FAKULTET ZA BIZNIS I TURIZAM

SEMINARSKI RAD

Tema: Laptop računari

Predmet: Kompjuterske aplikacije

Profesor: Ime i prezime studenta:

Doc. dr Nikola Vukčević Ivana Mugoša
Saradnik: Broj Indeksa:
mr Dragana Zečević 09/2023

Budva, novembar 2023

SADRŽAJ:
UVOD ................................................................................................................................. 3
1.1. Predmet seminarskog rada ........................................................................... 4
1.2. Cilj seminarskog rada.................................................................................... 4
1.3. Polazne hipoteze ............................................................................................. 4
1.4. Metodologija izrade seminarskog rada ........................................................ 4
1.5. Struktura seminarskog rada ......................................................................... 5
2. Nastanak i razvoj laptop računara .............................................................................. 6
2.1. Prvi prenosivi računari.................................................................................. 7
2.2. Osamdesete godine i prvi pravi laptopi ....................................................... 8
2.3. Term "laptop" (1990-2000) ........................................................................... 9
2.4. Era ultraprenosivih računara (2000-2010) ................................................ 10
2.5. Ekspanzija bežičnih tehnologija i širenje tržišta (2010-danas)................ 11
2.6. Razvoj specifičnih kategorija (gaming, ultrabooks, itd) .......................... 12
2.7. Istorijski događaji u razvoju laptop računara .......................................... 13
3. Šta je lap top uređaj? .................................................................................................. 15
3.1. Djelovi laptop računara ............................................................................... 15
3.2. Kako uključiti i isključiti laptop ................................................................. 17
3.3. Kako napuniti laptop ................................................................................... 17
3.4. Karakteristike laptop računara .................................................................. 17
3.5. Po čemu se laptopi razlikuju od stonih računara ..................................... 18
3.6. Kriterijumi prilikom odabira laptopa ....................................................... 20
3.6.1. Laptop za kuću, školu, filmove, muziku i zabavu…………………….20
3.6.2. Laptop za kancelariju ili rad od kuće…………………………………21
3.6.3. Laptop za gaming………………………………………………………..22
3.6.4. Laptop za programiranje……………………………………………….23
3.6.5. Laptop za projektovanje, 3d modelovanje, animaciju i
renderovanje…………………………………………………………………......23
3.6.6. Laptop za obradu video-materijala, fotografija i zvuka………….…24
4. Tehnološke inovacije i trendovi………………………………………………….…..26
4.1. Proširena i virtuelna stvarnost …………………....…....…………....….....28
4.2. Poboljšanja kibernetičke sigurnosti………...………………………….......28
5. Upotreba savremenih tehnologija i alata u obrazovanju ........................................ 29
5.1. Teorijski koncepti e-učenja ......................................................................... 29
5.2. Primjena alata za učenje na daljinu i njene prednosti ............................ 30
5.3. Trendovi u edukaciji na daljinu ................................................................. 31
5.3.1. Vještačka inteligencija i mašinsko učenje....................................... 31
5.3.2. Proširena realnost – ar i virtuelna realnost – vr ............................ 32

1
 5.3.3. Blockchain....................................................................................... 32
ZAKLJUČAK ................................................................................................................. 33
LITERATURA ................................................................................................................ 34
Internet izvori ...................................................................................................... 34
Popis slika ............................................................................................................ 34

2
UVOD

Ovaj seminarski rad posvećen je istraživanju razvoja i uticaja laptop računara, uređaja koji su
postali centralna figura u našem digitalnom dobu. Kroz vrijeme, laptopi su evoluirali iz
nespretnih mašina u snažne, prenosive alatke koje reflektuju težnju savremenog društva ka
mobilnosti, brzini i efikasnosti.

Kroz ovu analizu, prikazaću ključne tačke u istoriji laptopova, naglašavajući tehnološke
inovacije koje su ih dovele do današnjeg oblika. Proučavaće se specifične kategorije laptopova,
poput gaming modela I slično, istražujući kako su zadovoljile specifične potrebe različitih
korisničkih grupa.

U okviru teme, pomenuće se i aktuelni trendovi u industriji laptop računara, fokusirajući se na

tehnološke novitete, održivost i prilagodljivost uređaja u svijetlu ubrzanog razvoja informacionih
tehnologija.

Ovaj rad će razotkriti ključne tehnološke komponente koje čine srž laptopova kao I pitanje
uticaja ovih uređaja na naše svakodnevne živote. Od radnog stola do udaljenih kafića, laptopi su
postali naši vjerni saputnici, omogućavajući nam da istražujemo, radimo, stvaramo i povezujemo
se sa svijetom na načine koje ranije nismo mogli zamisliti.

3
 1.1. Predmet seminarskog rada

Predmet ovog rada jeste da kroz istoriju, tehnoloških inovacija i aktuelnih trendova, istraži kako
su laptopovi postali ključni alati u profesionalnom okruženju. Posebna pažnja biće posvećena
nastanku I razvoju laptopova kao I karakteristikama.

1.2. Cilj seminarskog rada

Osnovni cilj ovog seminarskog rada jeste istraživanje samog početka i nastavka razvijanja lap top
računara. Seminarskim radom se nastojalo ispitati funkciju lap top računara pošto je njegova
osnovna funkcija omogućiti korisniku da na najbrži i najefikasniji način dođe do potrebnih
informacija i obavi sve zadatke / obaveze.

1.3. Polazna hipoteza

Kao glavna hipoteza seminarskog rada uzeta je „Laptop računari će postati tržišni lideri u oblasti
informatike.“

1.4. Metodologija izrade seminarskog rada

Prilikom izrade ovog seminarskog rada korišćene su opšte naučne metode kao što su: hipotetičko
– deduktivna metoda, komparativna metoda prilikom analize i upoređivanja dostupnih literarnih
podataka. Takođe, upotrebljene su i posebne naučne metode kao što su: metoda analize, sinteze,
apstrakcije, generalizacije, konkretizacije. Korišćene su i metode za formiranja sudova -
analogija, indukcija i dedukcija, kao i tehnike istraživanja kao što su intervju, studije slučaja,
analiza sadržaja i Internet izvora.

4
 1.5. Struktura seminarskog rada

Seminarski rad sastavljen je od sadržaja, uvoda, u kojem katko opis sadržaj rada koji se odnosi na
razvoj i uticaj laptop računara na okolinu i na razvijanje tehnologije,

četiri cjeline u kojima je predstavljen/dat/analiziran problem....

Na kraju se nalazi zaključak nakon čega je dat popis korišćenih štampanih i elektronskih izvora.

Prvo poglavlje odnosi se na predmet, cilj, polazne hipoteze, metodologiju izrade i strukturu
seminarskog rada.

Drugo poglavlje koje nosi naziv „Nastanak i razvoj laptop računara“, odnosi se prve tragove
uređaja i njihov razvoj kroz vjekove.

Treće poglavlje opisuje sastav i karakteristike lap top računara kao i njegova prednostu odnosu na
ostale uređaje.

Četvrto poglavlje pod nazivom „Tehnoloske inovacije I trendovi” nam ukazuje na trendove
računara u poslednjim godinama kao I nastavak razvoja istih.

Peto poglavlje se odnosi na današnjicu laptop računara i generalni uticaj tehnoloških uređaja na
obrazovanje.

5
2. Nastanak i razvoj laptop računara
Razvoj laptop uređaja ima bogatu istoriju koja seže unazad nekoliko decenija.

Američki kompjuterski naučnik Alan Kej je zaslužan za prvi prototip laptopa. Godine 1968. Kej
je dizajnirao prenosivi računar koji je nazvao Dinabook, koji je zamislio kao uređaj prilagođen
djeci, težak ne više od dvije funte. Deset prototipova Dinabook-a, preimenovanog u Kserok
Notetaker, kreirano je u Kserok PARC-u u Palo Altu, (1978. Godine) ali proizvod nikada nije ušao
u proizvodnju. Uprkos tome, Kejeva vizija je u velikoj meri uticala na kasnije dizajne.

Prvi pravi laptop koji je izašao na tržište, Osborne 1, stigao je na police u aprilu 1981. Godine.
Kompjuter je kreirao Adam Ozborn, a imao je ekran od 12,7 centimetara (5 inča) i bio je težak
11,1 kilogram (24,5 funti).
Međutim, mašina je i dalje zahtijevala AC
utičnicu za napajanje. Epsonov HKS-20 i Grid
Compass korporacije Grid Sistems debitovali su
ranih 1980-ih.
Grid Compass, koji je dizajnirao britanski
industrijski dizajner Bill Moggridge, bio je toliko
skup da su ga samo američka vojska i NASA
mogle priuštiti. Bez obzira na to, računar je
napravio revoluciju u industriji svojim dizajnom:
Compass je bio „računar u aktovci“, sa tastaturom
i ekranom
ugrađenim u poklopac koji se otvara. Slika 1. Prvi laptop računar
Ova konfiguracija u stilu preklopa Izvor: https://www.javatpoint.com/history-of-laptop-
ubrzo je postala industrijski standard među laptopovima. computer (26.11.2023. 10h)

Druge velike tehnološke kompanije ušle su na tržište 1980-ih, svaka je objavila novi eksperiment.
Godine 1983. Radio Shack je donio japanski TRS-80 Model 100 u Sjedinjene Države, bio je jedan
od prvih računara sa ekranom sa tečnim kristalima (LCD).

Commodore je uslijedio 1984. Godine sa svojim Commodore SKS-64 od 9,1 kilograma (20 funti),
prvim prenosivim računarom koji nudi boju. Gavilan SC je takođe debitovao te godine, poznat po
tome što je bio prvi računar koji se prodaje kao „laptop“.

Godine 1986. IBM je objavio PC Convertible, prvi laptop koji je težio manje od 6,8 kilograma (15
funti). Ostala istorijska izdanja uključivala su Compak SLT/286 iz 1988, prvi laptop na baterije sa
VGA grafikom i internim čvrstim diskom, i NEC Ultra-Lite iz 1989, prvi (laki) laptop u stilu
notebook-a.

Apple je u igru ušao relativno kasno, izdavši svoj Mac Portable 1989. Ovaj računar se slabo
prodavao, ali drugi pokušaj kompanije, 1991. godine, PoverBook, bio je više nego finansijski
uspjeh — bio je to još jedna prekretnica u dizajnu laptopa. Njegove originalne karakteristike su
uključivale kuglicu za navigaciju i oslonce za dlanove.

6
U roku od nekoliko godina, dodatni modeli PoverBook-a predstavili su dodirnu tablu, ekran od
256 boja i ugrađeni Ethernet mrežni port.
Novi tehnološki napredak 1990-ih nastavio je da povećava korisnost i popularnost laptopa.
Poboljšanja su uključivala lakše, efikasnije baterije;
 Intel 386 procesor, posebno napravljen za napajanje laptop računara;
 Tehnologija displeja sa aktivnom matricom, koja je zamijenila inferiorne katodne cijevi i
displeje sa tečnim kristalima;
 Tanji hard diskovi većeg kapaciteta;
 Interni modemi i portovi.

