YAS ÜZERİNE

Ruhsal Travma ve Sonuçları

29.03.2023
Yas
• İlişkiler ve bağ kurmak, kaybetmek ve yasla iç içe kavramlar
• Biriyle bağ kurduğumuzda ona değer veriyoruz. Onu alıp dünyamızın bir
parçası haline getiriyoruz, içimizde bir yerlerde o kişiye yer açmış oluyoruz.
• Birinin varlığına yer açmak (kendimiz için var etmek) aynı zamanda
gelecekteki yokluğuna da yer açmış oluyoruz. Kayıp karşısında bunca
kırılgan hissetmenin belki nedeni budur
• Kaybetmek → bağ kurmak, önemsemek
• Bağ kurmak → Karşısındakinin varlığıyla canlı hissederken, onun
yokluğunda boşluğunu hissetmek
• Yas → O boşlukla ne yapacağımızı anlamaya ve bulmaya çalıştığımız, çaba
sarf ettiğimiz, bocaladığımız bir hal
Yas
• Kayıp ve yastan korunmanın bir tane gerçek yolu var → İlişkilerden kaçmak,
sakınmak, kendimizi bir yalnızlıkta var etmeye çalışmak
• Sonuç → hayatımızdan kaçmak, yapabileceklerimizden kaçmak,
canlılığımızdan çalmak
• Kayıpla nasıl temas ettiğimizi anlamaya dair birçok soru sormak mümkün:
Kaybettiklerimizin uğrunda küçük mabetler mi kuruyoruz? Onların hiç
gitmediğine, hep sizinle olduğuna mı inanıyorsunuz? Diğer uca savrularak
kaybettiklerinizi değersizleştiriyor musunuz? Gidenin yerine hemen yenisini
mi buluyorsunuz?
• Kayıp ve yas ağırdır, zordur, çok can yakar. İçine girince kaybolup bir daha
çıkamayacakmış gibi gelir. Ama aslında bu kayıpla temas ettiğimizde kendi
varoluşumuza dair cevaplar buluruz
Hayat ve Kayıp üzerine
• Kierkegaard → İnsanı insan yapan, sonluluk ile sonsuzluk arasında sıkışmış
olmasıdır
• Heidegger → İnsan varoluşu, ölüme doğru dönüktür. Yani uyandığımız her
sabah, sonumuza bir adım daha yaklaşırız. Ya kaybetme ihtimali yokmuş
gibi yaşayıp hayatımızda olan şeylerin değerini bilmeden heba ederiz ya da
kaybetme ihtimalini aklımızın bir ucunda tutarak değerli olan her nesneyle
geçen her anı daha özel ve otantik kılmaya çalışırız
• Buber → Karşımızdakiyle gerçekten özneden özneye bir ilişki
kurduğumuzda, onu her an kaybetmeyi de göğüsleriz. Yani hayatta iki
seçenek vardır: ya garantili-kaybetmeyecekmişiz gibi görünen ama
indirgenmiş ilişkiler yaşarız ya da gerçek ve derin bağlar kurarız, bu bağın
geçiciliğini de göze alarak.
Yas Ritüelleri
• Her toplumda coğrafyaya, kültüre spesifik bulunan bir rit
• Tabu & Totem- Freud: “Yas, toplumun genelinden dışlanma belirten
tabular ve pratikler”
• Yas, yaşayanlar için bir ara dönem→ toplumsal ritüeller,
ayrılma/ayrışma sorularıyla felsefik bir uğraş içinde kalmış kişileri
genel toplumla yeniden bütünleştiren eylemler
• Yası bitiren eylemler, kültürle jenerasyonlar arası aktarılıyor
• Cenaze ritleri → Ölüm ve yeniden doğuş temasının dramatik temsilleri
• Yaşamla yeniden birleşmek adına tasarlanmış eylemler
Yas Modelleri
• Kübler-Ross Modeli yası güzel açıklıyor fakat bireylere yasın içinde
“navigasyon” imkanı tanımıyor
• Yas, deneyimleyen kişi
için sevgi ve özlem arasında
bir salınma hali
• Colin Murray Parkes &
John Bowlby, 1998
Parkes & Bowlby, 1998 – Yasın Aşamaları

1) Şok ve hissizlik: Kaybın şokunu atlatabilmek

adına kendini korumaya alır. Duygusal olarak
hayatta kalabilmek adına hissizleşir, kapanır.

