8

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri

Dış PolitikaNedir? Atatük'ün Sözleriyle Dış Politika İlkeleri
Bir devletin milli çıkarlarının biçimlendirdiği amaçlara ulaşmak için diğer devletlerle ve Tam bağımsızlık
uluslararası kurumlarla olan diplomatik, ekonomik, siyasi ve hukuki ilişkileri kapsayan si- “Siyasi, mali, iktisadi, adli, askerî, kültürel ve benzeri… Bu saydıklarımın herhangi
yasi faaliyetlerine dış politika denir. birinde bağımsızlıktan mahrumiyet, millet ve memleketin gerçek anlamıyla bütün
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri bağımsızlığından mahrumiyeti demektir.”
• Tam Bağımsızlık • Gerçekçilik Akılcılık

Şeyhmus Yüce - www.sosyalbilgiler.biz

• Akılcılık • Mütekabiliyet (Karşılıklılık) “Akıl, mantık ve zekâ ile hareket etmek bizim en belirgin özelliğimizdir.”
• Millî Menfaatleri Esas Alma • Türk ve Dünya Kamuoyunu Dikkate Alma Mütekabiliyet (Karşılıklılık)
• Barışçı anlayış “Şüphesiz, hukukumuza, şeref ve değerimize saygı gösterildikçe karşılıklı saygıda
• Atatürk, uluslararası ilişkilerde Türkiye’nin bağımsızlığına ve toprak bütünlüğüne saygı asla kusur etmeyeceğiz.”
duyan devletlerle iyi ilişkiler kurmaya önem vermiştir. Barışçı anlayış
• Ülkemizin takip ettiği dış politika anlayışının olumlu yansımaları olmuştur. “Yurtta sulh, cihanda sulh için, çalışıyoruz”
• Dış politikada uygulanan ilkeler ile yakın tarihe kadar sorun yaşadığımız İngiltere ve Millî Menfaatleri Esas Alma
Yunanistan gibi ülkelerle karşılıklı dostluk ve iş birliği gelişmeye başlamıştır.
“Dış siyaset, bir toplumun iç kuruluşu ile sıkı şekilde ilgilidir. İç kuruluşa dayanmayan
• Bu durum hem ülkemizin güvenliğinin sağlanmasına hem de dünya barışının korunma- dış siyasetler daima mahkûm kalırlar. Bir toplumun iç kuruluşu ne kadar kuvvetli,
sına katkı sağlamıştır. sağlam olursa dış siyaseti de o nispette güçlü ve dayanıklı olur.”
• Atatürk dönemi Türk dış politikası, genellikle Lozan Barış Antlaşması'ndan kalan sorun-
Gerçekçilik
ları çözmek üzerine yoğunlaşmıştır.
“Büyük hayaller peşinden koşan, yapamayacağımız şeyleri yapar gibi görünen sah-
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası Konuları tekâr insanlardan değiliz.”
• Yabancı okulllar sorunu • Musul sorunu • Nüfus mübadelesi sorunu Türk ve Dünya Kamuoyunu Dikkate Alma
• Dış borçlar sorunu • Milletler Cemiyetine giriş • Balkan Antantı “Ben düşündüklerimi önce milletimin arzusunda, ihtiyaç ve iradesinde görmeyi şart sa-
• Boğazlar sorunu • Balkan Antantı • Hatay konusu yan ve bunu gördükten sonra ancak, uygulaması ile kendimi vazifeli bilen bir adamım.”

Yabancı Okullar Musul Nüfus Mübadelesi Dış Borçlar Milletler Bankan Montrö Boğaz- Sadabat Hatay'ın Anava-
Sorunu Sorunu Sorunu Sorunu Cemiyetine Giriş Antantı lar Sözleşmesi Paktı tan'a Katılması

1926 1926 1930 1930 - 1933 1932 1934 1936 1937 1939
 8
T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

Dış Politikada Yaşanan Gelişmeler

Yabancı Okullar Sorunu Dış Borçlar Sorunu Musul Sorunu
• Osmanlı'nın verdiği ayrıcalıklardan yararlanan yabancı devletler Os- • Osmanlı Devleti dış ülkelerden al- • Misakımillî toprağı olan Musul, Mondros'tan
manlı topraklarında birçok okul açmıştı. dığı borçların faizini dahi ödeye- sonra, İngilizler tarafından işgal edilmişti.
• Bu okullarda devletin yeterince denetim hakkı yoktu. mez hâle gelmiş ve iflas etmişti.
• Lozan'da, Misakımillî sınırları içinde yer alan Mu-
• Bunu değerlendiren yabancı okullar, eğitimden çok misyonerlik gibi • Alacaklı devletler “Düyûn-u Umû- sul’un, Türkiye’ye bırakılması gerektiğini savunsak
miye” adıyla bir teşkilat kurup Os-

