T.C.

VAN YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLERİ BİLİMSEL
ARAŞTIRMALAR YAYIN ETİK KURULU

BAŞVURU FORMU

Ünvanı, Adı: Soyadı: Doç. Dr. Abdurrahman MENGİ

Anabilim dalı: Özel Eğitim

Proje yürütücüsü *

Fakülte/Enstitü: Eğitim Fakültesi

Üniversite/Kurum: Van Yüzüncü Yıl
1. İş telefonu: 04322251007-21725
Cep telefonu: 5059142576
E-mail: abdurrahmanmengi@yyu.edu.tr
Yazışma adresi: Eğitim Fakültesi

Başvuru Tarihi: 11/03/2024

Adı Soyadı: Ünvanı Görev Yeri İmza:

araştırmacılar
Yardımcı

Saiyb Mohhamedali Saleem Yüksek Lisans Öğrencisi

2.
Projenin
başlığı

3.
Mülteci Kamplarında Kalan Kadınların Karşılaştığı Zorlukların İncelenmesi:
Duhok Örneği

Eğitim Yüksek Lisans ( ) Tıpta Uzmanlık ( )

Projenin

Doktora ( )
Diğer (…….) Araştırma (x)
türü

4.

Bu araştırma, Suriyeli kadın mültecilerin savaş sonucunda kaldıkları mülteci

kampından ne tür zorluklar yaşadıklarını anlamak ve bu zorluklara çözüm odaklı
öneriler geliştirmek problemine odaklanmıştır. Özellikle, Duhok (Irak) ili örneği
5. Problemin Durumu

üzerinden incelenecek olan bu çalışma, kadın mültecilerin kamp yaşamındaki

deneyimlerini anlamak için değerli bir bakış açısı sunması düşünülmektedir.
Araştırmada Suriyeli kadınların karşılaştığı zorlukların detaylı bir analizi
yapılmaya çalışılacaktır. Kadın mültecilerin, savaşın yarattığı travmanın yanı sıra
kamp temelli zorluklarla nasıl mücadele ettiklerini anlamak, bu alanda daha etkili
destek ve politika önerileri geliştirmek açısından önemlidir. Araştırmada kadın
mültecilerin güçlüklere ilişkin deneyimlerine odaklanarak deneyimlerini anlamak
ve sorunlarını tespit etmek alanyazına önemli bir katkı sunacaktır.
 Sonuç olarak, Suriyeli kadınların karşılaştığı zorlukların anlaşılması, sadece
bireylerin hayat kalitesini artırmakla kalmayacak, aynı zamanda daha kapsamlı
toplumsal ve insani sonuçlar doğuracağı düşünülmektedir.

Türk Dil Kurumu (2018) Sözlüğünde göç “Ekonomik, toplumsal, siyasi sebeplerle
bireylerin veya toplulukların bir ülkeden başka bir ülkeye, bir yerleşim yerinden başka
bir yerleşim yerine gitme işi, taşınma, hicret, muhaceret” olarak tanımlanmaktadır.
Tomanbay (1999) göç kavramını birey, aile, grup ve topluluğun politik, ekonomik,
kültürel vb. nedenlerle sürekli içinde yaşadığı toplumdan ayrılarak başka bir topluma
yerleşme ve yaşama amacıyla yer değiştirme olarak tanımlamaktadır. Göç konusu
bireylerden topluma, ulus devletten uluslararası örgütlere kadar geniş bir alanı
kapsamaktadır. Göç, göç eden kişi ve göçtüğü yerdeki toplumlar arasında mutlaka yeni
bir toplumsal ilişki biçimini zorunlu kılar (Adıgüzel, 2016). Bulunduğu ülkeyi çoğu
zaman ekonomik nedenler olmak üzere çeşitli nedenlerle kendi isteği ile terk ederek
başka bir ülkeye yasal yollardan giriş yaparak yasal olarak o ülkede yaşayan kişilere
göçmen denir (Deniz, 2014, s.177-178 akt. Akpınar, 2017, s.17). Yani göç eylemini
gerçekleştiren bireylere de göçmen denilir. Sığınmacı, ülkesini terk ederek, mülteci
olduğu iddiasıyla bir başka ülkeye sığınan fakat henüz mülteci olup olmadığı hakkında
yetkili merciler tarafından karar verilmemiş kimseler ise sığınmacı şeklinde ifade
edilmektedir(Deniz, 2014, s.177-178 akt. Akpınar, 2017, s.17). Türk Dil Kurumu
(2008) sığınmacı kavramını “yabancı bir ülkede iltica etmeden önce belirli bir süre
kalan kimse, başka bir ülkeye veya yere sığınmış olan kişi, sığınık” olarak
6. Kuramsal Çerçeve

