ACHTERGRONDEN

Verdiepingbijdedienstvan6november2011

Openbaring12,112
Marcus6,6b13

Werkvertalingenencommentaar

Dr.A.P.B.vanMeeteren

VrijzinnigeGeloofsgemeenschapOnzeRoepingGetrouwteSliedrecht
Werkvertalingen
Openbaringen12

Eigenvertaling NBV NA
27
1 En een groot teken verscheen
(lett. werd gezien) in/aan de
hemel:eenvrouwdiebekleed
was met de zon, en de maan
was onder haar voeten en op
haar hoofd was een diadeem
(of:krans)vantwaalfsterren.
Er verscheen in de hemel een
indrukwekkend teken: een
vrouw, bekleed met de zon,
met de maan onder haar
voeten en een krans van
twaalfsterrenophaarhoofd.
Kat c.tei .,a .| .i
. euai., ,ui
:.t..i ei tei, sat
c. i u :esa . . i :ee. i
au, sat . :t , s.|a,
au, c. |aie, ac..i
e.e.sa,
2 en ze was zwanger en ze
schreeuwdeomdatzebarens
ween had en gekweld werd
omtebaren.
Ze was zwanger en
schreeuwde het uit in haar
weenenhaarbarensnood.
sat .i ,act .,euca, sat
sa,.t .etieuca sat
acait,e. i .s.t i.
3 Eneenandertekenverscheen
in/aan de hemel en zie een
grote vuurrode draak
verscheen die zeven hoofden
had en tien hoorns en op zijn
hoofden waren zeven kronen
(of:diademen).
Er verscheen een tweede
teken in de hemel: een grote,
vuurrode draak, met zeven
koppen en tien horens, en op
elkekopeenkroon.
sat . | a e c.t ei . i .
euai., sat teeu eas.i
. ,a, :ue , . ,.i s.|aa ,
.:a sat s.aa e. sa sat .:t
a, s.|aa , aueu .:a
etaeaa,
4 En zijn staart (of:
achterhoede) sleepte het
derdedeelvandesterrenvan
de hemel mee en hij wierp ze
opdeaarde.Endedraakstaat
tegenover de vrouw die moet
bevallen, om, wanneer zij zou
baren,haarkindopteeten.
Met zijn staart sleepte hij een
derde van de sterren aan de
hemelmeeensmeetzeopde
aarde. De draak ging voor de
vrouw staan die op het punt
stond haar kind te baren, om
het te verslinden zodra ze
bevallenwas.

sat eua aueu cu.t e

tei .i ac..i eu
eu aieu sat . a.i au eu ,
.t, i ,i. Kat e eas.i
. cs.i . i. :tei , ,uiatse ,
, .eu c, .s.t i, t ia
eai .s e .siei au,
saa|a,.
5 En zij baarde een mannelijke
zoon, die alle volken zal
verlossen door een ijzeren
staf. En haar kind werd
weggerukt (of: snel gegrepen,
geroofd) naar God en naar
Zijntroon.
Maar toen ze het kind
gebaard had een zoon, die
alle volken met een ijzeren
herdersstaf zal hoeden ,
werdhetdadelijkweggevoerd
naarGodenzijntroon.
sat ..s.i utei ac.i, e,
. .t :etat i.ti :a ia a
. i . i a e. ctea . sat
:a c e . siei au , :e ,
ei .ei sat :e, ei eiei
aueu.
6 En de vrouw vluchtte naar de
woestijn, daar waar zij een
plaatsheeftdiedoorGodwas
gereedgemaakt, waar ze haar
1260dagenzoudenvoeden.
Devrouwzelfvluchttenaarde
woestijn. God had daar een
plaats voor haar
gereedgemaakt, waar
twaalfhonderdzestig dagen
lang voor haar gezorgd zou
worden.

sat ,ui . |u,.i .t , i

. ei, e :eu . ,.t . s.t e :ei
etac. iei a :e eu .eu ,
t ia . s.t . |.cti au i
.a, ,tta, etasecta,
.seia.
7 En er ontstond oorlog in de
hemel. Michal en zijn
engelen (hadden) oorlog te
voeren met de draak. Ook de
draakenzijnengelenvoerden
oorlog
Toen brak er oorlog uit in de
hemel. Michal en zijn
engelen bonden de strijd aan
metdedraak.Dedraakenzijn
engelenbodentegenstand
Kat .,.i.e :e.e, .i .
euai., e \t,a sat et
a,,.et aueu eu :e.cat
.a eu easeie,. sat e
ea s.i . :e. c.i sat et
a,,.et aueu,
8 en hij kon zich niet
handhaven; ook hun plaats
werd niet meer gevonden in
dehemel.
maar werden verslagen;
sindsdien is er voor hen in de
hemelgeenplaatsmeer.

