7c98a7181584beb Ek

 TASARIM, İNŞAAT VE KULLANIM AŞAMALARI
TANIMLAR
GEOTEKNİK MÜHENDİSİ: TANIMI*
Geoteknik mühendisliği görece olarak yeni bir uzmanlık alanıdır.

20. Yüzyılın başlarında inşaat mühendisliğinin ayrı bir dalı olarak ortaya çıkmıştır.
1. Farklı tipteki yapıların tasarım ve inşaatı için

zemin, kaya ve temel verilerinin temin
edilmesi ve yorumlanmasından sorumludur.
2. Geoteknik mühendisliğinin ilke ve
uygulamaları ile,
Yeraltı araştırma, teknik ve prensipleri,
Tasarım prosedürleri
İnşaat metotları
Tesislerin kullanımları ile
ilgili konuları baştan sona anlamış olmanın
yanında yeterli jeoloji/mühendislik jeolojisi ve
hidrojeoloji bilgisi olmalıdır.
* FHWA Subsurface Investigations Referance

Manuel, 2002
TANIMLAR
GEOTEKNİK MÜHENDİSİ: GÖREVİ
YAPIDA TAŞIMA GÜCÜ KAPASİTESİNİN AŞILMAMASI

[ LOAD BEARING RESISTANCE ]
YAPIDA
DEFORMASYONLARIN SINIRLANDIRILMASI
[ SERVICEABILITY ]
GÜVENİLİRLİK – DAYANIKLILIK [ RELIABILITY ]

OLARAK TANIMLAYABİLİRİZ.
YAPIDA HEDEFLENEN GÜVENİLİRLİK – DAYANIKLILIK SEVİYESİNİN DOĞRU
DÜRÜST BELİRLEYEBİLMEK İÇİN GEOTEKNİK MÜHENDİSİ;
• VERİLERDEKİ – PARAMETRELERDEKİ BELİRSİZLİKLERİ
• TAKİP EDİLECEK ANALİZ – TASARIM METOTLARINI
• UYGULANACAK GEOTEKNİK MODELLERİ VE ELDE EDİLEN SONUÇLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİNİ
YETERİNCE DİKKATE ALARAK (HAKKI İLE) OLUŞTURMALIDIR.
TANIMLAR
GEOTEKNİK MÜHENDİSİ: ÇALIŞMA ŞEKLİ
Geçmişte Günümüzde
• Gözleme dayanan ve karşılaştırma • Gelişmiş teknolojik imkanlar ve son on
yolu ile oluşturulmuş yöntemler ile yıllarda geoteknik mühendisliğinin
oluşan gelişme ve muazzam bilgi
çözümler oluşturulmaya çalışılmıştır. birikimine rağmen, zeminin karışık
• Zemin davranışı ile ilgili bilgiler ise fiziksel yapısının;
ampirik temelli ve deneme-yanılma - Basitleştirilmiş hesaplama modelleri
yolu ile oluşturulmuş bilgilere - Ampirik korelasyonlar ile çözülmeye
dayanmıştır. çalışılması
Ve bütün bunların yanında birlikte
çalışılan diğer uzmanlık alanındaki
mühendislere bu açıklamalar sonucu
ortaya çıkan zorluklar ile uğraşmaktadır.
GEOTEKNİK MÜHENDİSİNİN ZİHİN MODELİ
Tasarım Metotları
TASARIM METOTLARI
GÜVENİRLİK – DAYANIKLILIK KOŞULLARININ SAĞLANMASI İÇİN GEOTEKNİK
TASARIM METOTLARINDAKİ GELİŞİM AŞAĞIDA GÖSTERİLMİŞTİR.
[ ULUSAL TECRÜBE VE ŞARTNAMELERDEKİ GELİŞİMLERE BAĞLI OLARAK ]
• GLOBAL GÜVENLİK KATSAYISI

GEÇMİŞ • MÜSAADE EDİLİR TASARIM GERİLMESİ
• LİMİT DURUM TASARIMI

• KISMİ GÜVENLİK KATSAYILARI
BUGÜN
Tasarım Metotları
 GLOBAL GÜVENLİK KATSAYISI TASARIM METODU
• Geleneksel Olarak Geoteknik Tasarımda global güvenlik katsayısı veya genel

güvenlik katsayısı (overall factors of safety – OFS) takip edilmektedir.
• Farklı uygulamalar için güvenlik katsayısı değerleri çoğunluk ile ampirik olarak
belirlenmiştir.
Güvenlik katsayısı; yapının bir tehlike ya da riske karşı emniyetini sağlaması için direnen
kuvvetlerin maruz kaldığı yüklere olan oranı olarak tanımlanmıştır. [Meyerhof]
𝑅𝑘 Direncin karakteristik değeri

𝑂𝐹𝑆 =
𝐸𝑘 Yük etkilerinin karakteristik değeri
Tasarım Metotları
Bu katsayı için kullanılan hiçbir değer net olarak belirlenmemiştir, dolayısı ile
şartnamelerde verilen değerler alt sınırdan verilen emniyetli değerlerdir. Bowles.
Bu değer belirlenirken en az aşağıdaki konuların dikkate alındığı düşünülebilir.
1. Göçme ile sonuçlandığında oluşacak hasarların büyüklüğü. (can kaybı, maddi

hasarlar ve davalar)
2. Emniyet Faktörünün azaltılıp, arttırılmasına bağlı maliyetlere etkisi.
3. Emniyet Faktöründeki değişikliklerin göçme ihtimali oranına etkisi.
4. Zemin verilerinin güvenirliği.
5. İnşaat sırasında ve sonrasında veya yapı servis ömrü boyunca, zemin

özelliklerinde ortaya çıkabilecek değişiklikler.
6. Kullanılan mevcut tasarım / analiz metodunun doğruluğu.

Tasarım Metotları
Göçme Koşulu Temel Tipi Emniyet

(Temeller Taşıma Gücü Katsayısı
Kaynaklı)
Kayma Toprak Yapıları 1.2 – 1.6
(Barajlar, Dolgular)
Kayma Dayanma Yapıları 1.5 – 2.0
(Duvarlar)
Kayma Palplanşlı Deniz Yapısı 1.2 – 1.6
ve Batardo
Geçici Destekli Kazılar 1.2 – 1.5
Kayma Temeller
Sürekli Temel 2.0 – 3.0
Radye Temel 1.7 – 2.5
Kaldırma İtkisi Hesapları 1.7 – 2.5
Tasarım Metotları
Silva et al (2008) yaptığı çalışmada,

mevcut bir çok barajı araştırma,
tasarım ve yapımı ile ilgileri
kullanarak dört farklı “kalite
kategorisine” ayırmıştır.
YILLIK GÖÇME OLASILIĞI
Ve bu kategorilerdeki barajların proje

aşamasında kullanılan (FOS)
güvenlik kategorisi değerlerine göre
göçme ihtimalini değerlendiren bir
klavuz hazırlanmıştır.
Kategoriler baraj projelerinin tasarım

ve yapım işletme aşamasının aldığı
mühendislik hizmetlerinin
kalitesine göre oluşturulmuştur.
Kategori I - En üst seviye

mühendislik hizmeti
Kategori II - Standart mühendislik
hizmeti
Kategori III- Standart altı
mühendislik hizmeti
Kategori IV- Az veya hiç mühendislik
hizmeti olmayan proje
GÜVENLİK FAKTÖRÜ
Kategori III ve IV projelerde FOS 2’ye çıkarılsa bile şartnamenin istediği risk koşullarını sağlamadığı
çalışmada belirtilmiştir.
Görüldüğü üzere FOS=1.5 alınmış Kategori I deki göçme ihtimali 10−1 ile 10−6 iken;
Kategori IV deki baraj için göçme ihtimali 1 ile 10−1 arasında olmaktadır.
Tasarım Metotları
 GLOBAL GÜVENLİK KATSAYISI TASARIM METODU
DEĞERLENDİRME VE BELİRSİZLİKLER
• Geoteknik tasarımın kendi içindeki yüksek

belirsizlik nedeni ile genellikle güvenlik
katsayısı olarak yüksek değerler
[ Hedeflenen Güvenirlilik –
kullanılmaktadır. Dayanıklılık Değerlerine Göre ]
• Ancak bazı durumlarda yüksek değer daha

güvenilir demek değildir.
• Kullanılan güvenlik katsayısı değeri, yapının

geoteknik tasarımından kaynaklanan farklı
belirsizliklerinin tümünü kapsamamaktadır.
Tasarım Metotları
 LİMİT DURUM TASARIMI METODU
 Belirsizliğin fazla olduğu geoteknik analizlerde tek bir güvenlik katsayısı yerine;
belirsizliklere neden olan belli başlı parametrelerin karakteristik değerlerinin
düzenlenmesi ve her biri için ayrı güvenlik katsayısı kullanılması önerilmektedir.
 Limit Durum Tasarımı sadece Avrupa’da değil, Kanada ve Amerika’da da [ Load and
Resistance Factor Design (LRFD) ] kabul görmüş ve kullanılmaktadır.
 Limit Durum Tasarım Metodunda Yapısal Dayanımı (Structural Resistance) ve Hizmet

Görebilirlik (Serviceability) koşulları dikkate alınarak farklı "Güvenirlilik" (Reliability)
şartları uygulanmıştır. (Eurocode – Basis of Structural Design)
Tasarım Metotları
 LİMİT DURUM TASARIMI HESAP KOŞULLARI
SON LİMİT DURUM HİZMET GÖREBİLİRLİK LİMİT DURUMU

(ULS: ULTIMATE LIMIT STATE) (SLS: SERVICEABILITY LIMIT STATE)
- Can güvenliği - Yapının ve yapısal elemanların

- Yapısal güvenliğin dikkate alındığı kullanabilirliği, görünümü
durum - Kullanıcı konforunun dikkate alındığı
durum
Tasarım Metotları
 LİMİT DURUMLARI TANIMLAMAK İÇİN GEOTEKNİK KONULAR İLE İLGİLİ

ARAŞTIRILMASI VE DİKKATE ALINMASI GEREKEN FAKTÖRLER*
GENEL STABİLİTE VE YAPILMASI PLANLANAN YAPI

VE YAPI ELEMANLARININ ÇEVRE KOŞULLARI
ZEMİN HAREKETLERİ - Komşu yapılar
ÖLÇÜLERİ, AYRICA TASARIM
ÖMRÜ GİBİ BEKLENTİLER - Trafik
- Altyapı
DEPREMSELLİK - Bitki örtüsü
- Zararlı kimyasallar
ZEMİN KOŞULLARI
VE ÖZELLİKLERİ
YERALTI SU SEVİYESİ
ÇEVRESEL ETKİLER
- Yüzey suları KISA VE UZUN
- Oturma veya Göçmeler DÖNEM TASARIM
- Isı ve nem kaynaklı mevsimsel değişiklikler ŞARTLARI
- İnşaat malzemelerine zarar verebilecek
maddeler
* EUROCODE 7 – GEOTECHNICAL DESIGN PART – 1
Tasarım Metotları
 GEOTEKNİK KATEGORİLER
Geoteknik araştırmaların, hesaplamaların ve sahada kontrol – izlenmesi gereken

konuların kapsam ve içeriği proje kapsamındaki geoteknik tasarımların içerdiği zorluk ve
risklerle orantılı olarak belirlenmiştir.
GK Kapsamı Arazi ve Tasarım Koşulları Araştırma Kapsamı Örnekler

1 Küçük ve • İhmal edilebilir risk seviyesi • Geçmiş deneyimlere
basit yapılar • Arazide toprak hareketleri yok dayanan ve nitelikli
• Zemin koşulları net olarak (qualitative) geoteknik
tanımlanabilen araştırmalardan elde
• Y.A.S.S altında bir hafriyat edilen bilgilerin yeterli
kazısının yapılmayacağı olduğu.
2 Geleneksel – • Olağandışı Risk taşımayan zor • Arazi ve laboratuvar • Yüzeysel temeller
Alışılmış tip zemin veya yükleme şartlarının deneylerinden oluşan • Kazıklı temeller
yapı ve temel olmadığı sayısal veriler içeren • İstinat duvarları
tipleri geoteknik araştırmalar • Kazılar
yeterli • Köprü ayakları
• Toprak setler
• Zemin ankrajları
• Tüneller (Sağlam kaya
içerisinde açılan)
3 Geoteknik • Eurocode 7 şartnamesi dışında • Olağanüstü büyük yapılar
kategori 1 ve projeye özel şartlar ve kuralların • Zor zemin ve yükleme
2’nin dışında oluşturulması gereken projeler şartlarının olduğu yapılar
kalan yapılar • Deprem riskinin çok yüksek
olduğu alanlarda inşa edilen
yapılar
* EUROCODE 7 – GEOTECHNICAL DESIGN PART – 1
Tasarım Metotları
 LİMİT DURUM TASARIM DEĞİŞKENLERİ
ETKİLER VE ÇEVRE MALZEME VE ÜRÜN

GEOMETRİK VERİLER
FAKTÖRLERİ ÖZELLİKLERİ
• Kalıcı Etkiler (G)
(Permanent Actions) • Malzeme ve ürün özellikleri (Xk) • Geometrik veriler karakteristik
- Yapının Öz Ağırlığı (zemin ve kaya dahil) karakteristik değerleri veya doğrudan tasarım
- Sabit Makine ve Ekipman değerler kullanılmalıdır. değerleri ile kullanılabilir.
Ağırlığı • Malzeme özelliklerine ait değerler
• Değişken Etkiler (Q) yapılacak standart test sonuçlarına
- Rüzgar Yükü göre belirlenmelidir. Gerekirse test
- Kar Yükü sonuçları için bir düzeltme faktörü
• Arizi Etkiler (Ad) kullanılabilir.
(Accidental Actions) • Eğer malzeme özellikleri için yeterli
- Patlama veri yok ise nominal değer
- Çarpma kullanılabilir.
- Deprem (Aed)
• Öngerme Etkileri (P)
- Yapı üzerinde kontrollü kuvvet
veya kontrollü deformasyon
koşullarında itkiyen etkiler
• Yorulmaya Bağlı Etkiler
(Fatique Action)
- Tek veya çok açıklıklı
köprülerde
- Narin yapılarda rüzgar tesiri ile
• Dinamik Etkiler
• Geoteknik Etkiler
• Çevresel Etkiler
Tasarım Metotları
 GEOTEKNİK ETKİLERİN KAPSAMI
GEOTEKNİK ETKİLER
Yapı yükleri Zemin / kaya ağırlığı Serbest Su Basıncı

Trafik yükleri Zemin Gerilmeleri Yeraltı Suyu Basıncı
Surşarjlar Toprak İtkisi Sızıntı Suyu Kuvvetleri
Zemin kütlesinin kütle
hareketleri (krip, kayma gibi)
Ankraj ve desteklerden ya da oturmasından kaynaklı
hareketler Patlama,
zemine etkiyen yükler çarpma veya
Şişme veya Büzülme Etkileri titreşim
Kazı veya dolgu kaynaklı yükler kaynaklı
yükler
Deprem Yükleri
Bu etkilerden birden çoğunun İtkidiği Durumlar

Bu etkilerin zamana bağlı değişimi ile
ortaya çıkan durumlar
Tasarım Metotları
 LİMİT DURUM TASARIM DEĞİŞKENLERİ TASARIM DEĞERLERİ
Etkilerin Tasarım Değeri Malzeme/Ürünlerin Tasarım Değeri Geometrik Verilerin Tasarım Değeri
𝑋𝑘 Malzeme
Etkinin 𝑋𝑑 = η.
𝐹𝑟𝑒𝑝 = Ψ. 𝐹𝑘 Karakteristik Ʋ𝑚 Karakteristik 𝑎𝑑 = 𝑎𝑛𝑜𝑚 ± ∆𝑎
Değeri Değeri
Geometrik
1 veya Ψ0 , Ψ1 , Ψ2 Kısmi Katsayı
Malzeme Veri Tasarım
Etkinin Tasarım Karakteristik Değeri
Temsili Değeri değerlerden olası
Değeri sapmaları gözönüne Geometrik
almak için kullanılır. Veri Nominal
𝐹α = Ʋ𝑓. 𝐹𝑟𝑒𝑝 Değeri
Çevrim Katsayısı Karakteristik
Kısmi Katsayı (Conversation Factor) veya nominal
Etkinin Temsili değerden Isı ve nemden dolayı değerden
Tasarım olası sapmaları oluşabilecek hacim ve olası
Değeri gözönüne almak ölçek etkilerini sapmaları göz
için kullanılan gözönüne almak için önüne almak
katsayı kullanılır. için kullanılan
değer
𝐸𝑑 = Ʋ𝑆𝐷 𝐸 Ʋ𝑓𝑖 𝐹𝑟𝑒𝑝 ; 𝑎𝑑 1

𝑅𝑑 = 𝑅 𝑋𝑑 ; 𝑎𝑑
Ʋ 𝑅𝑑
Etkilerin İtkisinin Kısmi Katsayı
Tasarım Değeri Hesap modeli ile ilgili Dayanım Kısmi Katsayı
belirsizlikler için kullanılan faktör. Tasarım Değeri Dayanım Tasarım modelindeki belirsizlikler ve
geometrik verilerdeki sapmaları kapsaması için kullanılır.
Tasarım Metotları
 LİMİT DURUM TASARIMI DAYANIM TAHKİKİ (Son Limit Durum (ULS))
Etkiler Malzeme Özellikleri
Malzeme karakteristik
Karakteristik Etkiler
Birim hacim ağırlık özellikleri
Fk
Xk
Geometrik parametreler
Ψi
Temsili Etkiler Nominal ölçüler
dayanım
Frep anom
γ𝐹 ∆𝑎 γ𝑀
Tasarım Etkileri Tasarım ölçüleri Tasarım malzeme

Fd ad özellikleri
Xd
Hesap Modeli
γ𝐸 γ𝑅d
Etkilerin tasarım Dayanım tasarım
Tahkik
değeri değeri
Ed Ed ≤ Rd Rd
Tasarım Metotları
 LİMİT DURUM TASARIMI SON LİMİT DURUMU TAHKİK EDİLEN
TASARIM KOŞULLARI VE DURUMLAR
Tasarım Durumları Tasarım Koşulları Tahkik Edilen Durumlar
Açıklama Kısaltma Kalıcı + Geçici Tasarım Koşulu
• Yapının Statik Dengesini Kaybetmesi EQU • Kalıcı Tasarım EQU (𝐸𝑑𝑑𝑠𝑡 ≤ 𝐸𝑑𝑠𝑡𝑏 )
(Persistent Design)
(Normal Kullanım Şartları)
𝐸𝑑 = 𝐸 Ʋ𝐺𝑗 + 𝐺𝑘𝑠 + Ʋ𝑝 𝑃 + Ʋ𝑄𝑖 𝑄𝑘𝑖
• Yapının veya yapı elemanlarının içsel STR • Geçici Tasarım 𝑗≥1
tesirlerden dolayı göçme veya aşırı (Transient Design)
deformasyonların oluşması (Temeller, (İnşaat aşaması veya + Ʋ𝑄𝑖 Ψ𝑜𝑖 𝑄𝑘𝑖
kazıklar, bodrum duvarları gibi.) tamirat durumu) 𝑗>1
STR + GEO (𝐸𝑑 ≤ 𝑅𝑑 )
𝐸𝑑 = Ʋ𝐺𝑗 𝐺𝑘𝑗 + Ʋ𝑝 𝑃 + Ʋ𝑄1 Ψ𝑜1 𝑄𝑘1
+ Ʋ𝑄𝑖 Ψ𝑜𝑖 𝑄𝑘𝑖

𝑗>1
veya
𝐸𝑑 = ξ𝑗 Ʋ𝐺 𝐺𝑘𝑗 + Ʋ𝑝 𝑃 + Ʋ𝑄1 𝑄𝑘1
+ Ʋ𝑄𝑖 Ψ𝑜𝑖 𝑄𝑘𝑖

Tasarım Metotları
 LİMİT DURUM TASARIMI SON LİMİT DURUMU TAHKİK EDİLEN
TASARIM KOŞULLARI VE DURUMLAR
Tasarım Durumları Tasarım Koşulları Tahkik Edilen Durumlar
Açıklama Kısaltma Kalıcı + Geçici Tasarım Koşulu
• Zeminde veya kayada meydana gelen GEO • Arizi Tasarım

𝐸𝑑 = 𝐸 𝐺𝑘𝑗 + 𝑃 + 𝐴𝑑 + (Ψ1,1 𝑣𝑒𝑦𝑎 Ψ1,2 )𝑄𝑘1
göçme veya aşırı deformasyonlar (Accidental Design)
𝑗≥1
(Yangın, patlama, çarpma)
+ Ψ2𝑖 𝑄𝑘𝑗
• Deprem itkisi • Sismik Tasarım

𝐸𝑑 = 𝐸 𝐺𝑘𝑗 + 𝑃 + 𝐴𝐸𝑄 + Ψ2 𝑄𝑘1
(Seismic Design)
𝑖≥1
• Yapı veya yapı elemanlarında yorgunluk FAT

kaynaklı deformasyonlar
• Suyun kaldırma kuvveti etkisi ile yapı UPL
veya zeminde denge durumunun
kaybolması
• Hidrolik kabarma, erozyon veya obruk HYD
oluşması sonucu
Tasarım Metotları
 LİMİT DURUM TASARIMI (Son Limit Durum (ULS)) KALICI + GEÇİCİ
TASARIM KOŞULLARI
• GEO+STR TASARIM DURUMLARI İÇİN KULLANILAN KATSAYILAR
Parametre Etkiler Malzeme Özellikleri Dayanım (Resistance)
A1 A2 M1 M2 R1 R2 R3
Kalıcı etkiler (G) Olumsuz 𝛾𝐺 1.35 1.0
Olumlu 𝛾𝐺,𝑓𝑎𝑣 1.0 1.0

Değişken Olumsuz 𝛾𝑄 1.5 1.3
etkiler (Q)
Olumlu 𝛾𝑄,𝑓𝑎𝑣 0 0
Kayma direnci 𝛾𝜑 1.0 1.25
katsayısı(tan 𝜑)
Efektif kohezyon (𝑐 ′ ) 𝛾𝑐′ 1.0 1.25
Drenajsız dayanım (𝑐𝑢 ) 𝛾𝑐𝑢 1.0 1.4
Tek eksenli basınç 𝛾𝑞𝑢 1.0 1.4

dayanımı (𝑞𝑢 )
Birim hacim ağırlık (𝛾) 𝛾𝛾 1.0 1.0
Taşıma gücü (𝑅𝑑 ) 𝛾𝑅𝑑 1.0 1.4 1.0
Kayma dayanımı (𝑅ℎ ) 𝛾𝑅ℎ 1.0 1.1 1.0
Toprak dayanımı 𝛾𝑅𝑒 1.0 1.0
…Dayanma yapıları 1.4
…Şevler 1.1
Öngermeli ankrajlar 𝛾𝑎 1.1 1.1 1.0
* Arizi tasarım koşulları için etkilere ait kısmi katsayılar normal olarak 1.0 alınır.
* Kısmi dayanım katsayıları (dolaylı olarak malzeme özelliklerine ait katsayılar) arizi durumun özelliklerine göre alınmalıdır.
Tasarım Metotları
 TASARIM YAKLAŞIMLARI KAPSAMI
TASARIM YAKLAŞIMLARI
ETKİ (YÜK) (Ʋ𝐹 ) ETKİ (YÜK) (Ʋ𝐹 )

+ +
MALZEME KATSAYILARINI (𝛾𝑀 ) DAYANIM KATSAYILARINI(Ʋ𝑅 )
ÖNCEL ALAN ÖNCEL ALAN
Tasarım Metotları
 TASARIM YAKLAŞIMLARI*
Yapı Tasarım Yaklaşımında Kullanılan Kısmi Faktörler
1 2 3
Kombinasyon 1 Kombinasyon 2
Genel A1 M2 A1+R2 A1+M2
+ M1+R1 + A2 +M1 +A2
+R1 +R3
Şevler E1+R2 M2
+M1 +E2+R3
Kazıklar ve A1 R4 A1 A1+M2
Ankrajlar +R1 +A2 +R2 +A2+R3
+M1 +M1 +M1
* Geoteknik etkiler için çift çizgili ve kırmızı olanlar majör katsayıları tek çizgili olanlar minör katsayıları göstermektedir.
* EN1997-1 Annex A'da GEO+STR durumu için 63 kısmi faktör verilmiştir. Bunun yarı 1 veya 0'dır.
Tasarım Metotları
 TASARIM YAKLAŞIMI 1 KOMBİNASYON 1
Fk
Xk
Ψi
dayanım
Frep anom
γ𝐹 A1 ∆𝑎 γ𝑀 M1
Tasarım Etkileri Tasarım ölçüleri Malzeme tasarım

Fd ad özellikleri
Xd
Hesap Modeli
γ𝐹 A1 γ𝑅 R1
Tahkik
değeri değeri
Ed Ed ≤ Rd Rd
İle gösterilen M1, R1 1.0 olarak; ∆𝑎 0 olarak alınmaktadır.

