TÜRKİYE VE DÜNYADA İSG

Son yıllarda endüstrileşmiş ülkelerde iş

kazalarının hızlı azalışında, etkin İSG uygulamaları
rol oynamıştır. Bununla birlikte, istihdamda
sanayinin payının küçülmesi tehlikeli
sektörlerdeki üretimin diğer ülkelere
kaydırılmasının da azalmada etkisi olduğu tahmin
edilmektedir.
Öte yandan, gelişmiş ülkelerde sanayi
üretimiyle özdeşleşmiş klasik riskler azalırken,
hizmet sektörünün büyümesiyle doğru orantılı
olarak yeni riskler ortaya çıkmaktadır. Bu
duruma Kas-İskelet Hastalıkları hizmet
sektörünün büyümesi ile ortaya çıkan yeni
meslek hastalıklarına örnek olarak gösterilebilir
4857 sayılı İş Kanununun ardından Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı tarafından, AB adaylık sürecinde iş
sağlığı ve güvenliğine ilişkin yasal düzenlemeler;

• Çağdaş ve uluslararası normlar ve AB Direktiflerine

uygun olarak yenilenmiş ve yeni hazırlanan
Yönetmeliklerle iş sağlığı ve güvenliği konusunda önleme
ve geliştirmeye yönelik çalışmalar,

• İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi

• İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile
tehlikelerin tespiti ve buna göre alınacak tedbirlerin
belirlenmesi

• İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumun sürekli

iyileştirilmesini amaçlamaktadır.
AET Anlaşması-Tek Avrupa Senedi AB’de İSG’ nin
temel dayanaklarıdır

İş sağlığı ve güvenliği konusunda yapılacak olan

çalışmalar, AB’nin 89/391 sayılı Çerçeve Direktifindeki
temel prensipler göz önüne alınarak özetlenmiştir
Türkiye’de iş güvenliğine ilişkin hükümler ilk kez 1961
Anayasasında yer almıştır.

Türkiye de 1475 sayılı İş Kanunu 1971 tarihinde çıkartılmıştır

Türkiye’de, işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili ilk mevzuat

Madencilik alanında çıkarılmıştır

Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği haftası 4-10 Mayıs tarihleri

arasında kutlanmaktadır
Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığının yetkisindedir

Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğini sağlama konusunda

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Teftiş Kurulu
Başkanlığı ve SGK denetim yapmakla görevlendirilmiş
kurumlardandır.

Ülkemizdeki işyerlerinde ortam ölçümleri ile biyolojik

analizleri bir arada yapan ve sonuçları iş sağlığı ve güvenliği
(İSG) yönünden değerlendiren tek resmi kuruluş İSGÜM
dür.
Türkiye’de işçileri korumak amacıyla yapılan ilk yasal
düzenleme Dilaver Paşa Nizamnamesi dir.

Ülkemizde Meslek Hastalıkları Klinikleri 1975 yılında

açılmıştır

Türkiye’de işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili uygulamalarda

karşılaşılan en önemli yasal sorun Yasal düzenlemelerin
dağınık oluşudur.
Dünyada mesleki ve iş ile ilgili hastalıklar arasında ilk
sırayı Fiziksel etkenlerle oluşan hastalıklar almaktadır

Dünyada işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin ilk yasal

düzenleme, İngiltere de kabul edilmiştir
Türkiye’deki işletmelerin yüzde 90 dan fazlası küçük ve
orta ölçekli işletmelerdir

Türkiye’de işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili çalışmaları çok

sayıda kuruluşun yürütmesi, Örgütlenme ve koordinasyon
yetersizliklerinden kaynaklanan sorunları doğurmaktadır.
İSG Kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde çalışanların sağlık ve
güvenliklerini amacıyla, 1989’da Avrupa Konsey Direktifi
(89/391/EC), tüm işverenlere Risk değerlendirme zorunluluğu
getirtilmiştir

ILO 174/181 ve AB Seveso direktifi Büyük Endüstriyel kazalar

için yayınlanmıştır

Avrupa Birliği mevzuatında Risk Değerlendirme konusuna yer

veren temel AB direktifi 89 / 391 EEC İş Sağlığı ve Güvenliği
Çerçeve Direktifidir.
Dünyada iş güvenliği ihtiyacı ilk kez 18. yüzyılın başlarında
ortaya çıkmıştır

Türkiye’de işçi sağlığı ve iş güvenliğinin tarihsel gelişimi

incelenirken, 18. yüzyılın ikinci yarısı başlangıç olarak
alınmalıdır

Ülkemizde İş Kazaları, Meslek Hastalıkları, Analık ve Hastalık

Sigortası uygulamaları 1951 yılında başlamıştır
1998 yılında Cenevre’de gerçekleştirilen 16. Uluslararası
Çalışma İstatistikçileri Konferansında (ICLS) alınan ilke
kararına göre işgünü kaybına neden olan mesleki
yaralanma olaylarından Toplam Olay Sayısı Ölümlü
Olaylar Sayısı Ölümlü Olmayan Olaylar Sayısı dikkate
alınacaktır

Uluslararası İstatistikçiler Konferansında alınan kararlar

doğrultusunda iş kazası oranlarının hesaplanması ile
ilgili olarak Kaza sıklık oranı, Kaza ağırlık oranı, Kaza
olabilirlik oranı baz alınır
Türkiye’de Metal sektördeki iş kazaları diğer sektörlere
oranla daha sık yaşanmaktadır

İş sağlığı ve güvenliğini sağlama konusunda ülkemizde

yapılan denetimlerde en önemli husus eğitim eksikliği
olduğu tespit edilmiştir.