sat eus t c,uc.i eue. e:e,

.u . au . i . t . i .
euai..
9 En de grote draak werd
neergeworpen, de oude slang
die duivel en satan wordt
genoemd, die de hele wereld
doet dwalen. Hij werd
neergeworpenopdeaardeen
zijn engelen werden met hem
meegeworpen.
De grote draak werd op de
aarde gegooid. Hij is de slang
van weleer, die duivel of
Satan wordt genoemd en die
de hele wereld misleidt.
Samen met zijn engelen werd
hijopdeaardegegooid.
sat . e eas.i e . ,a,,
e e|t, e a,ate,, e
saeu.ie, ^taee, sat e
Laaia ,, e :ai. i i
etseu.ii ei, . .t,
i ,i, sat et a,,.et
au eu .` au eu . cai.
10 Enikhoordeeenluidestemin
de hemel, die zei: Nu is
geschied de redding en de
macht en het Koninkrijk van
onze God, en de macht van
Zijn gezalfde. Want de
aanklager (hapax leg) van
onzebroeders,diehendagen
nacht voor onze God
aangeklaagde, is neer
geworpen.
Toenhoordeikeenluidestem
in de hemel zeggen: 'Nu zijn
de redding, de macht en het
koningschap van onze God
werkelijkheid geworden, en
de heerschappij van zijn
messias. Want de aanklager
van onze broeders en zusters,
die hen dag en nacht bij onze
God aanklaagde, is ten val
gebracht.

sat seuca |.i i .,a i . i

. euai. .,eucai at
. ,. i.e c.t a sat
eu iat, sat act.t a eu
.eu .i sat .eucta eu
,tceu aueu, et . e
sa,. .i ae.|.i .i,
e sa,e.i aueu, .i. :tei
eu .eu .i .a, sat
iuse,.
11 En zij hebben hem
overwonnen door het bloed
van het offerlam (let. bokje)
en door het woord van hun
getuigenis en zij hebben hun
leven niet liefgehad tot de
doodtoe.
Zij hebben hem dankzij het
bloed van het lam en dankzij
hun getuigenis overwonnen.
Zij waren niet aan het leven
gehecht en hebben hun dood
aanvaard.
sat au et . it scai au ei eta
e at a eu a it eu sat eta
ei e,ei , auta,
au.i sat eus ,a:cai i
u, i au . i a ,t aia eu.
12 Daarom, wees verheugd,
hemelen, en zij die daarin
wonen. Wee de aarde en de
zee,wantdeduivelistotjullie
neergedaald, terwijl hij grote
woede heeft, omdat hij weet
dathijweinigtijdheeft.
Daarom:juich,hemel,enallen
diedaarwonen!Maarweede
aarde en de zee: de duivel is
naar jullie afgedaald! Hij is
woedend, want hij weet dat
hij geen tijd te verliezen
heeft.'
eta eu e .u |at i.c., [et |
eu aiet sat et . i au et ,
csieu i.,. eu at i , i sat
i a accai, et sa. e
etaee, :e, ua , . ,.i
ue i . ,ai, .t e. , e t
e t ,ei sate i . ,.t.

Marcus6

Eigenvertaling NBV NA
27
6b En Hij trok de omliggende
dorpen (van Nazaret) rond en
leerde(terwijlhijleerde).
Hij trok rond langs de dorpen
indeomtrekenonderweesde
mensen.
Kat :.t ,.i a , s. a,
su s. etea cs.i.
7 En Hij riep de twaalf bij zich
en begon hen uit te zenden,
tweeaantwee,enHijgafhen
macht over de onreine
geesten.
Hij riep de twaalf bij zich en
zond hen twee aan twee uit,
en gaf hun macht over de
onreinegeesten.

Kat :ecsa.t at eu ,
e.e.sa sat ae aueu,
a:ec..ti eue eue sat
.eteeu auet, .euctai .i
:i.ua.i .i asaa.i,
8 Enhijbevalhenomnietsmee
te nemen op reis behalve
een staf geen brood, geen
reistas,geenkoper(geld)voor
indebeurs,
Hij droeg hun op niets mee te
nemen voor onderweg, geen
brood, geen reistas en geen
geld,alleeneenstok.