Tasarım Metotları
 TASARIM YAKLAŞIMI 1 KOMBİNASYON 2
Fk
Xk
Ψi
dayanım
Frep anom

Fd ad özellikleri
Xd
Hesap Modeli
γ𝐹 A2 γ𝑅 R1
Tahkik
değeri değeri
Ed Ed ≤ Rd Rd
İle gösterilen A2, R1 1.0 olarak; ∆𝑎 0 olarak alınmaktadır.

Tasarım Metotları
 TASARIM YAKLAŞIMI 2
Fk
Xk
Ψi
dayanım
Frep anom

Fd ad özellikleri
Xd
Hesap Modeli
γ𝐹 A1 γ𝑅 R2
Tahkik
değeri değeri
Ed Ed ≤ Rd Rd
İle gösterilen M1 1.0 olarak; ∆𝑎 0 olarak alınmaktadır.

Tasarım Metotları
 TASARIM YAKLAŞIMI 3
Fk
Xk
Ψi
dayanım
Frep anom
γ𝐹 A1 γ𝑀 M2
∆𝑎
γ𝐹 A2 Tasarım Etkileri Tasarım ölçüleri Malzeme tasarım
Fd ad özellikleri
Xd
Hesap Modeli
γ𝐹 A1
γ𝑅 R3
γ𝐹 A2
Tahkik
değeri değeri
Ed Ed ≤ Rd Rd
İle gösterilen R3 1.0 olarak; ∆𝑎 0 olarak alınmaktadır.

Tasarım Metotları
 HİZMET GÖREBİLİRLİK LİMİT DURUMU
𝐸𝑑 ≤ 𝐶𝑑
Hizmet Görebilirlik ile ilgili Limit Tasarım Değeri

İtkilerin Etkisinin
Tasarım Değeri • Hizmet Görebilirlik kriterleri yatay ve düşey
deplasmanlar, titreşim hareketlerini, yapının
görünüşü ve kullanıcı konforu ile ilgili
konuları ve krip (sünme), büzülme gibi uzun
dönemde gözlemlenen hareketleri kapsar.
• Hizmet Görebilirlik kriterleri her bir proje için

ayrı olarak ve işveren ile birlikte karar
verilmelidir.
Tasarım Metotları
 LİMİT DURUM TASARIMI DEĞERLENDİRME VE BELİRSİZLİKLER
• En basit hali ile kısmi faktörler, Genel Güvenlik Katsayılarının (OFS) Etki (Yük) ve
Dayanım değişkenlerine yeniden dağıtılması ile elde edilmiştir.*
Limit Durum Tasarım kullanım kısmı faktörler geçmiş deneyim ve başarılı olmuş
projelerde ispatlanmış değerlere göre ayarlanmıştır.**
• Bazı "benchmark" örnekler incelendiğinde Limit Durum Tasarım metodunun zemin

özelliklerinin çok değişken olduğu projelerde, malzeme özelliklerine ait parametre
değerlerinin geniş bir dağılım gösterdiği projeler için uygun olmadığı
vurgulanmıştır.***
• Karakteristik değer belirlenmesinde Eurocode'da %95 olan güvenirlilik seviyesi

istenirken; geoteknik tasarım ile ilgili parametreler için "dikkatli tahmin" – "cautious
estimate" beklentisi belirtilmektedir.
* " Assessment of model factors and reliability index for ULS design of pile foundations", C.Bauddin, 2003
** "Geotechnics: the next 60 years", B.Simpson and F. Tatsuoka, 2008
*** Joint TC205/TC304 Working Group. Discussion of statistical / reliability methods for Eurocodes – Final Report,
ISSMGE, 2017
Hesap Yöntemleri
 HESAP YÖNTEMLERİ
 KAPSAM
Esas olarak üç ayrı hesap yöntemleri tariflenebilir.
• ANALİTİK
• AMPİRİK
• SAYISAL
 DEĞERLENDİRME
Hesap yöntemlerinin anlatımında, öncelikle temeller özellikle yüzeysel temeller
kapsamında kalınmıştır.
Zira; Temeller yapının en alt parçasını oluşturur.

Temeller aracılığı ile yapı yükleri zemin ve kayaya aktarılır.
Temeller; yüzeysel temeller ve derin temeller olmak üzere iki kategoriye ayrılabilir.
Yüzeysel temellerin, temel sisteminin maliyeti ve uygulama kolaylığı bakımından

öncelikli olarak değerlendirilmesi istenir.
Ancak binadan gelen tasarım yüklerini yüzeysel temelin
oturduğu zemin emniyetli bir şekilde taşıyamıyor ise "derin
temel sistemi" projelendirilebilir.
Hesap Yöntemleri
 YÜZEYSEL TEMELLER
𝐷𝑓
L
B
YÜZEYSEL TEMELLER, yüzeyden temel taban derinliğinin (Df), temel genişliğine (B)
oranı Df / B ≤ 1 olarak tanımlanmıştır. [Terzaghi]
Ancak daha sonra yapılan araştırma çalışmalarında bu oranın Df / B ≈ 3 − 4 olabileceği

öngörülmüştür. [Brajo M.Das Shallow Foundations]
Hesap Yöntemleri
 YÜZEYSEL TEMELLERİN TAŞIMA GÜCÜ (ZEMİNE OTURAN)
Temelin altındaki zemin, yapıdan gelen yükleri kayma göçmesi (shear failure)
oluşmayacak ve ortaya çıkan oturmaların da, yapının tolere edebileceği düzeyde
kalmasını sağlayabilmesidir.
 ZEMİNE OTURAN YÜZEYSEL TEMELLERDE GÖÇME TİPLERİ
Zemin Cinsi Göçme Şekli-Genel kayma göçmesi Yük – Oturma Değerlendirme

Yük (Q) arttırıldığında q=Q/A, qu
Sıkı kum değerine ulaştığında oturma
Katı kil miktarı δu değerinde temelin
altındaki zeminde ani kayma
göçmesi (shear failure) olur.
Hesap Yöntemleri
 ZEMİNE OTURAN YÜZEYSEL TEMELLERDE GÖÇME TİPLERİ
Zemin Cinsi Göçme Şekli-Lokal kayma göçmesi Yük – Oturma Değerlendirme

• İlk göçme gerilmesi qu '
Orta sıkı kum değerinden sonra yük – oturma
Orta katı kil eğrisi alanı dik ve kararsız hale
gelir.
• q=qu olduğunda kayma yüzeyi

zemin seviyesine ulaşır.
• qu ' noktasından sonra q – δ

eğrisi neredeyse lineer bir hal
alır, tepe değeri gözlenemez.
Zemin Cinsi Göçme Şekli-Zımbalama göçmesi Yük – Oturma Değerlendirme

• qu Δδ/Δq değerinin en yüksek
ve daha sonrada sabit kaldığı
Gevşek kum nokta olarak tanımlanır.
Yumuşak kil • q – δ eğrisinde tepe noktası
gözlenemez.
• Bu tip göçme zemin yüzeyine
kadar genişlemez.
Hesap Yöntemleri
 ANALİTİK YÖNTEMLER
• Yüzeysel temellerin taşıma gücü ile ilgili olarak ilk çelişme Terzaghi (1943) tarafından
Prandtl teorisi (plastisite teorisini kullanarak rijit bir temelin yumuşak zemine
zımbalanması) ile ilişkilendirilerek belirlenmiştir.
• Malzeme homojen ve izotroptur.
• Sadece içsel sürtünme (ϕ) ve kohezyon (c) sabittir.
• Şekil değiştirme sırasında hacimsel değişim olmadığı kabulü
yapılır.
Hesap Yöntemleri
• ϕ – c zemin için taşıma kapasitesi
ϕ
𝛼 = 45 + 1 𝐵𝐵
2 𝑊= 𝛾 tan 𝛼
𝐵
𝐻 = tan 𝛼 2 22
ϕ
2
𝐵 𝐾𝑝 = tan2 (45 + )
2
𝐴= 2
𝐾𝑎 = tan (45 − )
ϕ
2 cos 𝛼 2
𝑃𝑝
𝑃𝑝,𝑣 =
cos ϕ
• Nihai taşıma kapasitesi qu için adg yarım kayma kamasına tesir eden düşey yükler
toplanır.
Temelden gelen Kamanın ağırlığı Kohezyon Yanal Basınç
B B 𝐻 𝑃𝑝
q ult x + 𝛾x x − c x A x cos 𝜌 − =0
2 2 2 sin 𝜌 x cos ϕ
2𝑘𝑝 𝑘𝑝 . 𝑘𝑝 𝛾𝐵 𝑘𝑝2
𝑞𝑢𝑙𝑡 =c + 𝑘𝑝 + 𝑞 + − 𝑘𝑝
cos ϕ cos ϕ 4 cos ϕ
𝑞𝑢𝑙𝑡 = c𝑁𝑐 + 𝑞 𝑁𝑞 + 𝛾𝐵𝑁𝑣 A
Hesap Yöntemleri
• ϕ – c zemin için taşıma kapasitesi için kullanılan yöntemler
1. Terzaghi Taşıma Gücü Teorisi (1943)

2. Meyerhof Taşıma Gücü Teorisi (1963)
3. Hansen (1970) – Vesiç (1975 – 1976) Taşıma Gücü Teorisi
4. Vesiç (1973)
5. Eurocode 7 : Geotechnical Design – Part 1
6. 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe giren "Deprem Etkisi Altında Binaların
Tasarımı İçin Esaslar"
Hesap Yöntemleri
1. Terzaghi Taşıma Gücü Teorisi (1943)
• Homojen zemine oturan
• Pürüzlü, rijit, sığ, şerit temellerin taşıma gücü
• Df / B ≤ 1sığ temeller olarak tanımlanmıştır.
• Taşıma gücü faktörleri, sürtünme açısı α=ϕ bağlı olarak değişmektedir.
• Sadece Sc ve Sv şekil faktörleri kullanılmıştır.
1
𝑞𝑢 = c𝑁𝑐 𝑆𝑐 + 𝑞 𝑁𝑞 + 𝛾𝐵𝑁𝛾 𝑆𝛾
2
2. Meyerhof Taşıma Gücü Teorisi (1963)

• Kayma yüzeyinin temel tabanı üzerinde kalan kısmı da hesaplamaya dahil
edilmektedir.
• Kamanın yatay ile yaptığı açı α=45+ϕ/2 alınmıştır.
• Şekil, derinlik, eğim faktörleri kullanılmıştır.
• D≈B yakın olduğu değerlerde Terzaghi ile elde edilen değerlerle yakın sonuçlar
elde edilmektedir.
1
𝑞𝑢 = c𝑁𝑐 𝑆𝑐 𝑑𝑐𝑖𝑐 + 𝛾𝐷𝑓 𝑁𝑞 𝑆𝑞 𝑑𝑞𝑖𝑞 + 𝛾𝐵𝑁𝛾 𝑆𝛾 𝑑𝛾 𝑖𝛾
2
Hesap Yöntemleri
3. Hansen (1970) – Vesiç (1975 – 1976) Taşıma Gücü Teorisi
• Nv hariç diğer değerleri Meyerhof ile aynı.
• Temelin oturduğu zeminde eğimi dikkate alan bi , temelin β açılı bir şev
kenarında olması için XX katsayısı
• Hansen – Vesiç denklemleri herhangi bir D/B oranı için kullanılabilir.
1
𝑞𝑢 = c𝑁𝑐 𝑆𝑐 𝑑𝑐𝑖𝑐𝑔𝑐𝑏𝑐 + 𝑞 𝑁𝑞 𝑆𝑞 𝑑𝑞𝑖𝑞𝑔𝑞𝑏𝑞 + 𝛾𝐵′ 𝑁𝛾 𝑆𝛾 𝑑𝛾 𝑖𝛾 𝑔𝛾 𝑏𝛾
2
ϕ = 0 için;
𝑞𝑢 = 5.14S𝛾(1 + 𝑆𝑐′ +𝑑𝑐′ +𝑖𝑐′ +𝑏𝑐′ -𝑔𝑐′ ) + 𝑞
4. Vesiç (1973)
• Meyerhof taşıma gücü teorisinde kabul edilen varsayımlar aynıdır.
• Eğimli zemin, temel taban eğimi ve sıkışma faktörlerini de taşıma gücü denklemine ilave
etmiştir. 1
𝑞𝑢 = c𝑁𝑐 𝐹𝑐𝑠 𝐹𝑐𝑑 𝐹𝑐𝑖 𝐹𝑐𝑐 𝐹𝑐𝑔 𝐹𝑐𝑏 + 𝑞 𝑁𝑞 𝐹𝑞𝑠 𝐹𝑞𝑑 𝐹𝑞𝑖 𝐹𝑞𝑐 𝐹𝑞𝑔 𝐹𝑞𝑏 + 𝛾𝐵𝑁𝛾 𝐹𝛾𝑠 𝐹𝛾𝑑 𝐹𝛾𝑖 𝐹𝛾𝑐 𝐹𝛾𝑔 𝐹𝛾𝑏
2
Hesap Yöntemleri
5. Eurocode 7 : Geotechnical Design – Part 1

• bc, bg, bi : temel tabanın eğimi katsayısı
• Sc, Sg, Sv : şekil katsayısı
• ic, ig, iv : eğik yük katsayısı
𝑅 ′ ′
1 ′
= 𝑐 𝑁 𝑏 𝑠 𝑖
𝑐 𝑐 𝑐 𝑐 + 𝑞 𝑁 𝑏 𝑠 𝑖
𝑞 𝑞 𝑞 𝑞 + 𝛾 𝐵𝑁𝛾 𝑏𝛾 𝑠𝛾 𝑖𝛾
𝐴′ 2
ϕ = 0 için;
𝑅
= (𝜋 + 2)𝑐𝑢 𝑏𝑐 𝑠𝑐 𝑖𝑐 + 𝑞
𝐴′
6. 01 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe giren "Deprem Etkisi Altında Binaların Tasarımı İçin Esaslar"
1
𝑞𝑘 = c𝑁𝑐 𝑆𝑐 𝑑𝑐𝑖𝑐𝑔𝑐𝑏𝑐 + 𝑞 𝑁𝑞 𝑆𝑞 𝑑𝑞𝑖𝑞𝑔𝑞𝑏𝑞 + 𝛾𝐵′ 𝑁𝛾 𝑆𝛾 𝑑𝛾 𝑖𝛾 𝑔𝛾 𝑏𝛾
2
Hesap Yöntemleri
BOYUTSUZ DÜZELTME KATSAYILARI* ÖZET TABLOSU

Taşıma Gücü Şekil Derinlik Eğik Yük Temel tabanı β eğimli şev üstündeki
Hesap Denklemleri (Sc, Si, Sv) (dc, dg, dv) (ic, ig, iv) eğimi temel için
(bc, bg, bv) (gc, gq, gv)
1. Terzaghi (1948) + - - - -
2. Meyerhof (1963) + + +
3. Hansen (1970) – + + + + +
Vesiç (1975 – 1976)
4. Vesiç (1973) + + + + +
5. Eurocode 7 + - + + -
6. Deprem Etkisi
Altında Binaların + + + + +
Tasarımı İçin Esaslar
2019
Hesap Yöntemleri
Ni TAŞIMA GÜCÜ KATSAYILARI ÖZET TABLOSU

Taşıma Gücü Nq Nc Nv
Hesap Denklemleri
1. Terzaghi (1948) 𝑎2
(𝑁𝑞 − 1) cot ϕ tan ϕ 𝑘𝑝Ʋ
ϕ ( − 1)
𝛼 cos 2 (45 + ) 2 cos2 ϕ
2
2. Meyerhof (1963) ϕ (𝑁𝑞 − 1) cot ϕ (𝑁𝑞 − 1) tan(1.4ϕ)
𝑒 𝜋 tan ϕ tan2 (45 + )
2
3. Hansen (1970) – Meyerhof ile aynı Meyerhof ile aynı 1.5(𝑁𝑞 − 1) tan ϕ
Vesiç (1975 – 1976)
4. Vesiç (1973) Meyerhof ile aynı Meyerhof ile aynı 2(𝑁𝑞 − 1) tan ϕ
5. Eurocode 7 Ni katsayıları Vesiç ile aynı
6. Deprem Etkisi Ni katsayıları Vesiç ve Eurocode ile aynı

Altında Binaların
Tasarımı İçin
Esaslar 2019
∅
0.75𝜋−
𝑎=𝑒 2 tan ∅
* Ni değerleri için ϕ= 35° üstünde tablolardan interpolasyon yapılması hataya neden olabilir. Hesaplamak gerekir.
Hesap Yöntemleri
Nihai taşıma kapasitesini (ultimate bearing capacity) hesaplamak için birçok yaklaşımlar
denenmiştir. Örneğin Vesic (1973) 1940 yılından beri 15'e yakın teorik çözüm tasarlamış
ancak biri dışında tümünü silmiştir.
Yapılan hesapların deneyler yardımı ile doğrulamasının yapılmasında;
Saha deneylerinin maliyetleri,

Laboratuvar deneylerinin ise ölçek sorunları nedeni ile yaygın sonuçlar
elde edilememiştir.
Hesap Yöntemleri
Teorik taşıma gücü denklemleri ile büyük ölçekli arazi deneylerinin karşılaştırılması ile
ilgili iki örnek aşağıdaki tabloda verilmiştir.
[ Foundation Analysis and Design, Bowles J.E, 5th Edition]
Muhs (1959 – 1961) deneyinde, deney alanı (150𝑚2 ) 2.50m kalınlığında tabakalar
halinde sıkıştırılmış uniform kum-çakıldan oluşturmuştur. Bunun üzerine 0.5m x 2.0m
ölçülerinde 0.85m yüksekliğinde betonarme bir temel oluşturulmuştur. Bu temelin üstüne
eğik yükleme de yapılabilecek 350t ağırlığında bir yapı yerleştirilmiştir. [The Influence of
Load Inclination on the Bearing capacity of Shallow Footings, Muhs, H, Weib,K.]
Milovic (1966), Muhs'un çalışmalarını dikkate alarak, kohezyonlu bir zemine oturan
1.0m x 0.70m ölçülerinde bir temelin, 𝐷𝑓 = 0.0,0.3,0.4 𝑣𝑒 0.5 için taşıma gücü
kapasitesini düşey yük altında test etmiştir. [Comparison between the calculated and
Experimental Values of the Ultimate Bearing Capacity, Milovic, D, M]
Hesap Yöntemleri
Milovic ve Muhs deney sonuçları ile analitik taşıma gücü hesaplama yöntemlerinin karşılaştırılması
Hesap Yöntemleri
 SAYISAL YÖNTEMLER
Sayısal yöntemler ile taşıma gücü hesaplamaları kapsamında literatürde bir çok yöntem
bulunmaktadır.
• Brinch-Hensen Yöntemi (1968)

• De Beer’s Yöntemi (1970)
• Hiperbolik Asimptot Yöntemi (1971)
• S/B = 10% Kriteri (1994) (The Laborotories des Ponts et Chaossees)
• Decount’s Zero Stiffness (Sıfır Rijitlik) Yöntemi
• Sonlu Elemanlar Metodu (FEM) Esaslı Yöntemler
Örnek olmak üzere 1963’te Brinch-Hansen tarafından geliştirilen yöntem ile 1999 yılında
De Count tarafından çalışılan “zero stiffness” (sıfır rijitlik) yöntemi anlatılmıştır.
Sonlu Elemanlar Metodu Esaslı Yöntemler sunum içerisinde ayrıca anlatılmıştır.
Hesap Yöntemleri
Brinch-Hansen Yöntemi
• Yük-yer değiştirme eğrisinde plastik bölgeden
bir gerilme değeri tahmin edilir. (q= qcap)
• Bu gerilmeye karşılık gelen (s1) belirlenir.
• Daha sonra da s1 değerinin yarısı alınarak
(s2 = 0.5s1) bu değere karşılık gelen gerilme
değeri (q2) belirlenir.
• Eğer q2 değeri ilk gerilme değerinin %90 ’ı
olur ise qcap değeri ilgili temele taşıma gücünü
verir.
• Bu durum varsayılan qcap değerinin bu
koşulları sağlayacak kadar devam etmesi
gereken bir iterasyon süreci olduğunu
göstermektedir.
Hesap Yöntemleri
De Count Sıfır Rijitlik Yöntemi

• Nihai taşıma gücünü bulmak amacı ile
gerilme ve sekant rijitlik ks =q / s arasında bir
grafik önermiştir.
• Elde edilen eğrinin non lineer kısmı
Ks=Sekant rijitliği, q/s

noktalardan uygun lineer regresyon doğrusu Kayıt edilen Ekstrapolasyon
maksimum edilmiş göçme
seçilir. gerilme gerilmesi
• Nihri taşıma gücü , sekant rijitlik sıfıra eşit q

olduğu andaki gerilme değeri olarak Ks = q/s
tanımlanmaktadır.
s
• Ancak bu durumun oluşabilmesi için gerilme
değerinin sıfır olması gerektiğinden , grafik Gerilme, q 𝑞𝑚𝑎𝑥 𝑞𝑢
entrapolasyon yöntemi ile x ekseninde
kesiştirilir.
Hesap Yöntemleri
ÖRNEK
Temel genişliği 1 m ve içsel sürtünme açısı ϕ=28° olma durumu için her iki yöntem ile taşıma gücü
hesaplanmıştır.
(Analitik ve sayısal yöntemler ile kumlu zeminlerin taşıma gücünün belirlenmesi , Dağlı Emrah , Çapar Ömer Faruk
ve Sünbül Ayşe Bengü Bülent Ecevit Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü 2015)
Brinch – Hansen Yöntemi

ϕ=28°
B=1m
𝑞𝑢 = 144,71 𝑘𝑃𝑎
Gerilme (kPa)
DeCourt Sıfır Rijitlik

Yöntemi
ϕ=28°
B=1m
Yerdeğiştirme (m) 𝑞𝑢 = 174,75 𝑘𝑃𝑎
Hesap Yöntemleri
ϕ=28° ve farklı B değerleri için Analitik ve Sayısal Yöntemlerden elde edilen taşıma gücü
değerleri
Hesap Yöntemleri
Meyerhof , Hansen ve Vesic'in önerdiği hesap yöntemleri ve Avrupa’daki ülke kodlarına göre
yapılmış bir yüzeysel temel için taşıma gücü hesabı yapılmış. Sonuçlar arasındaki farklar bir grafik
halinde gösterilmiştir.
[Comparison of European bearing capacity calculation methods for shallow foundations , Sieffert,
J.G, Boy-Gress Ch 2000]
Taşıma gücü hesabında kullanılan zemin ve temel özellikleri
Zemin Derece c [kPa] g [kN/m3] Temel B [m] D/B Yük Eğriliği Derece (δ)
Unsaturated Kum 35° 10 19 Kare 1 0.6 10°
Taşıma gücü değerleri 734 kN ile 1297 kN arasında değişmektedir.