Şeyhmus Yüce - www.sosyalbilgiler.biz

Şeyhmus Yüce - www.sosyalbilgiler.biz

zararlı faaliyetler gerçekleştiriyordu. da bu teklif kabul edilmemişti.
manlı'nın bazı gelir kaynaklarına el
• Bu durum azınlıkların isyan etmeleri, toplum içinde kültür farklılıkla- Lozan'da Musul Konusu
koydular.
rının oluşması gibi bir çok sonucu beraberinde getirmişti. Musul sorunu, Türkiye ile İngiltere arasında, 9 ay
Lozan'da Yabancı Okullar Konusu Lozan'da Dış Borçlar Konusu içinde yapılacak ikili görüşmelerle karara bağlana-
Borçlar, Türkiye ile Osmanlı'dan ayrılan cak. Taraflar ortak bir karara varamazlarsa Milletler
Yabancı okullar, Türk Hükûmetinin koyacağı kurallara uymaları şartıyla fa-
devletler arasında paylaştırılacak ve yir- Cemiyetinin vereceği karar geçerli olacak.
aliyetlerine devam edebileceklerdir.
mi yıl içinde ödenecektir. • Türkiye ile İngiltere arasında, 1924’te İstanbul’da
• Lozan'dan sonra yabancı okullarla ilgili yasal düzenlemeler yaptı.
• “Tevhid-i Tedrisat Kanunu” çıkarılarak yabancı okulların ayrıcalıkları- • 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı Tür- başlayan görüşmelerden bir sonuç çıkmadı. Bu-
na son verildi ve bu okullar Millî Eğitim Bakanlığına bağlandı. kiye'nin ekonomisini olumsuz etkile- nun üzerine konu İngilizler tarafından Milletler
• 1926 yılında hazırladığı Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun ile yabancı yince ödemede aksaklıklar yaşandı. Cemiyetine götürüldü.
okulların faaliyetlerini yeniden düzenledi. • Türkiye ve Fransa arasında 1933 • Milletler Cemiyetinin oluşturduğu komisyon
• Yabancı okullara Türk öğretmenler tarafından Türkçe okutulmak üze- yılında borçlarla ilgili bir görüşme Musul'un Irak'a bırakılmasına karar verdiyse de
re tarih ve coğrafya dersleri de konuldu. daha yapıldı ve yeni bir antlaşma im- Türkiye bunu kabul etmedi.
• Ayrıca tüm yabancı okulların Türk müfettişler tarafından denetlen- zalandı.
mesi kararlaştırıldı. • Bu antlaşmadan sonra Türkiye'nin • Doğuda çıkan Şeyh Sait İsyanı ile uğraşan Türki-
ödeyeceği borçların taksit süreci ye bu mesele ile ilgilenemedi. 5 Haziran 1926'da
• Türkiye yabancı okullar konusunu tüm tepkilere rağmen Milletler
uzatıldı. Ankara Antlaşması imzalandı.
Cemiyetine bile götürmedi. Gerekçe ise iç meselemiz olarak kabul
ettiğimiz bu konuya başka devletlerin karışmalarını önlemektir. Not: Osmanlı'dan kalan dış borçların • Antlaşmayla Musul, İngiltere denetimindeki Irak'a
Not: Bu konu daha çok FRANSA ile aramızda sorun olmuştur. son taksidi 1954 yılında ödendi. bırakıldı. Günümüz Türkiye-Irak sınırı çizildi.

Yabancı Okullar Musul Nüfus Mübadelesi Dış Borçlar Milletler Bankan Montrö Boğaz- Sadabat Hatay'ın Anava-
Sorunu Sorunu Sorunu Sorunu Cemiyetine Giriş Antantı lar Sözleşmesi Paktı tan'a Katılması

1926 1926 1930 1930 - 1933 1932 1934 1936 1937 1939
 8
T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