sat :a ,,.t.i au et , t ia
e. i at .cti .t , e ee i .t
a eei e iei, a ei,
: ai, .t , i ,. ii
,asei,
9 maar wel sandalen te dragen,
en: doe geen twee
onderkledenaan.
Sandalen mochten ze wel
dragen. 'Maar,' zei hij, 'trek
geenextraklerenaan.'
aa u:ee.e..ieu, caiea ta,
sat .ieucc. eue
,t. ia,.
10 Ook zei Hij tegen hen: Waar
jullie een huis binnengaan,
daar blijven jullie tot jullie
vandaarweggaan.
Enookzeihij:'Alsjullieergens
onderdakkrijgen,moetjedaar
blijventotjeverderreist.
sat . .,.i au et , e :eu . a i
.t c. . .t , et st ai, . s.t
. i.. . ., a i . . .
. s.t .i.
11 En als een plaats jullie niet
ontvangt en niet aanhoort,
moeten jullie, terwijl jullie
vertrekken, het stof van jullie
voetzoelen schudden als
getuigenisvoorhen(TRvoegt
toe: Voorwaar, ik zeg jullie:
Het zal Sodom en Gomorra
ten dage van het oordeel
draaglijker zijn dan zulk een
stad).
Maar als jullie ergens niet
welkom zijn en de mensen
nietnaarjulliewillenluisteren,
moet je daar weggaan en het
stof van je voeten schudden
ten teken dat je niets meer
met hen te maken wilt
hebben.'

sat e , ai e:e, e.at

u a , e. a seu c.cti u . i,
. s:e.ue .iet . s.t .i
. stia a. e i ,eu i e i
u:esa. .i :ee.i u.i .t,
au tei au et , [a i . ,.
uti, ai.se.ei .cat
Leeeet, leeet, .i
.a stc..,, :e.t
.s.ti|.
12 En nadat zij waren
weggegaan, verkondigden zij
opdat zij zich zouden
bekeren.
Ze gingen op weg en maakten
het goede nieuws bekend om
de mensen tot inkeer te
brengen,
Kat . .e i., . s uai t ia
.aie. cti,

13 En zij dreven veel demonen

uit en zij zalfden veel zieken
metolieengenazenhen.
En ze dreven veel demonen
uit en zalfden veel zieken met
olieengenazenhen.
sat eateita :ea
. . aei, sat .t|ei . at .
:eeu , a . ceu, sat
. .a :.uei.

Exegese
Openbaringen12,112

1. Kat c.tei .,a .| .i . euai., ,ui :.t..i ei tei, sat c.i

u:esa. .i :ee.i au, sat .:t , s.|a, au, c.|aie, ac..i e.e.sa,

Openbaringen 12 vormt het begin van een intermezzo in Openbaringen (Op. 12 en 13). In het
hoofdstuk ervoor werd na de zevende bazuinstoot al vooruitgelopen op de overwinning van God.
Daarmee leek het einde gekomen, maar Johannes heeft nog meer voor ons in petto. In feite begint
hij zijn verhaal helemaal opnieuw. Wat volgt is een flashback, een hervertelling van het Nieuwe
Testament,zoalswezullenzien.
Hetisbijzonderdatdeauteurhetverhaaloverdevrouwendedraaklaatvertellendoordesterren:
hij schetst het als een teken aan de hemel. Wat volgt zal dan ook niet zijn opgetekend als een
historisch verhaal of een journalistiek verslag. Het is een beeldverhaal, een hemelse allegorie. Wat
ziet Johannes precies? Een vrouw bekleed met de zon en de maan was onder haar voeten. Je zou
daar een mooie verwoording in kunnen lezen van het oplichten van het sterrenbeeld Maagd, het
teken van de dienstbaarheid (A. Farrer, A rebirth of images. The making of St. Johns apocalyps
(Gloucester1970).
Maar dat is te eenzijdig. Johannes grijpt niet alleen naar astrologie, maar ook naar beelden uit
Babylonische,Perzische, Egyptische en Grieksemythologievanzijntijd(Barr,1035).Aldie tradities
resoneren bij het publiek, wat de uitleg van Openbaring complex maakt. Belangrijker nog dan het
uitzoeken van de achtergronden van Openbaring is de reconstructie van het nieuwe verhaal dat
Johannesmetdealoudebeeldtaalwilvertellen.
Johannes plaatst het relaas van Op. 12 in de hemel. Dat laatste is belangrijk. Het verhaal krijgt een
hemels perspectief. En daarin gebeurt iets wonderlijks. Wie goed leest, ontdekt dat heel
Openbaringen zich afspeelt op n dag. Dus wat beschreven staat, voltrekt zich niet noodzakelijk
allemaal n elkaar, maar ook tegelijkertijd. We zouden eigenlijk ook de hoofdstuk en versindeling
moetenschrappen.Danziejedatbeter.
De Openbaring vertelt telkens opnieuw over gebeurtenissen die het leven en sterven van Jezus
omgeven. Niet op lokaal niveau, maar op kosmische schaal, als een basale strijd tussen goed en
kwaad.Diekosmischeschaalmaaktdatverleden,hedenentoekomstnietgoedzijnaftepalen.Dat
maakt dat het onmogelijk is om met het boek Openbaring in de hand de geschiedenis of zelfs de
actualiteitteinterpreteren!
Er zijn drie delen in het boek te onderscheiden: Op. 13, 411 en 1222. Deel 1 bestaat uit brieven.
DiewordengedicteerdopPatmos,waarJohannesvaneenstemdeopdrachtkrijgttenoterenwathij
ziet.Deel2verplaatsthetbedrijfnaardehemel,waardeauteureengoddelijkerechtbankziet,waar
hetlamalsrechterderolopentendeinhoudervanonthult.Danvolgtindeel3dekosmischestrijd
tussenhetbeestendehoer,deoverwinningvanhetbeestentenslottedeoverwinningophetbeest.
Dedriedelenzijnhervertellingenvansteedshetzelfdeheilsverhaal.
Hoofdstuk 12 leidt de derde ronde in. De eerste zes verzen vormen een eenheid, bestaande uit 3
strofen van elk 2 verzen. De eerste strofe schildert de pracht van de vrouw, de tweede de
verschrikkingen van de draak en de derde beschrijft de confrontatie tussen beiden. We zien een
overweldigende beeldtaal met symbolen, ontleend aan het universeel mythische verhaal van de
geboorte,vervolgingenoverwinningvandeZonnegod,vermengdmetjoodseverwijzingen.
1