Hesap Yöntemleri
 OFS - Genel Güvenlik Katsayısı ile Eurocode-7 Limit Tasarım Durumu Karşılaştırması
∅ = 25° 𝛾𝑢 = 21 𝑘𝑁/𝑚3
𝐶𝑢 = 45 𝑘𝑃𝑎 𝐶 ′ = 5 𝑘𝑃𝑎
• Tasarım Yaklaşımı 1
• Kombinasyon 1 → A1 + M1 + R1
• Kombinasyon 2 → A2 + M2 + R1
• Tasarım Yaklaşımı 2 → A1 + M1 + R2
• Tasarım Yaklaşımı 3 → A1 + M2 + R3 veya A2 + M2 + R3
• Sonuçlar (kPa)
Drenajsız 𝑞𝑎 Drenajsız 𝑅𝐷 /𝐴 Drenajlı 𝑅𝐷 /𝐴
T . Yak 1 / T . Yak T . Yak T . Yak T . Yak 1 T . Yak T . Yak T . Yak 1

Terzaghi Meyerhof Brinch – Hansen
k1 1 / k2 2 3 / k1 1 / k2 1 / k1 / k1
163.14 186.3 188 320.71 138.08 229.08 238.08 371.48 197.33 266.1 197.3
Ülkemizde hangi tasarım durumunun kullanıldığı bilinmemektedir.

Eurocode 7 ile tasarım yapılırken Tasarım Yaklaşımı 1 Kombinasyon 2 ile yapılmasını uygunluğunun ile Tasarım
yaklaşımı 1 kombinasyon 1 ile teyit edilmesini belirtmiştir.
* [Eurocode 7'nin temel mühendisliğine katkısı Hüseyin Munpan]
Hesap Yöntemleri
 AMPİRİK YÖNTEMLER
• Standart penetrasyon deneyi
• Konik penetrasyon deneyi
• Pressiyometre deneyleri
ile taşıma gücü kapasitesi hesaplama yöntemleri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Bu yöntemlerin
dışında da birçok araştırmacı tarafından geliştirilen yöntemler bulunabilir.
SPT – Standart Penetrasyon Deneyi

N D
Terzaghi ve Peck (1967) 𝑞𝑎 = kd B≤F4 kd = 1 + 0.33 ≤1.33
F1 B
N 𝐵+𝐹3 2
𝑞𝑎 = kd B>F4 F1=0.05 , F2=0.08 , F3=0.3 , F4=1.2
F2 B
N
Meyerhof (1974) 𝑞𝑎 = kd Radye temellerin 25mm oturma yaptığı durum için.
F2
Perry (1977) 𝑞𝑎 = 30𝑁55 𝑁55 = 0.75B derinliğine kadar ortalama değer

Hesap Yöntemleri
CPT – Konik Penetrasyon Deneyi
Schmertmann-Awakti (1978)
Kohezyonsuz Zemin
Şerit Temel qu = 28−0.052 ∗ 300 − qc 1.5 (kg/cm2)
1.5
KareTemel qu = 48−0.009 ∗ 300 − qc (kg/cm2)
Kohezyonlu Zemin (Kil)

Şerit Temel qu = 2+0.28 ∗ qc (kg/cm2)
Kare Temel qu = 5+0.34 ∗ qc (kg/cm2)
Hesap Yöntemleri
PMT – Pressiyometre Deneyi

Eurocode 7, arazi deneyleri arasında sadece pressiyometre test sonuçlarına göre doğrudan taşıma
gücünün hesaplanabileceği ampirik yöntem önermiştir.
• Eurocode 7 (2007) [French Ministere de l’Equipment du Lagement et des Transport(1993)]
R/A’ = σvo+k(PLm+po)
R : Normal yüklere karşı temel dayanımı
A’ : Temel tabanı seviyesinde toplam düşey gerilme
σvo : Temel tabanı seviyesinde düşey gerilme
PLm : Temel tabanı seviyesinde Menard limit basıncın temel değeri
po : [ko(σ vo-u)+u] ko≈0.5 , σ vo = test seviyesinde toplam düşey gerilme ,
u = test seviyesinde boşluk suyu basıncı
k : taşıma gücü katsayısı (Tablo E1) ~(Zemin kaya cinsi ve PLm değerine göre)
B : temel genişliği
L : temel uzunluğu
De : temel eşdeğer derinliği
Hesap Yöntemleri
 YÜZEYSEL TEMEL OTURMA HESAPLARI (ZEMİNE OTURAN)
 TANIMLAR
• Temel zemini oturma hesaplamaları; zemine yük uygulandığında oluşan deformasyonların ancak
en iyi tahmini olarak ifade edilebilir.
• İlave yükler sonucu oluşan gerilme değişimi zaman bağlı olarak birikecek şekilde zemin
danelerinin yuvarlanması, kayması ve kırılması sonucu, yüklenmiş alanın altındaki sınırlı bir
bölgede bozulmalara, deformasyonlara neden olur.
• Deformasyonların etki yönünde istatiksel birikimi oturma olarak tanımlanabilir.
Sıkı kum / aşırı konsolide kil
Fark gerilme (𝜎1 − 𝜎3 )

GERİLME
Gevşek kum / normal

A – Çimentolu konsolide kil
B – Gevşek
C - Katı
Eksenel şekil değiştirme

ŞEKİL DEĞİŞTİRME
Üç farklı zemin yapısı için tipik Üç eksenli basınç deneyi sonucu elde
gerilme – şekil değiştirme grafiği edilmiş gerilme – şekil değiştirme eğrileri
(CD veya CU test)
Hesap Yöntemleri
• Hem toplam hem de farklı oturmalar, ani (elastik oturma) ve zamana bağlı etkileri
(konsolidasyon ve ikincil sıkışmalar) ile birlikte dikkate alınmalıdır.
δT = δi + δC +δs
Ani Oturma İkincil Sıkışmalar

Toplam Oturma
Konsolidasyon Oturması
Hesap Yöntemleri
• ANİ OTURMA
Genellikle yük uygulandığı anda veya yedi gün içerisinde oluşan oturmalardır.
• Siltler ve killer dahil olmak üzere tüm ince daneli zeminler (Doygunluk derecesi d≤%90)
• Tüm kaba daneli zeminlerde permeabilite katsayısı 10−3 𝑚/𝑠𝑛 için hesaplanmalıdır.
• ANİ OTURMA HESAPLAMALARI
Temellerin ani (elastik) oturmaları elastisite teorisinden türetilmiş denklemler ile hesaplanabilir.
[ eg.Timeshenko ve Goodien (1951) ]
1) AASHTO-LRFD Köprü Tasarımı Şartnamesine Göre (1998,2007)
[𝑞0(1−ν2 ) 𝐴]
Si = 𝐸𝑠𝐵𝑧
Si : Ani oturma (FT)
q0 : Yük (TSF)
A : Temel alanı (SF)
Es: Young Modulus (TSF)
(Laboratuvar sonuçları veya AASHTO Tablo 10.6)
Bz: Şekil katsayısı (Boyutsuz)

ν : Poisson Oranı (Boyutsuz)
Hesap Yöntemleri
2) Bowles (1978)
LxB boyutlarında , 𝐷𝑓 gömülü derinliğinde uniform yüklü
fileksibil bir temel için ani oturma hesabı;
1−μ2
′ 𝑞0 : Temelden gelen net gerilme
δi = 𝑞0 α𝐵 𝐼𝐼
𝐸𝑠𝐵𝑧 𝑠 𝑓
𝜇 : Zemin poisson oranı
1−2𝜇
𝐼𝑠 = 𝐹1 + 𝐹 F1, F2 tabloları Bowles 1987 𝐸𝑠: Temel altından z=0, ile z=4B
1−𝜇 2 derinlikleri
arasındaki tabakalara ait elastisite modülü
değerlerinin ağırlıklı ortalaması
𝐼𝑓 = 1 𝐷𝑓 = ∅
𝐵 ′ : B / 2 temelin orta noktası için , B temelin
𝐷𝑓 𝐿 köşe noktası için
𝐼𝑓 = 𝑓 , 𝜇𝑠 , If tablodan Bowles 1987
𝐵 𝐵
Is : Şekil katsayısı (Steinbrenner,1934)
𝛼 = 4; temelin merkezi için
𝛼 = 1; temelin köşeleri için If : derinlik katsayısı
𝛼 : temelin oturma yapan yerine bağlı

Rijit bir temel için
𝛿𝑖(𝑟𝑖𝑗𝑖𝑡) ≈ 0.93𝛿𝑖(𝑓𝑙𝑒𝑘𝑠𝑖𝑏𝑖𝑙)
Hesap Yöntemleri
• ANİ OTURMA – DİĞER METOTLAR
Canadian Foundation Manual (1975,1988,1992) Eurocode 7-1 EN1997-1-2004

𝛿𝑖 = (𝑞0𝐵𝑖𝑐 )/𝐸𝑠 𝛿𝑖 = 𝑝𝐵𝑓/𝐸𝑚
𝛿𝑖 : Ani oturma 𝛿𝑖 : Ani oturma
𝑞0 : Temelden gelen net gerilme 𝑝 : Temelin üstüne gelen lineer olarak
𝐵 : Temel genişliği dağılmış taşıma gücü gerilmesi
𝐸𝑠 : Elastisite modülü 𝑓: Oturma katsayısı
𝑖𝑐 : Etki katsayısı (Lany ,1959) tabaka kalınlığı ve * Temel şekli ve boyutları
L / B oranına bağlı katsayı (Canadian Foundation * Derinlikle katılığın değişimi
Manual,1985 ilgili grafik) * Sıkışabilir tabaka kalınlığı
* Poisson oranı
* Taşıma gücü basıncının dağılımı
* Temelin oturmasının hesaplandığı nokta
Drenajsız hesaplamalar için Em ve

𝜇 değerleri için drenajsız davranışı
temsil eden değerler kullanılır.
Hesap Yöntemleri
• ANİ OTURMA – DİĞER METOTLAR
Terzaghi Peck (1948-1967) Meyerhof (1956,1965) Burland and Burbridge (1985)
2 𝛿 = 4𝑞/𝑁 𝐵 ≤ 4 𝑓𝑡 için 𝑞′ 𝐵 0.7
3𝑞 2𝐵 𝛿 = 0.14𝐶𝑠 𝐶𝐼 𝐼𝑐 𝐵𝑟
𝛿= 𝐶𝑤 𝐶𝑑 𝛿 = 6𝑞/𝑁 𝐵/ 𝐵 + 1 2
𝐵 > 4 𝑓𝑡 için σ𝑟 𝐵𝑟
𝑁 𝐵+𝑞 Normal konsolide zeminler için
𝛿 = [6𝑞/𝑁] Radye için
𝛿 : oturma (inch) 𝛿 : oturma (inch) 0.7

𝑞 : net temel gerilmesi (psf) 𝑞 : net temel gerilmesi (psf) 𝑞′ 𝐵
𝛿 = 0.047𝐶𝑠 𝐶𝐼 𝐼𝑐 𝐵𝑟
N : düzeltilmemiş SPT darbe sayısı N : düzeltilmemiş SPT darbe sayısı σ𝑟 𝐵𝑟
B : temel genişliği (ft) B : temel genişliği (ft) 𝑞 ′ ≤ 𝜎𝑐′ olan aşırı konsolide zeminler için
Cw : Y.A.S.S düzeltme faktörü
Cd : temel gömülme derinliği düzeltme faktörü
1-0.25(D / B) 𝑞′ 𝐵 0.7 𝑞′ −0.67𝜎𝑐′
𝛿 = 0.014𝐶𝑠 𝐶𝐼 𝐼𝑐 ( )
σ𝑟 𝐵𝑟 σ𝑟
𝑞 ′ > 𝜎𝑐′ olan aşırı konsolide zeminler için
s : Oturma (mm)
Cs : Şekil katsayısı =>

2
L
Cs = 1.25L/B / ( + 0.25
B
Cı : Derinlik etkisini düzeltme katsayısı =>

Cı = H/Zn 2 − H/Zn ≤ 1
H : Temel tabanından sıkışabilir tabanın sonuna

kadar
Zn : Temel altındaki etki derinliği
1.4
Ic = 1.71/ Nbo Normal konsolide için
1.4
Ic = 0.57/ Nbo Normal konsolide için
Hesap Yöntemleri
• DÖNME
1−𝜇2 𝑀 M : devirme momenti
tan 𝜃 = 𝐼
𝐸𝑆 𝐵 2 𝐿 𝜃
𝐸𝑠: Elastisite modülü
𝜇 : poisson oranı
Rijit temel için (Taylor 1967)
B,L : Temel boyutları
𝐼𝜃 =16 / π 1 + 0.22𝐵/𝐿
𝐼𝜃 : Etki katsayısı ( L / B oranına ve
temelin rijit yada fleksibil olmasına bağlı)
Hesap Yöntemleri
• ANİ OTURMA
Yer Altı Su Seviyesinin Yükselmesinin Ani (Elastik) Oturmaya Etkisi
Terzaghi, Y.A.S.S ‘ nin yükselmesi ile yeraltında kalan zeminin kıvamının yarı yarıya azalacağını ve
dolayısı ile oturmaların iki katı artacağını öne sürmüştür.
Temel tabanından 1.5B veya 2B derinlikte olan Y.A.S.S. ‘nin temelin oturmasına etkili olmayacağı
düşünülmektedir.
Y.A.S.S. ‘nin yükselmesi ile toplam elastik oturma ;

𝛿 𝑒 ′ = 𝛿𝑒 𝐶𝑤 ile hesaplanabilir.
𝐷𝑤 𝐷𝑤 : Y.A.S.S
𝐶𝑤 = 2 − (Bowtes 1977)
𝐷𝑓 +𝐵 𝐷𝑓 : Temelin gömülü derinliği
(Yüzeyden temel tabanına
1
𝐶𝑤 = 𝐷𝑤−𝐷𝑓 ≤2 (Teng 1982) olan derinlik)
0.5+0.5 𝐵
1
𝐶𝑤 = 𝐷𝑤 ≥1 (Peck , Hansen ve Thornbun , 1974)
0.5+0.5
𝐷𝑓+𝐵
Hesap Yöntemleri
• Yatak Katsayısı İçin Elastisite Modülünün Belirlenmesi
• Elastisite modülü, Es , laboratuvar veya arazi deneylerinden belirlenebilir. Laboratuvar deney

bulguları üzerine numune örselenmesi çok etkili olabilir. Ayrıca serbest basınç deneyinde arazi
efektif gerilme koşulları tam temsil edilemediği için bu deneyden Es değeri bulunmamalıdır.
• Arazi deneyleri Es değerinin gerçekçi tahmini için daha yararlıdır. Es arazide eğer yanal yönde
elde edildiyse düşey yöndeki deformasyon modülünü bulmak için düzeltme katsayıları
kullanılmalıdır.
• En sık kullanılan korelatif ilişkiler SPT ve CPT deney sonuçlarına dayananlardır. Bunlardan SPT
deneyi daha çok tercih edilir.
𝐸𝑠 12 𝐸𝑠 𝐵 4 Es : Zemin elastisite modülü

2
𝑘𝑠′ = 0.65 𝐹/𝐿 m : Zemin poisson oranı
1−m2 𝐸𝑓𝐼𝑓
𝐸𝑓𝐼𝑓 : Temel eğilme rijitliği
𝑘𝑠′
𝑘𝑠 = 𝐹/𝐿3 B : Temel genişliği
𝐵
Hesap Yöntemleri
Hesap Yöntemleri
Hesap Yöntemleri
 YATAK KATSAYISI
Yatak Katsayısının Genel Tanımı
Birim alana iletilen net gerilmenin, bu gerilmenin

oluşturduğu oturmaya oranı ;
𝑞
ks =
δ
ks : Yatak katsayısı [kuvvet / uzunluk3]
q : Net gerilme
δ: oturma [uzunluk]
Yatak katsayısı asla bir zemin parametresi değildir.
Bu parametrenin değeri;
• Zeminin fiziksel özellikleri
• Zemin profili geometrisine
• Temel rijitliğine
• Üst yapı rijitliğine
• Üst yapı yük
dağılımına bağlıdır.
Hesap Yöntemleri
 YATAK KATSAYISI – TEMEL TABAN ALANININ DAVRANIŞI
• Yatak katsayısı yaklaşımı aslında sürekli bir ortam olan zemin için kurulmuş matematik bir
modeldir. Zemin, bu modelde yaylar ile temsil edilir. Yaylar, temel taban basıncı ve
deformasyon arasında ilişkiyi sağlar.
• Zemin ve temel arasındaki ilişkiyi tariflemek için “yaylar” ilk kez 1867’de Winkler tarafından
kullanılmış ve bu ilk yaklaşım “ Winkler Yöntemi ” olarak adlandırılmıştır.
Hesap Yöntemleri
 YATAK KATSAYISI – TEMEL TABAN ALANININ DAVRANIŞI
• Üniform yüklü temeli, doğası gereği üzerinde bulunduğu zeminin cinsine bağlı olarak bir
oturma formu oluşturulur.
• Amaç, doğadaki davranışına uygun olarak temelin yapısal modelini de aynı davranışı
yansıtabilmektir. Dolayısı ile zemin – temel ilişkisini tam olarak tarifllemek için tek bir ks
yatak katsıyısı verilemez.
• Bu durum dikkate alan “ zonlama yöntemi ” kullanılmaktadır. Hesaplanan ( ksort ) olarak

alınır ve temel taban alanı, iki veya daha fazla sayıda iç içe bölgelere ayrılır.
• Her bir bölgeye farklı ks değeri atanır.

