مياشت ده‪ ( .‬د فقيرانو مسکينانو ‪ ،‬کونډو ضعيفانو سره) (مشکوة‬
‫‪(١٧٣‬‬
‫‪ :۲۶‬د روژې په مياشت هللا تعالى دمومن رزق زياتوي‪ ( .‬کله په مقدار سره کله په کيفيت او برکاتو‬
‫سره ) (مشکوة ‪( ١٧٣‬‬
‫‪ : ۲۷‬روژه ماتى ورکول روژه دار انسان ته په دې سره کناهونه بښل کېږي او نفس د اور څخه‬
‫خالصيږي‪ .‬او په دې سره د روژه نيونکې په اندازه ثواب دى‪( .‬مشکوة ‪(١٧٣‬‬
‫‪ : ۲۸‬هر انسان چې روژه دار موړ کړي‪ .‬هللا تعالى به د داسې حوض څخه اوبه ورکړي‪ .‬چې بيا به‬
‫نه تږى کېږي‪ .‬تر دې چې جنت ته ننوځي‪( .‬مشکوة ‪(١٧٤‬‬
‫‪ :۲۹‬دروژې مياشت اول يې رحمت منځ يې بښل او اخر يې د اور څخه خالصون دى‪( .‬مشکوة‬
‫‪(١٧٤‬‬
‫‪ : ٣۰‬روژه دار ته په اخري روژې نيولو سره ګناهونه بښل کېږي لکه مزدور ته چې مزدوري په‬
‫اخر کې ورکول کېږي‪ .‬او دا يوازې د ليلة القدر شپې پورې ځانګړې نه ده‪.‬‬
‫‪ : ۳۱‬روژه د هللا تعالى او بنده تر منځ يو راز دى ‪ .‬چې دا راز بل چا ته نه ښکاري‪ .‬د هللا تعالى‬
‫څخه پرته نورو ته او نور عبادات خو ښکاره وي‪ .‬قرطبي ‪٢٠٩ –٢‬‬
‫‪ :۳۲‬رسول هللا (ص) فرمائلي دي‪ :‬هر انسان چې روژه ونيسي يوه ورځ د هللا تعالى د رضا لپاره او‬
‫په دې سره يې خاتمه وشي‪ .‬نو دا به جنت ته داخل شي‪ .‬رواه احمد الترغيب والترهيب ‪ ١٤١٠‬مخ‬
‫وصححه اﻻلباني‪.‬‬
‫‪ : ۳۳‬رسول هللا (ص) فرمايلي دي هر هغه انسان چې روژه ونيسي د هللا په الره کې نو د دوزخ اور‬
‫به ترې د سلو کلنو په مزل لرې وي‪ .‬الترغيب والترهيب و صححه اﻻلباني‪.‬‬
‫‪ : ۳۴‬رسول هللا (ص) فرمايلي دي چې د روژې په شپه او ورځ کې انسان هللا تعالى د دوزخ څخه بچ‬
‫کوي‪ .‬او د مسلمانانو دعا قبلوي‪ .‬الترغيب والترهيب و صححه اﻻلباني‪.١٤٤٢ .‬‬
‫د ځاى د کمښت المله مو ټولې ګټې نه شوۍ يادولې‪.‬‬
‫اووم بحث‪ :‬د انسان پر نفس باندې د روژې اغېز‬
‫ابن القيم رحمه هللا په خپل کتاب کې زاد العماد کې فرمايې چې پر نفس او بدن باندې د روژې اغېز‬
‫ډېر عجيب دى‪ ،‬چې څوک پرې پوه شي‪ ،‬هغه دا چې روژه د انسان د بدن غړي او قوتونه د فاسدو‬
‫غزاګانو او د هغې د خرابو اجزاوو څخه ساتي‪ ،‬چې د انسان د هاضمې جهاز او رګونو د پاکلوالي‬
‫المل ګرځي‪،‬چې په پايله کې د زړه او معدې څخه بوج کمېږي‪ ،‬چې دا ټول د انسان د روح‪ ،‬روغتيا‬