1
DatdezondemantelvandevrouwvormtgeeftaandatzeaandekantvanGodstaat(inPs.104,2hultGod
zichinlichtalsineenmantel).Godheeftdeaardealsvoetenbank,devrouwdemaan(vgl.Jes.66,1).Voorde
heidenseverwijzingen,zieLohmeyer,Offenbarung,97;NTD,712.
Johannes maakt er een hervertelling van Mt. 2 van. De vrouw, met de twaalf tekens van de
dierenriem, staat voor het ideale Isral met zijn 12 stammen (waarvan er, zoals bekend tien
verdwenen waren). Ook de andere hemeltekens, de zon en maan, wijzen naar de dochter Sions. In
Gen.37,9zietJosefimmersinzijndroomJacob,Rachelendestamvadersvande12stammeninde
gedaante van zon, maan en sterren. De kroon die de sterren vormen, duiden op een glans van
overwinning,eenduidelijkevooruitwijzingnaardeafloop.

2.sat .i ,act .,euca, sat sa,.t .etieuca sat acait,e.i .s.ti.

De vrouw is zwanger en verwacht ieder moment een baby. Het beeld van de zwangere vrouw
verwijst naar Jesaja 7,14 (zie ook Jes. 26,17 en Micha 4,10), waarnaar ook Matthes verwijst in zijn
geboorteverhaal(Mt.1,23).Zieook1QH3,68.

3.sat .| ae c.tei .i . euai., sat teeu eas.i .,a, :ue, .,.i s.|aa, .:a
sat s.aa e.sa sat .:t a, s.|aa, aueu .:a etaeaa,

Het beest van de onderwereld, al genoemd in 11,7, keert terug in een tweede teken. Wie in het
vorigetekenhetsterrenbeeldMaagdzag,kanindedraakeensamenraapselzienvanKreeft,Leeuw,
Maagd en Weegschaal, d.w.z. vier opeenvolgende sterrenbeelden die samen een teken binnen een
galactisch kruis vormen. Het woord voor draak kan ook worden vertaald met slang. Daarom kun je
hiereenverwijzingziennaardeslanguitGenesis3.Hetishoedanookeenmonster.Endanisieook
nog groot en rood en heeftie 7 koppen met 10 hoorns en 7 kronen! Het rode duidt op bloeddorst
(Op. 6,4), de zeven koppen op de hoofden van de Leviathan (Ps. 74,14) en de zeven kronen naar
volkomenregeermacht.
De tien horens komen we tegen in de schildering van de vier dieren in Danil 7,7.24. Een van de
dieren heeft tien horens. Met dat beest was Antiochus Epifanes de Vierde bedoeld, de
vertegenwoordigervandeantigoddelijkemachtindeMakkabeeseoorlog.MaarLohmeyerwijsterop
dat de draak ook voorkomt in andere godsdiensten. Daar heetie Python, Musrussu, Azi Dahaka,
Typhon,Behemot,Leviathan.Stukvoorstukmonstersdieookroodzijnofmeerderekoppenbezitten
enchaosvertegenwoordigen(tegenoverdegoddelijkeorde).

4. sat eua aueu cu.t e tei .i ac. .i eu euaieu sat .a.i aueu, .t, i
,i. Kat e eas.i .cs.i .i.:tei , ,uiatse , , .euc, .s.ti, tia eai .s e
.siei au, saa|a,.

De sterren waar in dit vers sprake van is, zijn de engelen van het kwaad. Ook dit beeld is ontleend
aan Danil, waar het vierde dier de sterren van de hemel graait en vertrapt (Dan. 8,10). Het beest
tartteGoddoorZijntempelteschenden.
Veel uitleggers zien in de draak uit Openbaringen een verwijzing naar het Romeinse Rijk, dat
evenzeerdetempelvanGodaantastteenzelfsverwoestte.PreciezerlijktinditverskoningHerodes
bedoeld,derepresentantvanhetRomeinsegezaginGalilea.Immers,dedraaksteltzichopvoorde
vrouw,omhetkinddatzijbaartteverslinden.Inditzinnetjezienweeenkosmischehervertellingvan
hetkerstverhaalvanMatthes,waarHerodusjachtmaakteophetkindvanMariaindehoophette
kunnendoden.
Zoals Herodes het Romeinse gezag representeert, zo zou je in de vrouw dus Maria kunnen zien. Zij
staatvoorIsral,hetjoodsevolkdatdemessiasvoortbrengt.Maarandereuitleggershebbenerook
de kerk in gezien het nieuwe volk van God, bedreigd en verdrukt door Satan en zelfs Eva, de
oervrouwuitwieallemensenzijnvoortgekomen.WieerEvavanmaakt,zietdeslangwraaknemen
opdevrouwnadezondeval(vgl.Gen.3,15).MaarinhetgeheelvanOpenbaringlijkteenverwijzing
naar Maria toch het meest logisch. Openbaring is immers een kosmische hervertelling van het
NieuweTestament.

5. sat ..s.i utei ac.i, e, ..t :etati.ti :aia a .i .i ae. ctea. sat
:ac e .siei au, :e, ei .ei sat :e, ei eiei aueu.

Hetkindkomtterwereld.Hetiseenzoon,eenmannelijkezoon,zowilhethebrasme(vgl.Jer.20,15
en Tob. 6,12). Het kind zal later alle volken hoeden met een ijzeren staf, zo zegt Johannes met een
verwijzingnaarhetmessiaansebeelduitPsalm2,9.Dedraak,dienetnogklaarstondomhetkindte
doden, grijpt mis. Net op tijd wordt het kind weggerukt naar God en Zijn troon. Dit kan een
verwijzing zijn naar Christus hemelvaart. Als dat zo is, dan is dit vijfde vers een wel heel bondige
samenvattingvanhetevangelie.
Maar het hele visioen speelt zich al in de hemel af. Van een hemelvaart, of een wegneming van de
aarde,isgeensprake.OokisopvallenddatergeenwoordstaatoverChristuslijdenensterven.Hou
ingedachtedatdebeeldenvanJohannesnietorigineelzijn.Zezijnoorspronkelijkjoodsenverwijzen
naar Isral, dat de Messias zou voortbrengen. Een joods messiaans beeld dus. Inderdaad bestaat in
joodseuitleggingenhetbeeldvaneenMessiasdiezichverborgenhoudttotZijntijdgekomenis(zie
ookparallellenindeafzonderingvanHorusenApollo).

6.sat ,ui .|u,.i .t, i .ei, e:eu .,.t .s.t e:ei etac.iei a:e eu .eu, tia
.s.t .|.cti aui .a, ,tta, etasecta, .seia.

Moeder en zoon worden gescheiden. Wordt het kind weggegrist naar de hemel, de vrouw vlucht
naardewoestijn.Deanalogiemethetkerstverhaaldoortrekkend,zoujeerdevluchtnaarEgyptein
kunnenlezen.MaarwiedevrouwvooralalsIsralzietenparalleldaaraanalsdechristenendieook
Gods volk zijn geworden kan er ook de uittocht uit Egypte in lezen. Zoals Isral ontkwam door de
woestijnaandeslavernijindeNijldelta,zozalookdeChristelijkegemeentewordengered.
Dewoestijnstaatvoorafzonderingenmoeite.MaarhetisookdeplaatswaarinGodomzietnaarZijn
kinderen,zoalsdestijdsookbijdeuittocht,tijdensdeverzoekingvanJezusindewoestijnennuook
weer:deverdrukkingduurtmaartijdelijk:3,5jaarompreciestezijn(Dan.7,25;Op.11,2en12,14).

7.Kat .,.i.e :e.e, .i . euai., e \t,a sat et a,,.et aueu eu :e.cat .a

eu easeie,. sat e eas.i .:e.c.i sat et a,,.et aueu,

EennieuwefaseindekosmischevertellingvanJohannesbreektaan.Erkomtoorlogindehemel.Het
is de vraag of die oorlog het gevolg is van het wegrukken van het kind. Sommigen denken dat de
draakzobooswasoverdeHemelvaartdathijstampijbegontemaken.
MaarwatJohannesschrijftiseenintermezzo.Hetverhaalvandevrouwendedraakgaatinvers13
weerverder. Wattussengevoegdwordtiseenhervertellingvan debekende engelenvalin2strofen
vanelk3verzen.Dezevalspeeltzichtraditioneelafbijhetbeginvandeschepping.Doornumidden
in Openbaring over de grondvesting van de wereld te spreken, laat Johannes opnieuw de tijd een
vreemde rol spelen. Weer een signaal dat we de vertelling in het Bijbelboek niet chronologisch
moetenlezen!VerwijzingennaardeengelenvalzienweookinJesaja14,12,Judas6enLucas10,18.
Maarookin2Henoch29,hetLevenvanAdamenEva1216,Danil10,1QM17,7.Johannesgebruikt
ditmateriaalencomponeertereennieuwevertellinguit.
Dit verklaart de rol die Michal hier krijgt bij het verslaan van het kwaad. Michal is de
beschermengelvanIsral(Dan.10,13.21en12,1;vgl.Henoch20,5;Jud.9).Hijgeldtalsdeverdediger
voor het goddelijke recht en de goddelijke macht tegen het kwade. Hij krijgt hier een nieuwe rol,
namelijkalsmetafoorvoorChristus(Op.12,11).Methetaloudeverhaalvandehemelsestrijd,geeft
JohannesduidingaandeoverwinningvanhetkwaaddoorChristus.Vgl.ook11Qen1QS9,11.
Merkopdatdedraakeensolospeelt.HijbegintdeoorlogendestrijdgaattussenhemenMichal.
Deengelenvandedraakwordenalleenintweedeinstantiegenoemd.

8.sat eus t c,uc.i eue. e:e, .u. au.i .t .i . euai..

DeplekvandeSatanwerdindehemelnietmeergevonden.Datverwijstnaardealouderolvande
satan in het OT. Hij was de openbaar aanklager die Gods gerechtigheid en heiligheid verdedigde en
menseninstaatvanbeschuldigingsteldewanneerzeGodtekortdeden(Job1,6;2,1en1Kon.22,19
22).
Isdeengelenvaldantochgeenverwijzingnaardealoudemythevandeengelendietentijdevande
scheppinguitdeHemelwerdenverstoten?Immers,inhetOTkomtdesatannogwelgeregeldinde
hemel. Pas in het NT verandert hij van een openbaar aanklager in een bedrieger en verleider, een
duivel.
Misschien kunnen we concluderen dat de engelenval en de overwinning van het kwaad geen
eenmaligegebeurtenisisgeweest.Hijgebeurdetentijdevandeschepping,hijgebeurdeopnieuwin
de dood van Christus en gebeurt nog steeds in de dood van christenen die van Jezus getuigen. Wat
bovengebeurt,correspondeertmetbeneden,watvroegergebeurt,komtovereenmetlater(Barr,3
5en645).

9.sat . e eas.i e .,a,, e e |t, e a ,at e,, e saeu .ie, ^ta ee, sat e Laaia ,, e
:ai.i i etseu.ii ei, . .t, i ,i, sat et a,,.et aueu .` aueu
.cai.

De draak wordt op niet mis te verstane woorden geassocieerd met de duivel, de slang uit het
Paradijsverhaal. Zijn vernedering is volkomen. Het vers geeft maar liefst drie keer het werkwoord
neerwerpenweer.

10. sat seuca |.ii .,ai . i . euai. .,eucai at . ,. i.e c.t a sat
euiat, sat act.ta eu .eu .i sat .eucta eu ,tceu aueu, et . e
sa,. .i ae.|.i .i, e sa,e.i au eu, .i.:tei eu .eu .i .a, sat
iuse ,.

Dan klinkt er een koor in de hemel van engelen dat nu de redding gekomen is (vgl. Op. 11,15). De
strijd is beslist. Nu al, zo staat er met nadruk. De duivel is verslagen in de hemel. Hij waart nog wel
rondopaarde,maardatisslechtstijdelijk.Datiseennogaloriginelebenaderingvandetheodicee.

11. sat auet .itscai auei eta e ata eu aiteu sat eta ei e,ei , auta,
au.i sat eus ,a:cai i u,i au.i a,t aiaeu.