Prodaja je usljed toga naglo porasla. Godine 1995. globalna prodaja laptopa je po prvi put dostigla
10 miliona.
U 2000. godini prodaja je dostigla 28,5 miliona. Do ranih 2000-ih, prodaja laptopa je zarađivala
više od stonih računara.
U 21. vijeku, proizvođači laptopa su predstavili ne samo nove modele laptopa, već i nove tipove
laptopova. Jedan eksperimentalni novi oblik bio je netbook, mali i jeftin prenosivi računar
namijenjen samo za pokretanje veb aplikacija. Prvi netbook računari stvoreni su za zemlje u
razvoju kao dio programa Jedan laptop po djetetu. Međutim, prvi netbook koji je široko plasiran
široj javnosti bio je Asus Eee PC 700 iz 2007. Netbook je možda imao budućnost, ali kasniji porast
pametnih telefona i tableta učinio ga je zastarelim sredinom 2010-ih. Netbook računari su
evoluirali u takve računare kao što je Chromebook, prvi put predstavljen 2011. godine, koji radi
na operativnom sistemu Google ChromeOS.
Dugotrajniji oblik laptopa je „ultra notebook“ ili „ultrabook“— ultra tanak, lagan laptop koji i
dalje ima prednost u poređenju sa starijim laptopovima u pogledu trajanja baterije, performansi i
karakteristika. Prvi primjer je bio Apple-ov MacBook Air, koji je pri izlasku 2008. najavljen kao
„najtanji laptop na svijetu“, sa debljinom od samo 1,9 centimetara (0,75 inča). Dio razloga za
vitkost MacBook Air-a bio je to što je posjedovao kompaktni solid-state disk (SSD) umjesto
tradicionalnog hard diska (HDD).
Pored smanjenja veličine laptopa, SSD je imao i druge prednosti: bio je brži od HDD-a, energetski
efikasniji, a pošto mu nedostaju pokretni djelovi, bio je mnogo izdržljiviji. Skoro svi laptopi su na
kraju prešli na SSD.

2.1. Prvi prenosni računari (1970-1980)

Početci laptop računara datiraju iz 1970-ih godina. Prvi pokušaji pravljenja prenosivih računara
bili su teški, skupi i nisu bili praktični za široku upotrebu. Primjeri uključuju Xerox PARC's
NoteTaker i IBM-ov prvi prenosni računar, IBM 5100.
Prvi prenosni računari iz 1970-ih i 1980-ih godina bili su pioniri u oblasti prenosivih računara, ali
su bili daleko od modernih laptopa koje poznajemo danas. Neki od primjera računara iz tog perioda
su:
 IBM 5100 (1975): IBM 5100 smatra se jednim od prvih pokušaja stvaranja prenosnog
računara. Bio je težak oko 25 kilograma, što ga čini prilično nepraktičnim za nošenje.
Međutim, bio je značajan jer je omogućavao korisnicima da nose svoje računare sa sobom,
umjesto da budu vezani za radni sto.

7
  Osborne 1 (1981): Osborne 1 smatra se prvim komercijalno uspješnim prenosnim
računarom. Težak je bio oko 11 kilograma, imao je mali ekran i ugrađenu tastaturu. Imao
je integrisane aplikacije, uključujući tekstualni procesor i tabelarni kalkulator. Osborne 1
je bio preteča modernih laptopova i pokazao je da postoji potreba za prenosivim
računarima.
 Grid Compass 1101 (1982): Grid Compass 1101 se smatra jednim od prvih "klasičnih"
prenosnih računara. Bio je manji i lakši od prethodnih modela, težak oko 5 kilograma. Imao
je flip-up ekran i bateriju koja mu je omogućavala rad na baterijsko napajanje. Ovaj model
bio je prvi komercijalni laptop koji je došao sa zatvorenim dizajnom.
 Compaq Portable (1982): Compaq Portable bio je prvi potpuno kompatibilan IBM-ov
računar, što znači da je mogao pokretati iste programe kao IBM-ovi stolni računari. Imao
je ekran od 9 inča, težak je bio oko 12 kilograma i bio je prilično skup. Postao je popularan
među poslovnim korisnicima.
 IBM PC Convertible (1986): Ovaj model smatra se jednim od prvih pravih laptopova.
Bio je znatno lakši od svojih prethodnika, težak oko 5 kilograma. Imao je 5,25-inčni
disketni pogon, monohromatski ekran i mogao je raditi na baterijsko napajanje.
Ovi rani prenosni računari su postavili temelje za dalji razvoj laptopa, kako u smislu hardvera tako
i u smislu konceptualnih dizajna. Iako su bili teški, skupi i imali ograničene performanse u
poređenju sa današnjim standardima, predstavljali su važne korake ka stvaranju prenosivih
računara koji su postali sastavni deo svakodnevnog života.

2.2. Osamdesete godine i prvi pravi laptopi

Tokom 1980-ih, počeli su se pojavljivati prvi laptop uređaji u kao u današnjem obliku. Modeli
poput IBM PC Convertible (1986) i Compaq Portable (1982) donijeli su značajna poboljšanja u
težini i prenosivosti.
Osamdesete godine bile su ključne za razvoj prenosnih računara, posebno onih koje danas
prepoznajemo kao prave laptopove. Tokom ovog perioda, tehnologija se poboljšavala, a
pojavljivale su se inovacije koje su omogućile lakše, prenosivije, i funkcionalnije uređaje, a neki
od njih su:
 Compaq Portable III (1987): Compaq Portable III bio je još jedan značajan model iz tog
perioda. Bio je jedan od prvih prenosivih računara sa ugrađenim hardverskim diskom, što
je značilo značajno poboljšanje kapaciteta za skladištenje podataka u poređenju s
disketama. Takođe je imao i mogućnost dodavanja eksternog monitora.
 NEC Ultralite (1989): Ovaj model je bio jedan od najlakših laptopova svog vremena,
težak svega 2.7 kilograma. Imao je klasičan dizajn sa sklopivim ekranom i tastaturom.
Baterija mu je omogućavala nekoliko sati rada, što je bilo značajno poboljšanje u odnosu
na prethodne modele.
 Zenith MinisPort (1989): Zenith MinisPort se smatra prvim laptopom koji je bio
namijenjen širokoj potrošnji i koji se mogao kupiti u maloprodaji. Bio je lak, imao je ekran
od 7 inča i težak je bio oko 4 kilograma.
 Apple Macintosh Portable (1989): Ovo je bio prvi prenosivi Macintosh računar. Bio je
relativno težak i skup, ali je imao svjetleći ekran i bio je jedan od rijetkih modela iz tog
perioda sa ugrađenim trackball-om.

8
Osamdesete godine su označile tranziciju od težih i nepraktičnih prenosnih računara ka lakšim,
funkcionalnijim modelima koji su postajali sve prisutni u poslovnim i profesionalnim okruženjima.
Ovi uređaji su postavili osnove za dalji razvoj laptopova u narednim decenijama.

2.3. Pojam "Laptop" (1990-2000)

Izraz "laptop" postao je uobičajen tokom 1990-ih kako su se pojavljivali komercijalni proizvodi.
Ovaj period karakterišu napredni modeli poput IBM ThinkPad serije, Dell Latitude i prvi modeli
koji su koristili touchpad umkesto miša.

Ključni faktori koji su doprinijeli popularizaciji ovog izraza tokom tog perioda:
 Povećana Prenosivost: Kako su se laptopi razvijali tokom osamdesetih, postajali su sve
lakši i prenosiviji. Modeli poput IBM PC Convertible, koji je izašao 1986. godine,
doprinijeli su percepciji da su ovi uređaji namijenjeni prenosu i korišćenju van
kancelarijskog okruženja.
 Širenje Tržišta: Tokom devedesetih godina, tržište laptop računara počelo je da se širi i
da uključuje različite proizvođače. Pored IBM-a, kompanije poput Compaqa, Toshibe,
Dell-a, i drugih, počele su proizvoditi svoje verzije prenosnih računara. To je dovelo do
toga da ovi uređaji postanu sveprisutni i pristupačniji širem krugu korisnika.
 Porast Mobilnosti Poslovnih Korisnika: Poslovni korisnici bili su među prvima koji su
prihvatili laptop računare. Mobilnost je postala ključna karakteristika za mnoge poslovne
ljude, što je uticalo na povećano korišćenje prenosnih računara u poslovnim okruženjima.
 Napredak Tehnologije Baterija: Razvoj baterijske tehnologije tokom devedesetih godina
poboljšao je autonomiju laptop računara. To je doprinijelo percepciji da ovi uređaji stvarno
omogućavaju rad na baterijsko napajanje, čime se povećava njihova praktičnost kao
prenosivih uređaja.
 Digitalna Revolucija: Devedesete godine bile su vrijeme digitalne revolucije, sa
sveprisutnim računarima i rastućom upotrebom interneta. Laptopovi su postali sredstvo za
pristup informacijama i obavljanje poslova na putu, a izraz "laptop" postao je uobičajen
kako bi se opisala ova kategorija uređaja.
 Razvoj Inovacija u Dizajnu: Tokom devedesetih godina, počeli su se razvijati inovativni
dizajni laptopova. U ovom periodu, počeli su se pojavljivati i prvi modeli 2-u-1 laptopova
koji su kombinovali funkcionalnosti laptopa i tableta.
Ovi faktori zajedno su doprinijeli širokoj popularnosti laptopova tokom devedesetih godina i
uspostavili izraz "laptop" kao standardni termin za opisivanje ovih prenosivih računara.

9
 2.4. Era ultraprenosivih računara (2000-2010)

Početkom 21. vijeka, došlo je do naglog smanjenja veličine i povećanja performansi. Ultrabook
koncepti su postali popularni, a proizvođači su se trudili da naprave što tanje i lakše modele.

Era ultraprenosivih računara, koja se može povezati s periodom od 2000. do 2010. godine,
obilježena je naglaskom na tanjim, lakšim, ali i moćnijim prenosnim računarima. Tokom ovog
perioda, proizvođači su se trudili da kombinuju prenosivost sa visokim performansama kako bi
zadovoljili potrebe korisnika koji su željeli moćne uređaje u kompaktnom i prenosivom obliku.
Ključni aspekti ove ere su bili:
 Ultrabook Koncept: Intel je predstavio koncept Ultrabooka 2011. godine s ciljem da
definiše novu klasu prenosivih računara. Ovi uređaji su trebali biti tanki, lagani, i sposobni
za brzo buđenje iz stanja mirovanja. Ultrabook-ovi su postali popularni jer su kombinovali
prenosivost sa solidnim performansama.
 Solid-State Drives (SSD): Tokom ove ere, SSD-ovi su postajali sve popularniji kao
zamjena za tradicionalne hard diskove. SSD-ovi su donosili značajno poboljšanje u brzini
pokretanja sistema, brzini prenosa podataka i ukupnoj održivnosti sistema. Ovo je
pridonijelo i smanjenju težine uređaja.
 Tanjiji Okviri Ekrana: Proizvođači su počeli smanjivati okvire oko ekrana, povećavajući
omjer ekrana u odnosu na dimenzije samog uređaja. Ovo je rezultiralo većim ekranima u
manjim kućištima, čineći laptopove kompaktnijim.
 Poboljšane Baterije: Fokus na produženju vijeka baterije postao je ključan tokom ovog
perioda. Razvoj efikasnijih baterijskih tehnologija i optimizacija potrošnje energije
procesora doprinijeli su tome da laptopovi mogu raditi duže bez potrebe za punjenjem.
 Nastanak Netbookova: U ranim godinama ove ere, popularni su postali i "netbook"
računari. Ovi uređaji bili su manji od standardnih laptopova i obično su imali ekran od oko
10 inča. Netbookovi su bili pristupačni, ali su često imali ograničene performanse i
funkcionalnosti u poređenju sa standardnim laptopovima.
 Razvoj Ultra-portabilnih Konvertibilnih Modela: Početkom 2010-ih godina počeli su
se pojavljivati i prvi konvertibilni laptopovi, koji su omogućavali korisnicima da koriste
uređaj i kao laptop i kao tablet. Ovi modeli su često imali ekran koji se može okrenuti ili
odvojiti od tastature.
 Razvoj AMD-ovih i NVIDIA-inih Mobilnih Procesora i Grafičkih Kartica: Pored Intel
procesora, AMD i NVIDIA su takođe igrali značajnu ulogu u razvoju ultraprenosivih
računara. Njihovi mobilni procesori i grafičke kartice pružali su alternativu korisnicima
koji su tražili raznolikost u izboru.
Ova era je obilježena traganjem za balansom između prenosivosti i performansi, uz naglasak na
tanjim i lakšim dizajnima, poboljšanim baterijama i novim tehnologijama koje su unapređivale
korisničko iskustvo prenosivih računara.