tanımlanmaktadır.
Mülteci, herhangi bir nedenden dolayı can ve mal güvenliği tehlikede olan ve haksızlığa
uğrayacağı kokusu ile vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan, bulunduğu ülkenin
korumasından yararlanamayan ve ülkesine dönmek istemeyen kişiler mülteci olarak
kabul edilmektedir (Deniz, 2014, s.177-178 akt. Akpınar, 2017, s.17). Mülteci,
ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal
gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı
sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin
korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak
istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin
dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen
vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında verilen statüdür(Göç İdaresi
Raporu, 2016). Kendi ülkesinde dini, ırkı, siyasal düşüncesi, sosyal konumu ve etnik
kimliğinden dolayı baskı görmekte olduğunu düşünerek, devletine güven duymayan
kendisine tarafsız davranılmadığı fikriyle vatanını terk edip başka bir ülkeye sığınmacı
talebinde bulunan ve o ülke tarafından kabul edilen kişidir. Diğer bir ifadeyle yaşadığı
ülkede yaşam güvenliği olmayan, ırksal, etnik, dinsel, siyasal, cinsel ayrımcılık ya da
bulunduğu bölgedeki savaş veya çatışmalar nedeniyle ülkesini terk etmek ve başka bir
ülkeye sığınmak zorunda kalan insanlara mülteci denilir (BMMYK a, 1997: 183).
Türkiye Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme’ yi imzalamış fakat coğrafi
kısıtlama şartı getirmiştir. Avrupa ülkelerinden gelecek kişiler mülteci olarak kabul
edilmektedir. Fakat mülteci olma şartlarını taşıyan fakat Avrupa’dan gelmemiş kişiler
şartlı mültecidir ve üçüncü bir ülkeye yerleştirilene kadar Türkiye’de kalmasına izin
verilmektedir (Adıgüzel,2016).
 7. GEREÇ VE YÖNTEM
Birleşmiş Milletler'e (BM) göre, savaş süresince toplumsal cinsiyet farklılıkları açıkça
görülmekte ve kadınlar, savaşın sebep olduğu zararların yanı sıra şiddet, aile içi şiddet, cinsel
istismar, erken yaşta evlilik, istenmeyen gebelikler gibi sorunlarla da karşılaşmaktadırlar. BM
verilerine göre, dünya genelindeki mülteci nüfusunun %70'i kadınlar ve çocuklardan
oluşmaktadır (BMMYKb, 2018). Savaş ve göç sonucunda mülteci kampından kalan kadınların
önemli zorluklar yaşadıkları söylenebilir (Buz, 2006, s.11). Suriyeli mültecilerin çoğunluğunun
kadınların liderliğinde gerçekleştiği gözlemlenmektedir. Bu durum, erkeklerin Suriye'deki savaşa
katılmaları nedeniyle ortaya çıkan bir zorunluluktan kaynaklanmaktadır. Bu bağlamda, kadın
mültecilerin sorunlarını incelemek, kadın mülteciliği dinamiklerini anlama ve bu doğrultuda
stratejiler geliştirme konusunda bu çalışmanın ana odak noktasıdır. Bu çalışmanın temel amacı,
Geçici Koruma Yönetmeliği kapsamında geçici koruma altında bulunan Suriyeli kadınların