‫او اندامونو د سالمتيا المل ګرځي‪ ،‬چې سالم او قوي اندامونه انسان سره د تقوى په خپلولو او د هللا‬
‫(جل جالله) په عبادت او راضي کولو کې مرسته کوي‪ .‬دا ځکه چې د انسان اړيکې او اړوند د‬
‫خواهشاتو څخه پرې شي او يوازې د هللا پاک عبادت ته متوجه شي‪ .‬زادالعماد‪١/٢٢٦‬‬

‫اتم بحث‪ :‬د روژې ماتوونکې (مفطرات(‬

‫د بحث د پيل څخه مخکې يوه خبره د يادونې وړ ده‪،‬چې په روژه کې په هېره او سهوې سره‬
‫خوراک‪ ،‬څښاک او جماع باندې کفاره او قضاء نشته‪ .‬هدايه ‪٢/١٠٥‬‬
‫‪ : ١‬په جماع کولو سره روژه ماتېږي‪ ،‬او کفاره پرې الزمېږي‪ .‬کفاره يې د يو مريې يا وېنزې ازادول‬
‫يا هم دوه مياشتې پر له پسې روژه نيسي او يابه شپيتو مسکينانو ته د غرمې او ماښام ډوډۍ ورکوي‪.‬‬
‫‪ :٢‬خوراک کول‪ :٣ ،‬څښاک کول‪ :٤ .‬قصدًا قى کول‪ ،‬که په ډکه خوله وي او که نه وي‪ :٥ .‬په ډکې‬
‫خولې سره قى کول‪ ،‬هدايه ‪ ،٢/١٠٦‬فقه السنة ‪١/٤١٢‬‬
‫‪ : ٦‬استمناء (يانې د خپل بدن څخه مني‪ ،‬نطفه خارجول) چې په الس سره وي‪ ،‬که په شهوت سره‬
 ‫نظر وکړي‪ ،‬او يا ښځه ښکل کړي او يايې ځان سره پيوست کړي‪ ،‬اوکه نطفه ترې خارج نه شي؛‬
‫نو روژه نه ده ماته قضاء هم نشته دى‪ .‬فقه السنة ‪١/٤١٢‬‬
‫‪ : ٧‬که انسان په دې ګمان خوراک وکړي‪ ،‬چې سبا شوي نه دى؛خو سبا شوى وي‪،‬يا لمر ډوب‬
‫شويدى او هغه نه وي ډوب شوى؛نو قضا به راوړي‪ ،‬چې دا د جمهور وعلماؤ او څلور امامانو قول‬
‫دى‪ ،‬فقه السنة ‪ ،١/٤١٢‬هداية ‪٢/١٣٠‬‬
‫‪ :٨‬بې هوشۍ سره روژه ماتېږي‪ :٩ ،‬چې انسان ليونى شي هدايه ‪١٢٧-٢/١٢٦‬‬
‫‪ ١‬يادونه‪ :‬په ځينو مفطراتو (د روژې ماتوونکې) کې د روژې قضاء او کفاره دواړه شرط دي‪ .‬لکه‬
‫جماع او ځينو نورو کې قضاء شته او کفاره يې نشته لکه د حيض او نفاس المله‬
‫‪ ٢‬يادونه‪ :‬اهل علمو دا قاعده ليکلې ده‪،‬چې بدن ته د هاضمې جهاز غذا څخه داخله شي؛نو هغې سره‬
‫روژه ماتېږي‪ .‬هدايه ‪ ،٢/١١٥‬اعالء السنن ‪٩/١٤٦‬‬

‫نهم بحث‪ :‬هغه څه‪ ،‬چې روژه پرې نه ماتېږي‪.‬‬

‫‪ :١‬غسل کول او اوبو کې ډوبېدل‪ :٢ ،‬رانجه استعمالول‪ :٣ ،‬سترګه‪ ،‬غوږ او پوزه کې قطره‬
‫(څاڅکي) اچول‪ :٤ ،‬د خپلې ښځې ښکلول چې د انزال (د مني د خارجېدو) ويره نه وي‪:٥ ،‬‬
‫مضمضه) په خوله کې اوبه اچول) او استنشاق (پوزې ته اوبه اچول) سره روژه نه ماتېږي‪ ،‬په دې‬