10
 2.5. Ekspanzija bežičnih tehnologija i širenje tržišta (2010-danas)

Razvoj bežičnih tehnologija, poput Wi-Fi i Bluetooth, omogućio je laptopovima da postanu još
prenosiviji. Takođe, širenje tržišta tableta i pametnih telefona uticalo je na razvoj hibridnih uređaja
poput 2-u-1 laptopa.

Od 2010. godine pa do danas, ekspanzija bežičnih tehnologija i širenje tržišta prenosnih računara
su kulminirali u značajnim promjenama u načinu na koji korisnici pristupaju informacijama i
koriste svoje laptopove.
 Razvoj Wi-Fi Standarda: Bežična povezanost postala je standard, a razvoj
Wi-Fi standarda, poput Wi-Fi 5 (802.11ac) i Wi-Fi 6 (802.11ax), donio je bržu i pouzdaniju
bežičnu komunikaciju. Ovo je omogućilo korisnicima da se povezuju na internet sa većim
brzinama i boljom pokrivenošću.
 Povećana Mobilnost i 4G/5G Povezanost: Pored Wi-Fi mreža, razvoj mobilnih mreža
poput 4G i 5G donosi još veću mobilnost. Laptopovi sa ugrađenim mobilnim modemima
omogućavaju korisnicima da ostanu povezani sa internetom gdje god se nalazili.
 Socijalna Povezanost: Ekspanzija društvenih medija i rastući značaj online interakcija
podstakli su potrebu za laptopovima koji su uvijek povezani. Korisnici sada koriste svoje
laptopove ne samo za rad, već i za dijeljenje iskustava putem društvenih mreža, video
poziva, i drugih online aktivnosti.
 Cloud Computing: Razvoj cloud computing-a je promijenio način na koji korisnici
pristupaju i čuvaju podatke. Laptopovi su sada često optimizovani za rad sa cloud
servisima, što omogućava korisnicima da pristupaju svojim podacima s bilo kog uređaja sa
internet vezom.
 Tanji i Lakši Dizajni: Nastavak trenda iz prethodnih godina, laptopovi su postali još tanji
i lakši. Ovo je postignuto optimizacijom dizajna i korišćenjem naprednih materijala, što
korisnicima omogućava da nose svoje uređaje sa sobom bez značajnog opterećenja.
 Poboljšane Baterije: Baterijska tehnologija i upravljanje potrošnjom energije postali su
još efikasniji, pružajući korisnicima duže vrijeme rada na bateriji. Ovo je posebno važno
za mobilne korisnike koji često koriste laptopove na putu.
 Inovacije u Ekranima: Ekspanzija bežičnih tehnologija uticala je na inovacije u ekranima,
uključujući ekrane osjetljive na dodir, visokorezolucijske ekrane, i modele sa tankim
okvirima oko ekrana.
 Hibridni i 2-u-1 Modeli: Hibridni laptopovi i modeli 2-u-1, koji kombinuju
funkcionalnosti laptopa i tableta, postali su popularni, pružajući korisnicima veću
fleksibilnost u korišćenju svojih uređaja.
Ova era karakteriše brza i pouzdana bežična povezanost, čime se korisnicima omogućava rad na
svojim laptopovima bilo gdje i bilo kada. Pored toga, inovacije u dizajnu i tehnologiji doprinose
sveukupnom unapređenju iskustva korisnika prenosnih računara.

11
 2.6. Razvoj specifičnih kategorija (Gaming, Ultrabooks, itd.)

Različite kategorije laptopova su se razvijale kako bi zadovoljile specifične potrebe korisnika. Na

primjer, gaming laptopi sa snažnom grafičkom snagom, ultrabook modeli sa fokusom na
prenosivosti, i drugi.

Tokom perioda od 2010. godine do danas, razvoj laptopa bio je usmjeren ka zadovoljavanju
specifičnih potreba različitih kategorija korisnika. Ovo je dovelo do nastanka specijalizovanih
kategorija laptopova, među kojima se izdvajaju gaming laptopovi, ultrabookovi, poslovni
laptopovi i druge specifične kategorije.
Gaming Laptopovi
 Specifične Grafičke Kartice: Gaming laptopovi su doživjeli značajan napredak u pogledu
grafičkih performansi. Uvođenje snažnih grafičkih kartica, poput NVIDIA GeForce GTX
i RTX serija, omogućilo je korisnicima da igraju zahtjevne video igre na prenosnim
uređajima.
 Brzi Procesori: Gaming laptopovi često koriste snažne procesore, poput Intel Core i7 ili
AMD Ryzen serija, kako bi omogućili glatko izvođenje video igara i multitasking.
 Brzi Ekranovi i Visoka Osvježavanja: Visokoosvježavajući ekrani (često 120Hz, 144Hz
ili čak 240Hz) postali su standard u gaming laptopovima kako bi se osigurala fluidnost
prikaza tokom igranja.
 Optimizacija Termalne Kontrole: S obzirom na to da gaming laptopovi često generišu
veliku količinu toplote, proizvođači su se fokusirali na poboljšanje sistema hlađenja kako
bi se održale prihvatljive temperature tokom dugotrajnog gejminga.
Ultrabookovi:
 Tanki Dizajn i Laka Težina: Ultrabookovi su se fokusirali na ekstremnu prenosivost. Ovi
laptopovi su tanji i lakši od prosječnih prenosivih računara, često sa kućištem od
aluminijuma ili drugih laganih materijala.
 Brzi SSD-ovi: Da bi se poboljšala brzina sistema i ubrzao start aplikacija, većina
ultrabookova koristi brze solid-state drive-ove (SSD) umjesto tradicionalnih hard diskova.
 Baterijska Efikasnost: Fokus na dugotrajnoj bateriji postao je ključan, pružajući
korisnicima više slobode u kretanju bez potrebe za čestim punjenjem.
Poslovni Laptopovi:
 Bezbijednosne Funkcije: Poslovni laptopovi često uključuju dodatne bezbijednosne
funkcije, poput čitača otiska prsta, TPM čipova i naprednih opcija za enkripciju podataka.
 Poslovno-Orijentisani Softver: Preinstalirani softver i funkcionalnosti su često usmjereni
ka poslovnim korisnicima, uključujući alate za video konferencije, produktivnost i
upravljanje dokumentima.
 Izdržljivost: Poslovni laptopovi često imaju izdržljivije kućište i tastaturu, kao i dodatnu
otpornost na prašinu i vlagu kako bi se nosili s intenzivnim radnim uslovima.
 Chromebookovi: Chromebookovi su često orijentisani ka radu u cloud okruženju. Veći
dio aplikacija i podataka smješten je u oblaku, čime se oslobađa prostor na uređaju.
 Lak Prenos i Niska Cijena: Chromebookovi su poznati po svojoj lakoći i pristupačnim
cijenama. Namijenjeni su korisnicima koji većinu svog rada obavljaju online.
Ove specifične kategorije laptopova odražavaju raznolike potrebe korisnika i pružaju im priliku
da odaberu uređaj prilagođen njihovim specifičnim zahtjevima, bilo da je riječ o gejmerima,
poslovnim profesionalcima, studentima ili korisnicima koji preferiraju cloud computing.

12
 2.7. Istorijski događaji u razvoju laptop računara

Godina Događaj
IBM 5100, prvi prenosivi računar, izumljen je u septembru 1975. U poređenju
sa drugim računarima do danas, IBM 5100 je bio prenosiviji i mnogo lakši i
težio je 55 funti. Iako prema današnjim standardima, to nije bio baš laptop. U
1975.
stvari, obezbedio je način koji je pomogao da se razviju istinski prenosivi
računari, odnosno laptopovi.

Dinabook, prvi laptop, predstavio je Alan Kej dok je radio u Kserok PARC-u
1976. godine. Zbog svog veoma ravnog oblika, bio je poznat i kao tablet
računar ili tablet računar. Osnovna namera pronalaska Dinabook-a bila je da se
1976.
deci pristupi digitalnim medijima. Zvanično je nazvan Kserok Note Taker jer
je dizajniran da pokaže šta se može učiniti i da implementira novu tehnologiju

GRiD Compass, najprenosiviji računar u to vreme, dizajnirao je Bill

Moggridge, koji je bio i najbliži primer laptop računara. Početkom 1980-ih,
1979.
NASA je koristila GRiD Compass u svom programu spejs šatlova.

Ovaj pronalazak otvorio je put drugim kompjuterskim korporacijama. Prvi

istinski prenosivi računar, Osborne I, izumeo je Osborne Computer Corporation
u aprilu 1981. Dizajnirao ga je Adam Osborne; prema tome, njegovo ime je
bilo Osborne I. Imao je ekran od 5 inča i težio je 24½ funte, što je bilo manje
1981.
od one kod Kserok Note Taker-a. Zbog toga se široko smatrao komercijalnim
prenosivim računarom. Takođe, ove 1981. godine, Epson je objavio Epson
HKS-20, prvi prenosivi računar sa ugrađenim štampačem.

1983. godine, prenosivi računar, TRS-80 Model 100, izumeo je Radio Shack u
Sjedinjenim Državama. Bio je to jedan od prvih prenosivih računara koji je
1983. imao LCD funkciju. Ovaj prenosivi računar je prodat u Japanu i prvobitno ga
je proizvela Kiocera.

Commodore SKS-64, prvi prenosivi računar koji je došao sa ekranom u punoj

1984. boji, izumeo je commodore 1984. Prodat je za 995 dolara i težio je oko 20 funti.

Ovo je bila godina u kojoj je predstavljen laptop Bondvell 2 koji je bio zasnovan
na prvim prenosivim računarima kao što su Kserok Note Taker i Osborne 1.
1985.
Imao je flopi disk drajv od 3,5 inča i koristio je Z-80 CPU na četiri megaherca.
Takođe, sadržao je 64K RAM-a i koristio CP/M kao operativni sistem.
Godine 1986. izumljen je PC Convertible, koji je bio prvi IBM-ov laptop. Bio
je to prvi laptop koji je imao težinu ispod 15 funti; njegova težina je bila 12
1986.
funti.

13
 U ovoj godini, više od 200.000 laptopova je kupljeno na osnovu RFP-a (zahtev
za predlog) koji su izdale američke vazduhoplovne snage. Zenith Data Sistems
je dobio ugovor za proizvodnju i kupovinu ovih laptopa. Ova vrsta kupovine
laptopa od strane vazduhoplovnih snaga dovela je do otvaranja puta
1987. popularnosti laptop računara.
Godine 1987. Hevlett-Packard je izumeo Vectra Portable CS laptop, koji se
smatrao prvim laptopom koji je došao sa 3 ½" flopi disk jedinicom koja je
sposobna da koristi diskete od 1,44 MB.

Compak je objavio Compak SLT/286, prvi laptop računar. Bio je to prvi laptop
koji je sadržao interni čvrsti disk i bio je opremljen funkcijom napajanom
1988.
baterijom.