Sağlıksız işyeri koşulları ülkemizde meydana gelen iş

kazalarının en önemli sebepleri arasında sayılmaktadır
Kanada da meydana gelen iş kazası oranı tüm dünya
ülkelerine nazaran daha azdır.

Üçlü Sorumluluk Programı ilk önce Kanada da

uygulanmıştır
Karadeniz ve Akdeniz’deki tarım işleri için (pamuk, tütün,
fındık gibi) birçok mevsimlik işçi çok zor koşullarda geçici
olarak göç etmekte ve bu bölgelerde yaşamak ve çalışmak
durumunda kalmaktadır. Bu durum öncelikli olarak Kırsal
alanda bir İSG sisteminin olmayışının bir sonucudur
Almanya'da 12 Aralık 1973 tarihinde İş güvenliğine ilişkin
yasa, tüm işletmelerde işyeri hekiminin atanmasını zorunlu
kılmıştır

İşçilerin katılımının sağlanmasına ilişkin olarak işyerindeki

sağlık ve güvenlik tehlikelerini bilme hakkı, Katılma hakkı,
Reddetme hakkı Türkiye ‘deki İş Güvenliği Mevzuatının
özellikleri arasında yer almamaktadır
 İSG’nin Ekonomik Boyutu

İş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle ölen ya da iş göremez

duruma düşen işçinin işletme ve ülke ekonomilerinde
yarattığı kayıplar:

a)İnsan gücünün (emeğin) kaybı

b)İşçinin gelecekte yaratacağı üretim ve hasılanın kaybı

c)İşçinin yetiştirilmesi için yapılan eğitim harcamalarının

kaybı
d ) İş günü kaybı

e) alışmadığı günlerin tazmini

f) Yapılan sağlık giderleri

g) Maddi-manevi tazminatlar

h) Mahkeme masrafları

I) Yapılan harcamaların fırsat maliyeti

 İSG’nin İşletmeler Açısından Önemi
İşletmeler, sistemli ve planlı bir şekilde İSG çalışmaları
yapmadığı takdirde aşağıdaki maliyetlerle karşılaşabilir:
a) İşçilerin işgünü kayıpları artar.

b) Bakım onarım masrafları artar.

c) Hammadde-malzeme kayıpları artar.

d) Sağlık harcamaları artar, ayrıca SSK’nın rücu davalarına

muhatap olunabilir.

e) Mağdurlara ödenecek maddi-manevi tazminatlar söz konusu

olur.
f) Mahkeme masrafları artar.

g) İş göremeyen işçinin yerine alınan işçiler için eğitim,

sigorta masrafları artar.

i) İş durdurulabilir veya işyeri kapatılabilir.

j) Para ve hapis cezaları söz konusu olabilir.

k) Siparişler gecikebilir ve işletme pazar kaybına

uğrayabilir.

l) Vasıflı işgücü işletmeden kaçabilir.

 Rekabet Gücü Açısından İSG’ nin Önemi

• Küreselleşen Dünyada başarıyı belirleyen en önemli faktör,

Dünya piyasalarına açılan mal ve hizmetlerin, firmaların ve
ülkelerin rekabet kabiliyetidir.

• Ucuzluk ve kalite, kuşkusuz rekabetin en önemli iki unsuru

olmakla birlikte, artık tüketicilerin piyasadaki mal ve
hizmetlerle ilgili çok farklı beklentilere sahip olduğu da
tartışmasızdır.
Bu anlamda, günümüzün bilinçli ve seçici tüketicisi, mal
ve hizmetlerin üretim sürecinin çevre ve insan sağlığı
açısından ne derece güvenli olduğu ile de
ilgilenmektedir.

Bu doğrultuda, firmaların alacağı İSG tedbirleri,

kendilerine uluslar arası piyasalarda rekabet üstünlüğü
sağlayacaktır.
Öte yandan günümüzde uluslar arası kuruluşlar çalışma
koşulları, sağlık ve çevre gibi konularda yatırım yapan
ülkelerle yapmayan ülkeler arasındaki maliyet
farklarının, ülkeler arasında haksız rekabete yol
açtığından hareketle; uluslar arası ticarette bu konularla
ilgili bazı standartlar getirilmesi üzerinde uzun süredir
tartışmaktadır.
Bu nedenle AB kapısındaki ülkemizin, İSG konusundaki

standartlarını geliştirmesi, uluslar arası rekabet

koşullarına adapte olmasını da kolaylaştırabilir.

Bu anlamda, günümüzün bilinçli ve seçici tüketicisi, mal
ve hizmetlerin üretim sürecinin çevre ve insan sağlığı
açısından ne derece güvenli olduğu ile de ilgilenmektedir.

Bu doğrultuda, firmaların alacağı İSG tedbirleri,

kendilerine uluslar arası piyasalarda rekabet üstünlüğü
sağlayacaktır.