‫شرط سره چې داوبو اچولو پر مهال قصدًا اوبه تيرې نه کړي‪ :٦ ،‬خوشبويې )عطر) استعمالولو‬
‫سره‪ :٧ ،‬که پر روژې انسان د جنابت په حالت کې سبا شي‪ :٨ ،‬د ماښام نه تر سبا ختلو پورې د‬
‫روژه نيونکي لپاره خوراک او څښاک روا دى‪ :٩ .‬په ښکر لګولو او د بدن څخه د وينې په ويستلو‬
‫روژنه ماتېږي‪ :١٠ ،‬د مسواک په استعمال سره فقه السنة ‪٤١١-١/٤٦‬‬
‫لسم بحث‪ :‬هغه کارونه چې په روژه کې ناروا دي‪:‬‬
‫‪ : ١‬هر ډول ناوړه کار‪ ،‬فسق‪ ،‬فجور‪ ،‬او بدعت تر سره کول په روژه کې ناروا دي‪،‬ځکه د روژې‬
‫موخه د شهواتو څخه د نفس بندول دي‪ ،‬چې کنځلې کول‪،‬غيبت‪ ،‬زنا‪ ،‬فحشا‪ ،‬بربنډوالي په اړه خبرې‬
‫کول‪ ،‬په چا پسې بد ويل‪ ،‬دروغ ويل‪ ،‬د نظر ناوړه استعمالول‪ ،‬ريا کاري‪ ،‬فلمونه کتل‪ ،‬بې ګټې‬
‫مجلسونو کې کيناستل او داسې نور ناوړه اعمال هغه څه دي‪ ،‬چې مسلمانان بايد ترينه ځان وساتي‪،‬‬
‫فقه السنة ‪١/٤٠٥‬‬
‫يوولسم بحث‪ :‬ځېني مهم عبادتونه‪.‬‬
‫هر مومن به دغه مياشت کې ډېر عبادتونه کوي او په ځانګړي ډول په وروستيو لسو شپو کې ‪.‬‬
‫‪ : ١‬قرانکريم تالوت کول‪ ،‬د هغه تعليم‪ ،‬تدريس‪ ،‬لفظي مانا‪ ،‬ترجمه او تفسير کې برخه اخيستل او د‬
‫قرانکريم د علومو په مجالسو کې برخه اخيستل‪.‬‬
‫‪ : ٢‬سخاوت يانې د نفقې او صدقې په ورکولو کې پراخي‪ ،‬نبي (ع) به په دغه مياشت کې ډېر سخاوت‬
‫کولو‪ .‬بخاري‪.‬‬
‫‪ :٣‬د هللا تعالى ذکر‪ ،‬دعاګانې‪ ،‬نوافل کول‪.‬‬
‫‪ : ٤‬وروستيو شپو کې د نوور شپو او مياشتو په پرتله ډېر عبادت کول الزم دي‪،‬کله به چې د رمضان‬
‫وروستۍ لس شپې راغلې ؛ نو رسول هللا (ص) به په دې شپو کې ډېر عبادت کاوه‪ ،‬او خپله کورنۍ‬
‫او عيال به يې هم د عبادت لپاره روايښ کړل‪ ،‬خپل لنګ به يې کلک وتاړه‪ ،‬يانې جماع او د هغې‬
‫اسباب به يې بند کړل‪ .‬بخاري‪.‬‬
‫نو ګرانو لوستونکو موږ بايد د رمضان مياشت د عبادتونو لپاره يو فرصت او چانس و ګڼو او په دغه‬
‫مياشت کې تر نورو ټولو وختونو ډېره هڅه وکړو چې خپل خالق راضي کړو‪.‬‬
‫دولسم بحث‪ :‬د ليلة القدر بيان‪:‬‬
‫ليلة القدر د هر رمضان مياشتې په اخرو لسو شپو کې شتون لرياو دا په تاق شپو کې راځي‪ ،‬ددې‬
‫شپې عبادت د زرو مياشتو له عبادت څخه غوره دى‪ ،‬ددې طلب کولو سره د ايمان او ثواب المله هللا‬
