Religia. Encyklopedia PWN. T. 10, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2003.

śapa

[sanskr. śāpa ‘zakaz’, ‘klątwa’], w hinduizmie formuła klątwy zsyłanej na ludzi (w popularnych narracjach
mitologicznych także na półbogów i bogów) przez ulokowanych w różnych miejscach struktury
społecznej przedstawicieli mocy osobowych. Ś. w rozwiniętej formie pojawiła się w już w tekstach
epickich ( Mahabharata,  Ramajana), często ilustrują jej działanie późniejsze teksty dewocyjne (
purany). Ś. i jej skutki są w znacznej mierze odpowiednikiem sankcji doktrynalnych nakładanych na
wyznawców za podjęcie decyzji o postępowaniu bez uprzedniego należytego rozpoznania wszystkich
istotnych składników sytuacji (zwł. w obliczu dylematu wyboru powstającego na przecięciu wymogów
powszechnego ładu, stanowionego prawa i jednostkowej moralności,  dharma i władza). Liczne
przekazy o stanie ludzi obłożonych klątwą wskazują na paralelizm ze stanami związanymi z chorobą,
atakiem magicznym i  skalaniem rytualnym. Wszystkie one, chod mogą mied symptomy jedynie
zewnętrzne, odzwierciedlają wewnętrzny stan dysharmonii (nie-Prawdy, a-satja;  satja), w którym
niemożliwe jest normalne funkcjonowanie. Niepodjęcie wysiłku oswobodzenia się od ś. skutkuje
odrodzeniem się w niekorzystnym położeniu w przyszłym żywocie ( karman,  sansara).
Charakterystyczna gradacja formuł ś. — od chwilowych do trwałych — ma w hinduizmie odpowiednik w
sytuacyjnej hierarchii wartości i norm, a także w hierarchii rang rytualnych, przypisywanych lokalnie
grupom społecznym ( kasty hinduskie). Większośd takich formuł zawiera w sobie warunek
oswobodzenia. Można je osiągnąd przez ryty oczyszczające, pielgrzymkę ( jatra) i umartwienia,
wszystkie połączone z bezwarunkowym oddaniem się miłości (do) bóstwa ( bhakti). Oswobodzenie od
więzów ś. bywa wg tekstów również możliwe bez aktu woli wyklętego, jedynie dzięki łasce bóstwa (
prasad).
Artur Karp