Septembra 1989. Apple je izmislio Macintosh Portable, prvi laptop. To nije bio
uobičajeniji laptop. Nije se dobro prodavao, a cena mu je bila 6500 dolara u
vreme izlaska. Takođe, iste 1989. godine, NEC UltraLite je predstavio NEC,
1989.
koji je imao manje od 5 funti težine. Takođe, smatralo se da je to prvi laptop u
stilu notebook-a.

Apple nije postigao uspeh sa svojim Macintosh Portable laptopom; stoga je

Apple počeo da prerađuje koncept laptopa. A u oktobru 1991. Apple je objavio
1991.
PoverBook liniju laptopova.

Godine 1992. Intel i Microsoft su zajedničkim radom razvili i objavili APM

specifikaciju za laptop računare. APM je skraćenica za napredno upravljanje
1992. napajanjem. Takođe, iste godine, Olivetti je razvio i izdao prvi laptop koji je
imao touchpad.

Godine 1994. laptop ThinkPad 775CD je sadržao integrisani CD-ROM drajv,

1994. koji je izumeo IBM.

Godine 2002. Toshiba je objavila najtanji laptop, koji je zvao Toshiba Portege
2000. Bio je samo ¾ inča na najdebljem delu. To je takođe bio prvi laptop sa
2002.
prvim čvrstim diskom od 1,8 inča.

Toshiba je 2003. godine objavila prvi laptop koji je sadržao tanak DVD-ROM
2003. uređaj, Toshiba Portege M100.

U oktobru 2007. ASUS je izumeo Eee PC 701. Sadržao je Intel Celeron-M

2007. procesor, 4 GB SDHC disk za skladištenje i ekran od 7 inča. Takođe, bio je to
prvi dostupan netbook.

14
3. Šta je laptop uređaj?
Računari dolaze u mnogim oblicima i veličinama. Laptop računar radi sve ono što može da uradi
stoni računar. Može se koristiti za razgledanje po internetu, pisanje pisama ili igranje igrica,
puštanje muzike ili filmovi i još mnogo toga. Ali za razliku od desktop računara, laptop računar
jeste mali, lagan i ima bateriju unutra, tako da se može nositi i koristiti skoro bilo gdje.

Laptopovi su postali sastavni dio našeg modernog života, služeći kao svestrani alat za rad, zabavu,
komunikaciju. Iza njihovih elegantnih eksterijera krije se mnoštvo komponenti koje rade u
harmoniji i pružaju besprekorno računarsko iskustvo. Smatra se izlaznim uređajem jer
predstavlja informacije korisniku na način na koji oni žele da ih vide.

3.1. Djelovi laptop računara

Laptop ima mnogo istih djelova kao stoni računar računara, ali ih sve kombinuje u jednom kućištu.
Glavni djelovi uključuju:
 Ekran prikazuje šta se dešava računar, i ugrađen je u poklopac laptopa. Postoje različite
vrste ekrana kao što su LCD, LED, VGA i drugi. Ekran može biti omogućen dodirom ili
ne. Sa ekranom osjetljivim na dodir, korisnici mogu da biraju različite izbore direktnim
dodirivanjem menija ili ikona prikazanih na ekranu koristeći prste.
 Tastatura, Kao na desktop računaru, tastatura se koristi za unos brojeva i slova. Tastatura
je ključna alatka za unos koji korisniku omogućava da komunicira i kontroliše svoj laptop.
To je kao digitalni ekvivalent pisaće mašine, ali sa mnogo više funkcionalnosti. Glavne
funkcije tastature laptopa uključuju kucanje, navigaciju, igranje igara, pristupačnost i
funkcionalnost prečica, između ostalog.
 Kućište se sastoji od gornjeg i donjeg panela. Gornja ploča obezbjeđuje kućište i prostor
za instalaciju i podršku za ekran laptopa. Donja ploča pruža prostor za instalaciju za druge
delove kao što su matična ploča, RAM, čvrsti disk, ventilator za hlađenje i baterija CPU
ventilator za hlađenje. bezbedne i optimalne radne granice. Zamislite to kao minijaturni
sistem hlađenja dizajniran da spreči pregrevanje vašeg laptopa.
 RAM Laptop RAM (Memorija sa slučajnim pristupom) je osnovna komponenta računara
koja igra ključnu ulogu u tome kako laptop obavlja zadatk. To je kao kratkoročna memorija
laptopa koja mu omogućava da brzo i efikasno radi sa podacima. Uobičajeni tipovi RAM-
a za laptop računare uključuju DDR1, DDR2, DDR3 i DDR4.
 Čvrsti disk za laptop, je ključna komponenta za skladištenje u okviru laptop računara. To
je mjesto gdje laptop čuva sve svoje podatke, uključujući operativni sistem, aplikacije,
dokumenta, fotografije, video snimke i slično. Dugoročna memorija laptopa.
 Oslonac za dlan pruža podršku za instaliranje tastature, osnovni panel i tačped. Takođe
obezbeđuje kućište za matičnu ploču i unutrašnje komponente tako da spoljna prašina, voda
ili stvari ne padnu na elektronske komponente. Pruža prostor za postavljanje ruku dok
koristite tastere na tastaturi i tačped.
 Touchpad, takođe poznat kao trackpad, koristi taktilni senzor na specijalizovanom
području. Za razliku od desktopa, laptop računar nema miš. Umesto toga, dolazi sa
tačpedom, koji radi isti posao kao i miš. Ovaj uređaj služi kao pokazivač, pretvarajući
kretanje i lokaciju prstiju na svojoj površini u odgovarajuću poziciju kursora na ekranu
laptopa, gdje se nalazi instalirani operativni sistem. To je preovlađujuća funkcija koja se

15
 nalazi u svim laptop računarima i djeluje kao alternativa mišu kada je na stolu ograničen
prostor.
 Baterija za laptop je prenosivi i punjivi uređaj za skladištenje energije koji obezbjeđuje
električnu energiju laptop računaru. Dizajniran je da omogući laptopu da radi bez
priključenja na strujnu utičnicu, pružajući mobilnost i udobnost. Baterije za laptop računare
se obično proizvode korišćenjem litijum-jonske tehnologije, koja nudi dobar balans između
gustine energije (broj energije uskladištene u datoj zapremini) i težine. Ova tehnologija
omogućava laptop računarima da imaju relativno kompaktan i lagan izvor napajanja koji
može zadržati dovoljno energije da uređaj radi nekoliko sati.
 Šarke su posebna vrsta predmeta koji povezuje dva čvrsta objekta na način da se mogu
okretati jedan u odnosu na drugi pod određenim uglom. Kod laptopova, šarke omogućavaju
da se ekran okreće u odnosu na osnovnu ploču. Ova funkcija takođe omogućava da se ekran
potpuno zatvori i nasloni na osnovnu ploču laptopa kada se ne koristi.
 Zvučnici laptopa uglavnom proizvode zvuk. Baš kao i normalni spoljni zvučnici. Laptop
zvučnici takođe omogućavaju korisniku da kontroliše jačinu zvuka po želji.
 Kućište laptop računara može biti izrađeno od plastike ili metala, a nešto ređe i od drugih
materijala. Metal je znatno bolji provodnik toplote u odnosu na plastiku, zbog čega metalno
kućište omogućava efikasnije hlađenje elektronskih komponenti laptopa, a manje toplote
znači bolje radne performanse i duži vijek trajanja čitavog uređaja.
Takođe, metal je primjetno izdržljiviji od plastike, pa pruža veću otpornost na potrese i
udarce, pogotovo prilikom transporta laptopa.

 Portovi za povezivanje laptopa su različite vrste otvora ili interfejsa na laptopu koji
omogućavaju povezivanje različitih uređaja, periferne uređaje i dodatke kako bi poboljšali
njegovu funkcionalnost. Ovi portovi su poput komunikacionih mostova koji omogućavaju
laptopu da komunicira sa spoljnim svetom. Portovi za povezivanje uključuju; USB portovi,
HDMI portovi, audio priključci, Ethernet RJ-45 portovi, VGA portovi, portovi za punjenje

Slika 2. Djelovi laptop računar

Izvor: https://lapsol.ke/parts-of-a-laptop-and-their-
functions (26.11.2023. 10:45h)

16
 3.2. Kako uključiti i isključiti laptop?

Baš kao stoni računar, laptop ima dugme za uključivanje i isključivanje. Obično se nalazi odmah
iznad tastature i obično ima dugme za napajanje simbol na njemu. Prilikom zatvaranja lap topa
ekran prlazi u system “spavanja” št pomaže pri uštedi energije.

3.3. Kako napuniti laptop?

Laptopi rade na baterije, što znači da može da se koristi dalje od električne mreže, ali treba
povremeno dopuniti bateriju. U gornjem lijevom ili donjem lijevom uglu ekrana se nalazi indikator
baterije koji nam pokazuje koliko imamo procenata ili vremena za korišćenje prije gašenja laptopa.

3.4. Karakteristike laptop računara

Prenosni računari postaju uobičajeni kao i mobilni telefon, a sada dijele industriju hardvera kao
stoni računari sa brojnim opcijama koje se mogu konfigurisati.
Kompanije kao što su Intel, AMD, Transmeta i nViad, čine laptopove popularnim i stvarnim. Intel
i AMD su predstavili tehnologije kao što je korak brzine za očuvanje snage baterije u laptopovima.
Mikroprocesori
Kao i standardni desktop računari, laptop računari se pokreću mikroprocesorima. Mikroprocesor
je osnova laptopa i koordinira sve funkcije računara prema programiranim uputstvima koja
predstavljaju softver operativnog sistema. Tipičan laptop procesor ima funkcije koje smanjuju
potrošnju energije i toplotu. Na primer, procesori za laptopove često rade na nižem naponu i često
imaju više režima mirovanja ili usporavanja što značajno produžava vek baterije. Tipični
mikroprocesori za laptop računare uključuju Motorola Pover PC porodicu koja se koristi u Apple
Macintosh računarima, Intel Pentium i Celeron porodice koje se koriste u računarima i AMD-ove
porodice K5 i K6 koje se koriste u PC računarima

Operativni sistemi
Operacija je skup unaprijed programiranih instrukcija
koje govore mikroprocesoru šta da radi. Operativni
sistemi na laptopovima uključuju Windovs
98/2000/NT (Microsoft) i Mac 05, u zavisnosti od tipa
računara.

Slika 3. Procesor DKS-4

Izvor: https://www.seminarsonly.com/Labels/Laptop-
Computer-Seminar-Download.php (26.11.2023. 11h)

17
Memorija
Baš kao stoni računari, prenosni računari imaju memoriju i ROM i RAM, ROM čip laptopa sadrži
BIO-ove baš kao i na desktop računarima. RAM memorija čuva aplikativni softver i datoteke sa
podacima dok je računar uključen. RAM se razlikuje na laptopu po tome što je koristio drugačiji
faktor oblika koji je veličina i oblik modela koji nose RAM. Proizvođači moraju da naprave
prenosne računare da budu prenosivi i da izdrže pokrete koji su izdržljiviji nego što bi desktop
računari ikada dobili, tako da memorijski moduli moraju da budu drugačiji. Dok neki laptopovi
koriste standardni Small Outline Dual Inline Memori Module (SODIMM), drugi koriste vlasničke
memorijske module proizvođača.
Većina laptop računara treba da ima najmanje 64 MB RAM-a da bi imala dovoljno memorije za
pokretanje operativnih sistema i aplikativnog softvera. Takođe, neki laptop računari omogućavaju
nadogradnju memorije računara i opremljeni su praktičnim pristupnim panelima za uključivanje
dodatnih memorijskih čipova.