Hesap Yöntemleri
 YATAK KATSAYISI
Yatak katsayısı temel elastic eğrisinin gerçeğe yakın bir şekilde hesaplanmasına, temel taban
basıncının doğru hesaplanmasına, farklı oturmanın taşıyıcı sisteme etkilerinin araştırılmasına ve
zemin – yapı etkileşiminin üst yapı davranışı üzerindeki tesirinin görülmesine fırsat verecek şekilde
kullanılmalıdır.
YATAK KATSAYISI HESAPLAMALARI
1. Plaka yükleme deneyi (Terzaghi 1958)
Kare temel 𝐵1 : 0.3 x 0.3 boyutlarında kare plaka
Killi zeminlerde Kumlu zeminlerde yükleme deneyi plakası
B1 𝐵+𝐵1 2 𝑘1 : Plaka yükleme palakası altında elde
ks = k 𝑘𝑠 = 𝑘1 edilen değer
B 1 2𝐵
Dikdörtgen temel m:L/B
𝑚 + 0.5
𝑘𝑠 = 𝑘1
1.5𝑚
2. Es değerini kullanarak (Vesic 1961)
𝐸𝑠 12 𝐸𝑠 𝐵 4 Es : Zemin elastisite modülü
𝑘𝑠′ = 0.65 2 𝐹/𝐿2 m : Zemin poisson oranı
1−m 𝐸𝑓𝐼𝑓
𝑘𝑠′ 𝐸𝑓𝐼𝑓 : Temel eğilme rijitliği
𝑘𝑠 = 𝐹/𝐿3 B : Temel genişliği
𝐵
3. Ampirik formüller ve tablolar (Bowles, 1996)
𝑘𝑠 = 30 𝑆𝐹 𝑞𝑎 “Suggested the following for approximately ks”
𝑞𝑢 = 𝑞𝑢𝑙𝑡/6𝐾
𝑞𝑢𝑙𝑡 = 25.4 𝑚𝑚 oturma oluşturduğundaki zemin gerilmesi
* Tablolar için Bowles “ The table values are intended as guides, The readers should
not use, say, an average of the range given as a “good estimate”
Hesap Yöntemleri
 ANİ OTURMALARIN ANALİZİNDEKİ DEĞERLENDİRMELER VE BELİRSİZLİKLER
1. Elastik parametrelerin güvenilebilir değerlerini elde etmek
o Örselenmiş numunelerin alınması, saklanması ve taşınmasından

kaynaklı sorunlardan dolayı bu numunelerde yapılan deneylerde
%50 ve üstünde hatalı sonuçların elde edilmesi,
o Arazi deneylerine doğru bir yönelim olsa da, buradaki en büyük

çekince de bu deneylerin yatay doğrultuda ölçümler yapmasıdır.
Zeminlerde anizotropi (özellikleri farklı yönlerde değişiklik gösteren
malzeme) çok sık karşılabilen bir özelliktir. Düşey yöndeki özellikler
yatay yönde farklılık gösterebilir.
o Arazi deneyleri ile bulunan Es değerleri , tek eksenli basınç

deneylerinden hesaplanana göre 4-13, üç eksenli basınç
deneylerinden hesaplanana göre 1-1.5 kere büyüktür.
Hesap Yöntemleri
 ANİ OTURMALARIN ANALİZİNDEKİ DEĞERLENDİRMELER VE BELİRSİZLİKLER
2. Temel altındaki gerilme dağılımının güvenilir şekli ve etki

bölgesinin (influence zone) efektif derinliğinin elde edilmesi
o Elastisite teorisi zemini isotropik [her yönde (bütün eksenler

boyunca)] ve homojen kabul ettiği için gerilme değerleri ve etkilenen ∆𝐻ö𝑙çü𝑙𝑒𝑛
bölgenin derinliğinin hesaplanmasında problemler ile ∆𝐻ℎ𝑒𝑠𝑎𝑝𝑙𝑎𝑛𝑎𝑛
karşılaşılmaktadır.
o Etki derinliği H için 5B veya sert tabakaya olan derinliklerinden

hangisi küçük ise o değer alınabilir.
o Sert tabaka olarak üstündeki tabakaya göre elastisite modülü değeri 5B

≥ 10 olan tabaka kabul edilebilir.
Hesap Yöntemleri
• KONSOLİDASYON OTURMASI
Suya doygun veya doygun olmaya yakın tüm ince daneli zeminlerde meydana gelir, oturmalar
boşluk suyu basıncı yok olana kadar devam etmektedir.
Burada tabakanın hidrolik iletkenlik katsayısı işin içerisine girmekte ve zaman önemli bir faktör
olmaktadır.
Konsalidasyon oturmasının büyük bir yüzdesi üç ile 10 yıl arasında gerçekleşebilir. Bu tip
zeminlerde oturma miktarı ile birlikte süresinin de ölçülmesi istenir.
Hesap Yöntemleri
• KONSOLİDASYON OTURMASI
• KONSOLİDASYON TEORİSİ
İnce daneli zeminlerde oturma hesapları için, konsolidasyon teorisi esas alınır.
Konsolidasyon teorisi 1920’lı yılların ortalarında Terzaghi tarafından oluşturulmuştur.
a. Kil-su sistemi homojen
b. Tamamı ile suya doygun (S = 100% )
c. Suyun veya danalerin sıkışması ihmal edilebilir.
d. Şekil değiştirme sonsuz küçük.
e. Akış tek boyutlu
f. Sıkışma tek boyutlu
g. Deney kanunu geçerli
h. Zemin – özellikleri sabit
i. Boşluk oranının basınç tepkisi lineer
olduğu kabul edilir.
Konsolidasyon teorisi oturma miktarı DH'ın sıkışabilir tabaka

kalınlığı H'a göre göreceli olarak büyük olmadığı suya doygun
zeminlerde uygulanabilir.
Kil tabakasının konsolidasyonu

Hesap Yöntemleri
• KONSOLİDASYON OTURMASI HESAPLAMALARI
İnce daneli doygun zeminlerde zamanın da dikkate alınması gerektiğinden, hem oturma miktarı
hem de zaman parametresi elde edilmelidir.
Oturma Miktarı Zaman Parametresi
𝐶𝑐𝐻 log 𝑝𝑜 ′ + D 𝑝 𝑘(1 + 𝑒0)

D𝐻 = 𝐶𝑣 =
1 + 𝑒0 𝑝𝑜′ 𝑎𝑣γ𝑤
𝐶𝑐 : Compression index => e-logp 𝐶𝑣 : konsolidasyon katsayısı

𝑒0 : 𝐶𝑐 değerinin elde edildiği tabakadaki boşluk oranı 𝑎𝑣 => coefficient of compressibility
D𝑒
H : Tabaka kalınlığı 𝑎𝑣 =
D𝑝
𝑝𝑜′ : Tabakanın ortasındaki effektif basınç 𝑎𝑣 𝑘
𝑚𝑣 = 𝐶𝑣 =
1+𝑒0 𝑚𝑣γ𝑤
D 𝑝 : H tabakasındaki temel yüklerinden
kaynaklanan ortalama basınç artışı 𝑚𝑣 = Hacimsel sıkışma katsayısı
D𝐻 : mv D 𝑝 H 𝐶𝑣𝑡 𝑖
𝑇𝑖 =
𝐻2
𝑇𝑖 : Boyutsuz zaman katsayısı
Hesap Yöntemleri
• Tek eksenli konsolidasyon deneyi; (TS1900-2)
• Oturma miktarı tahmini için sıkışma parametresi (Cw)
• Oturma hızı ve süresi tahmini için konsolidasyon katsayısı (Cv) elde etmek için kullanılır.
• Ön konsolidasyon basıncı 𝑝𝑐′ ve aşırı konsolidasyon oranı OCR’de belirlenebilir.
Konsolidasyon deneyi bir seri yük artışı ile ilerler.

(25 kPa'dan 1000 kPa’ya kadar yükselebilir.)
Yükleme artışında üç aşama gözlenir;
Aşama I : Ön basınç
Ön yüklemeden kaynaklıdır.
Aşama II : Birincil konsolidasyon

Boşluk suyu basıncının azalması ile zeminde hacimsel
değişim olur.
Aşama III : İkincil sıkışma

Boşluk suyu basıncı azalması sona erdiğinde, zemin
danelerinin yer değiştirmesi sonucu plastik
deformasyonlar oluşur.
Hesap Yöntemleri
TEK EKSENLİ KONSOLİDASYON DENEYİ
Birçok yük artışı ve yük boşaltmasından sonra aşağıdaki nihai e-log 𝜎 ′ grafiği elde edilir.
Bu grafikten, geçmiş yükleme koşullarına göre iki kil tarifi

yapılabilir.
Normal Konsolide Kil (NC)
Mevcut jeolojik yük (efektif zemin gerilmesi) şimdiye

kadar zeminin gördüğü en yüksek değerdir.
Aşırı Konsolide Kil (OC)
Mevcut jeolojik yük, zeminin geçmişte karşılaştıklarından

daha düşük bir değerdir.
Geçmişteki maksimum efektif basınç değeri ön
konsolidasyon (preconsolidation) basıncı olarak
adlandırılır. (𝜎𝑐′ )
Hesap Yöntemleri
TEK EKSENLİ KONSOLİDASYON DENEYİ
NORMAL KONSOLİDE
𝐶 𝑐𝐻 s𝑜 ′ − Ds
𝛿𝑐 = log
1 + 𝑒0 s𝑜 ′
𝛿𝑐 : Konsolidasyon oturması
𝐶𝑐 :Compression index slope of field virgin consolidation curve
𝐶𝑠 : Swell index =>Slope of rebound curve
s′um : Maksimum geçmiş basınç
s′o : İlk efektif düşey gerilme
H : Zemin tabakası kalınlığı
Ds’ : Düşey efektif gerilme değişimi
s′f : Nihai düşey efektif gerilme
ef : Nihai boşluk oranı
AŞIRI KONSOLİDE
𝐶𝑟𝐻 s𝑣𝑚′ 𝐶 𝐶𝐻 s𝑜 ′ + Ds′

𝛿𝑐 = log + log
1 + 𝑒0 s𝑜 ′ 1 + 𝑒0 s𝑜′
𝛿𝑐 : Konsolidasyon oturması
H : Zemin tabakası kalınlığı
Ds’ : Düşey efektif gerilme değişimi
s′f : Nihai düşey efektif gerilme
ef : Nihai boşluk oranı
Hesap Yöntemleri
• Cc Sıkışma İndisi için Ampirik Ampirik Hesaplama Metotları
Zemin Cc Denklemi Referans
Örselenmemiş Killer 𝐶𝑐 = 0.009 ∗ (LL − 10) Terzaghi – Peck (1967)
Örselenmiş Killer 𝐶𝑐 = 0.007 ∗ (LL − 10)
Organik Zeminler 𝐶𝑐 = 0.0115 ∗ Wn
Killer 𝐶𝑐 = 1.15 ∗ (e0 − 0.35)

Killer 𝐶𝑐 = 0.012 ∗ Wn
Killer 𝐶𝑐 = 0.01(LL − 13) EM 1110-1-1904
Tabakalı Killer 𝐶𝑐 = 1 + e0 − 0.1 + 0.006 ∗ Wn − 25
Üniform Siltler 𝐶𝑐 = 0.2
2.38
1.2 1+𝑒0
Killer 𝐶𝑐 =0.14*Gs Renalon – Herrero (1983)
Gs
𝐿𝐿
Killer 𝐶𝑐 =0.2343* Gs Nagoraj & Murty (1985)
100
Hesap Yöntemleri
• Konsolidasyon Oturmasının Zamana Bağlı Değişimi (Time rate of Consolidation)
Konsolidasyon oturması boşluk suyu basıncının azalması ile arttığı için;

2𝐻𝑑𝑠
𝛿𝑡 1
𝑢𝑖 = =1− 𝑢𝑧𝑑𝑧
𝛿𝑝 2𝐻𝑑𝑟 𝑈𝑜
𝑢𝑖 : Ortalama konsolidasyon miktarı

𝛿𝑡 : t anında tabakadaki oturma
𝛿𝑝 : Ön konsolidasyon basıncından dolayı tabakadaki oturma
miktarı
𝐻𝑑𝑟 : Konsolide olan tabaka kalınlığı
Grafik bağlantı (Das FGE, 2006)
Kil tabakasının konsolidasyonu

ui ile Ti
Ampirik bağlantı;
π 𝑢% 2
u = %0 - %60 , 𝑇𝑣 = 4 100
u > %60 , 𝑇𝑣 = 1.781 − 0.9333 log 100 − 𝑢%
Hesap Yöntemleri
• Cv Konsolidasyon Katsayısı Hesaplamaları
Logaritmik Zaman Metodu
(Logarithma of Time Method)
d0 : İlk konsolidasyonun % 0 olduğu andaki deformasyon

d100 : İlk konsolidasyonun %100 olduğu andaki
deformasyon
d50 : İlk konsolidasyonun %50 olduğu andaki
deformasyon
u = %50 Tv =0.197
𝐶𝑡
Tv = 0.197 = 𝑣 502 , 𝐻𝑑𝑟 : Konsolidasyon sırasında ortalama en uzun drenaj
𝐻𝑑𝑟
0.197𝐻𝑑𝑟 2
𝐶𝑣 =
𝑡50
t90 Metodu:
İlk konsolidasyonun %90 ‘ ının tamamlandığı süre
%90 konsolidasyon için Tv : 0.848

𝐶𝑣t90
T90 = 0.848 =
𝐻𝑑𝑟 2
0.848
𝐶𝑣 = 𝐻𝑑𝑟 2
t90
Hesap Yöntemleri
• İKİNCİL SIKIŞMA OTURMALARI
Ön sıkışmanın tamamlanmasından sonra (artık boşluk suyu basıncının yittiği) zemin danelerinin
yerdeğiştirmesi sonucu oluşan plastik deformasyonlardır.
Özellikle organik zeminlerde kayda değer bir değere ulaşabilir.

İkincil Sıkışma Oturmalarının Hesaplanması
∆𝑒
𝐶𝛼 =
log 𝑡2 − log 𝑡1
Ca : İkincil sıkışma indisi

De : Boşluk oranındaki değişim
t : Zaman
𝑡2
𝛿𝑠 = 𝐶𝛼′ Hlog
𝑡1
C
𝐶𝛼′ =
a
1 + 𝑒𝑝
H : Tabaka kalınlığı
ep : Ön konsolidasyon sonundaki boşluk oranı
t : Zaman
Hesap Yöntemleri
 KONSOLİDASYON OTURMASI ANALİZİNDEKİ DEĞERLENDİRMELER VE BELİRSİZLİKLER
1. Konsolidasyon oturması hesaplanmasında kullanılan

parametrelerin bulunması için kullanılan
örselenmemiş zemin numunulerinin elde edilmesi,
taşınması ve saklanması ile ilgili sorunlar sonuçları
etkilemektedir.
2. Konsolidasyon oturmasının zamana bağlı değişimi

ise, etkin katsayının permeabilite katsayısı olması
nedeni ile iyi bir şekilde öngörülememektedir.
3. Laboratuvardaki ince numune üzerine uygulanan

basınç sonucu, arazidekine göre daha büyük boşluk
oranı değişimi gözlenmektedir. Ve konsolidasyon
katsayısı ( Cv ) boşluk oranına bağlı olduğu için
laboratuvar değerleri çok küçük olmakta dolayısı ile
daha uzun konsolidasyon süresi öngörülmektedir.
Hesap Yöntemleri
EUROCODE EN 1997-1 temellerin, oturması, farklı oturması ve dönmesi için serviceability limit
state koşullarının sağlanması ile ilgili değerler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Yapı Tipi Hasar Tipi / Concern Kriter Sınır değer
Çerçeve Sistemli Binalar Yapısal Hasar Açısal 1 / 150 – 1 / 250

ve
Donatılı Taşıyıcılı Duvarlar Duvarlarda / ara bölmelerde Açısal 1 / 500
çatlak 1 / (1000-1400) for end bays
Görünüş Tilt 1/200
Tesisat bağlantıları Toplam Oturma 50 - 75 mm (kum)

75 – 135 mm (killer)
Yüksek Binalar Asansör çalışması Tilt asansör 1 / (1200-2000)
montajından sonra
Taşıyıcı Duvarları Çatlak Ötelenme oranı 1 / 2500 => L / H =1
Donatısız Yapılar 1 / 1250 => L / H =5
Çatlak Ötelenme oranı 1 / 5000 => L / H =1
1 / 2500 => L / H =5
Hesap Yöntemleri
 SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ
 İDEAL ÇÖZÜM – (EXACT THEORATICAL)
Bir geoteknik tasarımda, genel çözüm için mümkün ise dört şartın yerine getirilmesi istenir.
Denge1
(Equilibrium)
Malzeme Bünye
Davranışı3
Uygunluk2
(Material Consititutive
(Compatibility)
Behaviour)
Sınır Koşulları2
(Boundary
Conditions)
1. Timeshenko , 1851 iyi bilinen denklemi

2. Malzemenin üst üste çakışmaması ve boşluk oluşmaması
3. Malzeme bünye davranışının gerilme – şekil değiştirme bağıntıları ile tanımlamak
4. Kuvvet ve yer değiştirme
Hesap Yöntemleri
 DİĞER ANALİZ YÖNTEMLERİ İLE KARŞILAŞTIRMA
Bu dört koşul sağlandığında “ ideal çözüm “ sağlanabilir.
Fakat zeminin çok karmaşık (complex) ve lineer olmayan (non-lineer) bir malzeme olduğu
dikkate alınırsa, geoteknik problemler için tam analitik (fully analytical) bir çözüm genellikle
mümkün değildir.
Dolayısı ile bazı kabullerin (approximations) kullanılması gerekir.
Sadece “ yüzeysel taşıma gücü ” için değil genel geoteknik problemlerin analizi için
kullanılan ve FEM yöntemi ile karşılaştırılabilen yöntemler ;
Kapalı Form – (Analitik Çözümler) [Closed Form]
Basit Analizler (Simple Analyses)
Basitleştirilmiş Nümerik Yaklaşım (kiriş - yay)
Tam Nümerik Analizler (Sonlu Elemanlar Yöntemi)
[Finite Element Analysis In Geotechnical Engineering – Theory Potts,D.;Z.Dravkovic,L. 1999]

Hesap Yöntemleri
KAPALI FORM ÇÖZÜMLER BASİT ÇÖZÜMLER
Limit Denge Yöntemi Gerilme Alanı (Stress – field)

Eğer çözümler az sayıda denklem ile elde Şevlerin stabilite analizlerinde yaygın Bu yaklaşımda, zeminin her yerinde göçme
edilebilen ve elle hesaplama ile çözülebiliyor ise olarak kullanılır. Limit denge metotlarında noktasında olduğu kabul edilir.
buna kapalı form çözümler (analitik) denir. bir kayma yüzeyi kabul edilerek kaymaya
çalışan zemin kütlesi bloklara ayrılır ve bu Çözüm göçme kriteri ile denge denklemlerinin
Teorik olarak çözümler net olabilir. Fakat hâlâ bloklarda oluşan zemin kütlesinin dengesi birlikte kullanımı ile elde edilir. (Düzlem şekil
gerçek duruma ancak bir yaklaşım yapılmıştır. araştırılır ve bir güvenlik sayısı elde edilir. değiştirme denge denklemleri ve Mohr –
Zira geometrisi ve sınır koşullarında kabuller Coulomb göçme kriteri)
yapılmış ve bünye modeli de idealleştirilmiştir. Blokların kendi içindeki gerilme dağılımları
dikkate alınmaz. Taşıma gücü problemlerinin analitik
Boussinesq’in çözümü, elastik yarı uzayın çözümünün temelini “ gerilme alanı ” analiz
yüzeyine etkiyen noktasal bir yükten dolayı Coulomb Şev Stabilitesi analizleri bu yöntemi oluşturur.
herhangi bir noktasındaki gerilme ve şekil çözüme bir örnektir.
değiştirme metodu bu çözüm için bir örnektir.
Denge denklemi
Mohr – Coulomb göçme kriteri
Limit denge yöntemi ile çözülen göçme Mohr's gerilme dairesi

mekanizması
Nokta yükleme kaynaklı gerilmeler

Hesap Yöntemleri
BASİT ÇÖZÜMLER BASİT ÇÖZÜMLER TAM NÜMERİK ANALİZ
Limit Analiz – Alt Sınır Limit Analiz – Üst Sınır Kiriş – Yay Yaklaşımı
Tam plastik model kullanılmaktadır. Üst Sınır Bu yaklaşım zemin – yapı etkileşimini
Deplasmanındaki bir artış ile, kinematik araştırmak için kullanılır.
Eğer yükleri dengelersek, hiçbir yerde göçme olarak kabul edilebilir plastic göçme Zemin davranışı için birbiri ile ilişkisi olmayan
olmayacak ve limit gerilme değerine hiçbir mekanizması oluştuğu kabul edilir ise , dış yatay ve/veya düşey konumlandırılmış yaylar
noktada ulaşılmayacak. yükler sistemi tarafından yapılan iş, iç vasıtası ile (Bonin-1989) ya da lineer elastik
kuvvetlerin kaybettiği enerjiye eşit hale etkileşim katsayıları (Papinetetu 1985) ile
Limit analiz gelir ve sonra göçme oluşur. Bu durumda çözüm elde edilir.
hesaplamaları:
dış yükler system gerçek çökmeye neden
Alt sınır
olan üst sınırı oluşturmuş olur.
Zone 1 𝜎3 = 𝜎1 Zone 3
Kiriş – yay problemlerine örnekler
Nokta yükleme kaynaklı gerilmeler

Hesap Yöntemleri
ANALİZ YÖNTEMİ ÇÖZÜM GEREÇLERİ

Sınır Koşulları
Uygunluk
Denge
Bünye Davranışı
Kuvvet Deplasman
Kapalı çözüm Lineer elastik
Limit Denge Rijit / Bir göçme kriteri ile
Gerilme alanı Rijit / Bir göçme kriteri ile

Limit Analiz
Alt sınır
İdeal Plastik / Bileşik akma

Üst sınır kuralı ile
Kiriş – yay yaklaşımı Zemin yaylarla modellenir
Tam Nümerik Analizler

Herhangi
Hesap Yöntemleri
Zemin koşullarını simüle etmek için uygun zemin bünye modelleri

ve sınır koşulları kullanılabilir.
Yapı elemanları ile zemin arasındaki kompleks etkileşim

hesaplamaları dikkate alınabilir.
İnşaatın farklı aşamalarının çevredeki zemin koşullarına etkisi

değerlendirilebilir.
Problemin incelenmesi için bir göçme mekanizması modeli veya

göçme durumuna ihtiyaç duyulmaz.
Boşluk suyu basınçlarının zamana bağlı değişimi simüle edilebilir.
Hesapların güvenilirliği açısından oluşabilecek sorulara karşı

malzeme özellikleri ve yükleme koşulları kolaylıkla değiştirilebilir.
Son Limit Durumu (ULS) veya Serviceability Limit Durumu (SLS)

için ayrı ayrı analiz yapılması gerekmez.
Hesap Yöntemleri
 DOĞRU – DÜRÜST Kullanım İçin Dikkat Edilmesi Gereken Konular
Proje Geometrisinin Tanımlanması Zemin Tabakaları
2D / 3D Analizler / Simetri Sadeleştirmesi Tanımlanacak Alanın Sınırları Zemin özelliklerinin ani – keskin değişim
gösterdiği tabakalarda veya ince
Gerçek koşullar her zaman üç boyutludur. İncelenecek zeminin (yüzey alanı ve / veya tabakaların tabaka yapısının sayısal
Dolayısı ile iki boyutlu (2D) sonlu elemanlar derinliği) veya model sınırlarının yeter modelinin oluşturulmasına dikkat
analizlerinin tümü, gerçek durumun yaklaşık büyüklükte tanımlanmaması hatalı sonuçlar edilmesi gerekir. Zira bu durum
olarak tanımlanması halidir. elde edilmesine neden olabilir. hesaplamalarda nümerik salınım ve
Örneğin / yüzeysel temeller planda farklı sapmalar ve hatalı sonuçlara neden
şekilde olabilir. Sınırların tanımlanmasına dikkat edilmesi olabilir.
Eğer bir boyutu diğerinden kısa ise (sürekli gereken konular ;
temel), düzlem şekil değiştirme (plain -
strain) şartlarına göre analiz edilebilir. • Problem tipi
Eğer dairesel bir şekilde ve yükleme düşey (Dinamik yükleme koşulları daha büyük
yönde ise, simetrik eksenli olduğu kabulü ile model sınırları gerektirir)
hesaplamalar yapılır. • Analiz tipi
Diğer temel şekilleri ve yükleme şartları için (Drenajsız zemin koşullarında daha büyük
tam 3D analizlerin yapılması daha uygun model sınırları gerektirir)
olacaktır. • Zemin modelinin doğrusal olmayan (non -
linearity) davranışı.
• Gerilmeler ve şekil değiştirme düzeyi
• Sonlu elemanlar ağ yapısının sıklığı
içermesi gerekebilir.
Hesap Yöntemleri
 DOĞRU – DÜRÜST Kullanım İçin Dikkat Edilmesi Gereken Konular
ZEMİN BÜNYE MODELİ ZEMİN PARAMETRELERİ
Zemin tabii hali ile kompleks ve değişkendir. Sonuçlar, seçilen parametrelerden büyük ölçüde
etkilenir. Tüm parametrelerin de sonuçlar üzerindeki
Mevcut zemin bünye modelllerinin hiçbiri ile etkisi aynı değildir.
gerçek zemin davranışının tüm yönleri
tanımlanamaz. Dolayısı ile zemin bünye Parametre seçiminde; zemin davranışını tanımlamak
modeli seçiminde birçok faktör etkili olur. için seçilen zemin bünye modeli; zemin şartları ve
Bunlar: zemin araştırmalarından elde edilen verilerin durumu
etkili olur.
• Hangi zemin özelliğinin geoteknik
modelinin çözümünde etkin olduğu Farklı zemin modelleri için sadece farklı zemin
• Model ile tanımlanacak zemin cinsi parametreleri değil bu parametrelerin belirlenmesi için
• Analiz koşulları (drenaj ve yükleme hızı) aynı zamanda farklı testler ve bu testlerin farklı
• Parametrelerin belirlenmesinde kullanılan yorumlarına gerek duyulabilir.
zemin verilerinin durumu.
Örneğin yüzeysel temellerin, oturma hesaplamaları
elastik – tam plastik model seçilmesi halinde gerçekte
ölçülen düşey deplasmanlar ile hesaplanan arasında
büyük farklara neden olabilir.
Seçilen elastisite modülü kaynaklı bu fark, laboratuvar

deneylerinden geleneksel olarak initial modulus
değerinin seçilmesinden kaynaklanmaktadır. Arazi
deneylerinden elde edilen daha düşük değerler,
yüzeysel temeller için daha gerçekçi sonuçlar
vermektedir.
Hesap Yöntemleri
 SIK KULLANILAN ZEMİN BÜNYE MODELLERİ VE PARAMETRELER
Zemin Modeli Gerilme – Şekil Değiştirme Açıklama Gerekli Parametreler