In dit vers zien we het woord lam. Het is in het Grieks een ander woord dan de term die in het
Johannesevangelie wordt gebruikt voor het Lam Gods dat de zonde der wereld wegdraagt. Het
woord dat in Openbaring is gebruikt, kan ook ram betekenen. Het is dan niet een weerloos mini
schaap,maardeaanvoerdervandekudde.InderdaadzienwehetlaminOpenbaring17,14destrijd
aangaanenoverwinnen.
Het lam dat in Openbaring wordt opgevoerd is geslacht (zie ook Op. 5,610), maar is tegelijkertijd
verhoogd en gezeteld op de troon van God. Dat is een hoopvol beeld, vooral voor al die christenen
dieinnavolgingvanJezusdedoodwerdeningejaagd.Zijwordenhieraangehaaldalsdegetuigendie
het leven niet ten dode hebben liefgehad, d.w.z. hun eigen leven in dienst hebben gesteld van
Christus.
De woorden bloed van het lam staan in het midden van het engelenlied. Het lied geeft een
christelijke draai aan de aloude joodse en heidense beelden. Het laat het beschrevene in het
gewenste perspectief zien. Vandaar dat Michal verdwenen is en het lam de hoofdrol krijgt. Waar
hetomgaatisdehoopdieJohanneshierbiedtaandechristenenvanzijntijd.

12.eta eue .u|ati.c., [et| euaiet sat et .i auet, csieui.,. euat i ,i sat i
aaccai, et sa. e etaee, :e, ua, .,.i uei .,ai, .te., et et,ei satei
.,.t.

Vreugdeindehemeldus.Maarweedeaarde.Wantdeduivelisboosenheefthaastomdathijweet
dat hij ook snel op aarde zal worden verslagen. Vgl. 1 Petrus 5,8. De draak slaat toe het kwaad
woedtnogvolopopaardemaar:indehemelisiealverslagen.Hetduurtnietlangmeereerookop
aardehetkwaadhetzalafleggentegenhetgoede.Verdwijnthetkwaaddaarmeevolledig?Godzalin
het nieuwe Jeruzalem de tranen afwissen. Maar er zijn daar dus nog wel tranen. Alleen: ze worden
gedroogd.Danzalniemandssmekenmeeronbeantwoordblijven.

Marcus6,6b13

6b.Kat :.t,.i a, s.a, sus. eteacs.i.

Marcus 6,6b is een typisch Marcaans overgangsvers (zie bijvoorbeeld ook Mc. 1,14; 3,712) met
daarineenkortesamenvattendeopmerkingoverJezuswerken.MarcusonderstreeptervooralJezus
prediking mee, niet zijn Heilsttigkeit (Schweizer, NTD, 66). Het vers kan het einde zijn van de
perikoop6,16.HetschetstdandeafloopvanzijnmislukteoptredeninNazareth.Maarhetkanook
hetbeginzijnvanvers713waardoorhetdeachtergrondvandeuitzendingdertwaalvenweergeeft.

7.Kat :ecsa.tat eu, e.e.sa sat ae aueu, a:ec..ti eue eue sat .eteeu auet,
.euctai .i :i.ua.i .i asaa.i,

Jezus had in Mc. 1,1620 en 3,1319 reeds 12 discipelen uitgekozen. Zij worden nu uitgezonden,
d.w.z.huninwerktijdziterop.DatJezustwaalfleerlingenhad,zietSchweizeralsonderdeelvanpost
paschalemythevorming.Reedsin1Kor.15,5issprakevaneentwaalftaldiscipelen,maardatzouden
er,geziendeverhalenoverJudas,maar11moetenzijn.Ookisheteentekenaandewanddatwein
MarcuseigenlijkalleenietsoverPetrusendezonenvanZebedeshoren(JacobusenJohannes).Ook
inandereevangelinishetaantaldiscipelendatdaadwerkelijkeenrolspeeltklein.Overigensspreekt
Lucasvan72leerlingen.
HetisverderdevraagofJezuszijnleerlingenberhauptheeftuitgezonden.Detitelapostellijktdat
weltesuggereren.Datbetekentimmersgezant.MaarbuitendeLucasgeschriftenwordendetwaalf
alleeninMc.6,30,Mt.10,2enOpenbaring21,14apostelengenoemd.Alleanderevermeldingenvan
apostelenduidenopeenveelruimeregroep.Hetvaltopdat deapostelendieinHandelingenmet
name worden genoemd vaak afkomstig zijn van buiten de twaalf. Het is de vraag of de Marcaanse
aanduidinget a :e ceet(Mc.6,30)duidtophetambtvanapostel(zoalsbijLucas)ofeenvoudigop
zijdiezijnuitgezonden.
Marcus legt hier Jezus latere regels voor missionarissen in de mond, waarbij apostelen twee aan
twee(letophetsemitisme)wordenuitgezondenom(a)tepreken,(b)tegenezenen(c)geestenuit
te drijven. We komen dezelfde regels ook tegen in Q (zie Lc. 10,311). En ook Paulus gaat er
doorgaansmeteencollegaopuit(BarnabasofSilas).Maarnietallesweerspiegeltdesituatievann
Pasen.IndeperikoopinMarcusziteeneschatologischespanning,eenzekerehaast,diewelopJezus
moetteruggaan,netalsdeboeteaanzegginginvers11.