Diskovi
Kao i desktop računari, laptopovi imaju različite uređaje za skladištenje diskova. Svi laptopovi
imaju interni hard disk, obično od 6 do 20 gigabajta (GB). Hard disk čuva operativne sisteme,
aplikativne programe i datoteke sa podacima. Iako hard disk radi isto na laptopu kao i na desktopu,
laptopovi generalno imaju manje prostora na disku od desktopa I manje izbora za hard diskove u
laptopovima. Manji prostor na hard disku je jedno od glavnih ograničenja laptopova.

3.5. Po čemu se laptopi razlikuju od stonih računara

Laptopovi se razlikuju od stonih računara po sledećim karakteristikama:

• Napajanje
• Displeji
• Uređaji za unos
• Priključne veze

Napajanje
Kao i stoni računari, laptop računari se mogu priključiti na zid kako bi dobili naizmjeničnu struju
iz električne mreže preko AC adaptera. Ali ono što laptop čini jedinstvenim je to što je prenosiv;
pa, laptop se takođe napajaju baterijama. Svi laptopovi koriste neku vrstu punjivih baterija (litijum,
nikl-kadmijum, nikl-metal hidrid).
Vijek trajanja baterije varira u zavisnosti od tipa punjive baterije (litijumske baterije imaju
tendenciju da duže drže napunjenost) i načina na koji se koristi računar (česta upotreba disk
jedinica troši mnogo energije baterije). Pored glavne baterije, laptop računari imaju i druge baterije
za pokretanje časovnika i rezervnu CMOS RAM memoriju.

Mnogi modeli laptop računara imaju softver za upravljanje napajanjem za produženje trajanja
baterije ili za uštedu energije kada je baterija prazna. Obično kako baterija računara pada tako I
njegova brzina pri radu. Ovaj efekat je obično rezultat internog softvera za upravljanje napajanjem
i ukazuje na to da bi trebalo da priključite adapter za naizmjeničnu struju računara ili da se računar
zatvori i ponovo napuni baterija.

18
Displeji
Svi laptopovi imaju neku vrstu LCD ekrana. LCD ekrani za laptop računare mogu biti:

• 12 do 15 inča
• crno-bijelo (16 sivih tonova) ili u boji (65.536 boja)
• pasivna ili aktivna matrica – ekrani sa aktivnom matricom imaju oštriju sliku i lakši su za čitanje
• reflektujući ili pozadinski osvijetljeni - ekrani sa pozadinskim osvjetljenjem su dobri za uslove
slabog osvjetljenja u prostoriji

Moderni laptop računari imaju rezoluciju od 800k / 600 piksela, što omogućava jasan ekran.

Uređaji za unos
Za desktop računar obično se koristi tastatura i miš za unos podataka. Međutim, pošto korišćenje
miša zauzima prostor, drugi uređaji su ugrađeni u laptop računare da zauzmu njegovo mjesto.
Prenosni računari dolaze sa jednim od tri ulazna uređaja:

• kuglica za praćenje - rotiranje kuglice omogućavaju pomjeranje kursora na LCD ekranu

• tačka praćenja - guranjem prsta preko tačke omogućava pomjeranje kursora
• dodirna tabla – pomjeranje prsta preko table omogućava pomjeranje kursora

Svi ovi uređaji imaju tastere koji djeluju kao desno i lijevo dugme na mišu. Takođe, većina laptop
računara ima port koji omogućava povezivanje miša sa laptopom.

Priključne veze
Da bi laptop bio pogodniji za korišćenje na desktopu, izmišljena je priključna stanica. Priključna
stanica ima nekoliko perifernih uređaja (kompjuterski monitor pune veličine, tastatura pune
veličine, miš, disk jedinice, štampač) povezanih na nju. Priključivanjem laptopa u stanicu imamo
mogućnost korišćenja kao desktop računara.Većina prenosnih računara ima priključnu vezu.

19
 3.6. Kriterijumi prilikom odabira laptopa

Iako na prvi pogled možda ne izgleda tako, postoji zaista mnogo detalja koji jedan laptop računar
mogu činiti više ili manje pogodnim za obavljanje određenog posla. Pametnim izborom laptop
računara izbjegavaju se potencijalni tehnički problemi, poteškoće u radu, pa čak i dodatni troškovi
koji često nisu zanemarljivi.

Tastatura laptopa može biti otporna na prolivanje manje količine tečnosti. Imajući u vidu
činjenicu da je prolivanje tečnosti jedan od najčešćih uzroka kvarova laptop računara, jasno je da
su modeli sa vodootpornom tastaturom u prednosti.

3.6.1. Laptop za kuću, školu, filmove, muziku i zabavu

Laptop za kućnu upotrebu je računar bez jasne definicije, u smislu njegovih tehničkih
karakteristika, jer i sam pojam "kućna upotreba" nije precizno određen.
Kućna upotreba računara najčešće podrazumijeva pretraživanje interneta i pristup internet
sadržaju, primanje i slanje elektronske pošte (email), pristup društvenim mrežama, učenje i druge
uobičajene aktivnosti koje se mogu obavljati pomoću laptop računara.
Za navedene aktivnosti dovoljan je računar skromnijih tehničkih karakteristika. Ali treba imati u
vidu da internet sajtovi i računarski programi iz dana u dan postaju sve napredniji i funkcionalniji,
a samim tim i sve zahtjevniji tj. zahtijevaju sve više "računarske snage". Drugim riječima,
laptopovi naprednijih karakteristika će znatno duže ostati na visini zadatka, dok će oni skromniji
ranije postati tehnički prevaziđeni i spremni za zamjenu novim laptopom.
Gledanje filmova i slušanje muzike, iako se često smatraju uobičajenim aktivnostima,
mogu zahtijevati i nešto napredniji laptop, u zavisnosti od toga koji nivo kvaliteta slike odnosno
zvuka zadovoljava određene kriterijume. Laptop sa boljim kvalitetom slike zahtijeva računar koji
je opremljen procesorom iz srednje klase (ili boljim) jer procesori iz najniže klase često nisu u
mogućnosti da tečno reprodukuju filmove u 4K UHD rezoluciji ili se pri reprodukciji previše griju.

Laptop za kuću, učenje, filmove, muziku i zabavu, koji će odgovarati većini korisnika,
trebalo bi da ima sledeće karakteristike (ili bolje):
 Procesor: Intel Pentium ili Intel Core i3 / AMD Athlon ili AMD Ryzen 3 (model procesora
ne bi smio da bude stariji od dve godine)
 RAM (memorija): 8 GB ili više
 Interna memorija: 250 GB ili više (u zavisnosti od količine podataka koja se čuva)
 Veličina (dijagonala) ekrana: 15 ili 17 inča (može i manje ako će se laptop često nositi sa
sobom, ali manji ekran znači i manje udobnosti pri radu)

20
 3.6.2. Laptop za kancelariju ili rad od kuće

Nisu svi kancelarijski poslovi isti, pa samim tim nisu ni podjednako zahtjevni za računare. Za rad
sa elektronskom poštom, tekstom, manjim tabelama i prezentacijama će biti dovoljan laptop
skromnijih tehničkih karakteristika, dok rad sa velikim tabelama ili rad koji podrazumijeva veći
broj istovremeno otvorenih programa ipak zahtijeva nešto snažniji laptop.

S obzirom na to da će laptop u kancelarijskom okruženju biti angažovan tokom čitavog radnog

vremena, a nekada i duže, treba odabrati model čije je kućište izrađeno od metala - zbog efikasnijeg
hlađenja. U odnosu na laptopove sa plastičnim kućištem, laptopovi sa metalnim kućištem znatno
bolje podnose čest transport, vožnju u prtljažniku automobila i slično, uz primjetno manji rizik od
nastanka fizičkih oštećenja.
Laptop koji će se koristiti za posao treba da ima i dovoljno opcija za povezivanje sa drugim
uređajima, kako bi se lako i uspješno povezao sa različitim miševima, tastaturama, slušalicama,
monitorima, projektorima, mikrofonima, kamerama i drugim uređajima koji su sastavni dio
poslovnog okruženja. Pod opcijama za povezivanje podrazumijevaju se svi fizičke priključci koji
mogu zatrebati (USB, HDMI, DisplayPort, Ethernet, audio i drugi), kao i bežične tehnologije kao
što su Wi-Fi i Bluetooth.

Sastanci posredstvom interneta, tačnije putem specijalizovanih aplikacija za online sastanke

(Zoom, Microsoft Teams, Google Meet i druge), odavno nisu nikakva novost i često su preferirani
način održavanja poslovnih sastanaka. Da bi poslovni laptop bio spreman za online sastanke,
neophodno je da bude opremljen veb-kamerom i mikrofonom. Od kvaliteta veb-kamere odnosno
mikrofona zavisi kvalitet I efikasnost prezentovanog materijala.

Za određeni nivo bezbijednosti podataka, to jest određeni vid zaštite podataka od neovlašćenog
pristupa, postoji laptop sa ugrađenim čitačem otiska prsta. Čitač otiska prsta će višestruko olakšati
i ubrzati prijavljivanje u operativni sistem laptopa jer nije potreban unos lozinke za otključavanje
laptopa.

Laptop za kancelariju ili rad od kuće, koji će odgovarati većini poslovnih korisnika,
trebalo bi da ima sledeće karakteristike (ili bolje):
 Procesor: Intel Core i3 ili Intel Core i5 / AMD Ryzen 3 ili AMD Ryzen 5 (model procesora
ne bi smio da bude stariji od dvije godine)
 RAM (memorija): 8 GB ili više
 Interna memorija: 250 GB ili više (u zavisnosti od količine podataka koja se čuva na
laptopu)
 Veličina (dijagonala) ekrana: od 13 do 17 inča (u zavisnosti od toga koji se nivo mobilnosti
zahtijeva)

21
 3.6.3. Laptop za gaming

Video-igra nije unaprijed spremljen sadržaj, kao što je to npr. film, već je u pitanju sadržaj koji se
generiše u realnom vremenu - u skladu sa komandama koje igrač izdaje. Svaku igračevu komandu
računar nevjerovatnom brzinom, mora da pretvori u odgovarajuću audio-vizuelnu reakciju. Kada
se tome doda i činjenica da se u čitav proces mora uključiti simulacija brojnih i kompleksnih
zakona fizike, kako bi scena u igri izgledala što realističnije (grafika, pokreti, senke, efekti…), nije
teško doći do zaključka da video-igre maksimalno angažuju sve ključne komponente računara.

U slučaju da određena igra zahtijeva više "računarske snage" nego što računar može da isporuči,
igrač će iskusiti neprijatno zastajkivanje (seckanje) u igri, prekomjerno zagrijavanje elektronike
računara (koje može dovesti do kvara), kašnjenje u izvršavanju zadatih komandi i slično.
Za maksimalno uživanje u gejmingu potreban je laptop sa moćnim Intel ili AMD procesorom,
veoma snažnom NVIDIA ili AMD grafičkom karticom, sa mnogo RAM-a (radne memorije) i sa
dovoljno interne memorije (SSD ili hard disk) za instaliranje modernih igara koje umiju da budu
izuzetno velike.