2) Özlem ve arayış: üzüntü, öfke, kaygı,

kafa karışıklığı
Parkes & Bowlby, 1998 – Yasın Aşamaları
3) Dağılma ve çaresizlik: Kaybın gerçekliğinin farkına varır. Yaslı kişi apati, öfke, çaresizlik,
ümitsizlik hissedebilir. Duygusal çekilmeye ihtiyaç duyar. İnsanlardan, keyif aldığı
aktivitelerden kendini geri çeker.

4) Yeniden yapılanma ve iyileşme: Yeni bir normal inşa etmeye başlar. Zamanın etkisiyle
duygular çözülür, hafifler ve acının yanı sıra olumlu anıları da hatırlamaya başlar. Üzüntü,
öfke, çaresizlik gibi kuvvetli duygular, kayba dair iyi anıları da fark edebilmeye başladıkça
azalır. Enerji düzeyi ve kilosu da duygular stabilize oldukça stabilleşir
Parkes & Bowlby, 1998 – Yasın Aşamaları
• Sevgi ve özlem arasında bir salınım→ yas
• Acının adını koymak, ızdıraba özlem demek hafifletiyor
• Yas tutarken yaşanan bu ızdırabın bir şekilde bir form bulması önemli
→ Yoksa bu ihtiyaç bir ömür sızlayabilir
• Yeni yad etme biçimleri (ritüeller)→
duyusal bir boyutu olan deneyimler
• Duygular çok karıştığında kompartmanlara
ayırmak → compartmentalization
• Duygu farkındalığı ve gevşeme çalışmaları
Yas üzerine
• Bugün bu kadar özlem hissetmek, çok sevmiş olmanın bedeli. Bu
denklemi her birey kendi içinde yas tutarken yeniden keşfediyor. Neyi
kaybetmiş olmak bana bu denli acı çektiriyor?
• Sevgi ve kayıp arasında kaçınılmaz bir döngü var → Bu acıya karşı nasıl
daha dayanıklı olabilirim? Odağımı nasıl yönlendirebilirim? Üzerine bir
dizi deneyim yaşıyor yas tutan kişi
Robert Neimeyer- Anlam İnşası Kuramı
(Meaning Construction Theory)
• Kayıp; bir kişinin narratifini değiştiren bir olay
• Yaşam içinde anlamı inşa ederken neler üzerinden hikayesini yazıyor?
• Kayıp olan hangi duyguyu/bağı yeniden kurgulamaya ihtiyacı var?

→ Majör hikayenin kaybı Geçmiş Gelecek

- Kimlik
→Bu esnada yası nasıl - Ritüeller
işlemliyor?
- Meslek
- Statü
Terapide yasla çalışmak
• Yaşamın içinde anlam inşa etmek → terapiye taşınan bazı konular
mercek altında büyüyor, bazıları küçülüyor. Terapide işlenen yas, bir
montaj işlemi gibi değerlendirilebilir
• Neyi yeniden kurgulayabileceğine dair seçim şansı
• Duyguların karmaşık ve yoğun olduğu dönemlerde, günlük tutmak
veya seansta sanat ile bu duyguları yeniden işlemlemek → bu
duyguları ayrıştırmak ve kompartmanlara ayırmak
• Hikayesini yeniden anlatması için fırsatlar yaratmak → Bir haber sunar
gibi – başkasının hikayesini dinler gibi kendi hikayeni anlatabilir misin?
Terapide yasla çalışmak
• Deneyiminin survivor’ı olduğu anlara alan açmak → akut travmada
gün içinde 1 dk kendini telefonla kaydetmek → bu deneyimin içinden
geçti ve bir izi var
• Kaybedilenlerle tekrar yakınlaşmak, onurlandırmak için bir sesleniş
şiiri yazmak → eksik cümleleri bir keseye fiş şeklinde doldurarak
tamamlamasını istemek, bir şiire dönüştürmek
• Yün, keçe gibi malzemelerle yas tutarken yaşadığı duyguları
nakşetmek