8. sat :a,,.t.i auet, tia e.i at.cti .t, eeei .t aeei eiei, aei,
:ai, .t, i ,.ii ,asei,

Dediscipelenmogenopvallendweinigmeenemen.Zelfsbasalezakenalsbrood,tasenkleingeldzijn
uitgesloten.EenstafmochtdanweerwelbijMarcus(terwijlMatthesenLucasookdestafonderde
verbodenattributenrekenden).
Het ging Jezus niet om soberheid vanwege de soberheid. Hij stelt hier niet ascese als norm. Als de
leerlingenwataangebodenkregen,mochtenzehetaannemen.Infeitebrachtendediscipeleninde
praktijkwatJezusindeBergredealleerde:leefalsdevogelsindeluchtendelelininhetveld(wees
ingeendingbezorgd).
Datkonookomdatinveeljoodseplaatseniemandwasaangesteldomreizigersvanetenendrinken
te voorzien. Althans, dat lezen we in Josephus (Wars of the Jews 2,125), wanneer hij over
rondtrekkende Essenen spreekt: For which reason they carry nothing at all with them when they
travel into remote parts, though still they take their weapons with them, for fear of thieves.
Accordingly there is, in every city where they live, one appointed particularly to take care of
strangers,andtoprovidegarmentsandothernecessitiesforthem.

9.aa u:ee.e..ieu, caieata, sat .ieucc. eue ,t.ia,.

WaarMarcusdeleerlingennogsandalentoestaat,verbiedenMatthesenLucasdie(zieookdestaf
invers8).Sandalenenstafbehorenbeidetotdestandaarduitrustingvanreizigersinhettoenmalige
MiddenOosten. Misschien bedoelen Matthes en Lucas dat ze geen extra staf of paar sandalen
mochten meenemen. Ze hoorden immers ook geen twee mantels bij zich te hebben, niet omdat
twee te luxe was, maar omdat ze vanwege de snelheid niet teveel bij zich mochten hebben. Ook
lijken ze zo op Elia en Johannes de Doper, die ook onder weinig luxe omstandigheden hun werk
deden. Maar er is meer. Uit de hele perikoop spreekt een hoge mate van urgentie. Jezus had haast
om de boodschap te verspreiden: ieder moment kon het Koninkrijk aanbreken. Overigens botst dat
metdevastuitvalsbasisdieJezushadgekozeninKapernaum.

10.sat ..,.i auet, e:eu .ai .tc.. .t, etstai, .s.t .i.. .., ai ... .s.t.i.

Hoe lang blijf je van de gastvrijheid genieten? Dat blijft in het ongewisse. Vroegchristelijke
geschriftenalsdeDidachehoudenhetoptweedagen.Rabbijnsetekstenhanterendestelregeldatje
kuntblijventotdegastheerjeeruitgooit(Strack/BillerbeckbijMt.10,11).

11. sat e, ai e:e, e.at ua, e. aseu c.cti u.i, .s:e.ue.iet .s.t.i
.stiaa. ei ,eui ei u:esa. .i :ee.i u.i .t, autei auet,.

Het antwoord op de vragen bij vers 10 worden enigszins beantwoord in vers 11. Het lijkt de
leerlingen vooral te gaan om het brengen van een slikken of stikkenboodschap en niet om
langdurige zielzorg in de dorpen. Zie ook Hand. 28,6. Het is een direct antwoord op de verwerping
van Jezus in Nazareth. Merk overigens op dat Jezus daar met zijn leerlingen aanvankelijk wel goed
wasontvangen.Pasnazijnoptredenindesynagogewerdhijeruitgewerkt(vgl.vers10).
Het afschudden van stof moet voorkomen dat de leerlingen de verontreiniging van die plaats met
zichmeezoudendragen.
Delaatstewoordenvanhetverskunnendriedingenbetekenen:(a)toteengetuigenisvanGod,Zijn
genade en Zijn oordeel, (b) getuigenis gericht aan het adres van de mensen (waarschuwing tot
berouwenbekering)of(c)bewijsmateriaaldattegenhengebruiktwordtinhetLaatsteGericht.

12.Kat ..ei., .suai tia .aie.cti,

Zieookvers11.

13.sat eateita :ea ..aei, sat .t|ei .at. :eeu, a.ceu, sat ..a:.uei.

HetgebruikvanolietergenezingwaswijdverbreidinhetoudeOosten.Maardeinzetvanoliedoor
de twaalf kan ook een teken zijn van de genade van God (vgl. Jac. 5,14). Het is ook mogelijk dat de
olieeensymboolwasvoorblijdschapofzegen(vgl.Ps.45,7;Jes.61,3;Lev.14,158).Anderenmenen
datdeoliedediscipelenonderscheiddevanJezus,diegeenolienodighad.