‫پاک د انسان ګناهونه بښي؛ نو کوښښ پکار دى‪،‬چې دا وروستۍ لس شپې په عبادت تيرې شي‪ .‬او د‬
‫ليلة القدر نور تفصيل يې د حديثو او تفسير په کتابونو کې شته دى‪.‬‬
‫ديارلسم بحث‪ :‬هغه عذرونه چې روژه ورسره معاف ده‪.‬‬
‫‪ : ١‬د داسې ناروغ لپاره روژه خوړل روا ده‪،‬چې د سختې ناروغۍ له کبله نشي کولى روژه ونيسي؛‬
‫نو که د جوړېدو تمه او هيله يې لرله قضاء به يې راوړي او که جوړېدو هيله يې نه لرله ؛ نو د هرې‬
‫روژې په بدل کې به فديه ورکوي‪.‬‬
‫‪ :٢‬په سفرکې روژه خوړل شته؛ خو قضا به يې رواړي‪.‬‬
‫‪ : ٣‬هغه لوږه او تنده چې له امله يې انسان ته د مرګ خطر وي؛ نو روژه خوړل (فطر) ورته روا‬
‫دى‪ ،‬او قضا به يې راوړي‪ .‬فقه السنة ‪٤-٢٩١ /١‬‬
‫‪ :٤‬د هغه شيخ فاني ‪ ،‬بوډۍ او کمزورې ښځې لپاره د روژې خوړل روا دي‪ ،‬چې د روژې نيولو‬
‫وس او طاقت نه لري؛ خو د هرې روژې په مقابل کې په فديه ورکوي چې هغه نيمه پيمانه غنم دي‪،‬‬
‫د احنافو علماؤ په نظر چې تقريبًا دوه کيلو کېږي ‪.‬‬
‫‪ : ٥‬حامله ښځه او شيدې ورکونکې ښځې چې کله په خپل ځان او يا په خپلو بچيانو د مرګ ويره‬
‫ولري ؛ نو روژه خوړلى شي او قضا به يې راوړي‪.‬‬
‫‪ :٦‬ښځه به د حيض او نفاس پرمهال روژه نه نيسي او ورسته به يې قضا راوړي‪.‬‬
‫‪ : ٧‬هغه بنديان چې کافران او ظالمان يې روژې نيولو ته نه پرېږدي او يا داسې سخت کارونه‬
‫ورباندې کوي‪ ،‬چې روژه ورسره نه شي نيولى؛ نو افطار کولى يې شي او قضاء به يې راوړي‪ .‬فقه‬
‫السنة ‪٣٩٣-١/٣٨٨‬‬

‫څوارلسم بحث‪ :‬د روژې د مياشتې (هالل) دليدلو حکم‪:‬‬

‫د روژې مياشتې د ليدلو لپاره د يو تقوى دار او دينداره مسلمان شاهدي او ګواهي ورکول بس دى‪،‬‬
‫چې مياشت وګوري او يا به د شعبان ديرش ورځې پوره کوي‪ .‬فقه السنة ‪ ١/٣٨٥‬او د جمهور علماؤ‬
‫په نېز اختالف مطالع معتبر دى‪ ،‬په دې مانا چې هر هېواد او قوم لپاره د خپل هېواد د مياشې ليدل‬
‫باور لري او يا به د شعپان ديرش ورځې پوره کوي‪ .‬او د اختر د مياشتې د ثبوت لپاره د ډېرو کسانو‬
‫ګواهي پکار ده‪ ،‬چې کله اسمان وريځ وي‪ .‬هدايه کتاب الصوم‬
‫څوالسم بحث‪ :‬د رمضان د مياشتې د شپې قيام (عبادت کول(‬
‫هر مسلمان بايد د رمضان مياشتې په ټولو شپو کې د تراويح او تهجد لمانځه ته ډېره پاملرنه‬
‫وکړي‪.‬او د تراويح او تهجد لمونځ په پوره ډاډ‪ ،‬خشوع‪ ،‬عاجزۍ‪ ،‬په ښايسته تالوت کولو او د تجويد‬