Poželjno je da brzina osvježavanja ekrana bude što veća, od 120 Hz pa naviše. Prilikom izbora
gaming laptopa ne treba zanemariti ni druge aspekte gejminga, a jedan od njih je intenzivno i vrlo
energično korišćenje tastature, praćeno naglim pokretima. Dakle, pored izuzetno visokih
performansi, gaming laptop treba da karakteriše i izuzetno visok kvalitet izrade i korišćenih
materijala. Laptop koji je od strane proizvođača deklarisan kao “gaming laptop” konstruisan je
tako da pruži kako odgovarajuće performanse tako i odgovarajuć kvalitet izrade.
Snažne računarske komponente koriste mnogo električne energije. Uz to, gaming laptopovi su
konstruisani tako da svoj pun potencijal oslobode tek kada se putem punjača povežu sa zidnom
utičnicom.
Gaming laptop, koji će odgovarati većini prosečnih gejmera, trebalo bi da ima
sledeće karakteristike (ili bolje):
 Procesor: Intel Core i5 ili Intel Core i7 / AMD Ryzen 5 ili AMD Ryzen 7 (model procesora
ne bi smio da bude stariji od dvije godine)
 RAM (memorija): 16 GB ili više
 Grafička kartica: NVIDIA GTX ili AMD Radeon RX
 Interna memorija: 500 GB ili više (u zavisnosti od količine podataka koja se čuva na
laptopu)
 Veličina (dijagonala) ekrana: od 15 do 17 inča (u zavisnosti od toga koji se nivo mobilnosti
zahtijeva)
 Refresh Rate ekrana: 120 Hz ili više

22
 3.6.4. Laptop za programiranje

Generalno govoreći, laptop za programiranje se može definisati i kao laptop za kancelariju ili rad
od kuće. To treba biti laptop kvalitetne izrade, koji u pogledu performansi spada barem u srednju
klasu kako bi omogućio neometan multitasking tj. rad sa više programa istovremeno.

I programiranje može zahtijevati laptop visokih performansi, u zavisnosti od toga šta se konkretno
radi. Rad sa emulatorima, testiranje softvera u raznim virtuelnim mašinama kojima se simulira
drugačije softversko ili hardversko okruženje, rad sa izuzetno velikim bazama podataka i slično,
su poslovi koji traže više računarske snage, zbog čega će trebati laptop iz visoke klase ili barem iz
višeg segmenta srednje klase.
Bogatstvo opcijama i tehnologijama koje omogućavaju povezivanje laptopa sa drugim uređajima
može biti od velikog značaja, pa prije kupovine treba provjeriti da li budući laptop raspolaže svim
potrebnim priključcima i žičnim odnosno bežičnim tehnologijama.
Laptop za programiranje, koji će odgovarati većini programera koji ne razvijaju
kompleksan multimedijalni softver ili igre, trebalo bi da ima sledeće karakteristike (ili bolje):
 Procesor: Intel Core i3 ili Intel Core i5 / AMD Ryzen 3 ili AMD Ryzen 5 (model procesora
ne bi smio da bude stariji od dvije godine)
 RAM (memorija): 8 GB ili više
 Interna memorija: 250 GB ili više (u zavisnosti od količine podataka koja se čuva na
laptopu)
 Veličina (dijagonala) ekrana: od 13 do 17 inča (u zavisnosti od toga koji se nivo mobilnosti
zahtijeva)

3.6.5. Laptop za projektovanje, 3D modelovanje, animaciju i renderovanje

Rad sa 3D grafikom spada u red poslova koji zahtijevaju vrlo snažne laptop računare, sa snažnim
grafičkim podsistemom. Postoje posebne grafičke kartice koje su posebno optimizovane za rad sa
3D grafikom, a laptop računari u koje se takve grafičke kartice ugrađuju nazivaju se mobilne radne
stanice.

Ne znači da na laptopu koji je opremljen gejmerskom grafičkom karticom, kao što su NVIDIA
GTX/RTX ili AMD Radeon RX, neće moći da se projektuje, modeluje, animira, renderuje… Moći
će, ali uz određene kompromise koji ne moraju nužno da znače i lošije korisničko iskustvo.
Ergo, alternativa mobilnoj radnoj stanici je gaming laptop. Gaming laptopovi ne moraju nužno da
budu cjenovno pristupačniji od mobilnih radnih stanica ali se lako dolazi do njih.
Laptop za rad sa 3D grafikom, tj. za projektovanje, arhitekturu, 3D modelovanje,
animaciju i renderovanje, trebalo bi da ima sledeće karakteristike (ili bolje):
 Procesor: Intel Core i7 ili Intel Core i9 / AMD Ryzen 7 ili AMD Ryzen 9 (model procesora
ne bi smio da bude stariji od dvije godine)
 RAM (memorija): 16 GB ili više
 Grafička kartica: NVIDIA Quadro ili AMD Radeon Pro
 Interna memorija: 500 GB ili više (u zavisnosti od količine podataka koja se čuva na
uređaju)

23
 3.6.6. Laptop za obradu video-materijala, fotografija i zvuka

Iako se laptop za obradu video-sadržaja može prilično razlikovati od laptopa za obradu zvuka,
činjenica da veliki broj ljudi na svom laptopu često obavlja i jedno i drugo nalaže da se ovi laptop
računari posmatraju kao grupa ili kao individualni računari sposobni za sve navedeno.

Pojedini modeli laptopova imaju visokokvalitetne ekrane, kalibrisane za tačan prikaz boja, što
može biti veoma važan parametar prilikom izbora.
Tačnost u prikazu boja se može dobiti i korišćenjem dodatnog računarskog monitora sa
visokokvalitetnim ekranom, što može biti čak i praktičnije rješenje, pogotovo ukoliko se teži ka
preglednom ekranu.

Kada se uporede obrada video-sadržaja, obrada fotografija i obrada zvuka, u tehnološkom smislu,
najviše računarske snage zahtijeva obrada video-sadržaja. Drugačije rečeno, laptop čije
performanse odgovaraju obradi videa biće odličan i za obradu fotografija odnosno obradu zvuka.
 Za obradu videa (video editing) potreban je laptop sa snažnom grafičkom karticom,
snažnim procesorom i što većom internom memorijom (SSD ili hard disk) jer video-
materijal zauzima mnogo memorijskog prostora. Posmatrano sa aspekta sirove računarske
snage, napredniji gaming laptop će se bez po muke izboriti sa programima za obradu videa.

Jedan od popularnijih laptop računara za video-montažiu je i Apple MacBook Pro, pogotovo

modeli sa Apple M1 odnosno Apple M2 procesorima.
 Laptop za obradu fotografija (foto editing) ne mora biti opremljen procesorom i grafičkim
čipom iz najviše klase, ali ne treba biti ni previše skroman. Međutim, ono na čemu
definitivno ne treba štediti je količina RAM-a (radne memorije).

Obrada zvuka se još naziva i "audio editing", a računar na kome se ovaj posao obavlja se često
naziva DAW (Digital Audio Workstation).
 Laptop za obradu zvuka treba da bude opremljen što snažnijim procesorom i velikom
količinom RAM-a kako bi virtuelni instrumenti i efekti funkcionisali kako treba. Laptop
za obradu zvuka treba da posjeduje i dovoljno veliki SSD/HDD uređaj (kapaciteta 1 TB ili
više) za smještanje velikih video fajlova.

Laptop za obradu videa trebalo bi da ima sledeće karakteristike (ili bolje):

 Procesor: Intel Core i7 ili Intel Core i9 / AMD Ryzen 7 ili AMD Ryzen 9 (model procesora
ne bi smio da bude stariji od dvije godine)
 RAM (memorija): 16 GB ili više
 Grafička kartica: NVIDIA RTX ili AMD Radeon RX
 Interna memorija: 1 TB ili više (u zavisnosti od veličine projekata na kojima radite i
količine podataka koja se čuva)
 Veličina (dijagonala) ekrana: od 15 do 17 inča (u zavisnosti od toga koji se nivo mobilnosti
zahtijeva)

24
 Laptop za obradu fotografija trebalo bi da ima sledeće karakteristike (ili bolje):
 Procesor: Intel Core i5 ili Intel Core i7 / AMD Ryzen 5 ili AMD Ryzen 7 (model procesora
ne bi smio da bude stariji od dvije godine)
 RAM (memorija): 16 GB ili više
 Grafička kartica: NVIDIA GTX/RTX ili AMD Radeon RX
 Interna memorija: 500 GB ili više (u zavisnosti od veličine projekata na kojima radite i
količine podataka koja se čuva)
 Veličina (dijagonala) ekrana: od 15 do 17 inča (u zavisnosti od toga koji se nivo mobilnosti
zahtijeva)

Laptop za obradu zvuka i stvaranje muzike trebalo bi da ima sledeće karakteristike (ili
bolje):
 Procesor: Intel Core i7 ili Intel Core i9 / AMD Ryzen 7 ili AMD Ryzen 9 (model procesora
ne bi smio da bude stariji od dvije godine)
 RAM (memorija): 16 GB ili više
 Grafička kartica: NVIDIA GTX/RTX ili AMD Radeon RX (ukoliko planirate da povežete
laptop sa dodatnim monitorom 4K rezolucije)
 Interna memorija: 1 TB ili više (u zavisnosti od veličine projekata na kojima radite i
količine podataka koja se čuva)
 Veličina (dijagonala) ekrana: od 15 do 17 inča (u zavisnosti od toga koji se nivo mobilnosti
zahtijeva)

25
4. Tehnološke inovacije i trendovi
Poslednjih godina, trendovi uključuju tanje okvire oko ekrana, povećanje performansi, bolje
baterije, poboljšane ekrane poput OLED-a, brže skladišne jedinice, i evoluciju tastatura i
touchpadova.
Laptopovi su danas sastavni dio svakodnevnog života, pružajući prenosivost i performanse za širok
spektar korisnika, od poslovnih profesionalaca do studenata i ljubitelja igara. Nastavak razvoja
tehnologije obećava dalje inovacije u ovom području.

U poslednjih nekoliko godina, razvoj novih tehnologija i trendova u oblasti laptopova pratio je brz
napredak u industriji informacionih tehnologija, kao što su:
 Rise of ARM Processors: Tradicionalno, većina laptopova koristila je x86 arhitekturu
procesora, ali se trend prema upotrebi ARM procesora povećava. ARM procesori su
poznati po efikasnosti u potrošnji energije, što ih čini atraktivnim za ultraprenosive
laptopove i uređaje s dugim vekom baterije.
 Povećanje brzine i kapaciteta SSD-ova: Solid-state drive-ovi (SSD) postali su standard,
a njihova brzina i kapaciteti i dalje rastu. Ubrzanje učitavanja sistema, aplikacija i brži
pristup podacima su rezultati ovog napretka.
 Bezramni (Bezokvirni) Ekrani: Laptopovi su postali bezramni kako bi se maksimizirala
površina ekrana, nudeći korisnicima veći radni prostor bez povećanja dimenzija samog
uređaja.
 Poboljšane Kamere i Audio Tehnologije: Kvalitet kamera i audio sistema na
laptopovima značajno je poboljšan. Ovo je posebno važno u kontekstu rastuće popularnosti
video konferencija i online komunikacije.
 Inovacije u Dizajnu i Materijalima: Proizvođači laptopova se trude unaprijediti dizajn
svojih uređaja. Upotreba laganih materijala poput magnezijuma i aluminijuma, kao i
inovativni dizajn kućišta, doprinose estetici i prenosivosti uređaja.
 Razvoj Ekrana osjetljivih na Dodir: Ekspanzija ekrana osjetljivih na dodir čini se
nezaustavljivom. Laptopovi s osjetljivim ekranima pružaju dodatne načine interakcije i
podršku za stilus olovke.
 Rise of AMD Ryzen: AMD je doživio oživljavanje s lansiranjem Ryzen procesora.
Njihovi procesori nude snažne performanse, a konkurencija s Intel-om doprinosi
inovacijama i konkurenciji na tržištu.
 Povećanje Značaja Održivosti: Proizvođači laptopova sve više obraćaju pažnju na
održivost i smanjenje ekološkog uticaja svojih proizvoda. Upotreba recikliranih materijala,
energetska efikasnost i smanjenje toksičnih materijala postaju ključni elementi u dizajnu
laptopova.
 Thunderbolt 4 i USB-C Standardi: Ubrzani razvoj Thunderbolt 4 i USB-C standarda
omogućava brže prenose podataka, podršku za više monitora i punjenje uređaja preko
jednog priključka.
Ovi trendovi ukazuju na kontinuiranu evoluciju laptop tehnologije, a korisnici mogu očekivati da
će se dalje inovacije i poboljšanja nastaviti kako se tehnologija bude razvijala.