Davranışı
• Hooke, izotropik elastisite E : Elastisite modülü [kN/m2]
kanunu (rijitlik yükleme
boşaltma durumlarında υ: Poisson oranı [-]
değişmez).
• Plastik durum yok.
• Zeminleri modellemek için

uygun değildir. Çok sağlam
Linear Elastik kaya veya beton için
kullanılabilir.
• Gerilme değeri
sınırlandırılmadığı için model
sonsuz dayanım gösterir.
Sınır dayanım değerlerine
yüklenen malzemeler için bu
model kullanıldığında dikkatli
olunmalıdır.
Hesap Yöntemleri
Davranışı
• Mohr – Coulomb kanunu E : Young modülü [kN/m2]
• Gerilme durumları zeminin
göçme kriteri anındaki υ: Poisson oranı [-]
değerler ile ifade edilir.
• Zemin katmanlarının rijitliği c : Kohezyon [kN/m2]
derinlik ile değişmez, sabit
ortalama rijitlik değeri ϕ: İçsel sürtünme [°]
kullanılır.
Elastik • Deformasyon değerleri Ѱ: Dilatasyon açısı [°]
Mükemmel Plastik gerçekçi değildir.
(Mohr – Coulomb) • Ön analizler için uygundur.
• Zeminlerin gerilme altında
pekleşme ve yumuşama gibi
özelliklerini modelleyemez.
• Hacimsel azalma gösteren
gevşek kumlar ve aşırı
konsolide kil davranışını da iyi
modelleyemez.
• Yükleme – boşaltma
durumları için bir ayrım
yapılamaz.
• Kazı problemlerinde
kullanılması tavsiye edilmez.
• Şevlerin, istinat duvarların
stabilite problemlerinde,
yüzeysel temel taşıma gücü
problemlerinde kullanılır.
Hesap Yöntemleri
Davranışı
• Plastisite çerçevesinde c : (Efektif) kohezyon [kN/m2]
oluşturulan gelişmiş bir zemin
modelidir. ϕ: (Efektif) içsel sürtünme
açısı [°]
• Üç farklı rijitlik parametresi
kullanılmasından dolayı, Ѱ: Dilatasyon açısı [°]
zemin gerçek davranışı, daha
yakın modellenmektedir. E50ret : Drenajlı üç eksenli
Rijitlikler ; basınç deneyinden elde
Pekleşen Zemin Modeli Üç eksenli yükleme rijitliği E50 edilen sekant rijitliği [kN/m2]
(Hardening Soil Model)
Üç eksenli boşaltma rijitliği Eur
Odometre yükleme rijitliği Eoed Eanaret : Ön odometer
Eur ≈ 3E50 Eoed ≈ E50 yüklemesiyle elde edilen
tanjant rijitliği [kN/m2]
• Artan basınçla birlikte tüm
rijitlikler de artar Eurret : Yükleme / Boşaltma
rijitliği [kN/m2]
• Zeminde dilatasyon ve göçme
durumu tanımlanmakta, hem m : gerilmeye (yükleme
kohezyonlu hem de seviyesi) bağlı rijitlik değeri
kohezyonsuz zeminlerde m=0.5 – 1
uygun sonuçlara
ulaşılmaktadır. υur : Yükleme boşaltma
poisson oranı υur=0.2
• İzotropik pekleşme modeli
olduğu için histeretik ve pref : Referans gerilme (rijitlik
devrimsel yüklemeden için) pref = 100 kN/m2
modellenemez.
Hesap Yöntemleri
 DİĞER ZEMİN BÜNYE MODELLERİ
Zemin Modeli Açıklama
Pekleşen zemin modeli (küçük birim • Deformasyonların hesaplanmasında

deformasyonlar için) pekleşen zemin modeline göre daha
güvenilir sonuçlar verir.
• Dinamik uygulamalarda da kullanılabilir.
Yumuşak zemin modeli • Çok yumuşak zeminlerin sıkışma

(Cam-Clay-Model) davranışı modellenebilir.
UBL3D – PLM Model • Zemin sıvılaşmasının modellenmesine

imkan verir.
Hesap Yöntemleri
• Drenajlı / Drenajsız Durum*
Drenajsız A
Efektif gerilme parametreleri ile drenajsız efektif
gerilme analizi yapılır. Drenajsız kayma gerilmesi ,
efektif gerilme durumu ve efektif gerilme
parametrelerin değişimine bağlıdır. (Tümü efektif
parametreler)
Drenajsız B
Drenajsız gerilme parametreleri ile drenajsız efektif
gerilme analizi yapılır. Drenajsız kayma gerilmesi
tanımlanır ve efektif gerilme durumundan
bağımsızdır. (Efektif rijitlik parametreleri)
Drenajsız C
Drenajsız gerilme parametreleri ile drenajsız toplam
gerilme analizi yapılır. Bütün parametreler drenajsız
parametrelerden seçilir. (Tümü drenajsız
parametreler)
* Plaxis sonlu elemanlar programı " Material Model Manual"

Tüm geoteknik tasarımların hesaplamalarında hem drenajlı hem drenajsız durumları göz önüne almalıyız.
Hesap Yöntemleri
• Drenajlı / Drenajsız Durum – Karşılaştırmalı Örnek*
Karşılaştırmalı Örnek – FE Modeli
Düşey şevin göçme mekanizması – Metot A/B/C (Standart Ayarlar)

* [Comparision of Limit Finite Element Analysis and Strength Reduction Techniques,2012]
Hesap Yöntemleri
• Farklı Zemin Cinslerine Göre Zemin Bünye Modelleri Seçimi*
Beton Kaya Çakıl Kum Silt A.K. Kil N.K.Kil Turba

Lineer Elastik C C
Mohr-Coulomb B B C C C C C C
Pekleşen Zemin B B B B B
Pekleşen Zemin
(küçük birim A A A A B
deformasyonlar)
UB3D – PLM B B B
Cam-Clay A A
A : Plaxis uygulaması en uygun model

B : Tercih edilebilir “ Reasonable ” model
C : Ön analiz
*Plaxis sonlu elemanlar programı “Materials Model Manuel”

Hesap Yöntemleri
• Farklı Uygulamalara Göre Zemin Bünye Modelleri Seçimi*
Toprak Açık
Temel Kazı Tünel Şev Baraj
Dolgu Set Deniz
Lineer Elastik C C
Mohr-Coulomb C C C C C C C
Pekleşen Zemin B B B B B B B
Pekleşen Zemin
(küçük birim A A A A A A A
deformasyonlar)
UB3D – PLM B B B B B B B
Cam-Clay B B B A A B B
A : Plaxis uygulaması en uygun model

B : Tercih edilebilir “ Reasonable ” model
C : Ön analiz
*Plaxis sonlu elemanlar programı “Materials Model Manuel”

Hesap Yöntemleri
• Zemin Bünye Modellerinde Drenajlı / Drenajsız Durum Kullanımı*
Drenajlı Drenajsız (A) Drenajsız (B) Drenajsız (C)

Lineer Elastik + + - +
Mohr-Coulomb + + + +
Pekleşen Zemin + + + -
Pekleşen Zemin
+ + + -
(küçük birim deformasyonlar)
UB3D – PLM + + - -
Cam-Clay + + - -
Deprem Etkisi
 DEPREM ETKİSİ ALTINDA TEMEL ZEMİNİ VE
TEMELLERİN TASARIMI İÇİN ÖZEL KURALLAR
ZEMİN PARAMETRELERİNİN
ZEMİN KOŞULLARININ TANIMLANMASI BELİRLENMESİ
Zemin koşullarının tanımlanması yapı tasarımı için gerekli geoteknik
parametrelerin belirlenmesi ve raporlanması için yapılacak çalışmalar. • Drenajlı veya drenajsız koşullarla uyumlu
mukavemet parametreleri kullanılacak.
• Kohezyonlu zeminlerde deprem etkisinde
ZEMİN ARAŞTIRMALARI ZEMİN VE TEMEL ETÜT RAPORLARI oluşabilecek mukavemet kayıpları /
yumuşama göz önüne alınarak “ Cu ”
• Yapı ve bileşenlerinin özellikleri (drenajsız kayma mukavemeti)
• Veri Raporu + Geoteknik Değerlendirme
• Jeolojik yapı ve zemin birimlerinin • Kohezyonsuz zeminlerde deprem
Raporu
özellikleri etkisinden oluşacak boşluk suyu basıncı
(Statik, dinamik ve deprem etkileri
• Civar yapılarının durumları artışları ve içsel sürtünme açısı değeri
gözönüne alınarak.)
• Bölgesel deprem özellikleri ve çevre azalışları “ Cu ” (drenajsız kayma
• Arazi zemin modeli
koşulları incelenecek mukavemeti)
• Zemin tabakaları için geoteknik tasarım
• Yeterli sayı ve derinlikte sondaj kuyuları • Efektif gerilme parametreleri
parametreleri
/ muayene çukurları • Temel tipleri • Kayalar içi qu ve GSI
• Gerekli arazi deneyi yapılacak • Maksimum kayma modülü →
• Mühendislik analizleri ve
• Örslenmiş ve örselenmemiş örnekler Gmaks = ρVs2
değerlendirmeleri
alınacak • Yerel zemin sınıflarının belirlenmesi için
• Temel tasarımına ilişkin öneriler
• Laboratuvar deneyleri yapılacak Vs, SPT, N kohezyonlu zeminler için “ Cu ”
• Zemin iyileştirme gerekirse yöntemler
iyileştirilmiş zemin için temellerin taşıma
gücü ve yerdeğiştirme değerleri
• İksa sistemi tasarımı için gerekli
parametreler
Deprem Etkisi
 DEPREM ETKİSİ ALTINDA TEMEL ZEMİNİ VE TEMELLERİN TASARIMI İÇİN
ÖZEL KURALLAR
YEREL ZEMİN SINIFLARININ BELİRLENMESİ
2019 Deprem Etkisi Altında Binaların Tasarımı İçin Esaslar
1998 – 2007 Deprem Bölgelerinde Yapılacak

Binalar Hakkında Esaslar NEHRP – National Earthquake Hazards Reduction Programme
2012 International Building Code
Deprem Etkisi
BİNALARIN BODRUM DAYANMA YAPILARININ

PERDELERİNE ETKİYEN STATİK TASARIMI İÇİN KURALLAR
VE DİNAMİK ZEMİN BASINÇLARI
𝑅𝑑𝑒𝑣
TEMELLERİN TASARIMI İÇİN Hesap metotları Yönetmelik Tablo 𝐸𝑑𝑒𝑣 ≤
16.6'da verilmiştir. g𝑅𝑑𝑒𝑣
GENEL KURALLAR
𝐸𝑑𝑒𝑣 : Devrilmeye zorlayan etkiler
𝑅𝑑𝑒𝑣 : Devrilmeye karşı koyan etkiler ve
Yüzeysel Temeller Kazıklı Temeller dirençler toplamı
Statik ve depremi içeren Statik ve depremi içeren yükleme g𝑅𝑑𝑒𝑣 : Devrilmeye karşı tasarım
yükleme durumlarına ilişkin durumlarına ilişkin güvenlik katsayısı
𝑅𝑘 Ptv ≤ Qtv
𝑅𝑡 =
g𝑟 ŞEVLERİN DURAYLILIĞI
ile bulunacaktır. Qks Qku
Qtv = +
𝑅𝑡 : tasarım dayanımı gks gku 𝑅𝑡
𝑅𝑘 : karakteristik dayanımı 𝐸𝑡 ≤
g𝑟 : dayanım katsayısı
g𝑅𝑘
Ptv : kazığa etkiyen düşey tasarım
kuvveti
Qks : karakteristik çevre sürtünme Et : Göçmeye zorlaya etkiler toplamı
direnci Rt : Göçmeye karşı koyan etkiler
Qku : karakteristik uç direnci gRk : Kaymaya karşı güvenlik sayısı
Qktv : karakteristik toplam kazık
taşıma gücü
Deprem Etkisi
SAHAYA ÖZEL ZEMİN DAVRANIŞLARI ZEMİN SIVILAŞMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
ZF sınıfı olarak tanımlana zeminlerin  Deprem Tasarım Sınıfı DTS 1 , DTS 1a ,
yüzeyindeki deprem yer hareketini DTS 2 ve DTS 2a binalar için ZD , ZE ,
belirlemek üzere sahaya özel zemin ZF grubuna giren , sürekli bir tabaka veya
davranış analizinin yapılması zorunludur. kalın mercekler halinde bulunan kumlu
zeminlerde;
Sahaya özel zemin davranış modelinin  yüzeyden 20 m derinliğe kadar
oluşturulması amacı ile yatay zemin  kohezyonsuz ya da düşük kohezyonlu (PI
tabakalarında kayma birim şekil < % 12) zeminlerin deprem sarsıntısı
değiştirmesine bağlı olarak kayma altında, boşluk suyu basıncındaki artışı
modüllerinin ve eşdeğer histeretik sönüm parelel kayma mukavemeti ve rijitliğinden
katsayılarının doğrusal olmayan önemli oranda azalış olarak
değişimlerinin tanımlanması gereklidir. tanımlanacaktır.
 Zemin sıvılaşmasının değerlendirilmesine
Yerel zemin sınıfı ZA ve ZB olarak yönelik olarak yapılacak zemin araştırma
tanımlanan zemin tabakası depremin çalışmalarının en az SPT / CPT, dane
zemin profiline etki ettirileceği mühendislik çapı dağılımı, su muhtevası, Atterberg
taban kayası olarak alınacaktır. Bu şekilde limitleri
tanımlanan mühendislik taban kayasının  Sıvılaşabilir zeminler Y.A.S.S altında kum,
bina temelinden itibaren derinliği için en çakıllı kum, siltli killi kum plastik olmayan
büyük bina genişliğinin üç katından daha silt ve silt – kum karışımları
fazla olmayacaktır.
Deprem Etkisi
 DEPREM ETKİSİ ALTINDA TEMEL ZEMİNİ VE TEMELLERİN TASARIMI İÇİN ÖZEL

KURALLAR
ZEMİN SIVILAŞMA RİSKİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ
İnce dane içeriğine göre düzenlenmelidir.

↑
 SPT N160 < 30 sıvılaşma analizi yapılır.
DTS 4 olduğu
Kil içeriği > %20 PI > %10 kum
 İnce dane yüzdesi > %35 N160 > 20
 Sıvılaşmaya karşı güvenlik koşulu ;

zR / zDeprem ≥ 1.10
zR : Sıvılaşma Direnci ,
zDeprem : Zeminde depremden oluşan ortalama kayma gerilmeleri
zR =CRRM7.5CMs′vo CRRM7.5 : Çevrimsel dayanım oranı

CM : Tasarım depremi
s′vo : Efektif düşey gerilme
1 𝑁160𝑓 50 1
CRRM7.5 = + + − Mw : tasarım depremi büyüklüğü
34 − 𝑁160𝑓 135 [(𝑁160𝑓 + 45] 2 200
.
102 24
CM = .
𝑀𝑤2 56
zDeprem = 0.65svo(0.4*SDSrd)
svo : Toplam düşey gerilme
SDS : Kısa periyot tasarım spektral
ivme katsayısı
rd : gerilim azaltma katsayısı
GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI
 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – KAPSAM
GEOTEKNİK ETÜTLER
(EUROCODE 7- Part 1)
GEOTEKNİK KATEGORİ GEOTEKNİK KATEGORİ GEOTEKNİK KATEGORİ

1 2 3
Küçük Ve Basit Yapılar İstisnai Riskler Çok Büyük Ve Olağandışı
İçermeyen Veya Zor Yapılar;
Tasarım parametrelerinin Zemin Yükleme Koşulları Yüksek Sismik Risk
deneyim nitel (gözlem, İçermeyen Geleneksel Bulunan Sahalardaki
görüşme ve doküman Yapılar Yapılar;
analizi) araştırmalar ile Toprak Hareketlerinin
temin edildiği durum. Arazi ve laboratur deney Olduğu Alanlarda Yapılan
sonuçlarını içeren sayısal Yapılar
verilerin kullanıldığı ve
analizlerin yapıldığı Kendine özgü şartlar ve
geoteknik araştırma kuralları içeren geoteknik
programı yürütülür. araştırma programının
yapılması gerekir.
 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – GEOTEKNİK KATEGORİ 2 – PLANLAMA
• Proje lokasyonu ,geometrisi ve diğer özellikler belirlendikten sonra Geoteknik Tasarım
Planlaması yapılabilir.
• Geoteknik mühendisi ,arazi şartlarıyla ilgili bilgisi dikkate alındığında, detayları ile birlikte
zemin araştırmaları ile ilgili yetki ve sorumluluk sahibidir.
Mevcut verilerin Zemin araştırma

toplanmasını çalışmalarına yön
sağlamak vermek başlatmak
Geoteknik
Mühendisi
Sahada yapılacak Zemin araştırma
keşif çalışmalarını çalışmalarının
(site reconnaissance) ilerleyişini takip
yürütmek etmek
 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – GEOTEKNİK KATEGORİ 2 – İŞ AKIŞI
ÖNERİLEN PLANLANAN YAPI
GK1 / GK2
GEOTEKNİK TASARIMIN
PLANLANMASI
GK1 / GK2
MEVCUT VERİLERİN
TOPLANMASI
GK1 / GK2
PROJE ALANINDA ARAZİ

İNCELEMESİ
Proje Mimarı ve
GK2 GK1 Üstyapı Mühendisi ile
İLETİŞİM
ZEMİN ARAŞTIRMALARININ
PLANLANMASI
 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – GEOTEKNİK KATEGORİ 2 – MEVCUT VERİLER
• Araştırma çalışmalarında ilk adım mevcut verilerin gözden geçirilmesidir.
• Bu bilgilerin gözden geçirilmesi;
 Sahada karşılaşılabilecek sürprizleri en aza indirir.

 Sondaj lokasyonlarını ve derinliklerin belirlenmesine yardımcı olur.
 Arazinin jeolojik geçmişi ile ilgili bilgi edinilmesini sağlar.
Jeoloji
Heyelan ve
Haritaları
Deprem
Hava Verileri
Fotoğrafları
Altyapı
Dere Bilgileri
MEVCUT
Yatakları VERİLER
Taşkın
Zonları
Topoğrafya
Bilgisi Yerleşime
Uygunluk
Proje sahasında veya
Haritaları
yakınında yapılmış
zemin araştırmaları
 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – GEOTEKNİK KATEGORİ 1- 2 – MEVCUT VERİLER
Proje Sahasında veya Yakınında Yapılmış Zemin Araştırmaları
Bir japon firması ile İBB Deprem Zemin İnceleme Müdürlüğü (DEZİM) tarafından mikrobölgeleme çalışmaları
kapsamında Ocak 2006 - Kasım 2009 tarihleri arasında zemin etüt çalışmaları yapılmıştır.
Bu kapsamda anadolu yakasında 509.60 km2 lik bir alanda 5.029 adet 118.047 m, avrupa yakasında (güney)
182.00 km2 lik bir alanda, 4.364 adet 125.578,90 m zemin etüt çalışmaları yapılmıştır.
Bu çalışmalar ile ilgili tüm bilgiler DEZİM'den temin edilebilir.
Proje Sahasında veya Yakınında Yapılmış Zemin Araştırmaları
İBB Projeler Daire Başkanlığı ve İBB Raylı Sistemler Daire Başkanlığı tarafından 2011-2019 tarihleri arasında
tüm istanbul yürütülen 466 proje kapsamında yapılan zemin etüt araştırmalarından elde edilen bilgiler İBB ortak
kullanım sisteminde mevcuttur.
Bu projeler için 4.185 adet 102.746 m zemin etüt sondajı yapılmıştır.
Hava Fotoğrafı
1959-1976 yıllarına ait hava fotoğrafları 1946-2017 yılları arasında farklı yıllar için ortofoto görüntüleri ve 2003-
2008 yılları arasındakı yıllar için uydu görüntüleri İBB, GBS sisteminde mevcuttur.
Örnek; Pendik’te bir proje için incelenmiş görüntüler;
Uydu Görüntüsü 2003
Ortofoto 1982 Uydu Görüntüsü 2018
Uydu Görüntüsü 2011

İstanbul Haritası – 1/1000 Halihazır 2013 ve Altyapı Bilgileri
Örnek; Pendik'te bir proje için incelenmiş paftalar
İstanbul Haritası 1/1000 Halihazır
Doğalgaz, Elektrik, Fiber, Temiz Su, Pis Su, Yağmur Suyu Hatları
Topoğrafya Bilgisi, Dere Yatakları, Taşkın Zonları

Örnek; Pendik'te bir proje için incelenmiş paftalar
Eşyükselti Eğrileri 3D Kabartma Haritası

Dere Yatakları
Taşkın Zonu
Yerleşime Uygunluk Haritası
İBB DEZİM mikrobölgeleme çalışmaları elde edilen veriler ile İBB DEZİM tarafından yerleşime uygunluk haritaları
hazırlanmıştır.
Örnek, Pendik'te bir proje için incelenmiş yerleşime uygunluk haritası.
Yerleşime Uygunluk Haritası

 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – GEOTEKNİK KATEGORİ 1- 2 – İLETİŞİM
Proje Mimarı ve Üst Yapı Mühendisi ile İletişim
Bunun sıklığı projenin önemi ve karşılaşılan problemlerin zorluğuna bağlı olarak
değişkenlik gösterir.
Ön Mimari Tasarım
Üst Yapı Proje Hesapları,
Yükler, Gerilme Değerleri
Hakkında Bilgi Edinmek.
Geoteknik Mühendisi
sahada karşılaşılan
herhangi bir zorluk veya
olağandışı bir durumu,
zemin araştırma programı
ve takvimini bildirmek.
 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – GEOTEKNİK KATEGORİ 1 - 2 – ARAZİ İNCELEMESİ
Arazide yapılan inceleme, projenin saha ile uyumunun teyit edilmesini, toplanan verilerin sahada
doğruluğunu kontrol etmek ve aşağıdaki konu başlıkları hakkında bilgi edinmek için yapılır.
Yeraltı ve yerüstü servis
Jeolojik gözlemler,
hatlarının yerleri Jeomorfoloji Sahaya özel jeolojik
(elektirk, su, doğalgaz
haritalama
v.b.)
Köprüler gibi mevcut Güvenlik koşulları

yapıların türü durumu (malzeme ve ekipmanın
saklanması)
Komşu olan kullanımlar

(okullar, cami, binalar
ARAZİ Çevre koşulları
v.b.)
İNCELEMESİ
Dik şevler, hendekler, Çalışma saatleri

bitki örtüsü, erozyon
belirtileri, yüzeysel
göçmeler, oturmalar
Sondaj yapılabilecek Tarihi yapılar veya

noktalar kalıntılar
Araştırma programına
Taşkın seviyesi
engel olabilecek yapılar
Zemin araştırma planlaması için dikkate alınan konular;
• Sahanın jeolojik yapısı
• Hesap metot ve modellemeye uygun olarak proje tasarımı için gereklilikler,
• Araştırma metotları
• Arazi deney tipi ve sıklığı
• Laboratuar deneyleri ve numune gerekliliği
• Y.A.S.S. ölçümleri
• Alet ve ekipmanların durumu ya da bulunabilirliği ve yerel tecrübe

GEOTEKNİK TASARIM PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ İÇİN AKTİVİTELER
Uzaktan Algılama Jeofizik Ölçümler Arazi Numune Alımı Araziden Alınmış Y.A.S.S
• Zeminin Fiziksel
ve Arazi Deneyleri Numuneler Ve Ölçümleri
Özellikleri (SPT,CPT,MPT gibi) Laboratuar
Deneyleri
• Özellikle Zeminin
Dinamik • Kohezyonsuz
Parametrelerini zeminlerde özellikle
Belirlemek örselenmemiş
numune almak
pratik olarak zor Fiziksel Özellikleri Mekanik Özellikleri
olduğu için mekanik Tayin Etme Tayin Etme
özelliklerin Deneyleri Deneyleri
belirlenmesinde
• Zaman almayan • Yüksek kalitede
• kohezyonlu ve maliyeti olmayan örselenmemiş
kohezyonsuz örselenmiş zemin numunesi.
zeminlerin fiziksel numuneleri ile
ve mekanik yapılabilir. • Kohezyonsuz
özelliklerin zeminler için
belirlenmesinde; pratikte zorluklar
çapraz kontrol vardır.
sağlar.
Araştırma Metotları
• Hesap metot ve modellerini uygulayabilmek için zeminin fiziksel, mekanik ve

dinamik parametrelerinin belirlenmesi gerekir.
• Geoteknik Mühendisi; numune alma, araştırma ve test teknikleri hakkında tüm

özellikleri ve kısıtları ile birlikte vâkıf olmalıdır.
 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – GEOTEKNİK KATEGORİ 2 – ARAŞTIRMALAR
• JEOFİZİK ARAŞTIRMALAR
Jeofizik yöntemler toprağın, kayanın, gözenek sıvılarının fiziksel özelliklerinin

yanısıra gömülü nesnelerin doğrudan ve dolaylı ölçümlerini verir.
GEOTEKNİK TASARIM PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ İÇİN AKTİVİTELER
Elektromanyetik Gravite Manyetik

Sismik Yöntemler Elektrik Yöntemler
Yöntemler (Yoğunluk) (Manyetik Özellik)
(Hız)
• Kırılma • Doğru akım özdirenç • Yer Radarı (GPR)
(Özdirenç) (Dielektrik Geçirgenlik)
• Yansıma
• Manyetik Rezonans (MRS)
• Mikrotremor (Özdirenç, Su İçeriği)
( TMMOB, Jeofizik Mühendisleri Odası Kıyı ve Dalga Alanların ve Gömü Yapıların Zemin Özelliklerinin Belirlenmesi ve Deprem Etkisi
Altında Zemin Davranışlarının Belirlenmesine İlişkin Rapor Formatı, Eylül 2019)
 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – GEOTEKNİK KATEGORİ 2 - ARAŞTIRMALAR
• Jeofizik Yöntemler Deprem ve Sıvılaşma

Zeminlerde dalga yayılımını etkileyen dolayısı ile deprem yükleri altında zemin davranışını
kontrol eden parametreler;
• Maksimum kayma modülü (Gmax )
• Tirreşimlerin sönümleme oranı (xxx)
• Poisson oranı ( ɣ )
• Birim hacim ağırlığı (xxx)
Küçük birim deformasyonlara karşıt gelen kayma modulü (Gmaks [kN /m2] )
doğrudan sismik etütler sonucu elde edilen kayma dalgası hızı (Vs [m /sn] )
değerinden kullanılarak hesaplanır.
Gmaks=𝜌 𝑉𝑠2
ρ = V. [kN/m3] . 9,807
𝜌[𝑡/𝑚3] = 0,7(Vp.Vs)0,08 Vp ve Vs [m /sn]
Sıvılaşma Riski
Vs < 250 m/sn
Vp / Vs > 3.5 ise
Sıvılaşma analizi yapılması gereklidir.
Bu değerlendirme, zemin sıvılaşması için kaba tanıma bilgileridir.
• Yaygın Uygulamalar İçin Jeofizik Yöntem (ASTM DGY29-99’ dan yeniden düzenlenmiştir.)
Dinamik Elektrik Elektromanyetik
Uygulamalar Kırılma Yorulma Doğru Akım Öz Direnç Yer Radarı Manyetik Gra
Doğal ve Hidrojeolojik Koşullar
A B A A
Zemin/konsolide
olmayan katmanlar
Kaya tabakaları B A B B
Ana kaya derinliği A A A B
Su tabakası derinliği A A A A
Kırıklarda fay zonları B B A B B A
Boşluklar ve obruklar B B A B
Toprak ve kaya özellikleri A A B
Baraj ve göl sızıntısı B B
İnsan Yapımı Gömülü Nesneler
Alt yapılar A A
A
Terk edilmiş kuyular
B B A A
Dolgu arazi ve emlak
sınırları
Arkeolojik yapılar B A A A A B
A : Birincil Yöntem B : Alternatif Yöntem
 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – GEOTEKNİK KATEGORİ 2 – ARAŞTIRMALAR
• Uzaktan Algılama
Uzaktan algılama verileri; uydu verilerinden, hava fotoğraflarından, ortofoto

kayıtlarından elde edilebilir.
Uzaktan algılama ile arazide tespit edilebilecekler;
• Arazi Şartları
• Jeolojik Formasyonlar
• Dik Yarma ve Şevler
• Yüzeylenmiş Faylar
• Dere Yatakları
• Araziye Giriş-Çıkış Şartları

SADECE JEOFİZİK ÇALIŞMALARLA OLUŞTURULAN ZEMİN

KESİTLERİ
Bölge: Beykoz
• Rezistivite çalışması neticesinde oluşturulan kesit

SADECE JEOFİZİK ÇALIŞMALARLA OLUŞTURULAN ZEMİN

KESİTLERİ
Bölge: Beykoz
• Elektrik ve 2D Remi çalışması neticesinde oluşturulan kesit
Vs
Vp
TARİHİ
ALANLARDA
SONDAJ
NOKTALARININ
TESPİTİ
AMACIYLA
YAPILAN GPR
ÇALIŞMASI
• Numune Alımı
Örselenmiş (Temsili) Numuneler
Örselenmiş numuneler; makro zemin bünye yapısının bozulmasına ancak mineralojik bileşimini
değiştirmeden alınmasını sağlayan ekipmanlar ile alınan numunelerdir.
Örselenmemiş Numuneler
Örselenmemiş numuneler; sahadaki zemin bünye yapısının ve su muhtevasının

en az seviyede değişimine neden olacak şekilde ekipmanlar ile alınan numunelerdir.
Örselenmemiş numunelerin taşıma ve saklama şartları da ilgili şartnamelerde tarif edilmiştir.
Bir aydan uzun saklanmaması tavsiye edilir.
SIK KULLANILAN NUMUNE ALMA YÖNTEMLERİ*
Numune Alıcı Örselenmiş/Örsel Zemin Tipi Toprağa Girme Pratik Kullanım
enmemiş Metodu %
Numune Kaşığı Örselenmiş Kum, silt, kil Ağırlık düşürerek 85
(SPT)
İnce Duvarlı Shelbi Örselenmemiş Killer, ince taneli Mekanik olarak 6
Tüpü zeminler, killi itilen
kumlar
Piston Örselenmemiş Silt ve kil Hidrolik itme 1
Denison Çift Tüplü Örselenmemiş Katı,sert kil, silt, Dönme ve hidrolik <1
Numune Alıcı kum, levhadan baskı
ayrışmış kaya
Avger Örselenmiş Kohezyonlu Boş gövdeli Auger <1
zeminler ile delerken
Dökme (Bulk) Örselenmiş Çakıl, kum, silt, kil El aletleri,Darbeli <1
takımı kovası
Blok Örselenmemiş Kohezyonlu El aletleri <1

zeminler, don-
durulan veya
reçine kullanılan
kohezyonsuz
zeminler
DÜŞÜK KAROT ORANLI, UYGUN OLMAYAN SONDAJ SANDIK

GÖRÜNTÜSÜ
Bölge: Hakkari - Bulak
• 7,50m derinliğe kadar Yapay Dolgu,

sonrasında kuyu sonuna kadar (20,00m)
Kiltaşı birimi bulunmaktadır.
DÜŞÜK KAROT ORANLI,

UYGUN OLMAYAN
SONDAJ SANDIK
GÖRÜNTÜSÜ
Bölge: Sultangazi - Cebeci
• Trakya Formasyonuna ait kiltaşı birimin,

ayrışmış ve ayrışmamış her iki kısımından
da yeterli numunenin alınamadığı
görülmektedir.
DÜŞÜK KAROT ORANI Tekrarlanan ve karot oranı yüksek olan sondaj
SEBEBİYLE TEKRARLANAN ve
KAROT ORANI YÜKSELEN
SONDAJA AİT GÖRÜNTÜLER
Bölge: Ataşehir
Karot oranı düşük olan ilk sondaj
ÜST KOTLARDA SAĞLAM, DERİNLERDE ZAYIFLIK
GÖSTEREN KAYA/ZEMİN ORTAM ÖRNEKLERİ
FAY ZONU
ÜST KOTLARDA SAĞLAM,
DERİNLERDE ZAYIFLIK
GÖSTEREN KAYA/ZEMİN
ORTAM ÖRNEKLERİ
Bölge: Sultanbeyli -
Abdurrahmangazi
• 2,40m derinliğe kadar Yapay

Dolgu bulunmakta olup
21,00m’ye kadar Sultanbeyli
Formasyonuna ait kumlu kil
birim vardır. Ancak 17,80-
21,00m arası fay zonunun
etkileri görülmektedir. Alttaki
Pelitli formasyonuna ait
kireçtaşlarında da fay zonu
etkisi yer yer görülmektedir.
ÜST KOTLARDA SAĞLAM, DERİNLERDE ZAYIFLIK GÖSTEREN

KAYA/ZEMİN ORTAM ÖRNEKLERİ
Bölge: Pendik - Çınardere
• Üstteki sağlam kuvarsitlerden sonra,

sondajın yaklaşık 4,2m derinliğinden sonra
öncelikle ileri derecede (IV), daha sonra
6,25m derinlikten itibaren 14,5m’ye kadar
tamamen ayrışmış kiltaşları bulunmaktadır.

Bölge: Bakırköy - Florya
• Üstteki sağlam kireçtaşlarından sonra,

sondajın yaklaşık 12m derinliğinden 15m
derinliğine kadar “kum arabantlı kil
seviyesi bulunmaktadır. (Çekmece
Formasyonu Bakırköy Üyesi)

Bölge: Üsküdar - Çamlıca
• Üstte Aydos Formasyonuna ait kuvarslı

kumtaşı bulunurken, altta Kurtköy
Formasyonuna ait tamamen ayrışmış (V)
arkoz birimleri bulunmaktadır.

Bölge: Ataşehir - İçerenköy
• Üstte Denizliköy Formasyonuna ait

sağlam kireçtaşları bulunurken, altta yine
Denizliköy Formasyonuna ait orta – ileri
ayrışmış (III-IV) kiltaşı birimleri
bulunmaktadır.
ZEMİN KAYA SINIRINDA FAY BREŞİ (KİLİ) ÖRNEĞİ
Bölge: Sultanbeyli - Mehmet Akif
• Sultanbeyli Formasyonuna killer ile Pelitli

Formasyonuna ait kireçtaşları arasında 14,80 –
18,05 m arasındaki çakıllı fay kili ve breşi seviyesi.
Bölge: Sultanbeyli - Mehmet Akif
• Sultanbeyli Formasyonuna killer ile Pelitli

Formasyonuna ait kireçtaşları arasında 33,00 –
39,00 m arasındaki çakıllı fay kili ve breş seviyesi.
KAYA ORTAM İÇERİSİNDEKİ FAY ZONU
Bölge: Beyoğlu - Halıcıoğlu
• Trakya Formasyonuna kumtaşı ve kiltaşları

arasındaki fay zonu (10,30-16,90m)
• Trakya Formasyonuna kumtaşı ve

kiltaşları arasındaki fay zonu (9,00-19,50m)
• Trakya Formasyonuna kumtaşı ve

kiltaşları arasındaki fay zonu (9,00-15,00m)
İLERİ DERECEDE – TAMAMEN AYRIŞMIŞ KAYA ORTAM

ÖZELLİKLERİ
Bölge: Beykoz Tokatköy
• İleri derecede (IV) ayrışmış kiltaşı (Kartal

Formasyonu)
Bölge: Beykoz Tokatköy
• Tamamen (IV) ayrışmış kiltaşı (Kartal

Formasyonu)
TAMAMEN AYRIŞMIŞ KAYA ORTAM ÖZELLİKLERİ
Bölge: Pendik Kurtköy
• Orijinal kaya dokusu tamamen bozunmuş

olup rezidüel zemin özelliği kazanan granit.
(Sancaktepe Graniti)
DÜŞÜK KAROT ORANI Tekrarlanan ve karot oranı yüksek olan sondaj
SEBEBİYLE TEKRARLANAN ve
KAROT ORANI YÜKSEK OLAN
SONDAJA AİT GÖRÜNTÜLER
Bölge: Ataşehir
Karot oranı düşük olan ilk sondaj
• Arazi Deneyleri
SPT - Standart Penetrasyon Deneyi [ISSMFE, ASTM D1586 BS1377:Kısım9;1990]
• Deney düzeneği basit olup tüm zemin etüt firmaları SPT ekipmanlarına
sahiptir. Yüzyılın başından beri uygulanmaktadır.
• SPT; sondaj kuyusunun içerisinde yapılan, en uçta "boyuna yarık tüp" olarak
bilinen standart örnek alıcısına bağlı olduğu tüplerin üzerine, 63,5 kg
ağırlığındaki bir şahmerdanın 76,2 cm yükseklikten tekrarlı bir şekilde
bırakılarak kuyu tabanından toplamda 45 cm’lik penetrasyon sağlanana kadar
çakılması ve bunun için gerekli olan darbe sayısının (N) sayılmasıdır.
• Her 1,50 m’de bir yapılması tavsiye edilir.

 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI – ARAŞTIRMALAR
• SPT - Standart Penetrasyon Deneyi
Darbe Sayısı (N) : İlk 15 cm’lik kısım penetrasyon yerleşme aşaması olarak
tanımlanmakta, ikinci ve üçüncü 15 cm’lik penetrasyon için
gerekli darbe sayılarının toplamı.
Siltli Kum / İnce Kum

Düzeltmesi (N') : Suya doygun Siltli Kum / İnce Kum, düşük geçirgenlikten dolayı su
aniden drene edilememekte, drene olmayan suyun varlığı zeminin
mukavemetini geçici olarak arttırmakta ve SPT-N değerini geçici
olarak yükseltmektedir.
Aşağıdaki koşulların tamamı geçerli olması durumunda siltli kum

düzeltmesi yapılır.
i. Deney yeraltı su seviyesi altında yapılmış ise,
ii. Deneyin yapıldığı zemin türü ince kum veya siltli kum ise,
iii. N>15 darbe / 30 cm ise
N'=15+1/2 (N-15) (Terzaghi ve Peck, 1948)
Refü : Ard arda üç 15 cm’ lik ilerleme aşamasının bir tanesinde, 50

darbede15 cm’ lik penetrasyon gerçekleşmez ise deney durdurulur.
 GEOTEKNİK ETÜT PROGRAMI - ARAŞTIRMALAR
Örtü Yükü Düzeltmesi (N1): Kohezyonlu zeminlerde uygulanması tavsiye edilmez.

𝜎′vo 100 kN/m2 CN =1.0
𝜎′vo 100 kN/m2 CN >1.0
𝜎′vo 100 kN/m2 CN <1.0 değerleri uygulanmaktadır.
Diğer Düzeltmeler (N1)E : N . CE . CN. CB . CS . CR CBF

CE : Enerji düzeltme faktörü
CN : Örtü Yükü düzeltme faktörü
CB : Delgi çapı düzeltme faktörü
CS : Tüp tipi düzeltme faktörü
CR : Tij uzunluğu düzeltme faktörü
CBF : Darbe hızı düzeltme faktörü
Örnek (N1) 60 : %60 enerji transferinin standart
olarak alındığı değer
Düzeltme faktörleri için literatürde birçok araştırmacı tarafından önerilen değerler bulunabilir.
SPT – Zemin Sınıflandırması
Zemin Türü SPT – N Zemin Sınıflandırması

Kum (N1) 60 0-3 Çok gevşek
3–8 Gevşek
8 – 25 Orta Sıkı
25 – 42 Sıkı
42 – 58 Çok Sıkı
Kil (N) 60 0–4 Çok Yumuşak

4–8 Yumuşak
8 – 15 Orta Katı
15 – 30 Katı
30 – 60 Çok Katı
>60 Sert
• SPT - Standart Penetrasyon Deneyi – Diğer Parametreler
Kohezyonsuz Zeminler
SPT – Bağıl Yoğunluk (Dr)
Kum zeminin doğal halde en sıkı / en gevşek yerleşmesi durumuna oran
İle konumunu yansıtmaktadır.
(𝑒𝑚𝑎𝑥−𝑒𝑛)
𝐷𝑟 = (𝑒𝑚𝑎𝑥−𝑒 𝑒𝑚𝑎𝑥 : kumun en gevşek konumdaki boşluk oranı
𝑚𝑖𝑛
)
𝑒𝑚𝑖𝑛 : kumun en sıkı konumdaki boşluk oranı
𝑒𝑛 : doğal Boşluk oranı
(N1) 60
𝐷𝑟 % = 100 . 0.5 (Skempton 1986)
0,28 𝜎′ vo +27
𝜎 ′ vo : efektif örtü yükü [kN/m2]
SPT – N aralığı Bağıl Yoğunluk Dr ( % )
0–4 Çok gevşek 0 – 15
4 – 10 Gevşek 15 – 35
10 – 30 Orta sıkı 35 – 65
30 – 50 Sıkı 65 – 85
>50 Çok sıkı 85 – 100
SPT – N – Dr (%) ilişkisi (Terzaghi ve Peck, 1967)
SPT – Deformasyon Modülü (Es)
Kohezyonsuz zemine oturan temellerde ölçülen deplasmanların geri analizinden
aşağıdaki bağıntı önerilmiştir
𝐷
𝐸𝑠 = 9.4 𝑁 0.87 √ B (1+0.4 ) (Schultze ve Sherif 1973)
𝐵
SPT – (N1)60 – Es bağıntıları (FHWA, 2002a)
SPT – N55 – Es bağıntıları (Bowles, 1996)

SPT – Kayma Direnci (𝜙′)
Kulhawy ve Mayne (1990), Schmertmann (1975) Peck(1959) tarafından önerilen N – 𝜙 ′ korelasyonu

tarafından verilen korelasyonun yaklaşık olarak Stroad(1988)tarafından (N1) 60 düzeltmesi yapılarak
aşağıdaki bağıntı ile temsil edilebileceğini ifade etmiştir. yeniden düzenlenmiştir.
𝑁
𝜙 ′ = tan−1 0.34
12,2 + 20,3 𝜎′ vo
𝑝𝑒
𝑝𝑒 ≈ 100 kN/m2
Kohezyonlu Zeminler
Kohezyonlu zeminlerde önerilen korelasyonlar herhangi bir neden ile laboratuvar
deney sonuçlarının olmaması durumunda veya laboratuvar sonuçlarını kontrol
etmek amaçlı kullanılmalıdır.
SPT – Drenajsız Kayma Dayanımı (𝐶𝑢)
SPT – N Kıvam Yaklaşık Cu / pa oranı
0–2 Çok Yumuşak < 1/8
2–4 Yumuşak 1/8 – 1/4
4–8 Orta Katı 1/4 – 1/2
8 – 15 Katı 1/2 – 1
15 – 30 Çok katı 1–2
> 30 Sert >2
SPT – N – 𝐶𝑢 ilişkisi (Terzaghi ve Peck, 1967)
𝑝𝑎 ≈ 100 kN/m2
Kohezyonlu Zeminler
SPT – Drenajsız Kayma Dayanımı (𝐶𝑢)
Stroud (1974) İngiltere’de 42 değişik sahada 1200 adet SPT – N değerinden
oluşan bir veri tabanı oluşturmuştur.
Ayrıca numuneler üzerinde UU deneyleri yapılmıştır.
𝐶𝑢 kN/m2 = 𝑓1 (N) 60 Stroud(1974)
𝑓1 : kilin plastik indisine bağlı katsayı
PI < 20 için (6 – 7) N60

𝐶𝑢 𝐶𝑢 [𝑘𝑁/𝑚2] - 20 < PI < 30 için (4 – 5) N60
PI > 30 için 4.2 N60
SPT – N60 – Cu – PI ilişkisi (Stroud, 1974)

• PMT – Presiyometre Deneyi ( Menard 1955 )
Presiyometre deneyi; bir sondaj kuyusu

içerisine düşey pozisyonda yerleştirilen
silindirik bir hücrenin (sondanın) esnek bir
membran yardımı ile kuyu çeperine üniform
yayılı ışınsal (radyal) bir basınç uygulaması
esasına dayalı bir yöntemdir.
Bu hücre bir tüp veya kablo ile zemin
yüzeyindeki ölçüm ünitesine bağlanarak
deney esnasında uygulanan basınç ve kuyu
çeperindeki deformasyonlar
kaydedilmektedir.
Menard tipi presiyometre

Kohezyonlu Zeminler
SPT – Odometrik Deformasyon Modülü (𝑀)
1
𝑀[kN/m2] = 𝑚𝑣
. f2 . (N) 60 (Stroud, 1974)
mv : Hacimsel sıkışma katsayısı
SPT – N60 – mv – PI ilişkisi (Stroud, 1974)
E / N60 = (1 – 1.2 ) [MN/m2] (Butler 1975)

E's = B' . Ek (Pavlos ve Small, 2000)
Zemin Türü B' Faktörü
Çakıl 0.9
Kum 0.8
Silt 0.7
Sert Kil 0.6
Yumuşak Kil 0.4
• PMT – Presiyometre Deneyi
Dünyadaki en yüksek bina olan, Dubai’deki Burj Khalifa (828m) binasının temellerinin yapacağı
oturmaların tahmini için bir modelleme çalışması yapılmıştır.
Bu amaç ile 40 adet presiyometre testi yapılmıştır.
Burj Khalifa yaklaşık 5000 MN ağırlığında olup temel alanı 3300m2 dir.
Temel kalınlığı 3,50 m olup zeminden 10m aşağıdadır.Temellerin altında 1,50 m çapında 50 m
uzunluğunda kazıklar yapılmıştır.
Burj Khslifa PMT modülü Burj Khalifa ölçülen ve tahmin edilen oturmalar
ve seçilen tasarım modülü
PMT – Kayma Modülü (G)

G = V ∆P/ ∆V
G = Em/(2(1 + V))
V : A – B noktalarının orta noktasında silindirin hacmi.
∆P : Plastik bölgedeki basınç değişimi.
∆V : Plastik bölgedeki hacim değişimi.
PMT – Drenajsız Kayma Dayanımı (𝐶𝑢)

Baquelin v.d. (1978) zengin bir veri tabanı üzerinden yaptığı
korelasyon çalışmaları sonucunda 𝐶𝑢 ile 𝑃𝐿𝑁 arasında aşağıdaki
eşitliğin geçerli olduğu
, vurgulanmıştır.
0 75
𝑃𝐿𝑁
𝐶𝑢/𝑝𝑎 = 0,21 𝑝𝑎 = 100 kN/m2
𝑝𝑎
Briaud (1992) aşağıdaki bağıntıdaki

korelasyonları önermiştir.
𝑃𝐿=7,50𝐶𝑢
𝑃𝐿=0,071 𝐸𝑚
𝐸𝑚=100𝐶𝑢
PMT – Elastisite Modülü (Es)

Menard presiyometre modülü, belirli yönden gelen basıncın öbür yönlerden gelen basınçları
farklı olan zeminlerde ölçülen deformasyon modülüdür.
Bu modül deneyin elasta plastik safhasını karakterize eder.
Aralarında deneysel bağıntı olmasına rağmen Menard modülünü, Elastisite modülü(Es),
Menard modülüne(Em) bir ‘’neolojik ‘’ faktör ‘’α 𝑚’’ uygulanarak elde edilebilir.
Es = E m / α 𝑚
Menard α 𝑚 faktörü (Biraud, 1992)
Menard tarafından önerilmiş Presiyometre deneyine dayalı oturma hesap yöntemleri ile bulunan oturmaların, ölçülen reel
oturmalardan daha fazla olduğu gözlemlenmiş ve Menard α 𝑚 faktörü bir düzeltme faktörü almak önerilmiştir.
PMT – SPT İlişkisi

𝑃𝐿 = 15.214 (N1) 60 + 89.276
Em =165.88 (N1) 60 + 1.364,1
[Development of Correlation Between Standart Penetretion Test and Pressuremeter Test for Clayey Sand
and Sandy Soil, Naseem A., Jamil S.M. 2016]
PMT – Zemin Sınıflandırması
Biraud (1992) zemin türlerinin ve

sıkılık [SPT(N) değerleri / sertlik (𝐶𝑢)]
durumunun 𝑃𝐿 değeri ile ilişkisi için
verilen değerleri önermiştir.
Biraud (1992) ayrıca zeminlerde net

limit basıncı 𝑃𝐿𝑁 ile Menard modülü
değerlerinin genellikle tabloda verilen
aralık içerisinde değiştiğini
vurgulamıştır.
PMT – Zemin Sınıflandırması

Clarke (1995) zemin türlerinin 𝐸𝑚 / 𝑃𝐿 oranları kullanılarak tanımlanmasına yönelik
kriterleri önermektedir.
PMT – Kayma Direnci (𝜙 ′ )

Muller (1970) presiyometre net limit basınç ile ϕ′
arasında aşağıdaki eşitliğin geçerli olduğunu
ifade etmiştir.
∅′ −24
𝑃𝐿𝑁 [kN/m2 ] = b 2 4
b : zemin özelliklerine bağlı bir katsayı olup

Homojen doygun zeminlerde b = 1.80
Homojen doygun olmayan zeminlerde b = 3.50
Ortalama değer olarak b = 2.50
Belirsizlikler
 GEOTEKNİK TASARIMDAKİ BELİRSİZLİKLER
Geoteknik alanında her analizde, yapının

PARAMETRE VE KATSAYILAR tümünün güvenirliliğini etkileyen, birçok
parametre ve katsayı kullanılır.
Bu parametre ve katsayılarda geoteknik

tasarımın bünyesinde bulunan bir çok
belirsizliklerden etkilenirler.
Üretim sürecinde özellikleri geniş bir kalite

kontrol mekanizması ile standart hale
getirilmiş yapı inşaatında kullanılan diğer
MALZEME ÖZELLİKLERİ malzemelerin tam tersine zeminler çok fazla
çeşitlilik göstermez, aynı zamanda belli
standartlarda özgün özellikler (specific
properties) ile kolayca nitelendirilemez-
tanımlanamaz.
Belirsizlikler
ZEMİN Zemin Tabakalarının

Üç Boyuttaki (spetial) Değişimi
Belli bir bölgedeki jeolojik katmanlara ait zemin özellikleri

tipik olarak yatay yönde 10 m ile 100 m aralığında; düşey
doğrultuda ise 0.50 m ile 5 m arasında farklılık gösterebilir.
[Lacasse ve Nadim]
Zeminin jeolojik geçmişinin tam olarak bilinememesi, kesin

bir tanımlama (precise description) yapmamıza engel olur.
TEST METOTLARI Ölçüm Hataları
Ölçme hataları, zemin özelliklerini belirlemek ve

parametrelerini elde etmek için kullandığımız testler
sırasında karşımıza çıkmaktadır.
Eğer test metotları sahanın durumuna ve zemin özelliklerine

uygun seçilir, testler kabul görmüş yöntem ve uygun şekilde
yapılır, test süresince prosedüre uygun kontroller yapılır ve
kullanılan aletlerinde düzenli olarak kalibrasyonu
gerçekleştirilir ise ölçme hataları en aza indirilebilir.
Belirsizlikler
ÖLÇÜLEN Dönüştürme Hataları
PARAMETRELER
Geoteknik mühendisliğinde kullanılan birçok parametre nadir
olarak doğrudan elde edilir.
Genel olarak türetilmiş (derived) değerler ile ölçülmüş değerler

arasında belli ölçüde belirsizlik içeren korelasyonlar kullanılır.
Bu ampirik korelasyon modelleri eldeki verilere ve bunlara uygun

fonksiyonların bulunduğu regresyon analizine dayanır.
TÜRETİLMİŞ (DERIVED)
Türetilmiş Değerlerin Karakteristik Değer Olarak Kullanılması
PARAMETRELER
Yapı mühendisliği ile geoteknik mühendisliği arasındaki esas
farklardan biri de malzeme parametrelerinin seçimidir.
Beton ve demire ait parametre seçimi çoğunluk ile standartlaşmış

karakteristik değerlerinin güvenlik katsayıları aracılığı ile tasarım
değerlerine çevrilmesine dayanır.
Geoteknik mühendisliğinde ise parametreler laboratuvar ve arazi

deneylerinden ölçülen değerlerin, farklı teori, korelasyon veya
ampirik metotlar ile türetilmesinden elde edilir. [Eurocode 7]
Ve Eurocode 7 ve birçok şartname dahil olmak üzere karakteristik

değerin seçimi uzman geoteknik mühendisliğinin sorumluluğuna
bırakılmıştır.
Belirsizlikler
ZEMİN MODELİ Geoteknik pratiğinde, zemin araştırmaları zemin modelinin

tanımlanması – oluşturulması için kullanılır. Bu gerçek geoteknik
durumun basitleştirilmiş geometrik ve parametre değerleri ile
idealize edilmiş halidir.
Limit Durum Tasarım modelinde de zemin modeli, farklı zemin

tabakalarının tanımlanması ve bu tabakalara ait karakteristik
değerlerin seçimi ile belirlenir.
Ancak zemin modelinin oluşturulması için zemin etüdünü

yönlendiren mühendisler genellikle hakim zemin tabakaları ile
ilgili bilgi edinmeye yönelirler (lab ve arazi deneyleri ile). Limit
durum koşullarında etkin olabilecek tabakaları ihmal edebilirler.
Ve genellikle sondaj derinliği, adedi ve zemin etüt programının

kapsamını şartnamelerin minimum koşullarını yerine getirmek
üzerine oluştururlar.
Belirsizlikler
HESAP METODU Analitik / Ampirik / Nümerik Metotlar
Metotlardaki belirsizlik gerçek fiziksel davranışın idealleştirilmesi

sırasında yapılan matematiksel sadeleştirme ve yaklaşımlar ile
ilgilidir.
Yüzeysel temelin drenajlı koşullarda taşıma gücü hesabında bile

üç farklı katsayının (𝑁𝛼 , 𝑁𝑐 , 𝑁𝑞 ), beş farklı düzeltme katsayısının
çarpımını içerir.
Belirsizlikler
 GEOTEKNİK TASARIMLAR
• Riskleri azaltmak için standart araştırma / tasarım yöntemleri dışında ilk olarak
prensipleri 1969'da Peck tarafından açıklanan ve Eurocode 7'de tanımlanan
"Gözlemsel Metot" (Observation Method) yöntemini de belirsizlikleri azaltmak için
kullanıyoruz.
Standart Araştırma / Tasarım Yöntemi
Geoteknik Parametrelerin Hesap Hesaplara dayalı kabuller

(zemin emniyet gerilmesi, oturma
Etüt Oluşturulması Metodu
miktarı vs.)
- Kabullerde belirsizlik.
- Belirgin bir şekilde muhafazakar yaklaşım.
Gözlemsel Metot
Geçmiş tecrübe
Saha Sahada yapılan Ölçülen değerlere
ve verilere dayalı
gözlemleri doğrudan ölçmeler dayalı kabuller
ön kabuller
- Az belirsizlik ve muhafazakarlık.
- Tasarımcı ve müteahhit arasında işbirliği.
Yeraltı Su Seviyesi (Y.A.S.S) Gözlemleri – [ BS5930: A2: 2010]
Yeraltı su seviyesini belirlemek için en uygun metot sondaj
kuyusu içerisinde yapılacak ölçümler ile olabilir.
Ancak bu ölçümlerde dikkatli olmak gerekir;
• Su seviyesinin dengeye gelmesi için yeterli süre
beklenmelidir.
• Ayrıca muhafaza borusu kullanılan durumlarda, suyun
kuyuya girşi engellendiğinden yanıltıcı sonuçlar elde
edilebilr.
En uygun olanı yeraltı su seviyesini ‘’ standpipe –
piyezometre ‘’ metodu ile ölçülmesidir.
Eurocode 7
Sondaj çalışmaları süresince günün sonunda ve ertesi gün
sondaj çalışmaları başlamadan Y.A.S.S nin ölçülmesini
tavsiye etmektedir.
Ölçüm süresi ve aralığı yapılan ölçümlerin amacı ve su
seviyesinin dengeye gelmesi dikkate alınarak belirlenmesi
tavsiye edilmiştir.
Standpipe piezometer [BS5930]

Packer Testi ( Basınçlı Su Testi ) – [ BS5930: A2: 2010]
Kayaçların geçirimliliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılan bir
deneydir.
Sondaj için açılan bir kuyuda packer ile kapatılan bir bölgeye
farklı basınçlarda su vererek kaybolan yada emilen suyun
debisini ölçmek ilkesine dayanır.
İlk kez Maurice Lugeon tarafından yapıldığı için Lugeon testi
olarakta adlandırılır.
Lugeon Birimi (LU)
10 kg/cm2’ lik efektif basınç altında 1 dakikada 1m uzunluğunda
deney zonundan litre olarak kaçan suyun miktarıdır.(lt / m / dk)
𝐸𝑚𝑖𝑙𝑒𝑛 𝑆𝑢 𝑀𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 𝑙𝑡
𝐿𝑈 =
𝐷𝑒𝑛𝑒𝑦 𝑆ü𝑟𝑒𝑠𝑖 𝑑𝑘 𝐷𝑒𝑛𝑒𝑦 𝑍𝑜𝑛𝑢𝑛𝑢𝑛 𝑈𝑧𝑢𝑛𝑙𝑢ğ𝑢 [𝑚]
𝑄 𝐿
𝑘= . 𝑙𝑜𝑔𝑒
2𝜋. 𝐻. 𝐿 𝑟
𝑘: Permeabilite katsayısı [m/sn] Packer Testi
𝑄: Emilen su miktarı [m3/sn]

𝐻 : Deney zonunun orta noktası ile monometre arası mesafe [m]
𝐿 : Deney zonunun uzunluğu [m]
𝑟 : Deney zonunun yarıçapı [m]
[Basınçlı Su Testi; Doç.Dr. Fener.M]
Packer Testi ( Basınçlı Su Testi ) – [ BS5930: A2: 2010]
Lugeon değerine göre kayaçların geçirimlilik özellikleri Aşağıdaki tabloda verildiği gibi sınıflandırılır.
1 Lugeon unit = 10-7 m/s permeability

Zemin Etüt Sondajları Ara Mesafeleri – Yüzeysel Temeller
BS5930:1999+A2:2010 Eurocode 7 – Part 2 2018 Deprem Yönetmeliği

Geleneksel yapılarda Yüksek binalar ve endüstriyel Zemin koşullarının
10m-30m~300𝑚2 yapılar için değişkenliği,
Oturum alanı çok büyük 15 x 40 (600m2) aralığı Yapının taban alanı,
olmayan yapılarda da Aktardığı yükler ile
çok yakınında önceden çevresindeki koşullar dikkate
yapılmış bir sondaj yok ise alınarak;
en az üç adet yapılmalıdır. Her 300m2’ lik taban alanı
için bir adet
Yaygın geniş alanlarda BYS<3 olan binaların inşa
yapılan yapılar için edileceği alanlarda sondaj
60 x 60 (3600m2) aralığı sayısı 3’ ten az olmayacaktır.
Yollar ,demiryolları, Taban alanı 1000m2 yi geçen

kanallar,boru hatları, istinat binalarda birer adet bina
duvarları v.b. köşelerinde ve bir adet
20m ile 200m aralığı ortada olmak üzere en az
Köprü yapı temelleri beş adet olacak şekilde
2 ile 6 sondaj noktası her bir planlanacaktır
temel için
Zemin Etüt Sondajları– Derinlikler
BS5930:1999+A2:2010 Eurocode 7 – Part 2 2018 Deprem Yönetmeliği

D ≥1.5 B Yüksek binalar ve mühendislik Temel tabanından başlayarak enaz
D: sondaj derinliği yapıları için aşağıdakilerden büyük
B: temel genişliği olan değer D≥ 1.5 bB veya ∆𝜎 = 0.10𝜎vo′
Za ≥ 6m
Derinlik temel tabanından Za ≤ 3.0 bf Derinlikten daha elverişsizi olacak
alınmalıdır. şekilde seçilecektir.
Yapı yükünden kaynaklanan gerilme bf: temelin dar kenarı
artışının önemsiz olduğu bir Za: temel tabanından veya kazı ∆𝜎 : net temel basıncından
durumda bölgenin jeolojisinde iyi tabanından kaynaklanan zemindeki gerilme
bilinmesi koşulu ile çok sağlam bir artışı.
zemin tabakasına veya ana kaya 𝜎vo′: zeminin kendi ağırlığından
tabakasına rastlanır ise sondajlar bu kaynaklanan efektif gerilme.
tabaka içerisinde 3 m ilerledikten
Radye temeller için Yüksek dayanım ve rijitliğe sahip bir
sonra sonlandırılabilir.
tabakanın daha sığ derinliklerde
Za ≥ 1.5 bB rastlanması durumunda sondaj, bu
tabaka en az 3m girerek tabaka
bB: yapının dar kenarı sürekliliğinin belirlenmesi ile
sonlandırılabilir.
Ana kayaya oturması halinde
Deprem tasarım sınıfları DTS=1,
DTS1a, DTS2 ve DTS2a olan
Za = 5m
bölgelerde yeraltı suyu düzeyi temel
tabanından itibaren 10m derinlikten
daha yukarı ve gevşek yerleşimli iri
daneli zeminlerin yer aldığı
sahalarda sondaj derinliği en az
20m olacaktır.
Deney Yöntem TSE Uygulanabilir Zemin Özellikleri Notlar

Zemin Cinsi
Direkt Kesme Numune, sabit bir hız TS1900-2 Sıkıştırılmış dolgu ∅′: efektif içsel Drenaj
ile kayma düzlemi Deney 6 malzemeleri, kum, sürtünme açısı koşullarının(xxx)
boyuna kesilir. silt, kil bir kabul yapılması
Deney sırasında kesme ∅′r: residual gerekir.
kutusunun iki efektif Uygulanması kolay
parçasının içsel sürtünme
ötelenmesine bağlı açısı
olarak kesme hızı
ayarlanır.
Düşen Numune bir membran Göreceli olarak k : permeabilite İnce daneli zeminler
Seviyeli içine yerleştirilir, back düşük permeabilite katsayısı için tavsiye edilir.
Permeabilite pressume ile sahip zeminler (k≤ Giren - çıkan akış
Deneyi doygunluğu arttırılır. 1x10-5) killer, siltler miktarının dengeye
Akış zamana bağlı gelmesi için zamana
olarak özel gradyan ihtiyaç vardır.
türünden kayıt edilir.
Sabit Seviyeli Düşey gerilme Göreceli olarak k : permeabilite Gradyanı kontrol
Permeabilite uygulanır. Akış zamana yğksek permeabilite katsayısı etmek gerekir. İnce
Deneyi bağlı olarak sabit sahip zeminler için daneli zeminler için
seviyeli olarak ölçülür. kumlar, çakıllar, uygun değildir.
siltler Numune kabının
kenarında oluşabilecek
sızıntıları kontrol etmek
gerekir.
Deney Yöntem TSE Uygulanabil Zemin :Notlar

ir Zemin Özellikleri
Cinsi
Tek Eksenli Basınç Numune deney hücresine TS1900-2 Kil ve siltler Gu: serbest Drenajsız kayma direnci
Dayanımının Tayini yerleştirilir. Deney 3 basınç dayanımı değeri için hızlı yaklaşık bir
Hücre basıncı değer elde edilebilir.
uygulanmadan eksenel Su: drenajsız Örselenme etkileri, test hızı
yük uygulanan numunede kayma dayanımı ve boşluk nem suyu
kesin göçme (kırılma) elde sızıntıları sonuçları etkiler.
edilene, en büyük
dayanımın belirmediği
yumuşak killerde ise %20
birim boy kısalmasına
kadar sürdürülür.
Kayma direncinin S1 Numunenin hücre basıncı TS1900-2 Kil ve siltler Su UU: Numuneler yaklaşık olarak
eksenli hücrede altında konsolide olmasına Deney 4 drenajsız kayma doygun halde olmalıdır.
(konsolidasyonsuz- müsade edilmez ve dayanımı Numune örselemesi ve hız
drenajsız) boşluk suyu numune drenajı ölçülen dayanım değerlerini
basıncı ölçülerek oluşmasını önleyecek etkiler.
tayini(UU) hızda yüklenir.
Kayma direncinin üç Numune hücre basıncı TS1900-2 Kumlar, ∅′: efektif içsel Boşluk suyu basınçlarının
eksenli hücrede altında konsolide olur ve Deney 5 siltler, killer, sürtünme açısı deney süresince ölçülmesi
(konsolidasyonlu- bu sırada drenaja izin turda c’:efektif tavsiye edilir. Efektif gerilme
drenajsız) boşluk suyu verilir. Sonra kesme kohezyon parametrelerinin belirlenmesi
basıncı ölçülerek tayini aşamasında drenaja izin 𝜎 ′ : drenajsız için kullanışlı bir testtir.
(CU) verilmez fakat boşluk suyu kesme dayanımı Deformasyon özelliklerini
basınçları ölçülür. E:elastisite ölçmek için tavsiye edilmez.
modülü
 İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNDE ZEMİN LABORATUVAR DENEYLERİ – FİZİKSEL ÖZELLİKLERİN TAYİNİ
Deney Yöntem TSE ASTM EURO Zemin Zemin Özellikleri Notlar
AASHTO CODE Tipleri
Su 100± 5°𝐶 fırında zemini TS1900-1 D2216 Çakıl e0: arazi boşluk oranı Tüm zeminler
Muhtevası kurut Deney 1 T265 Kum r:birim ağırlık için kullanılan
Tayini Kil,Turba basit zemin
indeks deneyi
Birim Ağırlık Numuneyi tüpten çıkar, D2216 Örselenmi ɣt: toplam birim hacim Örselenmemiş
ve Yoğunluk boyutlarını ölç ve tart T265 ş numune ağırlığı WT / VT numune alma
alınabilen ɣ dry: kuru birim hacim imkanı
silt, kil, ağırlığı WS / VT olmayan doneli
turba 𝜌𝑑𝑟𝑦 : kuru yoğunluk malzemeler
MT / VT için uygun
𝜌𝑡𝑜𝑝 : toplam yoğunluk değildir.
BT / 1+W Çok kullanışlı
pt: toplam düşey indeks deneyi.
gerilme
Attenbey LL: Deney kabında TS1900-1 D4318 Killer Zemin sınıflandırması Plastik
Limitleri LL, bulunan numunedeki Deney 2/3 T89 Siltler ve konsulidasyon davranış
PL, PI, SL,LI oluğun (xxx) düşüşte T90 Turba parametrelerinde göstermeyen
başardığı su muhtevesi Siltli ve doneli zemin
ile ilgilidir. killi için uygun
PL: 3mm çapında kumlar değildir. Plastik
silindirik bir numunenin davranış
çatlayıp dağılmaların gösteren tüm
görüldüğü su muhtevesi zeminler için
ile ilgilidir. tavsite edilir.
Elek Analizi Açıkta kurutulmuş TS1900-1 D422 Çakıl Zemin sınıflandırması Killi zeminler
malzemeyi aralığı Deney 6 T88 Kum için uygun
bilinen ve aralık çapı kil değildir.
gittikçe küçülen elekle Özellikle kirli
yerleştir ve eşdeğer ve temiz
çaplı malzemeyi granürlü
ayırmak için salla. malzemeler
için uygundur.
 İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNDE ZEMİN LABORATUVAR DENEYLERİ – FİZİKSEL ÖZELLİKLERİN TAYİNİ
Deney Yöntem TSE ASTM EUR Zemin Zemin Notlar