‫او ښه اواز سره د قرانکريم په ويلو سره ادا کړي‪ ،‬د تراويح د رکعاتو په شمېر کې د علماؤ اختالف‬
‫دى‪ ،‬چې مسلمانان بايد ددې اختالف څخه د اصولو اختالف جوړ نکړي او په دې موضوع باندې د‬
‫هر راز جنګ د رامنځ ته کولو څخه ډډه وکړي‪ .‬فقه السنة ‪١/١٨٢‬‬

‫پنځلسم بحث‪ :‬د روژه ماتي بيان‪:‬‬

‫‪ : ١‬په روژه ماتي کې مستحب طريقه دا ده ‪،‬چې لمر ډوب شي او ماښام داخل شي ؛ نو سمدالسه‬
‫روژه ماتى وشي‪.‬‬
‫‪ :٢‬روژه ماتى په طاقو کجورو (خرماؤ) مستحب او که خرما نه وي؛ نو په اوبو سره ‪ .‬زادالمعاد‬
‫‪١/٢٣٦‬‬
‫‪ :٣‬د روژه ماتي وخت کې دعا او ذکر ښه قبلېږي او د روژه ماتي دعا دا ده‪( .‬اللهم لک صمت وعلى‬
‫رزقک افطرت) ابو داؤد ‪٢٣٨‬‬
 ‫‪ :٤‬محتاج انسان ته روژه ماتى ورکول ډېر اجر او ثواب لري‪ .‬زادالمعاد ‪٢٣٦ /١‬‬
‫شپاړلسم بحث‪ :‬د پېشنمي بيان‪:‬‬
‫‪ :١‬پېشنمى کول مستحب دي‪ :٢ .‬دا د خير او برکت کار دى‪ ،‬ځکه روژي ته قوت وربښي او روژه‬
‫اسانه کوي‪ :٣ .‬روژه دار باندې هللا پاک رحمت رالېږي او مالئکې ورته دعاګانې کوي‪ :٤ .‬پېشنمى‬
‫په لږ او مناسب خوراک او همدارنګه په اوبو هم روا دى‪ :٥ .‬پېشنمى د نيمې شپې څخه تر سبا ختلو‬
‫(قجر صادق) پورې روا دى‪ .‬او ښه دا ده‪ ،‬چې فجر صادق ته نږدې وي‪ :٦ .‬په دغه وخت کې تهجد‪،‬‬
‫استغفار د هللا تعالى نه بښنه غوښتل ډېر اجر او ثواب لري‪ .‬فقه السنة ‪١/٤٠٣‬‬
‫اوولسم بحث‪ :‬د اعتکاف بيان‪:‬‬
‫اعتکاف په جومات کې دېره کېدل د ثواب او د هللا پاک ته د نزديکت او د هغه د رضا حاصلولو‬
‫لپاره دى‪ .‬اعتکاف بې له مسجد څخه بل ځاى کې نه صحيح کېږي د رمضان مياشتې په وروستيو‬
‫لسو شپو کې اعتکاف سنت دى او د اعتکاف پرمهال به انسان ډېر عبادت‪ ،‬ذکر‪ ،‬دعا‪ ،‬صدقه‪،‬‬
‫تالوت‪ ،‬لمونځ او نيک اعمال کوي‪ ،‬د اعتکاف پرمهال ډېرې خبرې او بې اړتيا د جومات نه بهر وتل‬
‫ناروا دي‪ .‬او د ناروغ پوښتنې او جنازې لپاره به د جومات څخه بهر نه رواځي ؛ خو که د انساني‬
‫اړيتا لپاره د باندې راوتلى وي‪ ،‬او په الره کې يې دا دوه کارونه وکړل؛ نو روا ده‪ .‬اعتکاف په جماع‬
‫کولو فاسديږي او قضاء به يې رواړي‪ .‬د اعتکاف د نورو مسايلو او احکامو د پوهېدو لپاره د فقهې‬
‫او حديثونو کتابونه وګورئ‪ ،‬همدارنګه فقه السنة ‪ ٤٢٨ -١/٤١٩‬وګورئ‬