26
U 2023. predviđa se da će preko 68 miliona desktop računara biti isporučeno širom sveta, što je
pad sa više od 76 miliona jedinica u 2022.godini. U 2027. Godini se predviđa da će isporuke
desktop računara blago porasti na oko 69 miliona jedinica. Nasuprot tome, očekuje se da će
isporuke prenosivih računara dostići više od 214 miliona jedinica u 2027. godini, u odnosu na
207 miliona jedinica u 2022.godini.

Prenosni računari su potkategorija laptop računara koji se proizvode da ostanu mali i lagani.

Slika 4. Isporuka ličnih računarskih uređaja širom svijeta od 2022. do 2027. godine
Izvor: https://www.statista.com/statistics/272595/global-shipments-forecast-for-tablets-laptops-and-
desktop-pcs (26.11.2023. 12:50h)

Kako se tehnologija brzo razvija i napreduje, može biti teško pratiti i predvidjeti njen razvoj.
Teško je tačno znati šta nas čeka kada se toliko toga brzo menja.
Njegova brza evolucija već je imala brojne uticaje širom svijeta, a mnogi od njih su se iskusili na
uređajima koji se svakodnevno koriste.
Tehnologija, međutim, nastavlja da se razvija i postaje sve bolja s vremenom. Novije inovacije i
razvoj se uvijek postižu jer industrija nastavlja da pokušava i napreduje u poboljšanju stvari koje
su moguće digitalno.
U svijetu kazina, live casino igre su vjerovatno najpopularnije jer je današnja tehnologija u stanju
stvoriti iskustvo iz stvarnog života. Drugi trendovi u usponu su društvene igre.

27
 4.1. Proširena i virtuelna stvarnost su dva oblika tehnologije za koje se odavno zna, ali su
se pojavile prilično sporo. Oni tek trebaju postati potpuno dostupni ili široko
rasprostranjeni, iako ih sektori poput industrije igara polako uvode. Ne bi bilo
iznenađenje da budu dostupni naredne godine, dok bi ih i druge industrije mogle usvojiti.
Industrije zabave ili obrazovanja mogle bi biti među onima koje bi to mogle učiniti jer
imaju brojne mogućnosti u kojima bi tehnologija mogla raditi.
o Slično virtuelnoj stvarnosti, Metaverse već dugo obećava nešto što tek treba da
doživimo u potpunosti. 2024. bi konačno mogla označiti svoj dolazak; Tehnološki
programeri mogli bi poduzeti više koraka ka tome da to postanu stvarnost kako
potražnja za njima raste.

4.2. Poboljšanja kibernetičke sigurnosti

Brza evolucija tehnologije možda neće uvijek imati pozitivne posljedice; neki su ga koristili
negativno jer su hakeri pronašli nove načine da ga koriste za cyber kriminalne napade na druge
pojedince ili kompanije na internetu. Kako sajber napadi postaju sve sofisticiraniji i
preovlađujući u 2024. godini, trebalo bi da se dogodi još više pomaka kada su u pitanju mjere
sajber sigurnosti.

28
5. Upotreba savremenih tehnologija i alata u obrazovanju

Period naučno-tehnološke revolucije karakteriše se sve većom primjenom savremenih

informaciono-komunikacionih tehnologija. Praćenje trendova i inovativnih naučnih dostignuća
neminovno je i u oblasti obrazovanja, te se tako u izvođenje nastave u obrazovnim institucijama
uvode nova nastavna sredstva, što u velikoj mjeri utiče na promjene dosadašnjih modela učenja,
oblikovanje obrazovanja i načina prenošenja znanja.

Praćenje trendova i savremenih naučnih dostignuća jedan je od preduslova za napredak i razvoj u

svim oblastima ljudske delatnosti. Razvoj savremenih informaciono-komunikacionih tehnologija
(IKT) je u velikoj mjeri uticao na promjene dosadašnjih modela učenja i oblikovanje obrazovanja
i načina prenošenja znanja. Kako bi se iskoristio puni potencijal ovih tehnologija u cilju daljeg
kvaliteta i efikasnosti obrazovanja, ali i olakšanog sticanja novih znanja studenata visokoškolskih
ustanova, boljeg razumijevanja i usvajanja gradiva, neophodna je njihova šira primjena i
neprestano istraživanje novih tehnologija, metoda i praksi u sprovođenju nastavnog procesa,
Kako je zainteresovanost mladih za visoko obrazovanje i usavršavanje poslednjih decenija u
porastu, obrazovne ustanove su morale da odgovore na brojne izazove i omoguće lakšu tranziciju
studenata sa obrazovnih programa na prva radna mesta, kao i implementaciju procesa
cjeloživotnog učenja, stalnog napretka i usavršavanja. To je doprinijelo uvođenju novih oblika
učenja zasnovanih na korišćenju interneta i računara i pojave elektronskog učenja (eng. E-
learning), kao proizvoda modernizacije obrazovanja i učenja, kom su težile svjetske obrazovne
ustanove. U cilju predstavljanja osnovnih koncepata primjene savremenih tehnologija i alata u
obrazovanju, predmet ovog rada je utvrđivanje i predstavljanje značaja pojave elektronskog učenja
u savremenoj nastavnoj praksi i sagledavanje savremenih tehnologija i alata u obrazovanju i
prednosti njihove primjene.

5.1. Teorijski koncepti e-učenja

Sa pronalaskom računara i interneta i dolaskom naučno-tehnološke revolucije, u izvođenje nastave

se polako uvode nova nastavna sredstva. Javljaju se novi izvori znanja, u vidu savremenih
nastavnih medija poput računara, laptopova, mobilnih telefona, tableta, smart televizora,
interaktivnih tabli, elektronskih knjiga i udžbenika, koji olakšavaju, upotpunjuju i unapređuju
proces učenja. Jedan od najvažnijih atributa savremene nastave, koji se javlja kao rezultat potrebe
za implementiranjem i usvajanjem tehnoloških inovacija je elektronsko učenje.
Pojam elektronsko učenje (e-učenje) može se definisati kao način učenja uz pomoć
informaciono-komunikacionih tehnologija. Elektronsko učenje je metodologija kojom se
nastavni sadržaj ili aktivnosti u učenju isporučuju uz pomoć elektronskih tehnologija, čime su
objedinjeni svi različiti nazivi dodeljeni pojmu elektronskog učenja poput: veb-utemeljenog
učenja, onlajn učenja, mobilnog učenja, udaljenog učenja, upravljanog učenja i dr. Kada se učenje
odvija preko mreže interneta, tada se naziva onlajn učenje, dok u slučaju da se distribuira mobilnim
uređajima poput mobilnih telefona, prenosnih i džepnih računara, tada se učenje naziva m-učenje.
Elektronsko učenje ne negira postojeće načine učenja, već ih dopunjuje i obogaćuje, obezbjeđujući
postizanje obrazovnih ciljeva zadovoljenjem individualnih potreba. Osnovni cilj uvođenja e-
učenja u proces obrazovanja jeste inovacija nastave, podizanje kvaliteta nastave i postizanje što
boljih ishoda učenja. Savremena informaciono-komunikaciona dostignuća omogućuju kreiranje,

29
distribuciju i učenje lekcija kroz implementaciju nastavnih sadržaja na nekoj od pogodnih
platformi za e-učenje, čime se na efikasan način prevazilaze prostorne granice i vremenske
barijere, a istovremeno štede resursi. Mijenja se i pojam znanja i transformiše "tradicionalni model
reprodukcije znanja" u model "aktivne izgradnje znanja”, gdje su nastavnici i učenici partneri u
zajedničkom djelovanju na izgradnji baze znanja koju treba usvojiti. Gradivo koje je interesantnije
se brže uči i bolje pamti, zato je uloga savremenih tehnologija i alata za učenje na daljinu da izgrade
pozitivan stav svakog pojedinca prema onome što se uči.
Jedna od važnih prednosti e-učenja, u odnosu na tradicionalni način, je mogućnost prilagođavanja
stilu učenja svakog pojedinca koji može samostalno učiti, organizujući vreme, prostor i tempo
učenja koji mu odgovara. To, međutim, za posljedicu ima veću odgovornost koju je neophodno
preuzeti i potrebu za samomotivacijom, kako bi se iskoristile prednosti e-učenja, a smanjila
potencijalna mogućnost slabog napretka u procesu učenja.

5.2. Primjena alata za učenje na daljinu i njene prednosti

Realizacija nastave na daljinu i samog elektronskog učenja ostvaruje se korišćenjem brojnih

sistema i alata za e-učenje koji pružaju podršku u procesu učenja, značajno ga čineći
jednostavnijim i zanimljivijim. Kako je učenje na daljinu inovativan vid učenja čija se ekspanzija
i dalje usavršavanje tek očekuju, razvijeni su čitavi sistemi učenja na daljinu, platforme i softveri
sa dostupnim onlajn kursevima koji omogućuju sticanje znanja i sertifikovanih diploma iz
određenih oblasti. Pored LMS-a, softverska rješenja koja se koriste za potrebe e-učenja su i sistemi
za upravljanje sadržajem, sistemi za upravljanje sadržajem u obrazovanju i sistemi za upravljanje
kursevima.
LCMS sistemi su usmjereni na nastavne sadržaje, njihovo kreiranje, ponovno korišćenje, kao i
njihovu isporuku, te predstavljaju nadogradnju LMS-a sa CMS-om, dok se CrMS sistemi
prevashodno koriste kao podrška klasičnoj nastavi i omogućavaju postavljanje nastavnog
materijala onlajn, povezivanje studenata sa kursevima, praćenje njihovog napretka,
omogućavajući im da podnose radove i urađene zadatke, pritom podržavajući i komunikaciju
studenata sa profesorima. Neki od najpoznatijih sistema za učenje na daljinu su MOOC (eng.
Massive Open Online Course) platforma i MOODLE (eng. Modular Object-Oriented Dynamic
Learning Environment) platform.
Moodle, kao jedan od najpopularnijih sistema otvorenog koda za učenje, daje mogućnost za
kreiranje i realizaciju onlajn kurseva, kako u svetu tako i kod nas. Moodle je veoma koristan i
jednostavan sistem, kako za evaluaciju znanja, tako i za samo učenje, koji je vrlo prilagodljiv
različitim oblicima nastave. On omogućava dodavanje resursa kao materijala koje korisnici čitaju,
ali nemaju nikakvu interakciju sa njima, ali i aktivnosti koje predstavljaju interaktivni nastavni
materijal. Uspješna integracija sa razvojem novih tehnologija i savremene komunikacije uslovila
je da ovaj sistem postane jedno od vodećih okruženja. Različite analize i istraživanja u oblasti e-
učenja omogućile su da se sagledaju brojne prednosti primjene sistema i alata za učenje na daljinu.
Pored nekih već pomenutih, oni doprinose sticanju iskustva i novih vještina u rada na internetu
tokom procesa obrazovanja i daju šansu mladima da se usavršavaju i razvijaju. Evidentno je da
štede vrijeme studentima koje bi proveli u putu ka ustanovama visokog obrazovanja, u slučaju da
se nastava odvija na tradicionalni način, odnosno obezbjeđuju fleksibilnost vremena i mjesta
pohađanja nastave. Nekada nužnost u obavljanju nastave u tradicionalnom sistemu obrazovanja,
geografska podudarnost danas je sasvim nebitan detalj. E-učenje karakteriše i individualni pristup
svakom pojedincu, insistiranje na razvoju mišljenja i sticanju novih vještina. Očiglednost nastave

30
jedan je od osnovnih nastavnih principa u nastavi koji se ostvaruje korišćenjem multimedijalnog
sadržaja, računarskih animacija i simulacija.
Korišćenje alata za učenje na daljinu pojednostavljuje distribuiranje podataka za učenje koji ostaju
sačuvani i trajno dostupni. Umjesto da pojedinac bude opterećen zbog potrebe za prilagođavanjem
grupi, u savremenom načinu učenja on često ima mogućnost prilagođavanja načina i dinamike
praćenja gradiva onako kako njemu odgovara. Uspješnost e-učenja uslovljena je obezbjeđenjem
interaktivnosti u komunikaciji, putem foruma, direktnih poruka, elektronske pošte ili audio
komunikacije, kako između studenata, tako i na relaciji student – profesor, što olakšava prenos
informacija i predstavlja još jednu od prednosti učenja na daljinu. Prilikom edukacije na daljinu
putem interneta, najčešće se kao programska podrška učenju koriste tzv. Courseware alati koji
omogućavaju skladištenje obrazovnih sadržaja na Web Serveru i njihovo povezivanje,
komunikaciju među učesnicima obrazovnog procesa, upravljanje učenjem i provjeru znanja u vidu
raznih testova za samoprovjeru. Podrazumijevaju korišćenje multimedijalnog sadržaja i pružaju
mogućnost za izvođenje konsultacija sa profesorima, razmjenu elektronske pošte, postojanje
foruma za postavljanje pitanja, diskusiju i razmjenu mišljenja i dr. Ovi alati obezbjeđuju brzu
distribuciju materijala za učenje i obezbeđuju njihovo nesmetano korišćenje od strane
pojedinca ili grupe studenata istovremeno.

5.3. Trendovi u edukaciji na daljinu

Težnja za razvojem, napretkom i usavršavanjem, sa razvojem savremenih tehnologija, prisutna je

i neophodna u svim privrednim sektorima, a u nastavku rada biće sagledani trendovi u službi
edukacije na daljinu.

5.3.1. Vještačka inteligencija i mašinsko učenje

Vještačka inteligencija (eng. Artificial Intelligence – AI) i mašinsko učenje (eng. Machine
Learning – ML) su dvije moderne tehnologije za potencijalno obrazovanje novih generacija, čiji
najveći potencijal leži u činjenici da na osnovu obrade velike količine podataka mogu predvidjeti
ono što ljudski mozak ne može. Kako se navodi u AI se grubo definiše kao sposobnost
kompjuterski kontrolisanog uređaja da izvršava zadatke na način sličan čoveku. Zahvaljujući
naučnim dostignućima u proučavanju vještačke inteligencije i mašinskog učenja, sve je realnije
ostvarivanje težnje da računari u potpunosti podrže ljudsku inteligenciju, pa čak i da je prevaziđu.
Sve je veća potreba za integracijom vještačke inteligencije i mašinskog učenja kao novog
standarda u obrazovnim ustanovama jer oni mogu automatizovati osnovne aktivnosti u
obrazovanju, poput administrativnih zadataka, pa čak i ocjenjivanja i upisivanja studenata i pomoći
u personalizaciji i pojednostavljivanju nastave. AI sistemi mogu pomoći studentima u pružanju
informacija u slučaju da profesori, u tom trenutku, nisu u mogućnosti da im pomognu, za šta se
najčešće primenjuju čet (eng. Chat) botovi, ali i pratiti napredak svakog studenta, upozoravajući
profesora kada može doći do problema sa performansama studenata.
Mašinsko učenje je grana vještačke inteligencije koja uključuje algoritme za automatsko stvaranje
modela od podataka, što vremenom doprinosi da mašina uči iz iskustva i primjera. Za razliku od
sistema koji izvršavaju zadatke na uvijek isti način, po strogo definisanim pravilima, sistem za
mašinsko učenje se poboljšava kako se u algoritam unosi veći broj podataka. Mašinsko učenje
može procijeniti kompetencije studenata, pronaći slaba područja i preporučiti dodatne materijale.
Mašinsko učenje daje mogućnost bolje organizacije i upravljanja nastavnim sadržajem, a kao jedan

31
od glavnih benefita njegove primjene u obrazovanju ističe se efikasnost i pružanje individualnog
obrazovnog iskustva svakom učeniku. Zahvaljujući njegovom korišćenju može se analizirati
individualni rad i napredak svakog pojedinca u realnom vremenu i u zavisnosti od rezultata analize
modifikovati nastavni plan, sugerišući najbolji način za savladavanje gradiva i put kojim treba
krenuti.

5.3.2. Proširena realnost – AR i virtuelna realnost – VR

Proširena realnost (eng. Augmented Reality – AR) i virtuelna realnost (eng. Virtual Reality – VR)
su dvije inovativne tehnologije čiji će potencijal eksponencijalno rasti u narednim godinama i biti
maksimlano iskorišćen. Virtuelna realnost odgovorna je za izgradnju virtuelnog okruženja koje
vrlo precizno prikazuje stvarnost i pomaže studentima da steknu dragocjeno praktično iskustvo,
koje im inače ne bi bilo dostupno. Ove tehnologije proces učenja čine potpunijim i vizuelno
uverljivim. Mnogi istraživači smatraju da AR ima ogroman potencijal i brojne prednosti u oblasti
obrazovanja, pa tako AR može stimulisati i motivisati studente da istražuju nastavni materijal iz
različitih uglova, poboljšati saradnju studenata sa profesorima ili kolegama, podstaći studente da
njeguju kreativnost, razvijaju maštu i preuzmu kontrolu nad učenjem i kreiraju autentično
okruženje pogodno za različite stilove učenja. Studenti mogu da koriste različite simulacije da bi
se praktično uključili u određeni proces stvarnog života. Na primjer, studenti medicine mogu da
sprovode VR operacije, poboljšaju svoje vještine i steknu iskustvo, bez potrebe za izvođenjem
stvarne operacije na pacijentima kojima mogu da naude.

5.3.3. Blockchain
Blockchain je jedan od najnovijih trendova u obrazovnoj tehnologiji čija najveća prednost leži u
činjenici da je decentralizovan i da predstavlja transparentan način za distribuciju podataka (eng.
Distributed Ledger Technology – DLT). Neke od prednosti ove tehnologije su: interakcija sa
nastavnicima iz različitih djelova svijeta preko platforme za onlajn učenje, skladištenje podataka
u oblaku kako bi se osigurala evidencija podataka o studentima i njihovim dostignućima,
automatizovan, siguran i zaštićen prenos podataka jer je falsifikovanje praktično nemoguće,
izgradnja povjerenja između krajnjih tačaka (eng. Endpoints) i smanjenje mogućnosti nastanka
greške, smanjenje troškova kroz direktnu komunikaciju bez potrebe za posrednicima i brza
transakcija u realnom vremenu.

32
ZAKLJUČAK

U istraživačkom radu o laptop računarima, možemo jasno vidjeti koliko su ovi uređaji postali
neizostavan dio naše svakodnevice. Tokom decenija razvoja, laptopi su evoluirali iz teških i
nepraktičnih uređaja u izuzetno prenosive, snažne, i multifunkcionalne alatke. Istražujući istorijski
razvoj, tehnološke inovacije, specifične kategorije, i aktuelne trendove, uočavamo da se laptop
računari neprestano prilagođavaju potrebama savremenog korisnika.

Jedan od ključnih aspekata koji je izašao iz analize je značaj povezanosti. Laptopi su postali most
koji povezuje ljude širom svijeta, olakšavajući rad, učenje, zabavu i komunikaciju. Bez obzira na
to da li su namijenjeni poslovnim profesionalcima, gejmerima ili studentima, laptopi predstavljaju
sveprisutnu tehnološku platformu koja oblikuje način na koji živimo i radimo.

Pored toga, istraživanje je naglasilo i neophodnost stalne inovacije. Nova naučna dostignuća i
razvoj savremenih informaciono-komunikacionih tehnologija, snažne grafičke kartice, bežične
tehnologije i evolucija dizajna samo su neki od elemenata koji pokreću industriju laptop računara
naprijed. Nove tehnologije otvaraju put ka budućim unapređenjima koja će dalje poboljšati
performanse, mobilnost i funkcionalnost ovih uređaja.
Sa dolaskom savremenih tehnologija, javljaju se i novi sistemi i alati čijom primjenom se učenje
unapređuje i prilagođava svakom pojedincu. Dolazi do poboljšanja kvaliteta i efikasnosti
obrazovanja, ali i olakšanog sticanja novih znanja studenata visokoškolskih ustanova, boljeg
razumijevanja i usvajanja gradiva.

S druge strane, održivost je postala ključna tema. Proizvođači laptopova sve više prepoznaju
važnost ekološke odgovornosti, primjenjujući pristupe kao što su recikliranje materijala i
smanjenje emisije ugljen-dioksida tokom proizvodnje. Održivost ne predstavlja samo trend, već i
etički imperativ u savremenoj proizvodnji. Čime dolazimo do zaključka da je opravdana hipoteza
ovog rada koja glasi: “Laptop računari će postati tržišni lideri u oblasti informatike.”

Mišljenja sam da su laptop računari postali nezaobilazni alati u digitalnom dobu. Njihov uticaj na
rad, obrazovanje, zabavu i međusobnu povezanost neprekidno raste. Kroz dalje inovacije,
održivost i prilagođavanje promjenama u društvu, laptopi će i dalje biti ključna osovina savremene
tehnologije, oblikujući naše svakodnevne živote na načine koje danas možda ni ne možemo u
potpunosti predvidjeti, što opravdava I predmet istraživanja ovof rada.

33
 LITERATURA

INTERNET IZVORI:
Primjeri navođenja Internet izvora:
 https://www.javatpoint.com/history-of-laptop-computer (zadnja posjeta: 26.11.2023., 10h).
 https://www.britannica.com/technology/laptop-computer (zadnja posjeta: 26.11.2023., 09:13h).
 https://beconnected.esafety.gov.au/pluginfile.php/943/mod_resource/content/4/pdfs/BeConnecte
d_Tipsheet_WhatIsALaptop_01_English.pdf (zadnja posjeta: 26.11.2023. 10:17h).
 https://lapsol.ke/parts-of-a-laptop-and-their-functions/ (zadnja posjeta: 26.11.2023., 10:45h)
 https://www.seminarsonly.com/Labels/Laptop-Computer-Seminar-Download.php (zadnja
posjeta: 26.11.2023., 11h)
 https://smartlife.mondo.rs/tech/saveti/a52379/Vodic-za-pametnu-kupovinu-laptop-racunara-
2023.html (zadnja posjeta: 26.11.2023., 12:39h)
 https://www.statista.com/statistics/272595/global-shipments-forecast-for-tablets-laptops-and-
desktop-pcs/ (zadnja posjeta: 26.11.2023., 12:50h)

POPIS SLIKA
Slika 1. Prvi laptop računar
Slika 2. Djelovi laptop računar
Slika 3. Procesor DKS-4
Slika 4. Isporuka ličnih računarskih uređaja širom svijeta od 2022. do 2027. godine

34