Duhok (Irak) ili örneğinde karşılaştıkları zorlukların detaylı bir şekilde incelenmesidir.
1. Duhok mülteci kampındaki kadınların yaşadıkları zorluklar nelerdir?
2. Duhok mülteci kampındaki kadınların yaşadıkları zorluklara ilişkin önerileri nelerdir?
A. Araştırma Deseni
Araştırmada nitel araştırma yönteminin olgu bilim/fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Olgular, yaşanan
ortamlarında; deneyimler, olaylar, yönler, algılar kavramlar ve durumlar gibi türlü biçimlerde ortaya
çıkabilmektedir. Tam olarak anlaşılamayan olguları incelemeyi hedefleyen araştırmalara olgu bilim
araştırmaları ismi verilmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2018). Olgu bilim modelinde, insan tecrübelerini
içeriği ve anlamı hakkında bilgiler elde edilebilmektedir. Model, röportajlar, yazılı metin gözlemleri ve
yazılı metin analizi gibi tekniklerin yanında insanın tecrübelerini sözlü tanım ve temsillerini mümkün
kılmaktadır (Kocabıyık, 2015). Olgu bilim/fenomenolojik araştırmada çalışma gurubu ve uygulama
stratejileri oldukça dardır. Çalışma gurubunda yer alan katılımcıların çalışılan olguyu deneyimlemiş veya
bu olguyla ilgili deneyimleri olan bireylerle temas etmiş olmaları gerekir (Rolfe, 2006).
B. Araştırmanın Çalışma Grubu
Araştırmanın evreni, Duhok(Irak) il merkezinde yaşayan geçici barınma statüsündeki Suriye’li
kadınlardan oluşmaktadır. Evrenin tam sayısı bilinmemektedir. Bu nedenle evrenin tamamına
ulaşılması güç olduğundan örnekleme yapılacaktır. Araştırmanın katılımcı grubu Duhok (Irak)
mülteci kampında kalan 30 katılımcıdan oluşmaktadır. Araştırmanın amacı doğrultusunda kartopu
örnekleme yöntemi kullanılacaktır. Kartopu örnekleme yönteminde rassal olarak seçilen ve
öncelikle evrene ait birimlerden birisi ile temas kurulur. Temas kurulan birimin yardımıyla ikinci
birime, ikinci birimin yardımıyla üçüncü birime gidilir. Bu şekilde, sanki bir kartopunun büyümesi
gibi örneklem büyüklüğü genişler (Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2004, s.45; Yıldırım ve Şimşek, 2005,
s.112). Kartopu tekniği, evren hakkındaki bilgilerin eksik olduğu ve evreni oluşturan bireylere
ulaşmanın zor olduğu durumlarda kullanılan bir tekniktir(Lin, 1976, s.163; Earl, 2004, s.184).
C. Veri Toplama Araçları
Araştırmada yarı yapılandırılmış görüşme tekniğinden yararlanılması tercih edilmiştir. Yarı
yapılandırılmış görüşme tekniğiyle araştırmacı araştırdığı konuyla, katılımcıların bakış açılarını
ve bu bakış açılarına sebep olan sosyal yapıyı aynı zamanda bu bakış açısını ortaya koymaya
çalışmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2008).
D. Veri Analizi
Bu çalışmada elde edilen veriler belli temalar, kategoriler ve alt kategoriler etrafında betimsel
analize tabi tutulacaktır.
 Adıgüzel, Y. (2016). Göç Sosyolojisi. 1. Baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.

AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı) (2014) Türkiye’deki Suriyeli

Kadınlar Raporu. www.afad.gov.tr. Erişim Tarihi: 02.02.2018.

Akpınar, T. (2017). Türkiye’deki Suriyeli Mülteci Çocukların ve Kadınların Sosyal

Politika Bağlamında Yaşadıkları Sorunlar. 3(3), 17. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal
Bilimler Dergisi.

Beter, Ö. (2005). Türkiye`ye gelen sığınmacı çocukların sorunları ve bu çocuklara

yönelik sosyal hizmetler, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal
Hizmet Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

Barker, Robert L, (2003).The Social Work Dictionary, 5th Edition 5th Edition, NASW
Press.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK). (1997). Dünya

Mültecilerinin Durumu: Bir İnsanlık Sorunu, Ankara.

Koyuncu, A. (2014). Kentin Yeni Misafirleri Suriyeliler. Konya: Çizgi Yayınevi.

8. Kaynakça

Lin, N. (1976). Foundations of Social Research, McGraw-Hill, USA.

Lordoğlu, K., & Aslan, M. (2016). En Fazla Suriyeli Göçmen Alan Beş Kentin Emek
Piyasalarında Değişimi 2011-2014. (49), 789-808.

Çalışma ve Toplum Dergisi. Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi

(1951). http://www.goc.gov.tr/icerik3/multecilerin-hukuki-durumuna-iliskin-
sozlesme_340_341_641

MSYDD (Mülteciler ve Sığınmacılar Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği). (2018).

Türkiyedeki Suriyeli Sayısı Şubat 2018, http://multeciler.org.tr/turkiyedeki-suriyeli-
sayisi/, 12.02.2018.

Nasirova, A. (2014). Şartlı mültecilerin yerel halka yönelik görüşleri: Afyonkarahisar

örneği, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmetler Anabilim
Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
 EK-A: Katılımcı Bilgilendirme ve Onam Formu

Değerli Katılımcı/lar;
Bu araştırma, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji
Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tez çalışması olan “Mülteci Kamplarında Kalan
Kadınların Karşılaştığı Zorlukların İncelenmesi: Duhok Örneği ’’ adlı konuya ilişkin
verilere ulaşmak amacıyla yapılmaktadır. Araştırma Doç. Dr. Abdurrahman MENGİ
danışmanlığında Yüksek Lisans Öğrencisi Saiyb Mohhamedali Saleem tarafından
yürütülmektedir. Araştırma verileri Irak’ın Duhok kentinde bulunan mülteci Kamplarında kalan
Suriyeli kadınlardan toplanılacaktır. Araştırma için Ek-B (Katılımcı Görüşme Formu) görüşme
formları oluşturulmuştur. Görüşme formu ile toplanacak araştırma veriler sadece bilimsel
amaçlarla kullanılacak olup başka kişi ya da kurulumlarla paylaşılmayacak ve kişisel
bilgileriniz gizli tutulacaktır. Görüşmede veri kaybını önlemek için ses kayıt cihazı ile veriler
kaydedilecektir. Bu görüşmeye katılmama ve katıldıktan sonra çekilme hakkınız
bulunmaktadır. Araştırmada etkili ve verimli sonuçlara ulaşması sizlerin bu görüşme
formundaki sorulara vereceğiniz cevaplara bağlıdır. Sayın katılımcı bu araştırmaya
görüşlerinizle katkı sunmayı kabul ediyorsanız lütfen aşağıdaki bölüme imzanızı
atınız. Katkılarınızdan dolayı teşekkür ederim.
Saiyb Mohhamedali Saleem

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Sosyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi
9. Uygulanacak Anket Ölçekler

Yukarıda Belirtilen Koşullar Çerçevesinde Görüşmeyi Kabul Ediyorum.

Kod Adınız: Görüşme Tarihi:

Görüşme Yeri: İmza:

Demografik Bilgiler
Yaşınız: ( )
Memleketiniz ve Şehriniz:……………………..
Medeni Durumunuz: ( ) Evli ( ) Bekâr ( ) Dul
Hanenizdeki Aile Birey Sayısı: ………………………………
Çocuk Sayınız: ……………………………….
Ailenizde Engelli Birey varsa sayısı:……………………..
Ailenizde Sürekli Hasta Birey sayısı: ……………………………….
Ailenizde Bakıma Muhtaç Yaşlı Birey sayısı:………………………..
Ekonomik Durumunuz: ( ) İyi ( ) Orta ( ) Düşük

EK-B: Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu

1. Suriyeli bir kadın olarak bu mülteci kampında karşılaştığınız zorluklar nelerdir?
- Açıklar mısınız? Örnekler verir misiniz?
2. Bu güçlükler arasında en zor olanı hangisidir? Lütfen daha ayrıntılı olarak açıklar mısınız?
3. Eğitime hizmetlerine ilişkin ne tür zorluklar yaşamaktasınız?
4. Sağlık hizmetlerine ilişkin ne tür zorluklar yaşamaktasınız?
5. Ekonomik hizmetlere ilişkin ne tür zorluklar yaşamaktasınız?
6. Ulaşım hizmetlerine ilişkin ne tür zorluklar yaşamaktasınız?
7. Sosyal ve kültürel etkinlikler konusunda ne tür zorluklar yaşamaktasınız?
8. İş ve istihdam konusunda ne tür zorluklar yaşamaktasınız?
9. Güvenlik konusunda ne tür zorluklar yaşamaktasınız?
10. Komşuluk ilişkilerinde ne tür zorluklar yaşamaktasınız?
11. Ali içinde ne tür zorluklar yaşamaktasınız?
12. Kapta şiddet ve cinsel taciz konusunda ne tür zorluklar yaşamaktasınız?
13. Bu sorunların çözümüne ilişkin önerileriniz nelerdir?
14. Sormayı unuttuğum sizin zorluklarla ilgili anlatacağınız başka bir husus var mı?
 ÖZGEÇMİŞ