AASHTO OCO Tipleri Özellikleri
DE
Hidrometr Parçacıkların TS1900-1 D422 İnce kum Zemin Silt ve kilin bağıl
e Analizi çökmesine izin ver ve Deney 60 D1140 Silt sınıflandırması miktarının
solusyonun özgül T88 Kil tespitinde
ağırlığını farklı kullanılır.
zamanlarda ölç.
Özgül Kütlesi bilinen zeminin TS1900-1 D854 Kum, silt, e0 hesabında Olağandışı katı
Ağırlık hacmi (xxx)metre içinde Deney 5 D5550 kil, turba minarellerin
hacmi bilinen su ile T100 bulunduğu
karşılaştırılır. durumlarda
faydalı olur.
Organik Su muhtevası D2974 Organik Genel olarak Organik
İçerik deneyinden sonra T194 madde (xxx) ile ilgisi malzeme içeriği
numune 440°𝐶‘ de içeriğinin olmasada olan tüm
fırında yakılır ve kül etkili yüksek organik zeminler için
miktarı ölçülür. olduğu malzeme içeriği tavsiye edilir.
düşünülen olan zeminler
tüm sıkışabilirlik
zeminlerde göreceli olarak
yüksek olur
 İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNDE ZEMİN LABORATUVAR DENEYLERİ – MEKANİK ÖZELLİKLERİN TAYİNİ
Deney Yöntem TSE ASTM EURO Zemin Zemin Özellikleri Notlar

AASHT CODE Tipleri
O
1D Konsolidasyon TS1900- Öncelikle PC: ön konsolidasyon İnce daneli
Konsolidasyon halkası içine 1 killer ve basıncı zeminler için
- Odometre yerleştirilmiş Deney 2 siltler OCR: aşırı tavsiye edilir.
numuneye artan konsolidasyon oranı
yükleme uygulanır. CC: sıkışma indeksi
Deformasyon CCE: modifiye sıkışma
değerleri zamana indeksi
bağlı olarak kayıt Cr
edilir. Yükler tipik Cr𝜀
olarak her C𝛼
artırımda ikiye C𝛼𝜀
katlanır. (12.5; 25; Cv: konsolidasyon
50; 100) her katsayısı
artırımda 24 saat K: hidrolik iletkenlik
beklenir. permeabilite
[FHWA NHJ- 06 – 088 (XXX) FOUNDATİONS – VOLUME I , 2006]

 ARAZİ DENEYLERİNİN ÖNGÖRÜLEN UYGULAMALARI
Sıvılaşma Direnci
Sıkışma Indisi Cc
Drenajsız kayma
Kayma Modülü
İçsel sürtünme
Konsolidasyon
konsolidasyon
katsayısı mv
Permeabilite
gerilmesi Cu
Yoğunluk Dr
Boşluk suyu
Elastisite ve
Zemin cinsi
oranı OCR
katsayısı
basıncı
açısı ϕ
Aşırı
Konik Penetrometre (CPT)
Dinamik koni C B C C - C - - - - C
Statik koni
Mekanik B B C B - C B C - - B
Elektrik Sürtünme B B C B - C B C - - B
Elektrik piezo A B B B A A B B A B A
Elektrik piezo / sürtünme A A B B A A B B A B A
Dilotometre B B C B - B B C - - B
Vane B - - A - B - - - - -
Standart Penetrasyon Deneyi (SPT) B B C C - - - C - - A
Kuyu Permeabilite Deneyi C - - - A - - - B A -
Menard Presiyometre B C B B - C B B - - C
Plaka Yükleme Deneyi C B B C - B A B C C B
A: Yüksek uygunluk B: Orta uygunluk C: Sınırlı uygunluk

[Componella ve Robertson, 1983]
 LİMİT DURUM TASARIM DA KARAKTERİSTİK PARAMETRE (Eurocode 7-Part2)
1. Her bir hesap için kullanılacak bağımsız parametrelerin, en olumsuz sonucu verecek şekilde
alt ve üst değerleri seçilmelidir.
2. Yapının etkilediği zemin zonu için kullanılacak temsili parametre arazi ve laboratuvar
deneylerinin sonuçlarının ortalaması olarak alınabilir.
3. Limit durumda geoteknik yapının davranışı en düşük ve en yüksek değerde ki zemin özelliği
tarafından yönlendiriliyor ise yapı davranışını etkileyen bu zemin tabakasında ki en düşük
veya en yüksek değer karakteristik değer olarak alınabilir.
4. Zemin özelliklerinin karakteristik değerlerinin tespiti için istatistik metotları kullanılacak ise,
proje yakın çevresi ile bulunduğu bölgeye ait numunelere ait sonuçlar birbirinden ayrılmalı ve
karşılaştırma yapabilmek için geçmiş çalışmalardan elde edilmiş bilgiler de
değerlendirilmelidir.
5. İstatistik metot kullanılacak ise gerçek değerin, seçilen karakteristik değerden küçük olma
ihtimali %5’den büyük olmayan değer seçilmelidir. (Sonuçların normal dağılım yaptığı
varsayımı ile)
SONUÇ
 SONUÇ
1. Son 15 yılda sektörde yapılan bir çok araştırmaya göre inşaat projelerinde görülen finansal ve
teknik risklerin en büyük nedeninin zemin koşulları olduğu tespit edilmiştir.
Ve bunun nedeni bütçelerin de en önce kısıtlamaya gidilen ve en düşük bütçeler ile planlanan
zemin etüt çalışmalarından kaynaklı belirsizlik ve risklerin, inşaat sürecinde ciddi bütçe aşımlarına
ve gecikmelere neden olmasıdır.
[National Research Council, 1984; Institution of Civil Engineers;Littlejohn et al 1994; Whyte 1995]
2. Geoteknik araştırmalara harcanan miktar toplam proje bedelinin %0.025 ile %0.3 arasında
değişmektedir.
[Towards Reliable and Effective Site Investigations, Jaksa M.B., Fenton G.A., Kaggwa W.S., Kuo Y.L. ve Poulos
H.G.; 2005]
Geoteknik araştırmaların “hakkı” ile “doğru dürüst” yapılabilmesi için gerekli bütçeler
ayrılmamaktadır.
3. Geoteknik tasarım da belirsizliklerin ortadan kaldırılması için hesaplamalar da genellikle birçok

katsayı kullanılmaktadır.
Şartnameler de bu katsayıların geçmiş tecrübelere göre belirlendiği belirtilmiştir.
Ancak bu katsayılar arazi deneyleri ile ya da bire bir uygulama sonuçları ile karşılaştırıldığın da
çok muhafazakar kalmaktadır.
SONUÇ
 SONUÇ
4. Ülkemiz koşulların da ise numune sandıklarının kürek ile doldurulduğu ya da laboratuvar
deneylerinin kontrolsüz ortamlar da yapıldığı dikkate alınır ise belirsizlikler için ve optimal sonuçlar
elde edebilmek için nasıl bir katsayı değeri kullanılacaktır?
Özellikle “tasarım gözetimi ve kontrolü “ yapacak mühendisler hangi modeli, hangi metodu ya da
hangi programı kullanırlarsa kullansınlar ellerindeki parametre seti güvenilir (reliable) değil ise
çıkan sonuçlar da şüphesiz güvenilir olmayacaktır.
SONUÇ
 SONUÇ
5. Dolayısı ile kanaatimce yapılması gerekenler;
a. Zemin etüt programlarına “hakkı” ile “doğru dürüst” yapılabilmesi için gerekli bütçeler
ayrılmalıdır.
b. Programı hazırlayan, yürüten ve kontrol eden “Geoteknik Mühendisi” , geoteknik

mühendisliğinin ilke ve uygulamaları ile, zemin araştırmaları, teknik ve prensipleri, tasarım
prosedürleri, inşaat metotları ve tesislerin kullanımları ile ilgili konuları baştan sona anlamış
olmanın yanında yeterli jeoloji ve hidrojeoloji bilgisi olmalıdır.
c. Kendi bilgisi yanın da jeoloji, jeofizik ve hidrojeoloji gibi konular da yetkin mühendisler ile
işbirliği içersinde çalışmalıdır.
d. Arazide yapılan etüt çalışmaları, arazi deneyleri ve numune alma işlemleri mutlaka bu konuda
yeterli eğitim almış ve bunu da sertifikalandırmış elemanlar tarafından yapılmalıdır.
e. Laboratuvar deneyleri de mutlaka akredite laboratuvarlar da yine konusunda eğitim almış ve

bunu da sertifikalandırmış elemanlar tarafından yapılmalıdır.
f. Kullandığı malzemelerin mukavemet ve deformasyon karakteristikleri üretim yerlerinde ciddi

kontrol mekanizmaları ile belirlenen sistemler ile yeryüzüne has “spatial” farklılıklar gösteren
malzemelerin dahil olduğu sistemlerin, modellemesi ve hesap yöntemlerin de aynı
yaklaşımların kullanılmasından vazgeçilmesi tabii’dir.
SONUÇ
 ANALİZ
Araştırma : İçsel sürtünme açısı ve kohezyon sabitken, elastisite modülündeki değişikliğin yapıya
etkisi.
• Model Tanımı
Elastisite modülündeki değişimin yapıya etkisinin irdelenmesi için öncelikle Plaxis 2D
programı ile tek tabakalı zemin tanımlanıp; içsel sürtünme açısı ve kohezyon sabit
tutularak, elastisite modülü 15000~150000 kPa arasında değiştirilerek oluşan
deplasmanlar bulunup, yatak katsayıları elde edilmiştir.
Plaxis 2D Modeli
SONUÇ
 ANALİZ
etkisi.
Sabit parametreler ϕ=35° C=10kPa qv=100kPa
Değişken parametre E=15000~150000kPa
Model No Es (kPa) qv (kN/m2) δ1 (m) δ2 (m) δ3 (m) ks1 (kN/m3) ks2 (kN/m3) ks3 (kN/m3)
1 15000 100 0.0795 0.0858 0.0881 1258 1166 1135
2 20000 100 0.0596 0.0649 0.0667 1678 1541 1499
3 25000 100 0.0477 0.0522 0.0538 2096 1916 1859
4 30000 100 0.0397 0.0437 0.0451 2519 2288 2217
5 35000 100 0.0341 0.0376 0.0388 2933 2660 2577
6 40000 100 0.0298 0.0330 0.0341 3356 3030 2933
7 45000 100 0.0265 0.0294 0.0304 3774 3401 3289
8 50000 100 0.0239 0.0265 0.0274 4184 3774 3650
9 55000 100 0.0217 0.0241 0.0250 4608 4149 4000
10 60000 100 0.0199 0.0222 0.0229 5025 4505 4367
11 65000 100 0.0184 0.0205 0.0212 5435 4878 4717
12 70000 100 0.0171 0.0190 0.0197 5848 5263 5076
13 75000 100 0.0159 0.0178 0.0184 6289 5618 5435
14 80000 100 0.0149 0.0167 0.0173 6711 5988 5797
15 85000 100 0.0141 0.0157 0.0163 7092 6369 6154
16 90000 100 0.0133 0.0149 0.0154 7519 6711 6515
17 95000 100 0.0126 0.0141 0.0146 7937 7092 6868
18 100000 100 0.0120 0.0134 0.0138 8333 7463 7225
19 105000 100 0.0114 0.0128 0.0132 8772 7813 7587
20 110000 100 0.0109 0.0122 0.0126 9174 8197 7943
21 115000 100 0.0104 0.0117 0.0121 9615 8547 8299
22 120000 100 0.0100 0.0112 0.0116 10000 8929 8658
23 125000 100 0.0096 0.0107 0.0111 10417 9346 9017
24 130000 100 0.0092 0.0103 0.0107 10870 9709 9372
25 135000 100 0.0089 0.0099 0.0103 11236 10101 9737
26 140000 100 0.0086 0.0096 0.0099 11628 10417 10091
27 145000 100 0.0083 0.0091 0.0096 12048 10989 10449
28 150000 100 0.0080 0.0090 0.0093 12500 11111 10811
SONUÇ
 ANALİZ
etkisinin irdelenmesi.
Elastisite Modülü - Yatak Katsayısı Değişimi

160000
Elastisite Modülü - Yatak Katsayısı Değişimi (log10)
140000
150000
Elastisite Modülü (kPa)
120000
Elastisite Modülü (kPa)

100000
80000
60000
40000
20000
0 15000
1135
1499
1859
2217
2577
2933
3289
3650
4000
4367
4717
5076
5435
5797
6154
6515
6868
7225
7587
7943
8299
8658
9017
9372
9737
10091
10449
10811
1135
1499
1859
2217
2577
2933
3289
3650
4000
4367
4717
5076
5435
5797
6154
6515
6868
7225
7587
7943
8299
8658
9017
9372
9737
10091
10449
10811
Yatak Katsayısı (kN/m3) Yatak Katsayısı (kN/m3)
SONUÇ
 ANALİZ
• Model Tanımı
Plaxis modelinden elde edilen yatak katsayılarından beş adet yatak katsayısı grubu
seçilerek ETABS ile modellenen dört katlı basit çerçeve sistemden oluşan binaya
etkitilerek sonuçları irdelenmiştir.
ETABS Modelleri
SONUÇ
 ANALİZ
• Modele Etkitilen Yatak Katsayıları ve Dağılımı
Elastisite
Yatak Katsayıları (kN/m3)
Modülü (kPa)
Es k1 k2 k3
Model – 1 15000 1258 1166 1135
Model – 2 30000 2519 2288 2217
Model – 3 50000 4184 3774 3650
Model – 4 80000 6711 5988 5797
Model – 5 100000 8333 7463 7225
Modele Etkitilen Yatak Katsayıları Yatak Katsayılarının Dağılımı

SONUÇ
 ANALİZ
• SONUÇLAR
Analiz sonuçlarının verildiği yukarıdaki tablo incelendiğinde;
 Yatak katsayısının yapının iki yöndeki periyodunda,

 Yapının oturma miktarında
 Drift oranlarında önemli ölçüde azaltıcı etkiye sahip olduğu görülmüştür.
Bunun yanı sıra yukarıda da görüldüğü gibi yatak katsayısının düşük değerlerinde
yapının göreli kat ötelemesi değeri artmaktadır ve sınır değerini aşmaktadır. Bu durumda
yapının rijitliğinin arttırılması dolayısıyla taşıyıcı elemanların kesitlerinin büyütülmesi
gerekmektedir. Bu durum beton ve donatı miktarını artırmaktadır.
SONUÇ
 ANALİZ
• SONUÇLAR
Kat Öteleme
k [kN/m3] Periyod [sn] Göreli Kat Ötelemeleri
Limitleri
Kolon Beton Donatı Kolon
Model Boyutları Tonajı Pursantajı Donatı
[cm] [ton] [%] Tonajı
k1 k2 k3 T1,X T1,Y 1.4Tpa,x 1.4Tpa,y (lxdimax/hi)x (lxdimax/hi)y (0.008K)X (0.008K)Y
Model_1 1258 1166 1135 30x90 1.364 1.145 0.728 0.728 0.0132 0.0099 0.008 0.008 6105.42 2% 6.104
Model_2 2519 2288 2217 30x65 1.031 0.95 0.728 0.728 0.0079 0.0080 0.008 0.008 5865.49 2% 4.409
Model_3 4184 3774 3650 30x50 0.896 0.889 0.728 0.728 0.0077 0.0080 0.008 0.008 5721.36 2% 3.391
Model_4 6711 5988 5797 30x45 0.816 0.85 0.728 0.728 0.0072 0.0080 0.008 0.008 5673.37 2% 3.052
Model_5 8333 7463 7225 30x40 0.823 0.857 0.728 0.728 0.0074 0.0069 0.008 0.008 5625.3 2% 2.713
Farklı yatak katsayıları için kat öteleme limitlerini sağlayacak farklı kolon boyutları belirlenmiştir.
Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi Model_1’ de yatak katsayıları çok küçük olduğu için anlamlı
bir kolon boyutu belirlenememiştir. Diğer durumlar için göreli kat ötelemelerini karşılayacak
kolon boyutları belirlenmiştir.
SONUÇ
 ANALİZ
• SONUÇLAR
• Yatak katsayısındaki değişim kolon boyutlarını etkilediği için yapının beton tonajında birinci
diagramda görüldüğü gibi bir etki oluşturmaktadır.
• Analiz modelindeki kolonlarda yaklaşık %2 donatı pursantajı çıkmaktadır. Dolayısıyla farklı

yatak katsayıları için kolon donatı tonajları ikinci diagramdaki gibi bir değişim göstermektedir.

7c98a7181584beb Ek

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

7c98a7181584beb Ek

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

 TASARIM, İNŞAAT VE KULLANIM AŞAMALARI

Geoteknik mühendisliği görece olarak yeni bir uzmanlık alanıdır.

1. Farklı tipteki yapıların tasarım ve inşaatı için

* FHWA Subsurface Investigations Referance

GEOTEKNİK MÜHENDİSİ: GÖREVİ

YAPIDA TAŞIMA GÜCÜ KAPASİTESİNİN AŞILMAMASI

GÜVENİLİRLİK – DAYANIKLILIK [ RELIABILITY ]

• GLOBAL GÜVENLİK KATSAYISI

• LİMİT DURUM TASARIMI

• Geleneksel Olarak Geoteknik Tasarımda global güvenlik katsayısı veya genel

𝑅𝑘 Direncin karakteristik değeri

Bu değer belirlenirken en az aşağıdaki konuların dikkate alındığı düşünülebilir.

1. Göçme ile sonuçlandığında oluşacak hasarların büyüklüğü. (can kaybı, maddi

2. Emniyet Faktörünün azaltılıp, arttırılmasına bağlı maliyetlere etkisi.

3. Emniyet Faktöründeki değişikliklerin göçme ihtimali oranına etkisi.

4. Zemin verilerinin güvenirliği.

5. İnşaat sırasında ve sonrasında veya yapı servis ömrü boyunca, zemin

6. Kullanılan mevcut tasarım / analiz metodunun doğruluğu.

Göçme Koşulu Temel Tipi Emniyet

Silva et al (2008) yaptığı çalışmada,

Ve bu kategorilerdeki barajların proje

Kategoriler baraj projelerinin tasarım

Kategori I - En üst seviye

• Geoteknik tasarımın kendi içindeki yüksek

• Ancak bazı durumlarda yüksek değer daha

• Kullanılan güvenlik katsayısı değeri, yapının

 Limit Durum Tasarım Metodunda Yapısal Dayanımı (Structural Resistance) ve Hizmet

 LİMİT DURUM TASARIMI HESAP KOŞULLARI

SON LİMİT DURUM HİZMET GÖREBİLİRLİK LİMİT DURUMU

- Can güvenliği - Yapının ve yapısal elemanların

 LİMİT DURUMLARI TANIMLAMAK İÇİN GEOTEKNİK KONULAR İLE İLGİLİ

GENEL STABİLİTE VE YAPILMASI PLANLANAN YAPI

Geoteknik araştırmaların, hesaplamaların ve sahada kontrol – izlenmesi gereken

GK Kapsamı Arazi ve Tasarım Koşulları Araştırma Kapsamı Örnekler

ETKİLER VE ÇEVRE MALZEME VE ÜRÜN

Yapı yükleri Zemin / kaya ağırlığı Serbest Su Basıncı

Bu etkilerden birden çoğunun İtkidiği Durumlar

𝐸𝑑 = Ʋ𝑆𝐷 𝐸 Ʋ𝑓𝑖 𝐹𝑟𝑒𝑝 ; 𝑎𝑑 1

Tasarım Etkileri Tasarım ölçüleri Tasarım malzeme

Tasarım Durumları Tasarım Koşulları Tahkik Edilen Durumlar

Açıklama Kısaltma Kalıcı + Geçici Tasarım Koşulu

STR + GEO (𝐸𝑑 ≤ 𝑅𝑑 )

𝐸𝑑 = Ʋ𝐺𝑗 𝐺𝑘𝑗 + Ʋ𝑝 𝑃 + Ʋ𝑄1 Ψ𝑜1 𝑄𝑘1

+ Ʋ𝑄𝑖 Ψ𝑜𝑖 𝑄𝑘𝑖

+ Ʋ𝑄𝑖 Ψ𝑜𝑖 𝑄𝑘𝑖

Tasarım Durumları Tasarım Koşulları Tahkik Edilen Durumlar

Açıklama Kısaltma Kalıcı + Geçici Tasarım Koşulu

• Zeminde veya kayada meydana gelen GEO • Arizi Tasarım

• Deprem itkisi • Sismik Tasarım

• Yapı veya yapı elemanlarında yorgunluk FAT

Olumlu 𝛾𝐺,𝑓𝑎𝑣 1.0 1.0

Drenajsız dayanım (𝑐𝑢 ) 𝛾𝑐𝑢 1.0 1.4

Tek eksenli basınç 𝛾𝑞𝑢 1.0 1.4

ETKİ (YÜK) (Ʋ𝐹 ) ETKİ (YÜK) (Ʋ𝐹 )

Tasarım Etkileri Tasarım ölçüleri Malzeme tasarım

İle gösterilen M1, R1 1.0 olarak; ∆𝑎 0 olarak alınmaktadır.

Tasarım Etkileri Tasarım ölçüleri Malzeme tasarım

İle gösterilen A2, R1 1.0 olarak; ∆𝑎 0 olarak alınmaktadır.

Tasarım Etkileri Tasarım ölçüleri Malzeme tasarım

İle gösterilen M1 1.0 olarak; ∆𝑎 0 olarak alınmaktadır.

İle gösterilen R3 1.0 olarak; ∆𝑎 0 olarak alınmaktadır.

Hizmet Görebilirlik ile ilgili Limit Tasarım Değeri

• Hizmet Görebilirlik kriterleri her bir proje için