Dış Politikada Yaşanan Gelişmeler

Nüfus Mübadelesi Sorunu Boğazlar Sorunu Milletler Cemiyetine Giriş
• Türkiye ile Yunanistan arasında, Lozan görüşme- Lozan'da Boğazlar Konusu • I. Dünya Savaşı sonrasında dünya barı-
leri devam ederken azınlık sorunun çözümüne Boğazlar başkanı Türk olan Uluslararası Boğazlar Komisyonu tara- şı için Milletler Cemiyeti kurulmuştu.
yönelik “Türk ve Rum Nüfus Mübadelesine Dair fından yönetilecek. Boğazların her iki yakasında askerden arındı- • Bu cemiyetin amacı dünya barışını sağ-
Sözleşme” imzalandı. rılmış bölge bulundurulacak.
lamak olsa da daha çok İngiltere’nin
• Bu durum egemenlik haklarımıza aykırıydı. Ayrıca gelebilecek

Şeyhmus Yüce - www.sosyalbilgiler.biz

Şeyhmus Yüce - www.sosyalbilgiler.biz

• Sözleşmeye göre Anadolu'daki Rumlar ile Yuna- isteklerini yerine getiren bir örgüte dö-
nistan'daki Türkler karşılıklı olarak yer değiştiri- tüm saldırılara karşı boğazların güvenliği bulunmamaktaydı. nüşmüştü.
lecek; İstanbul’daki Rumlar ile Batı Trakya’daki • 1936 yılına kadar bu durum böyle süregeldi. Bu tarihlerde 2.
Dünya savaşı çıkmak üzereydi. Özellikle Boğazlar komisyonun • Musul sorununda cemiyetin İngiliz
Türkler, bu mübadelenin dışında tutulacaktı.
iki ülkesi olan İtalya ve Japonya bu savaşın kahramanlarındandı. yanlısı ve taraflı bir politika izlemesi
• Yunanistan, sözleşme şartlarına uymayarak Tür- Türkiye’yi rahatsız etmişti.
• Türkiye bu durumda komisyonun boğazların güvenliğini sağ-
kiye’de daha fazla Rum'un kalması için çalıştı. layamayacağı sebebiyle Boğazların güvenliğini sağlamak için • Bu nedenle Türkiye uzun süre cemiye-
• Gerginliğin artması ile mübadele sorunu, Millet- Milletler Cemiyetine başvurmuştur. te üyelik başvurusunda bulunmadı.
ler Cemiyetinin kararıyla Lahey Adalet Divanı’nda • 1936 yılında İsviçre’nin Montrö şehrinde "Montrö Boğazlar
• Türkiye'nin sorunları çözerken barışçıl
görüşüldüyse de bundan da bir sonuç çıkmadı. Sözleşmesi" imzalanmıştır.
bir dış politika izlemesi dünya devlet-
• İtalya’nın Akdeniz’de saldırgan bir politika takip Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ni imzalayan devletler: lerinin takdirini toplamıştı.
etmesi, Türkiye ve Yunanistan’ı tedirgin etti. Bu • Türkiye • İngiltere • Yunanistan
• 1932 yılında İspanya ve Yunanistan’ın
durum karşısında iki devlet birbirine yaklaşmaya • Sovyet Rusya • Yugoslavya • Bulgaristan daveti üzerine bu cemiyete üye olduk.
başladı. 10 Haziran 1930’da Ankara’da imzala- • Fransa • Japonya • Romanya
nan antlaşma ile İstanbul’da yaşayan Rumlar ile Milletler Cemiyeti'ne Götürülen Sorunlar
Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile;
Batı Trakya’da yaşayan Türkler mübadele dışında • Musul sorunu • Boğazlar
• Boğazlar Komisyonu kaldırılarak boğazlar Türkiye'ye verilmiştir.
tutularak mübadele sorunu çözüldü.
• Türkiye boğazlarda asker bulundurabilme hakkını elde ederek • Boğazlar • Hatay
• Bu sorun için Milletler Cemiyetine başvurulması İstanbul ve Boğazların güvenliğini sağlanmıştır. NOT: Milletler Cemiyetine üye olmamız ba-
barışçı bir politika izlediğimizin kanıtıdır. • Misakımilli'ye aykırı olan bir durum ortadan kaldırılmıştır. rışçı olduğumuzu gösterir.

Yabancı Okullar Musul Nüfus Mübadelesi Dış Borçlar Milletler Bankan Montrö Boğaz- Sadabat Hatay'ın Anava-
Sorunu Sorunu Sorunu Sorunu Cemiyetine Giriş Antantı lar Sözleşmesi Paktı tan'a Katılması

1926 1926 1930 1930 - 1933 1932 1934 1936 1937 1939
 8
T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

Dış Politikada Yaşanan Gelişmeler

Balkan Antantı Sadabat paktı Hatay'ın Anavatan'a Katılması
• I. Dünya Savaşı'ndan sonra Almanya ve İtalya • İtalya’nın 1935’te Habeşistan’a saldırması, Lozan'da Hatay Konusu
yeniden silahlanarak saldırgan bir politika iz- Ortadoğu’da güvenliği tehlikeye düşürmüştü. Türkiye-Suriye sınırı, Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması’n-
lemeye başladı. da olduğu gibi kabul edilecek. Kısacası Hatay Fransa'nın sömür-
• Bu durum karşısında Türkiye ülke ve bölge gesi olan Suriye'ye bırakıldı.
• Bu devletlerin Balkanlar ve Akdeniz üzerinde güvenliğinin sağlanması için bölge ülkeleriyle • Hatay Fransa'nın sömürgesi olan Suriye'ye bırakıldı.

Şeyhmus Yüce - www.sosyalbilgiler.biz

Şeyhmus Yüce - www.sosyalbilgiler.biz

takip ettikleri yayılmacı politika, Türkiye baş- iş birliğini geliştirmeye çalıştı. • 2. Dünya Savaşı öncesi Almanya’nın yeniden silahlanması
ta olmak üzere Balkan ülkelerini tehdit etti. Fransa’yı oldukça endişelendirmişti.
• Balkan Antantı ile Batı sınırını güvence altına
• Bunun üzerine Fransa kendi topraklarının güvenliğiyle ilgi-
• Bu durum karşısında Türkiye bazı tedbirler al- alan Türkiye aynı amacı Doğu komşularıyla
lenmek için manda bölgelerinden çekilmeye başladı.
mak için hareket geçerek Balkan devletlerini da gerçekleştirmek istedi.
• Türkiye, Fransa’ya diğer manda bölgelerine verdiği bağım-
bir araya getirmeye çalıştı.
• Çalışmaların bir sonucu olarak 1937 yılında sızlığın Hatay’a da verilmesini istedi. Fransa bu talebi red-
• Çalışmaların bir sonucu olarak 1934 yılında Sadabat Paktı kuruldu. dedince Türkiye konuyu Milletler Cemiyetine taşıdı.
Balkan Antantı imzalandı. • Milletler Cemiyeti 2 Eylül 1938 yılında Hatay’ın iç işlerinde
Üye ülkeler; Üye ülkeler; bağımsız, dış işlerinde Suriye’ye bağlı özerk bir devlet olma-
• Türkiye • Yunanistan • Türkiye • İran sına karar verdi.
• 29 Haziran 1939’da ise Hatay Millet Meclisi oy birliğiyle Tür-
• Yugoslavya • Romanya • Irak • Afganistan
kiye’ye katılma kararı aldı.
• Türkiye Balkan Antantı ile hem bölge barışına • Türkiye Sadabat Paktı ve Balkan Antantı ile • Türkiye'nin Hatay konusunu Milletler Cemiyetine götürerek
katkı sağlamak hem de yeni bir savaş tehli- her ne kadar sınırlarını korumaya çalıştı ise çözüme kavuşturması barışçı bir politika izlediğinin kanıtıdır.
kesi karşısında Batı sınırını güvenlik altına al- de 2. Dünya Savaşı'nın çıkması ile bu gruplar • Atatürk’ün, hastalığına rağmen ölümünden önceki son za-
mak istemiştir. dağılmıştır. manlarını Hatay konusuyla uğraşması onun kararlılığının,
vatanseverliliğinin, özverili olduğunun, fedakârlılığının bir
• Bu kuruluşa üye olmamız barışçı bir politika • Bu kuruluşa üye olmamız barışçı bir politika göstergesidir.
izlediğimizi gösterir. izlediğimizi gösterir. NOT: Atatürk, Hatay’ın ana yurda dâhil olduğunu görememiştir.

Yabancı Okullar Musul Nüfus Mübadelesi Dış Borçlar Milletler Bankan Montrö Boğaz- Sadabat Hatay'ın Anava-
Sorunu Sorunu Sorunu Sorunu Cemiyetine Giriş Antantı lar Sözleşmesi Paktı tan'a Katılması

1926 1926 1930 1930 - 1933 1932 1934 1936 1937 1939
Yıllardır ürünlerimizi alarak bizlere destek olan
tüm öğretmen ve öğrencilere teşekkür ederiz.

Akıllı Defter, Atölyem, Soru Bankası, Deneme Sınavı, Yaprak Test ve

daha fazlası için www.ariyayin.com www.acilkitap.com
adreslerini ziyaret edebilirsiniz.
Şeyhmus Yüce
www.sosyalbilgiler.biz