Adı Soyadı: Doç. Dr. Abdurrahman MENGİ

Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl

Lisans Sınıf Öğretmenliği Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi 2000
Sosyoloji Anadolu Üniversitesi AÖF 2016
Y. Lisans Sosyoloji Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi 2004
Doktora Sosyoloji Fırat Üniversitesi 2014
Doç. Dr. Eğitim ve Engellilik Sosyolojisi 2020
Prof. Dr.

Yüksek Lisans Tez Başlığı ve Tez Danışman(lar)ı:

Platon’un siyasal seçkinleri olarak yönetici sınıfı (2004) Tez Danışmanı: Halil Rahman AÇAR
Doktora Tezi Başlığı ve Danışman(lar)ı:
Sosyolojik boyutlarıyla otizm (2014) Tez Danışmanı: Yusuf Cemalettin ÇOPUROGLU
Yönettiği Yüksek Lisans / Doktora Tezleri:
Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Sosyal Kimlik Bağlamında Sivil Katılım Stratejileri, Sinan ARGÜZ ,
(2019). Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
İşitme engelliler okulunda okutulan Sosyal Bilgiler dersine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşlerinin
incelenmesi, (2021). Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Yürüttüğü / Yardımcı araştırıcı olarak görev aldığı projeler:
Etkin Vatandaşlık Eğitimi: Güney Kore Eğitim Sistemi", BAP Araştırma Projesi, SBA-2018-6740, Araştırmacı, 2018
Van İlindeki Özel Eğitim Kalitesinin Artırılması, TÜBİTAK 4008 Projesi (No: 222B003), Proje Yürütücüsü, 2022

Seçilmiş Yayınlar (Tercihen proje konusuyla ilgili olanlara öncelik vererek):

1. Mengi, A. (2019). Sosyal Bilgiler Ders Kitabı ve Öğretim Programının Engellilik Açısından İncelenmesi. Ankara
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20, 1-30., Doi: 10.21565/ozelegitimdergisi.529379,
(Kontrol No: 5434187)

2. Mengi, A. (2017). Engellilere Yönelik Bir Farkındalık Çalışması: Topluma Hizmet Uygulamaları Dersi Örneği.
International Journal of Social Humanities Sciences Research (JSHSR), 4(12), 826-840., Doi: 10.26450/jshsr.153,
(Kontrol No: 3696286)

3. Mengi, A. (2017). The Effects Of Autism On Economic Status Of The Family. International Journal of Management
and Applied Science (IJMAS), 3(2), 125-128., Doi: Ijmasıraj- Doi-7163, (Kontrol No: 3696316)

4. Çopuroğlu. Y. C., Mengi. A. (2014). Toplumsal Dışlanma ve Otizm Social Exclusion and Autism.
Turkish Studies(Volume 9 Issue 5), 607-626., Doi: 7827 TurkishStudies.6993, (Kontrol No: 3013156)

5. Mengi A., Aygür R. S. (2018). Bipolar Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Bir Araştırma: Örnek Olay
İncelemesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 553-571., (Kontrol No: 4683989)

6. Mengi A. (2019). Engelli Öğrencilerin Üniversite Eğitimi Sürecinde Karşılaştığı Güçlükler: Van
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 247-270.,
Doi: http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.122, (Kontrol No: 4887624)

7. Mengi A. (2019). Van İşitme Engelliler Derneği’nin Temel Sorun ve Beklentileri Açısından İncelenmesi.
Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(20), 19-40., (Kontrol No: 5406445)

Proje konusunda vurgulamak için gerekli gördüğünüz diğer bilgiler: