This is a reproduction of a library book that was digitized

by Google as part of an ongoing effort to preserve the

information in books and make it universally accessible.

https://books.google.com
 BIBL
D'IAOPTECA
PLIC
EDEG INGSCUOLA
DELLAR
I EGNE
R
ROM
Num.ding 7182
Formato
Scaffale
Palchetto
LIBRERIA STEFANUCCI

GIUS

ONG

CA
DIPARTIMENTO DI MATEMATICA
"G. CASTELNUOVO " сч
и
BIBLIOTECA
FONDO ANTICO

700

38
UNIVERSITA' DI ROMA
"LA SAPIENZA"
 INSTITUTIONUM

CHRONOLOGICARUM-

LIBRI DUO,

Unà cum totidem

ARITHMETICES

CHRONOLOGICÆ .

LIBEL LIS ..

Per GULIELMUM BEVEREGIUM

EDITIO PRIMA VENETA

auctior & emendatior .

Παρ
' οἷς γὰρ ἀσκάρτητος ἐσιν ἡ τ χρόνων αναγραφή
παρὰ τέτοις ἀδὲ τὰ τῆς ἱσoρίας αληθεύειν διύαται . 157 .
Tatianus προς Ελαίας .

Imv : 51 IN 82
GE
LITTERARVM FELICITAS L I GN
E G ER
D
ROMA

BIBLIOTECA

VENETIIS

Typis Jo. BAPTISTE PASQUALI

MDCCXXXVIII.

Superiorum permiffu , ac Privilegio .

4
 A D.

LECTOREM .

Uantis animæ humanæ fit in deliciis ocu-

los in anteacta retorquere , resque olim
geftas , tanquam præfentes perluftrare
Q expendere , contemplari , nemo nefcit qui
fecum habitat , fuamque naturam non ignorat .
Hoc autem e fummis anime rationalis oblecta-
mentis ne penitus deftituti languefceremus , in-
venta eft Divina fcribendi ars , qua quicquid in
animo vel fub oculis habemus , certis quibusdam
Characteribus, variisque linearum figuris aliorum
conceptibus repræfentemus . Hujus enim artis ope ,
calitus baud dubie primo dimiffe , patres majores-
que noftri pleraque memoratu digna , quæ fuis
temporibus gefta fuerunt , pofteritati , nobisque
benevoli tradiderunt : usque adeo ut nos etiam ,
qui extremas mundi colimus ætates , quamplurima
corum quæ multis abhinc annorum centuriis , imo
quidem ab ipfa rerum origine pera&ta funt , non
minus quam illi , quibus ante oculos obverfa-
bantur , pro certis & perſpectis habeamus . Ve-
rumenimvero nihil propemodum utilitatis , ju-
cunditatis nihil ex antiquis iftis commentariis
bauriatur , nifi tempus , quo gefta fuit , aque
ac ipfa res gefta nobis conftiterit . Hinc eft ,
2 quod
quod alia atque fcribendi ars neceffe fuit infti-
tueretur , qua nimirum , quæcunque olim Acta
defcribuntur , fuis temporibus affignemus . Hæc
igitur eft Ars illa perinfignis , perutilis , per-
neceffaria , quam hoc Opufculo paucis explicare
molitus fum . Quum enim in Scaligerum , Peta-
vium , aliosque , qui rei Chronologica operam
dederunt , oculos conjeciffem , inclytam hanc Ar-
tem ab iis tot intricatis obvolutam queftionibus ,
tot fpinofis laceratam controverfiis , tot incer-
tis refertam commentis , tam denique nulla , vel
obfcura faltem methodo traditam animadverti ,
ut quifpiam non fine fumma difficultate , ma-
ximoque temporis difpendio unicam hanc Ar-
tem , eamque e facillimis , edifcat . Quapropter
me nec actum nec nugas acturum confifus fum ,
fi facram banc Artem perplexis omnibus contro-
verfiis , tricisque contortis exutam nude propone-
rem , atque inftituerem . Ex hifce itaque princi-
piis coorte funt Inftitutiones be Chronologice
manibus & cenfuræ tuæ fubjecte . In quibus
quidem concinnandis hoc unicum mihi propofi-
tum fuit , ut quæcunque temporibus diftinguen-
dis neceffario requirantur , eaque fola traderem .
Et quidem inani fpe diu flagravi , fi quippiam quod
in quovis bucusque edito tractatu Arti Chronolo-
gice prorfus requifitum extat , in hoc tractatulo
defideretur: in quo nihilominus multa , eademque
fcitu digniffima reperies , que alibi fruftra quæ-
res . Ipfe enim in computis plerisque Chrono-
logicis perficiendis alias atque alii methodos in-
ftitui , faciliores nimirum & per Arithmetices
folius
folius præcepta prodentes . Mecum enim recolens
quot Ꮼ quantis erratis , iisque non ruдоy рα-

οικοῖς tantum , fed &' αυτογραφικοῖς , ( ut ita

loquar ) obnoxiafunt tabule Chronologica , ( quod
fi libitum vel neceffarium fuerit , quamplurimis
ex iis etiam , qui optime de republica Chro-
nologica meruerunt , productis exemplis demon-
ftrare poteram ) neglectis tabulis , univerfa poftu-
lata Chronologica per Arithmetice folius regu-
las foluta dedi . In quibus itaque perlegendis
Ciceronem expectes nolim , non enim oratorem
ago, fed Chronologum : Chronologum ( inquam )
quem vel non barbare loqui , eft eloquentem effe .
Nec quidem in nodis Chronologicis diffolvendis
liceat nobis effe tam difertis . Res enim ipfa non-
nunquam ab intelle&u , tyronum præcipue , non
facile perfpiciatur , quæ tamen fi dictis phalera-
tis , bullatis verbis , & feleltis oratorum veſtire-
tur elegantiis , magis involuta redderetur . Quo-
circa , fi modo verba rei ,› quam fub manibus
habeo , dilucidande
fatis idonea occurrant , non
de rotundis , nedum politis folicitus hæreo .
Hæc funt (Benevole Lector) que te paucis
præmonendum cenfui , prius quam Inftitutioni-
bus hifce Chronologicis evolvendis te accingas ;
e quibus fi quid compendii , fi quid emolumen-
ti, fi quid boni reportaveris , Deo acceptum
referas , etiam atque etiam oro .

TY-
 TYPOGRAPHUS VENETUS

LECTOR I

UE per me modo , B. L. in lucem prodeunt

CHRONOLOGICE INSTITUTIONES auctorem
præfeferunt Cl. GUILIELMUM BEVEREGIUM
Q litteris , magnaque eruditione celebratum
virum , cujus varia fcripta , quum fint omnia re-.
rum ipfarum gravitate confpicua , proque accurata
methodo quammaxime utilia , tum nullum eft quod
majori litteratorum confenfione tyronum commo-
do laudetur , quam hæc ipfa , quam tibi exhibeo
diu , multumque ab ipfis expetita eruditiffima illius
CHRONOLOGIA . Quod teftari quidem aperte poteſt
non modo opus ipfum multo cum judicio elaboratum ,
fed variæ etiam ipfius operis ultra Montes repetitæ
editiones , & quarta potiffimum , quæ TRAJECTI AD
RHENUM Vulgata eft An. 1734. auctior illa cæteris รุ
& emendatior . Neque vero , quod per me fieri tanto
tuo bono vides , hoc vel judicio quidem meo , quod
nullum eft , vel arbitrio , aut privata cupiditate ali-
qua factum puta , fed plurimorum , quos revereri par
elt , Doctorum hominum Confilio , quos ego audivi
fæpius de Hiftoria Magiftra vitæ tam fapienter inter fe
difputantes , ut eam , & civili Societati , & morum
Philofophiæ neceffariam dixerint , ita tamen , ut nifi
adminiculo fulciatur Chronologiæ fimul , & Geogra-
phiæ , quas profecto Hiftoriæ velut oculos nomina-
runt , quodammodo cæca effe videatur . Audivi præ-
terea affirmari ab iis ætatem noftram feliciter abun-
dare Geographiæ elementis tyronum etiam ingenio
accomodatis , Chronologiæ vero indigere , eaque de
cauffa Inftitutiones hafce utiliffimas fummopere
com-
commendari , quibus eruditiffimus BEVEREGIUS ty-
ronum præcipue ingenio prodeffe ftuduit , & non ti-
ronum modo > verum etiam ne in hifce Inftitutio-
nibus per eos aliquid defideraretur , qui verfati fue-
rint in eruditione linguarum Orientalium , & qui lin-
guas hafce doctas Chronologicis fuis adjunxerunt ftu-
diis , in illorum quoque gratiam omnia , quæ rei huic
conferre poffe illi vifa funt , propriis fuis characteribus
fignare fpeciali loco , & indicare non omifit , confu-
faque illa , & perturbata res alias involutas explanan-
di ratione pofthabita , non quæftiones , & controver-
fias , quas alii in Chronologicis fupputationibus in-
epta methodo , aut faltem obfcura propofuere , pro-
pofuit ; fed facili dicendi ftilo , faciliori in Chronolo-
gica difciplina tradenda , methodo , quæ fimplicem
quandam redoleat ouveo ad docendum aptiffima ita
ufus eft , ut propofitis ab Auctore Problematibus , &
mira facilitate folutis , tironum animos non incertis
commentis in doctrina temporum inveftiganda deti-
neat , fed in medio ubique afferens exemplum aperte
demonftret , quæ demonftranda funt , & ad hanc no-
biliffimam artem , quam & cæleftem , & facram vo-
cat , plana , & per Arithmetices folius regulas certio-
ri via rudes quosque perducat . Hafce igitur CHRO-
NOLOGICAS INSTITUTIONES , quicumque temporum
doctrinam , fine qua nulla certa Hiftoria eft , perci-
pere cupiunt , optimeque callere , in manibus femper
habeant , ac fedulo verfent , quæ fane a fuis ortæ prin-
cipiis tam miro ordine ab Auctore expofitæ funt , tam-
que latentes , & occultæ res adeo funt fuis quæque lo-
cis accommodatæ , & ante oculos pofitæ , ut quæcum-
que ab eruditiffimo BEVEREGIO traduntur , fruftra
quærantur in aliorum fcriptis , qui celebrem BEVERE-
GIUM præcefferunt . Eorum enim plerique in perqui-
renda varietate temporum ita verfari vifi funt , ut res
quidem difficiles redderent alii explicando difficiliores,
alii
alii vero non tironum faviffe ætati , & induftriæ , fed
folis in hac arte verfatis hominibus fcripfiffe videan-
tur . Huic meæ Editioni Veneta ne quid defit , quo
utilitatibus , & commodis ferviam tuis , hæc , fi non
de meo , mea certe impenfa non mediocri curavi ad-
denda , nimirum problemata duo Chronologica gene-
ratim expofita , quæ fumta funt a lectione temporum
habita a Joanne Keil Philofopho , & Mathematico
celeberrimo , publico Aftronomia Profeffore , dum
viveret , in Accadem . Oxinienfi . Deinde duplicem
indicem , alterum problematum folutorum , alterum
rerum , quorum uterque in Editione quarta Trajecti
ad Rhenum defideratur . Habes itaque B. L. in uno
volumine quidquid ad cognofcenda tempora optari
poteft ; Habes doctiffimi BEVEREGII præftantiffimas ,
easdemque , & Do& torum hominum confenfu proba
tas , & fruftra hucufque a publicis Profefforibus ex-
petitas , fruftraque a me ipfo per quinquennium ul-
tra Montes conquifitas , Chronologicas Inftitutios
nes , tam raræ enim ibique fuerant ; habes denique
perfectum Opufculum , non utilitatis modo , fed ju-
cunditatis etiam pleniffimum , in quo videlicet quæ-
cumque tempora nofce cupias , eas fuis quæque locis
recto ordine diftributa , tanquam in aliqua depicta
tabula , intueare . Cæterum ad me quod attinet , fi
qua mihi ab eruditis hominibus rara admodum , præ-
clara , & utilia cujuscumque generis fcripta commen-
data fuerint , certe neque labori ullo , neque impen-
dio parcam , quominus videar de te in fingulos dies ,
deque re litteraria publica benemereri . Tu interim
boni confule , & bene vale .

IN-
 INDEX

PROBLEMATUM .

deA Dditione. pag. 294

Anno in genere : 32
de Anno Juliano , & Gregoriano . 36
de Anno Egyptiaco , Ethiopico . 43
de Anno Perfico .
53
de Anno Syriaco . 59
de Anno Græco : 60
de Anno Judæorum Aftronomica. 70
de Anno Judæorum Civili. 85
de Anno Judæorum Solari . 9.1
de Anno Arabico . 93
de Annis Mundi , five Græcorum computis . 176
de Annis Julianis , Era Hifpanica, & Altia-
ca Victoria. 200
de Arithmetica Chronologice definitione , &
divifione 245
de Characteribus Arithmeticis in genere . 247
de Characteribus Vulgaribus . 253
de Characteribus Indicis . 257
de Characteribus Romanis. 263
de Characteribus Hebraicis , & Samaritanis , 270
de Characteribus Græcis. 276
de Characteribus Syriacis . 284
de Characteribus Ethiopicis . 291
de Chronologia Natura , ac partibus . I
de Cyclo Solis , & littera Dominicali 136
** de
de Cyclo Luna , five de Aureo Numero. 143
de Die. 19
de Divifione . 309
de Epactis . 152
de Epocha Troje Capta V. C. Antio-
chena . 189
de Epocha Nabonafarea , Philippica , Ale-
xandrea , & Yezdegirdica . 204
de Equinoctis, & Solftitiis . 123
de Era Chriftiana , & Diocletianea . 171
de Era Judaica . 184
de Era Muhammedica . 214
de Hora. 15
de Hebdomada . 24
de Indictione . 151
de Kalendarii ufu , & conftructione . 229
de Menfe . 29
de Multiplicatione . 302
de Olympiadibus , & Agonibus Capitolinis . 194
de Periodo Dionyfiana . 163
de Periodo Juliana. 167
de Periodo Metonica , Calippica . 161
de Reductione . 318
de Regula Proportionum . 322
de Subtractione . 298
de Scrupulo . 8
55

de Syzygiis , & Eclipfibus . 115

de Tempore.

IN-
 INDE X

RERUM NOTABILIUM .

·
ea confiderandum definiatur
. pag. 295.. exemplum . ibid.
variæ ejufdem fpecies , & fuper eas probl, pag. 296.
& feq.
Agones Capitolini . Vid. Olympiades .
Annus . Ejus definitio in genere . pag. 32. variæ di-'
vifiones , a pag. 33. ufque ad pag. 36.
Annus Julianus . Quid fit . pag. 37. cur fic voca-
tus . ibid. quotuplex . pag. 38. & feq.
Annus Gregorianus , quid fit , & cur fic dictus . pag.
40. in quo differat a Juliano . pag. 41 .
Annus Ægyptiacus , quid . pag. 43. quo alio Nomi-
ne nuncupetur. ibid. ejus divifiones. ibid. exordium ,
pag. 44. quot menfes numeret . pag. 45. & feq. in
quo fimilis fit Juliano . pag. 49.
Annus Perficus . Ejus qualitates. pag. 53. quomodo fe
habeat circa menfes . pag. 54.
Annus Gelaleus . Quid fit . pag. 56. quot diebus con-
ftet . pag. 57. qui fit ejufdem methodus . ibid.
Annus Syriacus . Quid . pag. 58. quot diebus con-
ftet . ibid. quomodo computetur . ibid. Menfium
nomina . pag. 59. dierum numerus in menfibus .
ibid.
Annus Græcus . Quid fit . pag. 60. variæ divifio-
nes . pag. 61. menfium quantitas , & ordo . ibid.
quomodo vocetur prima dies cujuslibet menfis . pag.
62. Anni hujus initium . pag. 63.
Annus Macedonicus . pag. 64. ejus divifiones . ibid.
Menfium tabella . pag. 65. in quo conveniat cum
Juliano . pag. 66. in quot partes dividebatur . pag.
67.
An
Annus Syromacedonum , Paphiorum , & Bithynio-
rum . Quid finguli fint , eorumque menfes . pag.
68. & feq.
Annus Judæorum Aftronomicus , & ejus divifiones .
pag. 70. ejus quantitas . pag. 71. menfium Nomi
na . pag. 72. Embolifmus ibid. Epocha five radix
hujus anni . pag . 73. calculus , & a quo hic proce-
dat . ibid. quot diebus fit quilibet menfis . pag. 74 .
calculi fupradicti Epocha . ibid. qui characteres po-
tiffimum in illo obfervandi . pag. 75. quomodo fit
adminiftrandus . pag. 76. exempla varia , ac probl.
pag. 79. & feq.
Annus Judæorum Civilis . pag. 85. Ejus diftinctio-
nes cum fingularum explicat . pag. 86. & feq. cha-
racter, & qualitas . pag. 89.
Annus Judæorum Solaris . Quid fit . pag. 91. ejus
quantitas , ac diftributiones ibid.
Annus Arabicus . Quid . pag. 93. quo alio Nomine
appelletur . ibid. quotuplex fit . ibid. quot diebus
ac menfibus conftet pag. 94. menfium nomina
atque ordo . pag. 95. calculus , & quid ad hujus
perfectionem requiratur . pag. 100. & feq.
Annus Julianus , Era Hifpanica , & Actiaca Victo-
ria , quid fint . pag. 200. quo anno cæpit editio
Juliana . pag. 201. quo Era Hifpanica ibid. Era
Actiace Victoriæ initium pag. 202. a quo fic de-
nominetur hæc Era . ibid.
Annus Mundi , five Græcorum computus . pag. 178,
quot fint Æræ iftæ, & fingularum declaratio pag.
79. a quo procedant pag. 180,
Arithmetica . Ejus definitio , & fubjectum . pag. 245.
Aftronomia . Quomodo differat a Chronologia pag. 3.
Characteres Arithmetici . Quid fint . pag. 247. eorum
divifio , & explicatio . ibid. Tabula fingulos defcri
bens pag. 249.
Characteres vulgares , quid fint . pag. 253. cur fic
dicti . ibid. eorum varium genus, & quantitas . pag.
254.
 254. locus , & valor. pag. 255. modus eos pronun
ciandi pag. 256.
Characteres Indici . pag. 257. qui populi præter In-
dos his utantur . ibid. eorum numerus > valor ac
natura . pag. 258. tabula antiquum , & hodiernum
morem exhibens . pag. 261 .
Characteres Romani . Quot , & quinam fint . pag.
263. quomodo exprimantur . pag. 264. eorum ta-
bella . pag. 266. illuſtratio per antiquas infcriptio-
nes . pag. 268.
Characteres Orientales , quot fint . pag. 270.
Characteres Orientales Hebraici , quid . pag. 270.
eorum unitates , decades , & centuriæ . ibid. valor
ac difpofitio . pag. 273.
Characteres Samaritani , quid fint , & quomodo ex-
primendi pag. 275 .
Characteres Græci , pag. 276. eorum vis , ac tabula
ibid. quot fint , & quot fuerint antiquitus . pag.
282,
Characteres Syriaci , pag. 284. eorundem poteftas ac
tabella fingulos defcribens . ibid.
Characteres Arabici , pag. 287. illorum numerus , va-
lor , ac laterculus , ibid. eos componendi ratio .
pag. 288. quomodo collocentur . pag. 289.
Characteres Ethiopici , pag. 290. eorum numerus ,
& figura . ibid. eos legendi , & fcribendi ratio . pag.
291. quomodo fint pronunciandi . pag. 292 .
Chronologia . Ejus definitio . pag. 1. quare differat, &
quo modo ab aliis artibus , ac Scientiis , quibus
tractatio temporis incumbit . pag. 2. ejus natura ,
ac partes . pag. 4. quotuplex fit . ibid.
Cyclus Solis , quid fit . pag. 136.
Cyclus Lunæ , five aureus numerus quid . pag. 143.
quomodo inveniendus . pag. 149.
Dies , quid fit . pag. 19. quotuplex . ibid . ejus prin-
cipium fecundum Variarum Nationum ufum . pag.
21. & feq.
Dies
Dies Intercalares , quid fint . pag. 233 .
Divifio. Quomodo definiatur . pag. 309. ejus partes ,
& quid in ea fpectandum . pag. 310. quibus regu-
lis expediatur . pag. 311. exemplum pag. 312. quo-
modo probanda fit an vera aut erronea fit . pag.
318.
Eclipfes , vide Syzigia.
Epagomena . Vide Dies intercalares .
Epactæ , quid fint . pag. 152. quid Epactæ Solis .
pag. 153. quid lunares . pag. 155.
Epocha Troje Captæ , V. C. quid fit . pag. 189. varia
variorum de illa opiniones ib. quotuplex . pag.190.
Epocha Varroniana , quid fit , & quo anno cepit . ibid.
Epocha Capitolina , ejus explicatio . ibid. ejus exor-
dium , & cur fic dicta . pag. 191.
Epocha Antiochena . pag. 193. unde deducta . ibid. 2
quo anno procedat . ibid.
Epocha Nabonafarea . Quid fit , unde fic dicatur. pag.
204. quo anno ceperit . ibid. varia fuper eam probl.
pag. 205. & feq.
Epocha Philippea . Quid , & unde cognomen hoc
traxerit . pag. 207. quo anno exorta fit . pag. 208.
in quo refpondeat Epocha Nabonafareæ . ibid.
Equinoctium , & folftitium , quid fint . pag. 123.
quid in his obfervandum . pag. 124. eorum calcu-
lus. pag. 126. Epocha . pag. 128.
Era Hifpanica . Vide Ann. Jul.
Era Chriftiana . Quid fit . pag. 171. quomodo a Græ-
cis vocetur ibid. quo deducta fit. pag. 172. qui-
nam fuerit inftitutor . pag. 173.
Era Diocletianea , quid . pag. 174. quo anno initium
duxerit ibid. unde fic nuncupetur . pag. 175. quo-
modo & Æthiopes ipfa utantur . pag. 176. in quo
conveniat Æthiopica cum Diocletianea . pag. 177.
Era Græcorum Civilis , quid fit . pag. 182. ejus
principium . pag. 183. quomodo ex ifta Era Chri-
ftiana procedat . ibid.
Æra
 Era Judaica . pag. 164. quo anno exorta fit . pag.
185. modus in ea inveniendi cyclum lunæ . pag. 187 .
Æra Alexandrea , pag. 208. quibus aliis nominibus
nuncupetur . pag. 209. unde cognomen hoc fortita
ibid. exempla varia . pag. 210. quomodo illa uſi
fint & Judæi . pag. 211 .
Era Muhammedica . pag. 215. quare fic dicta , & quo
tempore exordium traxerit , ibid. methodus annum
Muham. in Julian. reducere . pag. 216.
Æræ five Epochæ Ethnicorum variæ . pag. 213.
Hebdomas . Ejus definitio . pag. 24. quot diebus con-
ftet . ibid. ejus nomina varia , pag. 25..
Hiftoria . Quomodo Chronologiam infpiciat . pag. 3
Hora . Ejus definitio . pag. 15. quotuplex fit . pag. 16
fingularum explicatio . pag. 17 .
Indictio. Quid fit , pag. 150. quotuplex . ibid.
Kalendarium Julianum . Ejus tabula , pag. 217. &
feq. ejus ufus , & conftructio . pag. 229.
Littera Dominicalis , quid fit . pag. 138. quo ordine
procedant. hæ litteræ . ibid.
Menfis , quomodo definiatur . pag. 29. ejus diſtin-
&tiones , & fingul. declaratio pag. 30. & feq.
Menfes Hebraici . pag. 230.
Menfes Syriaci . pag. 231.
Menfes Perfici . pag. 232.
Menfes Æthiopici . pag. 233.
Menfes Arabici . pag. 234 .
Multiplicatio , ejus definitio , pag. 302. quotuplex fit
ibid. tabula ejufdem Pithagorica . pag. 303. varia
genera , ac fingularum explicatio . pag. 304. quid
ad eam examinandam requiratur. pag. 309.
Mufica . Quomodo Chronologiam infpiciat , pag. 3 .
Numerus Aureus , vid. Cyclus Luna.
Olympiades , & Agones Capitolini , quid fint , pag.
194 , quo anno prima Olympias celebrata fuerit .
pag. 195. varia de illis probl. pag. 169. a quo in-
ftituti Agones Capitolini , pag. 199. quo anno infti-
tutus
 tutus fuerit primus . ibid. quomodo ex anno Ca
pitolino habeatur Annus Chrifti pag. 200.
Periodus Metonica , & Calippica , pag. 160. Meto-
nicæ origo . ibid. quot annis conftet . pag. 161. quot
conftet Calippica ibid.
Periodus Dionyfiana . Quid fit , & unde fic vocetur ,
pag. 164. periodi hujus exempla varia , pag. 165.
Periodus Juliana , pag. 166. in quo confiftat ejus præ-
ftantia . pag. 167. varia probl. pag. 168. & feq.
Phyfica , quomodo referatur ad Chronologiam. pag.3.
Praxes primæ Arithmetices . pag. 294. earum nume
rus & qualitas . ibid.
Praxes Arithmetices a primis orta . pag. 319. quare fic
dictæ fint . ibid.
Reductio . Ejus definitio , pag. 319. varium genus
ibid. quæ notanda fint in hac Arithmetices ope
ratione . pag. 320. & feq.
Regula Proportionum , quid fit . pag. 322. divifiones
variæ, & quid in fingulis obfervandum . pag. 323.
exempla varia . pag. 324. quomodo examinanda fit
pag. 325 exercitatio arithmetica . pag. 327. & feq.
Solftitium , vide æquino&tium .
Syzygiæ , quid fint , pag. 115. quid Eclipfis . pag. 116.
quid Eclipfis luna . pag.117. quid folaris . pag. 120.
Subtractio , ejus definitio , regulæ , & exemplum .
pag. 298. quomodo fiat ejus examen . pag. 311.
Scrupulus , quid fit , ejufque variæ denominationes ,
ac diftinctiones . pag. 9. & feq.
Tempus . Ejus definitio . pag. 5. quotuplex fit . pag. 66
cujufque generis explicatio . pag. 7.
Victoria Actiaca , vide Annus Julianus.

IN-
 嗯

INSTITUTIONUM

CHRONOLOGICARUM

LIBER PRIMUS.

CA P. I.

De Chronologia Natura ac Partibus .

Chronologia eft ars tempora recte diftinguendi .

COMMENTARIUS .

Ac Chronologiæ ἀπὸ τοῦ τὸν χρόνον

λέγειν dictæ definitio genere con-
Ayer
"H ftat & differentia . Genus artem
ftatuimus non fcientiam , quippe
quæ finis eft Chronologiæ , & idcirco genus
effe nequit . Nam Ἡ μὲν ἄρα ἐπισήμη ἐσιν ἕξις
aπоdenτinn , Scientia eft habitus demonftrativus ,
ut ait Philofophus , Ethic. 1.6. c. 3. Talis ni-
mirum habitus , quo quippiam nobis fit demon-
ftratum , adeo ut de eo quodammodo certi fimus .
Ὅταν γαρ πῶς πιςεύῃ , καὶ γνώριμοι αυτῷὦσιν
ἀρχαὶ ἐπίςαται . Cum enim rem ita fe habere
quodammodo credat aliquis , & notafunt ei prin-
cipia , tum fcire dicitur , ut idem difputat , ib.
Chronologia autem iftiusmodi principia profert
Lib. I. A qui-
 2 INSTITUTIONUM

quibus hujufmodi fcientiam affequamur , & de

temporibus, quibus res geftæ defcribuntur , cer
tiores fiamus . Quapropter ipfa non eft fcientia ,
fed medium potius quo fcitur . Artis autem de-
finitio Chronologia ad amuffim quadrat : 'H
μὲν τὸ τέχνη ἕξις τις μετὰ λόγε ἀληθοῦς ποιητί-
an isiv , Ars enim eft habitus quidam cum vera
ratione effectivus . Arift. ibid. c. 4. Iftiusmodi vi-
delicet habitus quo e certis principiis effectum
aliquod producimus Hujufmodi autem eft
Chronologia , utpote quæ characteres quosdam
efficit quibus tempora præterita a fe invicem di-
ftinguat , resque olim geftas ac defcriptas fuis
temporibus affignet , ut non ipfæ tantum res ,
fed ipfa quoque tempora quibus evenerunt , cer-
tis indiciis nobis conftent .
2. Differentia Chronologia fumitur ex obje-
Eto & officio. Objectum Chronologia eft Tem
pora , non Tempus . Chronologus enim unum
& fingulare tempus non confiderat , fed diverfa
confert , ut hoc ab ifto diftinguat . Nam fi ex.
gr. Chrifti natalem examinet , annum & diem
quo natus eft, ut in ſe confideratum non inquirit ,
fed quatenus relationem habet ad tempus præ-
fens , vel ad aliam certam epocham tanquam
terminum , ad quem anni diesque a Chrifti na-
tivitate elapfi numerandi funt . Adeo ut duo fal-
tem tempora Chronologus perpetuo refpiciat ,
ut unius ab altero diftantiam exploratam habeat .
Unde etiam officium Chronologiæ patet , nimi-
rum diverfa hujusmodi tempora a fe invicem
fecernere , ut quantum ab uno ad aliud effluxe-
rit ,
 CHRONOLOGICARUM .
3
fit, computaret . Ex.gr. Hiftorici tradunt urbem
Romam anno tertio Olympiadis fextæ conditam
fuiffe . Jam Chronologiæ eft hunc annum ab aliis
quibuscunque tam præteritis , quam futuris di-
ftinguere , ut quot annis præceffit æram Chri-
ftianam , quot Diocletianeam , quot Hegiram ,
quot præfentem annum , & quibus indiciis diftin-
eta hujusmodi temporis intervalla conftant . Et
fic in aliis .
3. Ex prædictis liquet inter Chronologiam
aliasque univerfas tam artes quam fcientias mul
tum intereffe , inter eas etiam quibus incumbit
temporis tractatio . Nam nulla eft ars , nulla
fcientia , quæ fub eadem notione tempus con-
templatur atque Chronologia . Phyfica tempus
perluftrat , fed ut naturam ejus definiat , non ut
partes diftinguat . Aftronomia tempus difpicit ,
fed quatenus ad motus cœleftes , non quatenus
ad res terreftres refpectum habet . Mufica etiam
tempus pertractat , fed ut longitudine ac bre-
vitate partium incifum , & difpari fonorum in-
terftitio temperatum , non ut hiftoriæ ſubſer-
viens . Quin &ipfa etiam Hiftoria tempus confi
deret neceffe eft , fed iftud tantum defcribat quo
res geſtæ funt , non ut ab aliis temporibus fe-
cernat : Adeo ut Hiftoria quodammodo mate-
riem fuppeditet Chronologia , Chronologia for-
mam det Hiftoriæ ; illa res geftas defcribit , hæc
easdem fuis temporibus affigit. Sine Hiftoria nul-
la eft Chronologia , fine Chronologia nulla cer
ta Hiftoria . E quibus confequens eft, Chronolo-
giam diftin&te ab aliis arti fundandæ , & confti
A 2 tuen-
 4 INSTITUTIONUM
tuendæ fatis effe idoneam , quippe quæ tempora
aliter atque aliæ quævis artes vel fcientiæ pertra-
&tat . Nam tempora ab hiftoricis tantum adno-
tata certis quibusdam indiciis ac characteribus
ita diftinguit , ut quæcunque ab eis tantum de-
fcribuntur , propriis fuis temporibus applicen-
tur .
II. Partes Chronologie due funt , napinn &
χαρακτηρισική .
III. Pars xapinn eft , que temporis naturam
ac partes explicat .
IV. Pars xapaninpis inn ὴ , que de ipfis cha-
χαρακτηρισικ
racteribus agit , five notis , quibus tem-
pora diftinguantur .

1. Ex iis quæ modo commentati fumus , hu-

. jus divifionis ratio fatis elucefcit . Quandoqui-
dem enim tempora ſunt objectum five etiam fu-
bjectum Chronologiæ , & officium ejus temporum
diftinctio , utrumque horum tam fubje&tum vid.
quam officium diftincte explicandum eft ; ut In-
ftitutiones hafce Chronologicas perfectas redde-
remus . Etfubjectum quidem primum fibi locum
vendicat . Nemo enim temporum diftinguendo-
rum rationem imbibat , nifi qui varias tempo-
rum partes ac annorum formas prius intelligit .
Ut nulla eft enim natio tam fera , nulla tam
inculta , quæ aliquam temporum rationem non
inivit ; fic omnes propemodum , antiquitus præ-
fertim , in iis ad ufum civilem applicandis dif-
creparunt . Hi enim ad Solis , illi ad Lunæ
motus menfes annosque fuos exigebant , nec de
funt
 CHRONOLOGICARUM .

funt qui ad utriusque .Quinetiam nec inter

omnes convenit de ipfis diei nec ipfius hora
partibus , adeo ut fruftra temporum diftinctio-
nem aggredietur , qui eorundem ut a variis
ufitatorum gentibus cognitionen non præmifit .
2. Hinc igitur eft quod nos in duas hafce
partes , omnimodo diftinctas , Inftitutiones no-
tras Chronologicas dispefcimus : Quarum pri-
mam vocamus naperny , q. d. Temporariam ,
propterea quod tempori ejusque partibus expli-
candis infumitur . Alteram χαρακτηρισ
xapaampisiuneικὴν Cha-
racteristicam, eo quod characteres five notas Chro-
nologicas , quibus tempora diftinguantur , fuis-
que temporibus res olim geftæ defignentur , a
capite ad calcem tractat .

CA P. II.

De Tempore .

Χρόνος ἐςὶν ἀριθμὸς κινήσεως κατὰ τὸ πρότε

ρον καὶ ὕσερον .

Tempus eft numerus motus fecundum prius &

+ pofterius.

I. HEC optima temporis definitio ab Ari-

ftotele tradita 1. 4. φυσικῆς ἀκροάσεως ,
ut intelligatur , tenendum eft primo numerum
duplicem effe , numerantem & numeratum :
χρόνος ἐςὶ τὸ αριθμούμενον καὶ οὐχ ὁ ἀριθμοῦ
A 3
μεν .
 6 INSTITUTIONUM

μεν · Tempus eft illud quod numeratur , non

quo numeramus ; ut ibidem docet Philofophus :
i. e. non eft numerus binarius , ternarius , &c.
fed ipfe motus numeratus , Deinde , tenendum
eft etiam Solem & Lunam ( quarum præcipue
converfionibus tempus menfuratur ) orbem
continuo circumrotari idque duplici quidem
motu ; uno εἰς τὰ προηγούμενα , in anteceden
tia fignorum , viz. ab Ariete ad Pifcem , a Pi-
fce ad Aquarium , ab Aquario ad Capricor
num , &c. alio siç ra izóμeva , in confequentia
fignorum , ab Ariete ad Taurum , a Tauro ad
Geminos , & fic deinceps : Motu priori , ut
ab ortu ad occafum , dies numerantur ; pofte-
riori , ut ab occafu ad ortum anni . Quocirca
dies , anni , tempusque adeo univerfum nihil
aliud eft , quam luminarium motus collecti &
numerati . Et quidem fecundum prius & poſte-
rius. Nam cum luminaria in continuo verfen-
tur fluxu , aliæ motuum iftiusmodi partes prio-
res fint , pofteriores aliæ neceffe eft . Tempus
autem ab utroque motu , tam priori videlicet
five præterito , quam pofteriori five futuro ,
numeratur ; ipfumque ideo vel præteritum eft
vel futurum : non tamen abfolute , fed relati-
ve ; nihil enim eft preteritum , nihil futurum ,
nifi comparative ad præſens .

II. Tempus aliud eft Prolepticum , aliud Hi-

ftoricum .

III. Tempus Prolepticum eft quod Mofaica

. motuum cæleftium ratiociniapræceſſiſſefingitur ...
1. Quic-
 CHRONOLOGICARUM . 7

1. Quicquid certi de motuum cœleftium ar-

que adeo temporis ipfius initio habemus , libris
Mofaicis acceptum referimus . Verum enimve-
ro nonnullæ funt epochæ , ut periodus Juliana
& triplex Græcorum computus , & antiquæ quæ-
dam Hiftoriæ , Manethonis præfertim Hiero-
phantæ Ægyptiaci , quæ temporis primordium
ut a Mofe conftitutum anteceffiffe finguntur .
Quo fit ut Chronologi , ne quid ad perfectam
rerum tam ficte quam vere traditarum fcien-
tiam defideraretur , tempus quoddam poλn-
TTINO poftulare cogantur , ita dictum quod
πроλaußáves , i. e. anticipat & antevertit ve-
rum & Mofaicum temporis exordium .

IV. Tempus Hiftoricum eft quod a Mofaica

rerum epocha computatur .

1. Varro , tefte Cenforino , tria difcrimina

temporum effe tradit . Primum ab hominum
principio ad cataclysmum priorem , quod pro-
pter ignorantiam vocatur adnλor . Secundum
à cataclysmo priore ad Olympiadem primam ,
quod quia in eo multa fabulofa referuntur , uu-
nor nominatur . Tertium a prima Olympiade
ad nos , quod dicitur isop/nov , quia res in eo ge-
ftæ veris Hiftoriis continentur . Cenfor.c.21 . Ni-
mirum Varro , ut libris Mofaicis deftitutus, non
potuit non ignorare , quid a primo homine ad
diluvium acciderat , & propterea tempus illud
*
adnλor fibi , aliisque Ethnicis non immerito
nuncupavit , ut & illud quod a diluvio ad pri-
mam fluxit Olympiadem uxor , quoniam
A 4 'Ou-
 8 INSTITUTIONUM

Οὐδὲν Έλλησι πρὸ τῶν Ὀλυμπιάδων ἀκριβὲς

isópura , nibil a Græcis ante Olympiades accurate
fcriptum fuit , ut recte ait Juftinus Martyr ad
Græc.cohort. & African. μéxp piev 'OXvμTiaSwe
οὐδὲν ἀκριβὲς ἱσόρηται τοῖς Ἕλλησι , πάντων
συγκεχυμένων καὶ κατὰ μηδὲν αὐτοῖς τῶν πρὸ
τοῦ συμφωνούντων , Ante quidem Olympiades
nibil certi a Græcis in hiftoria traditur , omnibus
confufis nec ulla ex parte fibi confentientibus, Afr.
apud Eufeb. de Præp. Evang. 1. 10. c. 10. Ethni-
cis igitur nullum tempus proprie hiftoricum au-
diat , nifi quod primam Olympiadem fequitur .
Nos autem, qui Mofaicis gaudemus ratiociniis ,
ab ipfo primo homine mundoque condito hifto-
rias noftras exordiamur . Et idcirco totum tem-
poris quod ab ipfis motuum cœleftium carceribus
ad hanc ufque metam five tempus præſens efflu-
xerit , Hiftoricum jure nominemus .

CA P. III.

De Scrupulo .

Temporum partes funt Scrupulum , Hora , Dies ,

Hebdomas, Menfis , & Annus .

Empus , ut civilem ad ufum melius.ac-

1. TEmpus ,
commodetur , in varias haſce partes di-
ftribuitur , e quibus majores e minoribus colle
&tis oriuntur . E Scrupulis enim colligunturHo
ræ ,
 CHRONOLOGICA
LOGI RUM . 9
୨

ræ , ex Horis Dies , e Diebus Hebdomades , ex

Hebdomadibus Menfes e Menfibus Anni .
Quapropter ut omnes hafce partes diftinctius
explicatas demus , a minoribus ad majores pro-
grediendum eft .

II. Scrupulum eft minima pars temporis .

III. Eftque vel Horarium , vel Diurnum .
IV. Scrupulum Horarium eft commune vel
Chaldaicum .

V. Scrupulum commune eft vel primum , vel

a primo ortum .
VI. Scrupulum commune primum eſt fexagefi-
ma pars Hora.

1. Horam quamlibet in fexaginta partes æqua-

les partiti funt Antiqui , propterea quod nume-
rus fexagenarius multiplices admittit divifiones .
Nam refolvi poteft in bis triginta , ter viginti ,
quater quindecim, quinquies duodecim , & fexies
decem . Et idcirco commodiffima videtur hæc
Horæ diftributio . Vocatur autem hoc Scrupu-
lum etiam Momentum , necnon Minutum .

VII. Scrupulum a primo ortum eft fexagefima

pars Scrupuli primi.

1. Ut quælibet Hora in 60. partes æquales dif-

pefcitur ; fic & quælibet ex iftis partibus in toti-
dem particulas fubdividitur , quæ Scrupulafecun-
da nuncupantur . Qui autem exactiores ad huc
Aftronomicos , vel etiam Chronologicos , fuos
efficerent epilogismos , quodvis e . Secundis hi-
fce Scrupulis in 60. Tertia , quodlibet Tertium
in
 ΤΟ
ro INSTITUTIONUM

in totidem Quarta , quodlibet Quartum in toti→

dem Quinta , & fic ufque ad Decima diducunt .

VIII. Scrupulum Chaldaicum eft millefima o-

*
togefima pars Hora.
&

1. Scrupulum hoc Chaldaicum idcirco nomi-

natur , quod a Chaldæis inftitutum fuit , ab aliis
autem Orientalibus ( ut Judæis , Arabibus , &c. )
ufurpatur . Et hæc quidem Chaldaica Hora di-
ftributio ob eandem rationem inftituta fuit , at-
que communis ; eo videlicet quod in tot æquales
partes diduci queat . Nam in 1080. continentur
bis 540 , ter 360 , quater 270 , quinquies 216 ,
fexies 180 , octies 135 , novies 120
120 ,, decies 108 ,
quindecies 72 , & vicies 54. Ab ipfis Orientali-
bus vocantur hæc Scrupula op Helakim Par
ticula . Porro , ut Scrupulum quodlibet com-
mune in 60. fic Chaldaicum quodlibet in 76,
particellas nonnunquam fubdividitur,quæ D'y
Momenta nuncupantur .

IX. Scrupula haec vel Chaldaica in communia,

vel Communia in Chaldaica reducendaſunt .
X. Utfcrupula Chaldaica five Helakim in com-
munia convertas, propofitapartiaris per 18.
Quotus dat fcrupula communia prima , dein-
de refiduum multiplices in 60 , & praductum
itidem per 18. diftribuas , quotus enim often-
det Scrupula etiam fecundaquæfita .

1. In quolibet fcrupulo comuni 18. Chaldai-

ca continentur , quocirca quæcunque propo-
nantur Helakim Chaldaica , fi per 18. dividan-
tur ,
 CHRONOLOGICARUM . II

tur , quotus exhibebit fcrupula communia pri-

ma in ipfis comprehenfa . Et refiduum per re-
gulam proportionis in 60. ductum , & per eun-
dem numerum 18 divifum , quot etiam fcrupu-
la fecunda primis fint annectenda monftrabit .
2. Ex. gr. Menfis Judaicus definitur diebus
29 , horis 12, & helakim 793. Si fcire vel-
lem quot fcrupula communia in hisce 793 he-
lakim continentur , 793 per 18. divido , quotus,
eft 44. & refiduum 1. quod in 60 ductum &
per 18 divifum in quoto dat 3. in refiduo 6.
Ergo helakim 793 funt fcrupula communia 44.
3. Si fcrupula etiam tertia affequerer , ultima
Divifionis refiduum 6 in 60 duco & productum
360 per 18 divifum in quoto dat zo Ergo
menfis Judaicus eft dier. 29. h. 12. 793. five
dier. 29. hor. 12. 44. 20".
3. Aliud exemplum . Annus Judaicus fim-
plex eft dierum 354. hor. 8. 876. Si hæc he-
lakim 876 in fcrupula communia reduceres , di-
ftribuas 876 per 18 , quotus dat fcrupula prima
48. refiduum eft 12 , quod in 60 ductum , & per
18 divifum in quoto dat fcrupula fecunda 40 .
in refiduo o. Ergo helakim five fcrupula Chal-
daica 876 funt communia 48. 40″.ˆo".

XI. Ut fcrupula communia in Chaldaica re-

ducas , fcrupula data primo multiplices in
18. & producto refervato , fi quæ funt fcru-
pula fecunda , ea etiam in 18 ducas &pro-
ductum dividas per 60 , cujus divifionis
quotum annectes numero refervato five pro-
ducto
 12 INSTITUTIONUM

ducto prioris multiplicationis , aggregatum

eft numerus belakim quafitus .

1. Ex. gr. Si fcrupula communia 48′. 40°.

reducerem in Chaldaica , primo multiplico 48.
in 18 , & producto 864 refervato , multiplico
& 40 in 18 , & productum 720 divido per 60 , cu-
jus divifionis quotum 12 numero refervato 864
adjicio , fumma eft 876. Ergo fcrupulis com-
munibus 48. 40″. refpondent helakim Caldai-
ca 876.
• 2. Si fcrupula quoque tertia revocanda
pro-
ponantur , etiam ea in 18 multiplicanda & per
60 dividenda funt , & quotus ad fecundæ divifio-
nis productum aggregandus . Ex. gr. Si propo
nantur 44. 3 ″. 20". in helakim reducenda primo
multiplico 44. in 18. numerus productus refer-
vandus eft 792. Deinde 3" multiplico in 18 , &
producto 54 resarvato , tertia 20" in 18 duco ,
& productum 360 divido per 60 , & quotum 6
adjicio ad productum precedentis multiplicatio-
nis , viz. 54. Summam 60 divido per 60 , &
quotum 1. ad productum primæ multiplicatio
nis 792 adjicio , Summa eft 793. Ergo fcrupu
la communia 44. 3". 20″ funt helakim Chal-
daica 793 .

XII. Scrupulum Diurnum eft fexagefima pars

diei .

1. Ptolemæus aliique poft eum Aftronomi

totum nonnunquam diem in 60 partes æquales
difpefcunt , quæ fcrupula five fexagena diei vo-
ci-
 CHRONOLOGICARUM . 13

citantur ; quorum etiam fingula in totidem fe-

cunda diftribuuntur , & fecunda itidem in ter-
tia , tertia in quarta , & fic deinceps pariter
atque in fcrupulis orariis diducuntur .

XIII: Si fcrupula hæc diurna in horas & ho-

rarum fcrupula occurrant convertenda , pro-
pofita multiplices in 1440. , productum
dividas per 60. nam hujus divifionis quo-
tus per 60 etiam diftributus , in quoto dabit
boras , in refiduo fcrupula quæfita .

1. Quælibet , ut neminem latet , dies horis

conftat 24 , hora quælibet fcrupulis 60 , qua-
propter fi 24 ducas in 60 , producetur numerus

fcrupulorum totius diei , viz. 1440 , per hæc

igitur fcrupula horaria , fi multiplices diurna
propofita , in oraria convertentur .
2. Ex. gr. Proponantur fcrupula diurna 43
in horas & horarum fcrupula reducenda. 43 in
1440 ductis , productum eft 61920 , quod per
60 divifum in quoto dat 1032. Ergo fcrupula
diurna 43 funt horaria 1032. quæ fi per 60 di-
ftribuantur , in quoto dabunt horas 17 , in refi-
duo fcrupula 12'. ut fcrupula diurna fint ho-
ræ 17 , 12'.
3. Eodem modo procedendum eft fi fcrupula
dierum fecunda primis annectantur ; hoc tantum
obfervato quod in fcrupulis dierum fecundis.
computandis ultimæ divifionis quotus pro horis
dat fcrupula prima , & refiduum pro primis fe-
cunda . Ut fi propofita fuiffent fcrupula diurna
43.43". ifta 43 fecunda in 1440 etiam ducenda
funt ,
 14 INSTITUTIONUM

funt , fed ultimæ divifionis quotus 171

17 12 non da
bit horas & fcrupula prima , fed fcrupula pri-
ma 17 , & fecunda 12. quæ prima 17 primis 12
prius inventis anne& tenda funt , & fic fcrupula
diurna 43'. 43. efficiunt horas 17. 29′. 12".
4. Aliud exemplum . Proponantur fcrupula
diurna 35′. 22″. in horas & horarum fcrupula
convertenda . Primo 35 in 1440. multiplicata
producunt 50400. quæ per 60 divifa dant ho-
ras præcife 14. & eodem modo fcrupula pro-
pofita fecunda 22 in 1440 ducta producant
31680. quæ per 60 divifa , in quoto dant 528
fcrupula fecunda ; quæ etiam per 60. diftributa
fiunt 8. 48. Ergo fcrupula diurna 35′. 22
funt horæ 14. 8'. 48".

XIV. Ut e contra horas & fcrupula horaria in

diurna convertas , horas & fcrupula propo-
fita infecunda reducas , &fummam per 1440
partiaris , quotus enim dabit fcrupula diei
prima , & refiduum in 60. ductum , ‫ فوج‬per
1440 divifum fecunda exbibebit .

1. Ex gr. Sint horæ 12. 32. in fexagena

diurna revocande ; primo multiplico 12 in 60
producto 720 adjicio fcrupula appenfa 32' . Et
fic colliguntur fcrupula prima 752 , quæ per 60
iterum multiplicata , reducuntur in fcrupula fe-
cunda 45120. Hæc autem per 1440 divifa in
quoto dant fcrupula diurna prima 31 , & refi-
duum faciunt 480 , quod per 60 multiplicatum
producit 28800. Hoc productum per 1440 di-
vifumin quoto dat fcrupula diurna fecunda 20 .
Er-
 CHRONOLOGICARUM . 15

Ergo horæ 12,32' funt fexagena dierum 31 ′ , 20″.

2. Verum hanc per præcedentem regulam
examinemus . Nam una ex altera probetur . Jux-
ta prius igitur regulæ præcedentis exemplum ,
convertamus horas 17 , 29 , 12 " , in ſcrupula
diurna . Hora 17 in 60 ductæ producunt 1020 ,
quæ cum fcrupulis primis appenfis 29 efficiunt
1049. Hæc in 60 ducta producunt fcrupula fe
cunda 62940 , quibus adjicienda funt fcrupula
fecunda appenfa 12 ; ut fumma fcrupulorum
fecundorum fit 62952 , quæ per 1440 divifa in
quoto dant 43 ' , & refiduum faciunt 1032 , quod
in 60 ductum & per 1440 divifum dat etiam 4
43. Igitur horæ 17 , 29 , 12 , funt fexagena
diurna 43 ′ , 43 ″. Ergo rectiffime procedit cal-
culus . Et eadem quoque methodo horæ 14 ,
8', 48", fcrupula five fexagena diurna efficiunt
35 , 22 , juxta pofterius regulæ præcedentis e-
xemplum .

CA P. IV.
De Hora .

1. Hora eft pars diei .

II. Eftque vel æqualis , vel inæqualis .
III. Hora æqualis eft velfimplex , vel compofita .
IV. Hora æqualis fimplex eft vicefima quarta
pars τοῦ νυχθημέρα five diei civilis .

1. Η bore equales vocantur & ἰσημερινα

Equinoctiales , propterea quod totum
æquatoris circulum in 24 æquales partes diftri
buunt;
 16 INSTITUTIONUM

buunt ; quo evenit ut horis hifce fingulis gra-

dus æquatoris 15 competant , nam 15 in 24 du-
Ati gradus æquatoris univerfos 360 producunt .
Sol igitur qualibet hora Equinoctiali gradus 15
motu fuo medio peragrat . Et hinc eft quod fin-
gulis 15 longitudinis alicujus loci gradibus una
hora Equinoctialis ab Aftronomis numeratur ,
& unicuique gradui fcrupula horaria communia
quatuor . Equales idcirco nominantur , quia
femper fibi conftant , nunquam variatæ ; ut quæ
non majores funt tempore diurno nec nocturno
minores, fed per totum annum fibi fimiles fluunt ,
ab uno diei civilis puncto ad idem , ut a media
nocte ad mediam noctem , vel a meridie ad me-
ridiem numeratæ . Et hæc eft vulgaris diei parti-
tio tam Chronologicis quam Aftronomicis aptif-
fima ratiociniis .

V. Hora æqualis compofita eft , quæ a duabus

boris fimplicibus conflata , totam diem ci-
vilem in 12 æquales partes diſſecat .
1. Hanc diei civilis in 12 æquales partes di-
vifionem Græcos a Babyloniis olim didiciffe
teftis eft Herodotus , 1. 2. Ufurpatur & ab ipfo
Epiphanio , ut qui annum definit Julianum
τριακοσίων εξηκονταπέντε ἡμερῶν καὶ ὡρῶν
τριῶν
sprav , diebus 365 , & boris 3. Epiph. her. 24. bo-
ris tribus nimirum compofitis , quæ fex fimplices
efficiunt . Nam annus Julianus, ut cuique notum
eft , ultra dies 365. horas 6. fimplices colligit . :
2. Cæterum horæ ifta compofitæ , Aftrono-
mis Chataiæ & Iguræ præcipue in ufu funt , qui
quam-
 CHRONOLOGICARUM .
17

quamlibet duodecimam hujusmodi diei civilis

partem Chag vocant , & unicuique Chag fuum
imponunt nomen ab animale aliquo defumptum.
vid. 1. Zeh mus . 2. Chiu bos . 3. Tem pardus .
4. Mau lepus . 5. Chin crocodilus . 6. Siz ferpens .
7. Vou Equus . 8. Vi Ovis . 9. Schin Simia. 10.
You Gallina . 11. Sou Canis . 12. Cai Porcus .

Porro , quælibet Chag five duodecima pars rou

uxnμips in octo particulas fubdividitur , qua-
rum fingulas Geb appellant , adeo ut quælibet
Geb quartæ horæ æquinoctialis parti refpondeat .

· VI. Hora inæqualis eft duodecima pars dieifeor-

fim a note , vel etiam noctisfeorfim a die .

1. Horæ inæquales vocantur eo quod una cum

diebus naturalibus quotidie crefcunt vel decre-
fcunt ; atque ideo femper fibimet funt inæqua-
les , nam horæ diurnæ majores funt in æftate , in
hyeme minores : nocturna e contra in hyeme
minores , & minores in æftate . Nec unquam 2-
quales funt præterquam in punctis æquinoctiali-
bus , quando & horis æqualibus funt æquales .
Vocantur & hora xapinai propterea quod
napous , i. e. per tempeftates variantur . Per
hafce igitur horas inæquales five zapina's di-
viditur dies quælibet naturalis , ut & nox , in
12. æquales partes . Dies autem ab ortu folis
ad occafum , nox ab occafu ad ortum compu-
" tatur .
καιρικὰς indigitat Sospita-
2. Horas hasce zapina's
tor nofter Joh. x1 . 9. ufitatæ funt & a Judæis ,
Romanis , & Græcis antiquis ; ab ipfo etiam
B Pro-
 18 INSTITUTIONUM

Ptolemæo Aftronomorum principe , in Alma.

gefto , five libro praclaro μαθηματικῆς συνε
τάξεως .

VII. Ut longitudinem hore cujuslibet inæqua-

lis computes , Arcum diurnum vel noctur-
num in fcrupula horaria prima reducas
hæc enim per 12 divifa fcrupula prima da-
bunt , que hora quælibet naupinn fibi vin-
dicat .

1. Arcus diurnus eft longitudo diei ab ortu

folis ad occafum , nocturnus noctis ab occafu
Solis ad ortum longitudo . Ut arcum autem
diurnum vel nocturnum in quolibet loco men-
furatum habeas , elevatio poli & locus Solis in
Zodiaco neceffe eft præcognofcantur . Ex hi-
fce enim præmiffis ortus & occafus Solis quo-
tidie deprehenditur , & confequenter horæ na-
pixng longitudo.
2. Ex. gr. Proponatur dies Junii undecimus
hoc anno Chrifti 1667 , ut longitudinem in-
æqualium ejus horarum computemus Londini .
Elevatio poli , five latitudo Londini eft 51,322.
Junii undec. Sol primum Cancri punctum in-
1
greditur . Ortus igitur eft Sol hora 3 , 45' ,
occidit hora 8 , 15. Arcus itaque diurnus eft
horarum 16 , 30' , quæ in fcrupula redacta funt
990 , hæc per 12 divifa in quota fingulis horis

pixaç fcrupula horaria 8z largiuntur : Adeo

ut quælibet hora naipan fit fcrupulorum 82 ,
five horæ unius ionusprong & fcrupulorum 22.
3. Porro fi horæ cujuslibet xapiang initium
quæ-
 CHRONOLOGICARUM . 19

quæras , die propofito horas completas in 82

multiplices , & productum per 60 partiaris ,
nam quotiens dabit höras æquales , & refiduum
fcrupula , ad minutum quo Sol ortus eft , adji-
cienda , ut initium horæ pins quæfitæ de-
prehendas . Ut fi fcirem horæ quintæ zapinñs
initium die propofito , quatuor horæ jam com-
pletæ funt . Ergo multiplico 82 in 4 , & produ-
tum 328 divido per 60 , quotiens eft ÿ , refi-
duum 18. Ergo horæ 4 καιρικαὶ ἰσημερινάς 5 ,
28', adæquant . Addas 5 , 28' , ad momentum quo
Sol ortus eft , five ad hor. 3 , 45' , poft mediam
noctem ; Summa eft höra 9 , 13. Quinta ergo
hora zapin cœpit hora 9, 13, ante meridiem.
Demas horas 16, 30' , five arcum diurnum, ex
horis 24 , o , & relinquetur arcus nocturnus
eundem excipiens diem 7 , 30ʻ , quæ in fcrupu-
la redacta fiunt 450 , quæ per 12 divifa fingu
lis horis taipinas nocturnis fcrupula horaria
37′ attribuunt . Occidit Sol hora 8 , 15′ . Er-
go quinta hora xaipinn nocturna cœpit hora
10, 43', poft meridiem .

Ĉ A P. V...

De Die .

I. Dies eft vel naturalis , vel civilis .

II. Dies naturalis eft fpatium temporis orien
tem , occidentem Sölem interfluens .

1. Ohannes de facro Boſco , aliique ſenten-

Joh
tiam ejus amplectentes , Diem diftin
B 2 guunt
 INSTITUTIONUM

guunt in naturalem & artificialem . Naturalem

vocant quam nos civilem , Artificialem autem
quam nos naturalem . Verum noftra diftinctio, ut
antiquior, præferenda videtur, quam & ipfe Cen-
forinus tradit , apud quem hæc legere eft , Su-
pereft pauca de die dicere , que ut menfis & an-
nus partim naturalis , partim civilis eft . Natura-
lis dies eft , tempus ab oriente Sole ad Solis occa-
fum , cujus contrarium tempus eft nox ab occafu
Solis usque ad exortum . Civiliter autem dies vo-
catur tempus quod fit uno cœli circumaƐłu , quo
dies verus & nox continetur . Cenfor. de die nat.
c. 23. Quinetiam hæc non antiquiffima tantum ,
fed aptiffima videtur diei diftinctio . Enimve-
ro ipfa quoque natura dies a nocte diftingui-
tur ; atque ideo iftud temporis fpatium quo
Sol horizontem noftrum illuminat , dies natu-
valis merito nuncupatur , ut contrarium nox
naturalis .
2. Dies hæc naturalis perpetuo variatur :
nam a Solftitio Hyberno ad æftivum quotidie
crefcit , decrefcit autem ab æftivo ad Hyber-
num ; adeo ut cum Sol Cancrum ingreditur
dies naturalis fit longiffima & nox breviffima
breviffima vero dies & nox longiffima cum
Capricornum . Nec unquam dies naturales no-
&
tibus exæquantur præterquam in punctis æqui-
noctialibus , cum Sol nimirum primum vel Ari-
étis vel Libræ punctum invadit .

III. Dies Civilis eft temporis fpatium quo

Sol ab uno puncto ad idem , ut a media
nocte
 CHRONOLOGICARUM . 21

nocte ad mediam noctem circumvolvitur

atque ideo noctem etiam naturalem com-
prehendit .

1. Cæli , vel ( uti loqui folent antiqui ) fupre-

mus Orbis ab ortu ad occafum in dies circumro-
tatur ; Sole interim ab occafu ad ortum paula-
tim regrediente . Dies itaque Civilis una con-
ftat æquatoris ab ortu ad occafum circumvolu-
tione , & tanto præterea temporis intervallo ,
quanto Sol in dies ab occafu ad ortum retro pro-
vehitur . Quod tamen perpetuo non eft ejus-
dem quantitatis , idque propter Zodiaci obliqui-
tatem & Solis xxevrρóma . Et hinc eft quod
Aftronomi medium & æqualem Solis motum
inveftigare coacti fint , juxta quem Dies civilis
five vuxnuspor eft iftud temporis fpatium quo
Sol æquatoris fcrupula 59′. 8″. 19″. 43″ . 47 ″" .
percurrit .

IV. Diei Civilis quatuor conftituuntur epo-

che ; vel enim ab occafu Solis ad occafum ,
vel ab ortu ad ortum , vel a meridie ad
meridiem , vel a media nocte ad mediam
noctem computatur .
V. 1. Ab occafu folis diem aufpicati funt Ju-
dei, Athenienfes , Arabes , Bohemi , Silefii .

1. Hoc primum & antiquiffimum fuit diei

Civilis exordium , ipfis mundi primordiis infti- .
tutum ; quibus vespera mane nox diem præ- ›
ceffit : atque ideo prima nominatur , Gen. 1.
Hinc eft quod Judæi idem diei principium eti- .
B 3 amnum
 22 INSTITUTIONUM

amnum obfervant ; ut & alii propemodum Uni

verfi , qui ad Lunæ motus menfes annosque
fuos dirigebant ; pariter ac Judæi , ut Athenien-
fes , Arabesque . Nimirum primum menfis an-
nive diem exordiri non potuerunt prius quam
Luna poft Synodum apparuerit . Nova vero
Luna non die fed nocte fe primo videndam
præbet , & hinc fortaffis evenit ut nox ante
diem naturalem , vel dies Civilis ab initio no-
Etis naturalis iis præcipue computetur .
2. Et Athenienfes quidem diem fuum Civi-
lem ab hac Epocha deduxiffe teftantur Varro ,
Plinius , Cenforinus , Theodorus Gaza , alii : A-
rabas autem , Georgius Cryfococces , & Ulul.
Beig. Idem etiam diei Civilis initium Bohemos
Silefios , Italos , Auftricosque obfervaffe fcribit
Gaffendus . Quibus annumerari poffunt noma-
des Lybiæ , veteres Germani , Galli , aliique
qui tempora fua non per dies ut, nos , fed per
noctes ut Arabes numerabant , ut noctem diei
præferentes . Quam etiam ob rem veteres Græ-
ci non nusprúxtiov , ut S. Bafilius in Hexaem .
fed vuxuspor appellitabant, noctem ante diem
collocantes .

VI. 2. Ab exortu folis Babylonii præfertim

Graci recentiores .

1. Hoc de Babyloniis affirmat Cenforinus

dicens , Babylonii quidem a folis exortu ad ex-
ertum ejusdem aftri diem ftatuerunt . Cenfor.
c. 23. Et Plinius , Babylonii inter duos folis ex-
ertus . Plin. 1. 2. c. 77. quod confirmatur eti
am
 CHRONOLOGICARUM . 23 "7

am a Varrone apud Macrobium & Aulum

Gellium . Idem de Græcis recentioribus ut &
Romanis afferit Theodorus Gaza , & de No-
rimbergenfibus Gaffendus .

VII. 3. A meridie ad meridiem Umbri &

Aftronomi.

1. De Umbris a meridie ad meridiem diem

fuum Civilem computantibus locupletes habe-
mus teftes antea citatos , Varronem , Plinium
& Cenforinum .
2. De Aftronomis fatis conftat . E quibus
tamen Alphonfus in tabulis Alphonfinis , diem
fuum ab ifta meridie quæ diem propofitum an-
tecedit , aufpicatur ; ut diem fecundum Januarii
a meridie primi . At Tycho Brahe , Longo-
montanus in Danicis , Keplerus in Rudolphinis,
Eichftadius , & plerique recentiores ab ipfa diei
labentis meridie , ut fecundum Januarii ab ipfa
meridie iftius diei ; Quod in Aftronomis Epi-
logismis eft in primis obfervandum .

VIII. 4. A media nocte ad mediam noctem ,

Ægyptii antiqui , Romani , nos、

1. Romanos antiquos ab hac epocha diem

incepiffe fidem facit Cenforinus , hisce verbis ,
Cæterum Romani a media nocte ad mediam no-
Hem diem effe exiftimaverunt . Judicia funt facra
publica , & aufpicia etiam Magiftratuum , quo-
rum fi quid ante medium noctis eft a&tum , diei
qui præterit adfcribitur , fi quid autem poft me-
diam noctem & ante lucem factum eft , eo die
B 4 geftum
 24 INSTITUTIONUM

geftum dicitur qui eam fequitur noctem . Cenf.

c. 23. Idem de Egyptiis & Hipparcho tradit
Plinius , 1. 2. c. 77. Verum Aftronomica Hip-
parchi obfervationes ut a Ptolemæo traditæ ,
una cum Ptolemaicis ab exortu folis progre-
diuntur . Quam quoque του νυχθημέρα Ερο-
cham Chataiæ & Iguræ Aftronomi : Item Co-
pernicus , Reynoldus in Prutenicis , & Petavius
in Parifinis obfervant , hi enim omnes a media
nocte diem aufpicantur . Nicolaus Mulerus ta-
bulas fuas Frificas & meridiei & media nocti
accommodavit . Hæc apprime funt neceffaria
que a Chronologo perdifcantur , ne unum cum
alio diem confundat .

Event verven verve

ស

CA P. VI.

De Hebdomade .

Hebdomas eft feptem dierum Syftema .

1. Hoc feptem dierum Syftema ab ipfo mun-

di Conditore inftitutum fuit , qui tam
exemplo quam præcepto homines fex diebus la-
boribus operam dare , feptimo animum levare
docuit . At hinc eft quod ab ipfis rerum incu-
nabulis feptima quæque dies a Patriarchis & Ju
dæis celebrata fuit . A quibus etiam Gentiles in◄
ftitutum hoc acceptum obfervabant ; unde He
fiodus initio ἡμερῶν .

Проб
 CHRONOLOGICARUM . 25

Πρῶτον ἔνη τετράς τε καὶ ἑβδόμη ἱερὸν ἦμαρ

Primum novilunium , quartaque & feptima fa-
cra dies.
Alia feptimæ cujusque diei celebratæ veftigia "
apud Homerum , Callimachum , Suetonium >
Lucianum, aliosque Ethnicos Scriptores extant :
unde Theophilus Antiochenus , Пepìms ißdó-
μης ἡμέρας ἦν πάντες ὀνομάζεσι , De feptima
die quam omnes celebrant . Ad Autol. 1. 2.
2. Veteres autem Romani non Hebdomades
fed Ogdoades peregiffe videntur : idque propter
nundinas quæ nono quolibet die celebratæ funt ,
ea tamen ratione , ut ipfi nundinarum dies una
putarentur ; adeo ut feptem tantum dies folidi
nundinas interfluerent , ut e Dionyfio Hali-
carnaffenfi & Varrone liquet . Et hinc factum
eft , quod in Augufti Kalendario , Romæ non
ita pridem effoffo , non feptem , ut in noftris ,
fed octo notantur dies , octo iftis literis , A. B.
C. D. E. F. G. H. quæ rurfum de novo inci-
pientes totum percurrant Annum , non fecus
ac in noftris Kalendariis feptem ex iftis literis .
viz. ufque ad G. inclufive numeratis , ab ini-
tio ad anni finem ordine funguntur .

II. Nomen Hebdomadis dierum vel commune

vel proprium eft .
III. Nomen omnibus Hebdomade diebus com-
mune eft Feria.

1. Quælibet Hebdomadis dies Feria nuncu-

patur , a Chronologis præfertim & Ecclefiafti-
cis: Non quod in dies fingulos Feriari neceffe
fit ,
 26 INSTITUTIONUM

fit , fed propterea quod Pafchalis olim prima

fuit anni feptimana , cujus finguli dies Feriati
erant , & ab opere faciendo immunes , & id-
circo finguli reliquarum etiam feptimanarum
eam confequentium dies Feriæ nominantur .

IV. Nomina propria funt vel Ethnica vel·

Chriftiana .
V. Ethnica dierum nomina a planetis defu-
muntur , ut prima vocetur Solis , altera Lu-
ne, tertia Martis , quarta Mercurii , quin-
ta Jovis , fexta Veneris , & feptima Sa-
turni,

1. Hæe Planetarum nomina ab Ægyptiis pri-

mo diebus indita fuiffe teftatur Dio Caffius ,
1. 37. Qui duas etiam profert rationes quare
idem Planetarum ordo in diebus ac in Cœlis
non obfervatur . Quarum una Harmonica eft ,
altera Aftrologica . Ratio Harmonica eft ut Pla-
netarum nomina diebus dia rearapan impone
nerentur . Diateffaron enim primas in muficis .
confonantiis obtinet , cujus ratio eft fesquiter-
tia , vel ut 4 ad 3. ut fit quartus fonus a pri-
mo inclufive . Cæterum ordo Planetarum Cœ-
leftis eft Saturnus , Jupiter , Mars , Sol , Ve-
nus , Mercurius , Luna . Sol igitur quartus eft
a Saturno inclufive , Luna a Sole , Mars a Lu-
na; & fic deinceps . Et hinc eft quod Plane-
tæ in diebus denominandis ordine hoc harmo-
nico progrediuntur , Saturnus , Sol , Luna ,
Mars , Mercurius , Jupiter , Venus .
2. Altera ratio eft Aftrologica , ut a quɔti-
dia-
 CHRONOLOGICARUM . 27.

diano Planetarum dominio fumpta . Veteres

enim Aftrologi fingulis fingulorum dierum ho-
ris unum e Planetis præficiebant , ut primæ
horæ primi diei feptimana Saturnus præeffet ,
fecundæ Jupiter , tertiæ Mars , & fic ufque ad
octavam horam cui Saturnus iterum domina-
tur . Hoc autem ordine cum Planetæ fuis fun-
gantur officiis , primam proximi diei horam
Sol fibi fubjectam vendicabit , primam tertii
diei Luna , quarti Mars , quinti Mercurius ,
fexti Jupiter , feptimi Venus , & deinde Satur-
nus in præfidium fuum in primam proximi five
octavi diei horam iterum recurret . Et quo-
niam dies quælibet ab ifto Planeta nomen for-
tita eft quæ prima ejus horæ præfidet , Satur-
num Sol , Solem Luna , Lunam Mars , & fic
deinceps excipiat neceffe eft ,

·VI. Nomina Chriftiana fingulis Hebdomade

diebus juxta ordinem cujufque fuum impo-
nuntur > ut una vocetur prima , proxima

fecunda , & fic deinceps .

1. Omnes propemodum Orientales , ut Sy-

ri , Arabes , Ethiopes , & Perfæ Chriftiani.
non diem tantum Saturni , fed & totam Hebdo-
madem Sabbat , five Sanbat , appellant , & re-
liquas Hebdomadis ferias juxta ordinem fuum
a Sabbat denominant , ut diem Solis primam
Sabbat , Lunæ fecundam , &c. Et aliquoties fim-
pliciter primam , fecundam , tertiam , quar-
tam , & c. omiffa videlicet die .
3. Romani , Græcique , præfertim Chriftia-
ni
 ONUM
I TUTI
28 INST

ni æque ac Gentiles Planetaria dierum nomina

nonnunquam ufurpant . Veteres quidem pari-
ter ac recentiores . Nam Dies Solis apud Jufti-
num Martyrem occurrit Apol. z. Et dies Satur-
ni æque ac Solis apud Tertullianum Apol. c. 16.
Verum diem Solis five primam feptimanæ Fe-
riam aupianno Dominicam fæpius appellant , no-
mine ab ipfis fcripturis facris deducto , ubi di-
citur , Εγενόμην ἐν πνεύματι ἐν τῇ κυριακῇ
ἡμέρᾳ , Apoc . 1. 10.
3. Perfæ , Gentiles , Hebdomades non obfer-
vant , fed fingulis Menfis cujuslibet diebus pro-
pria imponunt nomina , quæ fic fe habent . 1.
Ourmuzd . 2. Behman . 3. Ardabahesht . 4.
Sharivar . 5. Efphandarmod . 6. Chordad . 7.
Mordad . 8. Dibadur . 9. Azur . 10. Aban. 11.
Chaur . 12. Mah. 13. Tir. 14. Jius . 15. Di-
bameher . 16. Meher. 17. Surush. 18. Resh. 19.
Fervardin . 20. Beheram . 21. Ram, 22. Bad.
23. Dibadin. 24. Din. 25. Erd. 26. Ashtad. 27,
Osman. 28. Ramiyad. 29. Marasfend. 30. Ani-
zan. Quinque autem ἡμέρας ἐπαγομένας five
Mufteraka hoc modo denominant . 1. Ahnud,
2. Ashnud. 3. Efphendermed. 4. Vahesht. 5 .
Heshunesh. E quibus diebus ifte qui idem quod
ipfe Menfis fortitur nomen Feftus habetur .

САР.
 CHRONOLOGICARUM . 29
Rememtestesses st

CA P. VII.

De Menfe .

1. Menfis eft Syftema 30 plus minus dierum .

II. Eftque vel Naturalis vel Civilis .
III. Naturalis eft vel Lunaris vel Solaris .

1. AS menfium diftin&tiones Cenforinus

HAS
olim obfervavit . Dicit enim , Men-
fium genera duo , nam alii funt Naturales , alii
Civiles . Naturalium fpecies duæ , quod partim
Solis , partim Lune effe dicuntur . Cenf. c. 22 .
Nos autem Lunarem Solari præponimus menfi ,
eo quod ut annus ad Solis , fic menfis ad Lu-
næ motus præcipue dirigitur .

IV. Menfis Lunaris eft vel Periodicus , vel

Synodicus.
IV. Nonnulli tertium Menfem Lunarem ad-
dunt , illuminationis dictum , quod temporis eft
intervallum a prima Lunæ poft coitum pares
ufque ad ultimum ante fubfequens novilunium
fluens : vel quod idem eft , totum illud tempo-
ris fpatium , quo Luna non ob vicinitatem ejus
ad Solis centrum occultata , faciem fuam no-
bis videndam præbet , quod eft dierum præter-
propter 26. nonnunquam aliquid amplius , alias
minus aliquid deprehenditur . Tempus autem
quo Luna facies nobis penitus abfconditur , In-
terlunium vocatur .
V. Mex-
 36 INSTITUTIONUM

V. Menfis periodicus eft temporis fpatium que

Luna ab uno Zodiaci puncto digreffa , ad
idem redit , eftque dierum circiter 27. h. 7.

VI. Menfis Synodicus eft fpatium temporis

quo Lund Solem poft Synodum relinquens ,
eundem affequitur , eique rurfum conjun
gitur , eftque dierum 29. bor. 12 44′. 3″.
1. Ponamus enim Lunam hodie cum Sole
congredi five conjunctam effe primo Libræ pun-
&to , ut Sol & Luna in ifto puncto fimul ver-
fentur . Poft dies 27 , & horas circiter 75 Luna
ad idem punctum iterum redibit , abfoluta ni-
mirum fua periodo , unde illud temporis fpa-
tium Menfis periodicus nominatur . Luna vero
ad hoc punctum regreffa , Solem ibi non in-
veniet , ubi reliquit , quippe qui motu fuo tis
ézóμera iftis 27. diebus ad vigefimum fepti-
mum ejusdem figni gradum promovetur . Lu-
na igitur cum Sole prius rurfum conjungi ne-
quit , quam iftos 27 libræ gradus etiam percur
rit : quibus peragrandis duos dies & horas circi-
ter 5 requirit , medio , viz. fuo motu ; adeo ut
totum temporis fpatium quod Luna duas inter
Synodos movetur , fit dier. 29. h. 12. 44. 3″ .
quod igitur Menfis Synodicus appellatur .
2. In Menfibus hifce percurrendis Luña va-
rias fubit mutationes . Nam uno circiter ante
& poft Synodum die nobis tota velatur , fecun-
do circiter poft conjunctionem die unvoed's
Falcata, octavo Aixórópos Dimidiata , duode
είπιο αμφίκυρτος Gibbofa , decimo quinto παν
06-
 CHRONOLOGICARUM . 31

σέληνος Plena , & rurfum duodevigefimo άμ-

Ο φίκυρτος , vigefimo tertio Διχόπμος , duodetri-
gefimo unvoerd's apparet . Quas Lunæ configu-
rationes Graci σχηματισμούς vocant .

VII. Menfis Solaris eft temporis fpatium que

Sol quodvis Zodiaci percurrit fignum .

1. In Zodiaco duodecim numerantur Signa ,

Aries , Taurus , Gemini > Cancer Leo , Vir-
go , Libra , Scorpius , Sagittarius , Capricornus ,
Aquarius, Pifces . Tempus igitur quod Sol fin-
gulis hifce fignis motu fuo εἰς τὰ επόμενα pe-
ragrandis abfumit , Menfis Solaris nominatur .
At quoniam longius in aliquibus ex hisce fignis
0 quam in aliis moratur , hinc Menfes hi folares
evadunt inæquales . Verum fi medii defectum
inter & exceffum affumantur , quilibet eorum
erit dierum 30. hor. 10. 29. 5

VIII. Menfis Civilis eft numerus dierum quem

unaquæque Civitas pro inftituto obfervat .
1. Menfes tam Solares quam Lunares præter
dies completos , horas infuper atque Scrupula
colligunt , unde ufui civili apte non accomo-
dentur . Hinc unaquæque civitas vel natio cer-
tum quendam dierum numerum inftituit , qui
tamen quam proxime Luminarium ad motus
accederent , eumque Menfem appellant .
2. Qui Annis Lunaribus utuntur , Menfes
fuos alternis 29 & 30 dierum conftituunt ;
propterea quod Menfis Lunaris fit dierum 29
& hor. 12 circiter , quæ bis collectæ folidum
effi-
 32 INSTITUTIONUM

efficiunt diem . Quibus anni folares magis ar

rident , ifti Menfes fuos diverfimode definiunt .
Nam in anno Juliano nonnulli Menfes funt
31, alii 30 , unus nunc 28 , nunc 29 dierum .
In anno Ægyptiaco omnes Menfes funt τρια
Rovnμspor , five tricenarii , quorum ad calcem
quinque ayoueva adjiciuntur . Sed de hifce
pofthæc agendum erit .

A︽ ︽ & c%
CA P. VIII.

De Anno .

Annus eft Syftema Menfium .

II. Eftque vel Cæleftis vel Civilis .
III. Cæleftis eft vel Solaris vel Lunaris .

I. TUllus eft e feptem Planetis , a cujus

$ Ν
Nullus revolutione per Zodiacum Annus non
conftituatur . Sed ufus obtinuit , ut ex eorum
tantum Planetarum , qui nobis majores viden-
tur , Solis videlicet & Lunæ , motibus , An-
nus menfuretur . Annuas igitur aliorum Pla-
netarum converfiones prætereo , ut & totius
Firmamenti per Zodiacum , cujus circumvo-

i lutio Magnus nonnullis Annus vocatur .

IV. Annus Solaris eft vel Tropicus vel Sydereus.
V. Annus Tropicus eft temporis fpatium quo
Sol ab uno aliquo e punctis Cardinalibus
digreffus ad idem revertitur ; eftque die-
rum 365 , bor. 5. , 49'.
1.Pum-
 CHRONOLOGICARUM .
33
1. Puncta Cardinalia duo æquinoctia toti-
4
demque folftitia dicuntur, quæ quoniam poza
Græcis vocantur , hinc Annus hic Tropicus
five vertens nominatur : ut & Equinoctialis
fi ab æquinoctio , folftitialis fi a folftitio utrovis
1 numeretur .
2. Quanta vero fit exacta anni Tropici men-
fura , nondum inter ipfos convenit Aftrono-
mos . Hi enim plus , illi minus quam fcru-
pula 49′ ultra dies 365 & horas 5 , ei lar-
giuntur . Nos fcrupulis fecundis quæ prima
49′ vel excedunt , vel ad ea complenda defi-
derentur , neglectis , annum Tropicum diebus
365 , horis 5 , 49' præcife definimus ; & pro-
nunciamus Solem Luminarium principem o-
nia Zodiaci figna motu fuo εἰς τὰ ἑπόμενα ,
five ab occafu ad ortum ifto temporis inter-
vallo perluftrare .
3. Non quod Sol eodem temporis tractu
fingula Zodiaci figna percurrat . Nam in Ar-
cu figniferi ab Ariete ad Libram porrecto diu-
tius moratur , quam in altero qui a Libra ad
Arietem extenditur ; idque propter Solis , Ter-
ræ refpectu , eccentricitatem , quæ efficit , ut
5 Sol aliquando a terra altior fubvehatur , ut in
ἀπογείῳ , alias ei propinquior , & in περιγείω
anоyei
exiftat . Et quo απογείῳ propinquior eft , eo
tardior , quo remotior , eo celerior nobis mo-
tus videtur . Quo fit ut ex Tychonis fenten-
tia , Sol ab Ariete ad Libram , five ab æqui-
noctio Verno ad Autumnale , non minori tem-
poris fpatio quam dieb. 186. hor. 18. 30′ mo-
C vea-
 34 INSTITUTIONUM

veatur ; a Libra autem ad Arietem non ma-

jori quam dieb. 178. hor. 11. > 19. Verum a
quocumque puncto cardinali Sol digrediatur ,
poft dies 365 horas 5 , 49′ ad idem regredi-
tur ; adeo ut fi , verbi gratia , Sot hoc anno
primum Arietis punctum invadat , & fic æ-
quinoctium Vernum conficeret Martii 10 me-
ridie , poft evolutos dies 365. h. 5. 49′ ad idem
ejusdem figni punctum iterum revertetur , &
idem reftituet æquinoctium . Hoc igitur eft
iftud temporis intervallum , quod Annum Tro-
picum appellamus .
VI. Annus Sidereus eft temporis fpatium quo
Sol ab una ad eandem ftellam fixam cir-
cumvolvitur , eftque dier. 365. hor. 6. 9º.
11" 22".

1. Nimirum ftellæ quoque fixæ pariter ac

Planetæ tardo quodam , & fero tandem intel-
lecto motu , orientem verfus revolvuntur
idque in fingulos quidem annos gr. o. 0′′49″.
54". Sol igitur ab aliqua ftella fixa digreffus
cum annum fuum Tropicum abfolverit , ean-
dem ftellam fixam non affequitur , usque dum
fcrupula 49" 54". ulterius peragravit ; quæ
non nifi hor. o. 20. 11. 22". permetiri queat.
Addas igitur horas o. 20. 11. 22″. ad dies
365. hor. 5. 49 & exurget anni fiderei quan-
titas dier. 365. hor. 6. 9. 11". 22″.

VII . Annus Lunaris eft Syftema menfium duo-

decim Lunarium , eftque dierum 354. bor.
8. 48 .
1. Men-
 CHRONOLOGICARUM . 35

1 1. Menfis Lunaris , ut modo infinuavimus,

eft dierum 29. hor. 12. 44′. quæ duodecies
multiplicata producunt anni Lunaris quanti-
tatem dier. 354. hor. 8. 48. Aufer dies 354.
hor. 8. 38. e diebus 365 hor. 5. 49. & reli-
qua fit differentia anni Tropici & Lunaris
d. 1o. hor. 25. 1'. Et quoniam hi undecim
1 propemodum dies ad annum Lunarem quo-
tannis adjiciuntur ut Tropicum exæquet , hinc
Epactales , five Epate nuncupantur .
VIII. Anni Civiles funt , quibus civitates vek
gentes pro arbitrio utuntur :
IX. Suntque vel Solares vel Lunares .
X. Solaresfunt qui ad Solis motus exiguntur .
XI. Suntque vel vagi vel fixi .
XII. Solares fixi funt, quorum initia in eadem
tempeftate fixa manent , quales funt Julia-
nus , Gregorianus , Alliacus , Gelaleus , &c.
XIII. Solares vagi funt , quorum initia per
omnes anni Tropici tempeftates vagantur ,
cujusmodi funt Nabonafareus , & Yezde-
gerdicus.
XIV. Anni Lunares funt qui ad Lunæ motus
accommodantur .
XV. Hi ſunt etiam vel Fixi vel Vagi .
XVÍ. Lunares Fixi funt qui embolismó in ea-
dem propemodum anni tempeftate perpetuo
cobibentur , cujusmodi funt Atticus , & Ju
daicus .
XVII. Anni Lunares vagi funt qui fingulas
anni tempeftates effrænate percurrunt , qua-
lis eft folus annus Muhammedicus .
C 2 1. Hic
 36 INSTITUTIONUM
1. Hic nudas annorum Civilium definitio-
nes exhibemus , propterea quod omnes ifti Ci-
viles anni figillatim funt exponendi : non ta-
men Methodo qua hic proponuntur , idcirco

quod nonnullæ funt nationes & civitates quæ

diverfas annorum formas admiferunt : Atque
ideo Methodum noftram in Civilibus hifce an-
nis explicandis a populis ufitantibus potius quam
ab annis ufitatis contexere multum præftat .

СА Р. IX.

De anno Juliano , & Gregoriano :

Anni Civiles Chronologo præcipue perdifcendi

Junt Romanus , Egyptiacus , Perficus , Sy-
riacus , Græcus , Judaicus , Muhammedanus.
II. Annus Romanus duplex eft , Julianus &
Gregorianus .

İ.
Antiquum Romanorum
Cæfarem annum
iis ufitatum ante
hic Ju-
præte-
reo , utpote de quo vix quippiam certi tradi-
tum habemus . Annum a Romulo urbis con-
ditore inftitutum , aliquo faltem modo Luna-
rem fuiffe , plusquam verifimile eft , ut & eun-
dem , decem conftitiffe menfibus , juxta ifta
Nafonis Carmina Faft. 1. 1. init.
に
·
Tempora digereret cum conditor Urbis , in anno
Conftituit Menfes quinque bis effe fuo .
2. Hanc ,
 CHRONOLOGICARUM . 37

2. Hanc , qualiscunque fuit , anni rationem

a Romulo conftitutam , Numa Pompilius Suc-
ceffor ejus immutavit , aliosque duos adjecit
Menfes , Januarium , puta & Februarium , to-
tumque definivit, annum communem diebus
355. quem ut intra cardines Solares cohibe-
ret , poft annos duos 22 , poft duos alios 23
dies inter terminalia & regifugium , hoc eft
inter 23 , & 24 Februarii intercalandos docuit :
Quos dies Menfem uspurdirov vocavit , tefte Plu-
.
tarcho . Intercalandi vero poteftas tota penes
Pontifices fuit , qui tamen ea usque adeo funt
abufi , ut ante Julii Cæfaris ætatem Menfes
Hiberni in Autumnum , autumnales in æfta-
tem , & fic deinceps retroverfi fint .

III. Annus Julianus eft Solaris fixus , diebus

conftans 365. horis 6.

1. Hic Annus Julianus dicitur a Julio Ce

fare Dictatore qui primus eum inftituit . Hic
enim annum Romanorum civilem Pontificum
licentia depravatum animadvertens , Lunarem
anni formam penitus abrogavit , ejusque loco
Solarem inftituit . Et ut Menfes in priftinas fe-
des revocaret , non tantum dies 23 inter termi-
nalia & regifugium anno quo huic caftigatio-
ni operam locavit , auctoritate fua pontificia
li intercalavit , fed & alios dies 67 inter No-
vembrem & Decembrem inferuit , unde quan-
titas iftius anni evafit dier. 445. Et cum ab
Ægyptiisdidiciffet annum Solarem effe die-
rum 365 hor. 6. hinc eam anni quantitatem
C 3 a Ro-
 NUM
38 INSTITUTIO

a Romanis obfervari decrevit . Annus quo hæc

gefta funt , erat per. Jul. 4668 , ante Chriftum
46. Qui & annus Confufionis vocatur , ut die-
rum 445.

IV, Annus Julianus eft vel communis vel Bif-

fextilis .

V. Annus Communis eft dierum 365. Biſſen-

tilis dier. 366.

1. Julius Cæfar , ut dixi , anni Romani quan

titatem fore dierum 365. hor. 6. decrevit . At
fex iftæ appenfæ horæ quater collectæ horas 24 ,
id eft , folidum conftituunt diem . Quapropter
annos tres dierum fore tantum 365 , & quarto
diem iftum e 6 horis quater collectis produ-
tum , intercalatum fore pronunciavi , ut die-
&
rum effet 366.
2. Dies ifte intercalaris eodem in loco infe-
rendus fuit , quo Menfis in anno Pompiliano ,
viz. poft terminalia , five Feb. 23 , Cæterum
Februarii 23 eft feptimus Kalendas Martii , &
Feb. 24. Sextus Kal, Martii , hinc eft quod an-
no intercalari fextus Kal. Martii bis numere-
tur , unde non dies tantum ipfe , fed & totus
annus Biffextilis nominatur .

VI. Men-
 CHRONOLOGICARUM ,
39
VI. Menfes in anno Juliano una cum ipforum
quantitate , in hoc laterculo exhibentur .

Dies 1. In hoc pi-

Menfes Dies nacidio non tan-
Men-
Juliani , Coll. tum expanforum
fis .
five fingulorum ,
fed & collecto-
32

Januarius. 31 3r
Februarius . 28 rum > quantita-
59
Martius. 31 90 tem Menfium vi-
120 dere eft . Men-
Aprilis. 30
fes autem hic de-
Majus. 31 151
Junius. 30 181 fcripti funt anni
Julius. 212 communis , nam
31
in Biffextili Fe-
Auguftus. 31 243
bruarius dies 29
September. 30 273
October. 31 304 habet . Januarius
November. 30 334 perpetuo chorum
December. 31 365 ducit in anno Ju-
liano , ut Mar-
tius in anno Pompiliano . Julius & Auguftus
Quintilis & fextilis olim vocati funt , eo quod
ifte quintus , hic fextus erat a Martio inclufive .
2. Quilibet ex hifce Menfibus in tres partes
diftribuitur , Kalendas , Nonas , & Idus voca-
tas . Kalende dicitur primus Menfis cujusque
dies . Martius , Majus , Julius & October fex
habent Nonas , reliqui Menfes quatuor . Juxta
iftos verficulos .

Sex Majus nonas , October , Julius & Mars,

Quatuor at reliqui , dabit idus quilibet O &to .
C 4 Ha
 40 INSTITUTIONUM

Hæ Menfium Julianorum partes ordine re-

trogrado numerantur . Januarius quatuor ha-
bet nonas : Idcirco poft Kalendas fequitur quar-
tus nonas , deinde tertius , tum pridie nonas
Quintus ergo dies eft primus Nonarum , five
ipfæ none . Nonas excipiunt Idus perpetuo
octo , retro quoque numeratæ ; ut fextus Ja-
nuarii dies vocetur 8 Idus , Septimus 7 , Octa-
vus 6 Iduum vel Idus , & fic ufque ad 13 qui
Idus dicitur . Dies cujuslibet Menfis qui Idus
fequuntur a Kalendis proximi Menfis , retro
putatis numerantur ; ut dies 14 Jan. eft undevi-
gefimus a Kalendis Februarii inclufive , dicitur
itaque 19 Kal. Feb. & dies 15 Januarii , eft 18
Kal. Feb. & fic ufque ad ultimum Januarii qui
fcribitur Pridie Kal. Feb. & fic in reliquis Men-
fibus , ut e Kalendario Juliano ad calcem harum
inftitutionum defcripto , clarius elucefcet .
3. Et hæc quidem Menfium Julianorum par-
titio , ab ipfo Romulo primo inftituta fuit
quam non tantum Numa Pompilius , fed & Ju-
lius Cæfar retinuit , ut ftata facra ab ipfo Ro-
mulo inftituta religiofe cuftodiret . Quo factum
eft ut Romani fcriptores quoto die Menfis quip-
piam geftum fuerit , noftrum ad inftar , nun-
quam exprimunt ; fed quoto die Kalendarum ,
Nonarum vel Iduum ; ut fi Septembris quartum
indigitarent , non dicerent Sept. 4. Sed Pridie
Nonas Septembris . Si Sept. 24. exprimerent ,
8 Kal. O&t. dicunt , & fic in reliquis .

VII. Annus Gregorianus eftJulianus caftigatus,

VIII. In-
 CHRONOLOGICORUM . 41

VIII. Inter annum Julianum & Gregorianum

boc tantum intereft , quod poft annum Chri-
fti 1600 , e fingulis quatuor annis centefi-
mis , qui omnes in forma Juliana funt Bif
fextiles , in Gregoriana tres primi funt com-
munes, ‫ بوع‬quartus folus Biffextilis .

2
i . Synodus Oecumenica Niceæ habita anno
Chriſti 325 pafchalem celebritatem die Domi-
nica , quæ plenilunium iftud excipit quod æqui-
noctium vernum proxime fecutum eft , pera-
gendam fancivit . Equinoctium porro vernum
iftis temporibus die 20 vel 21 Martii commif-
fum eft , duo namque dies æquinoctiis perpe-
tuo funt affignandi propter annos communes
& Biffextiles . Ad plenilunia vero quotannis
invenienda , patres illi cyclum Lunarem , au-
reum numerum dictum inftituebant , qui pleni-
lunia five quartas decimas ut iis perfuafum fuit
in fingulos annos indigitarent . Verum enim ve-
ro cyclum iftum Lunarem plenilunia non re-
te poft aliquas annorum centurias indicare ,
& ipfa etiam æquinoctia verfus menfium ini-
tia in anno Juliano retroverfa effe tandem ali-
quando deprehenfum fuit ; ufque adeo ut anno f
Chrifti 1582 æquinoctia diebus decem , qua-
triduo plenilunia retroacta fint & æquino-
&
tium iftud quod temporibus Nicenis Martii
20 , anno Chrifti 1582 Martii 10 , & plenilu-
nium quod tunc temporis Aprilis 5 , jam Ka
lendis Aprilibus commiffum fit .
2. Hinc eft quod anno Chrifti prædicto 1582
Gre-
 NUM
42 INSTITUTIO

Gregorius x111. Pontifex Romanus cyclo Lu

nari abrogato , ejus loco cyclum quendam epa-
Aarum fubftituit , & ut æquino& tium vernum
ad fedes Nicenas revocaret , ex anno prædicto
1582 Menfe Octobri decem dies fubtraxit , ut
diem Octobris quartum non quintus , fed deci-
mus quintus proximus exciperet ; ut ita dies de-
cimus quo æquinoctium confectum fuit , vige-
fimus diceretur ; & undecimus , vigefimus pri-
mus . Quos dies æquinoctia ne poftea defere-
rent verfus Menfis principium adhuc retrover-
fa , novam hanc anni formam ab ipfo Grego-
rianam dictam inftituit : qua annis quibuslibet
400 tres dies intercalares omittuntur . Idque
hac quidem ratione , omnes centefimos a Chri-
fto annos in forma Juliana Biffextiles effe ne-
minem fugiat : Gregorius autem edicto fuo fan-
civit , ut poft annum Chrifti 1600 , e quatuor
annis centefimis , unus isque ultimus tantum
Biffextilis effet , reliqui tres communes , die-
rum folummodo 365. Ex. gr. ut anni in Æra
Chriftiana 1700 , 1800 , 1900 qui forma Julia-
na funt Biffextiles jam fiant communes , fed
annus 2000 priftino more Biffextum fuum re-
tineat ; & fic poftea anni 2100 , 2200 , 2300
fint communes , at 2400 Biffextilis : ut quem-
admodum annus quifque quartus in Era Chri-
fti Biffextilis eft , reliqui communes , fic in Gre-
goriana anni forma poft annum 1600 , qua-
dringentefimus quifque erit Biffextilis , relíqui
vero omnes Communes .
3. Porro , quoniam annis 400 plus minus
æqui-
 CHRONOLIGICARUM .
43
xquinoctia in anno Juliano tribus diebus retroa-
guntur , propter dierum Biffextilium , citius
quam par fuit , intercalationem , hinc ifto an-
norum numero 'Biffextis omiffis tribus , iisdem
propemodum diebus , viz . Martii 20 & 21 per-
petuo fixa videntur . Novam hanc anni formam
invenit Aloyfius Lilius , unde & Liliana pari-
ter ac Gregoriana nonnunquam audit ; & pro-
pterea quod paucis tantum abhinc annis infti-
tuta fuit , hinc Stylus novus vocatur , ut vetus
Julianus .

CA P. X,

De anno Ægyptiaco & Æthiopico .

Annus Egyptiacus eft folaris .

11. Eftque vel vagus vel fixus ,
III. Annus Egyptiorum vagus , qui & Na
bonafareus , diebus conftat præcife 365.

IC Ægyptiorum annus Nabonafareus

1. Hidcirco rocatur , quod in Epocha a

Nabonafari Chaldæorum regis primordio com-

putata , ufurpatur : Vagus autem eft . Namque.
per omnes anni Juliani tempeftates , initium
ejus divagatur . Enimvero annus Julianus , ut
modo diximus , eft dier , 365. hor . 6. E quibus
horis quater collectis quarto cuivis anno fo
lidus dies productus intercalatur , ut quartus
quif-
 44 INSTITUTIONUM

quifque annus fit dierum 366. At annus hic

Nabonafareus horas iftas negligit , dies colli-
gens præcife 365. Quo fit ut annus quifque Ju-'
lianus quartus Nabonafareum uno die fuperet ,
adeo ut quadriennio quolibet vertente caput an-
ni Nabonafarei in anno Juliano retrovertatur ,
& folidum diem anticipet .
2. Ex. gr. Incipiat annus Nabonaſareus Jü-'
liano quolibet propofito Jan. 31. poft annos
quatuor incipiet Jan. 30. poft octo ad Jan. 29.
retrovertetur . Et fic anni Nabonafarei 1461 ..
totum annum Julianum retro perambulabunt ;
adeo ut anni Nabonafarei 1461 , Julianos tan-
tum 1460 conftituant . Nam fi multiplices 365
in 4 numerus productus erit 1460 quæ periodus
Sothiaca vocatur . Poft annos itaque Julianos
1460 five Nabonafareos 1461 neomenia ( ita
vocatur prima menfis cujufque dies ) Thoth qui
primus eft Egyptiorum menfis , ad eundem
unde digreffa eft , anni Juliani diem regredie-
tur : quo fit , ut uno anno Juliano currente duo
Nabonafarei nonnunquam incipiant . Nam fi
anno Juliano Biffextili annus Nabonafareus in-
eat Kal. Januariis , alter etiam Nabonafareus
ultimo Decembris inibit .
3. Primus annus Nabonafareus cœpit anno
per. Jul. 3967 Feb. 26. Ab hac igitur Epocha
reliqui anni Nabonafarei funt computandi . Et
hoc quidem eft vagum iftud & defultorium an-
ni genus quod Egyptii ufque ad Antonii &
Cleopatra cladem in ufum civilem afciverunt ,
quodque Mathematicis ac Aftronomis ufque ad
Pto-
 CHRONOLOGICARUM . 45

Ptolemæi ævum in ufu fuit . Cujus itaque ra-

tionem Chronologus neceffe eft perfpectam ha-
beat .

IV. Annus hic Nabonafareus duodecim conftat.

menfibus τριακονθημέροις & quinque ἐπα-
γομέναις .

Menfes M. D.
Ægyptiaci . D. Col.

ᏫᎯ . Thoth.
30 30
Παωφί . Paopbi . 30 60
Αθύρ . Athyr. 30 90
Χοιάκ . Choiac. 30 120
Τυβί . Tybi.
30 150
Mecheir.
Μεχέιρ . 30 180
Phamenoth. 30 210
Φαμενών .
Pharmuthi .
Φαρμεθί . 30 240
Pachon.
Παχών . 30 270
Pauni.
Παυνί . 30 300
Epiphi. 30 330
Επιφί .
Mefori. 30 360
Μεσορί .
Επαγόμεναι . 51365

1. Hoc pinacidium non nomina tantum ac

ordinem menfium Egyptiacorum exhibet , fed.
& menfium etiam tam Collectorum quam ex-
panforum dies , quorum ufus ftatim patebit ;
omnes , ut vides , menfes funt rpianov Inμspor,
five tricenarii : E quibus Thoth primum lo-
cum fibi vindicat , cujus prima dies , five neo-
menia
 46 INSTITUTIONUM

menia " eft & anni prima . Quinque upal

imagóμevai , i. e. Dies adjectitii ad finem an-

ni five poft Mefori perpetuo collocantur .

V. Si propofito quolibet anno Nabonafareo ,

initium ejus in Juliano quæras , annum da-
tum per 4. dividas , quotum e 57 fubtrabas
(fi minorfit quam 57 , fin major ex 422 , )
& numerus refiduus erit dies Julianus a Kal.
Jan. in quem neomenia Thoth incidit .

1. Annus propofitus per 4 idcirco dividen-

dus eft , quod annis Nabonafareis 4 vertenti-
bus folidus dies Julianus anticipatur . Si da-
tos igitur annos per 4 partiaris , quotus ex-
hibebit dies Julianos anticipatos , five quod
idem eft , Biffextiles omiffos , qui fi ex 57 ſub-
trahantur , relinquetur dies quo annus propo-
fitus init eo quod primus annus Nabonafa-
reus cœpit Feb. 26. qui eft 57 a Kalendis Ja-
nuariis .
2. Ex. gr. Ptolemæus , 1. 5. p. 125. ed. gr.
ait lunam defeciffe , Τῷ έ. ἔτι Ναβοπολλασά-
pou ὁ ἐσιν ρκζ' . ἀπὸ Ναβονασάρη , κατ' Αιγυ
' . εἰς τὴν κήν ὥρας ιά . ληγούσης ,
πτίες Αθύρ κζ
Anno Nabopollofari quinto , qui eft 127 a Na-
bonafaro , fecundum Ægyptios Athyr 27. ſequen-
te 28 bora undecima definente . Si initium an-
ni hujus Nabonafarei 127 in anno Juliano de-
prehenderem , primo 127 divido per 4 , quo-
tiens eft 31. Igitur 31 fubduco e 57 & re-
linquitur 26. qui eft dies a Kal. Jan. cui neo-
menia Thoth anno hoc propofito coincidit .
Cœ-
 CHRONOLOGICARUM . 47

Cœpit ergo hic annus propofitus 127 Jan. 26.

Porro fi deprehenfa neomenia Thoth diem
Athyr. 27 hic defcriptum invenirem , confu-
lo fupra fcriptum menfium Ægyptiacorum la-
terculum ubi in diebus collectis invenio a
neomenia Thoth ad neomeniam Athyr efflu-
xiffe dies 60 , quibus adjicio 27 , fumma eft
87. Ergo dies Athyr 27 eft 87 a neomenia
Thoth inclufa . Neomenia Thoth incidit in
diem 26 a Kal. Jan. adeo ut dies 25 elapfi
fint , priusquam annus hic Nabonafareus in-
cepit . Quocirca ad 25 addo prædictos 87
fumma eft 112. Incidit igitur Athyr 27 in
diem a Kalendis Januariis 112 , is eft Apri-
lis 21 , quod e Kalendario ad finem harum in-
ftitutionum defcripto patet . Eft enim annus
per. Jul. 4093 qui & Biffextilis & quidem
nocte diem Aprilis 21 , & 22 five ut Ptole-
mæus ait Athyr 27 , & 28 interfluente Lu-
nam defeciffe tabula Aftronomicæ fidem fa-
ciunt .
3. Si quotus excedat 57 , adjiciendi funt
unius anni Juliani dies , five 365 & e fumma
422 quotus eft fubtrahendus . Ex. gr. idem Pto-
lemæus ait Lunam defeciffe 4 anno 31 Darii
Hyftaspis Nabonafari 257 κατ' Αιγυπτίας
τυβὶ γ' . εἰς τὴν δ fecundum Ægyptios Tybi 3
fequente 4 , Ptol. I. 4. p. 101. Si anni hujufce
Nabonafarer 257 initium compertum haberes,
257 partiaris per 4 , quotus 64 major eft
quam qui ex 57 fubduci queat , addas igitur
365 ad 57 , e fumma 422 fubdue quotum
tuum
 48 INSTITUTIONUM

tuum 64 , & refiduum erit 358. Ergo anno

Nabonafari 257 neomenia Thoth incidit in
diem 358 a Kal. Jan. i. e. in Decembris 24+
A neomenia Thoth ad neomeniam Tybi dies
effluxerunt 120. Erat igitur tertia Tybi 123.
a neomenia Thoth. Ad dies igitur anni Ju-
liani qui completi funt priusquam cœpit hic
annus Nabonafareus , viz. ad 357 adde 123 e
fumma 480 , ut dies anni Juliani excedente ,
fubtrahas dies unius anni Juliani five 365 , &
relinquetur 115. Tertius ergo dies Athyr
incidit in diem 115 a Kal. Jan. five in A-
pril. 25 .
4. Si annus propofitus fequatur Nabonafa-
reum 1472 , five per. Jul. 5437 & nihil poft
divifionem fupererit , abjicienda eft unitas e
quoto , priusquam fubductio fiat . Ex. gr. Hoc
anno Chrifti 1667 , per. Jul. 6380. annus
Nabonafareus 2416 init , ut e methodo fecun-
do Libro tradita liquet . Si 2416 per 4 di-
ftribuas , quotus erit 604. o. fed quoniam ni-
hil poft divifionem reftat , & hic annus fe-
quitur annum Nabonafareum 1472 five per
Jul . 5437 , hinc e quoto fubducenda eft uni-
tas , ut fiat 603 , hic autem major eft , quam
ut e numero etiam 422 fubtrahatur , ergo ad
422 alios adde 365 , e fumma 787 C aufer quo-
tum tuum unitate mutilatum five 603 & re-
linquitur dies 184 a Kal. Januarii . Hoc igi-
tur anno Chrifti 1667 annus Nabonafareus
2516 iniit Julii 3. Dies quo hæc commenta-
tus fum
2 . erat Septembris duodecimus , qui
etiam
 CHRONOLOGICARUM ! 49

etiam eft duodecimus Athyr , nam Athyr una

cum Septembri init .

V. Annus Egyptiacus fixus qui & Altiacus ,

eft ejusdem quantitatis atque Julianus .

1. Hic annus vocatur Altiacus , propterea

quod paucis poft Actiacam victoriam annis Ale-
xandrini , reliquique Egyptii una cum jugo Ro-
manorum hanc anni formam admittebant ; quo
tempore popularis Ægyptiorum annus vagari
defiit Embolismo reftrictus , vago & Nabona-
fareo Mathematicis folis relicto .
t 2. Hæc igitur anni ratio quam in Era Actia-
ca & Diocletianea veteres ufurpant , ejusdem
eft quantitatis , cujus Julianus . Diebus enim
conftat 365 , horis 6 , e quibus horis quater col-
lectis exurgit dies quarto cuivis anno interfe
rendus , vel potius adjiciendus .

VI. Differt hic annus Altiacus a Juliano .

VII. Primo , menfium nominibus & quanti-
tate , que eadem in hoc anno funt que in
Nabonafareo .
J
1. Hic enim annus Atiacus 12 iftis mem-
fibus &pianov Inépors conftat & quinque Epago-
menis , de quibus modo dictum eft in anno Na-
bonafareo , viz. Thoth , Paophi , & c . adeo ut
quamvis anni , non tamen menfium Juliano-
rum quantitatem admiferint .

VIII. Secundo , principio . Nam annus Julia-

nus a Kal. Jan, Altiacus ab Aug. 29. init.
DI 1. An-
 50 INSTITUTIONUM

1. Annus Ægyptiorum vagus 724 primus

erat a quo fixi numerantur ; verum 724 per
4 divifi in quoto dant 181 , quotus hic ex 422
fubtractus relinquit 241. Hic igitur annus Na-
•
bonafareus 724 cœpit die 241 a . Kal. Jan. is
eft Aug. 29. Et hinc eft quod omnes anni
Ægyptiorum fixi ab ifto die procedant , eo
tantum excepto qui annum intercalarem proxi-
me fequitur , utpote qui Aug. 30. incipit , ob
diem ad finem anni præcedentis adjectam .
IX. Tertio . Intercalandi loco . Nam in an-
no Juliano dies intercalaris inter 23 , ‫مون‬
24 Feb. in Actiaco inter Aug. 28 , ‫ مون‬29
inferitur.

1. Nimirum Egyptii ne priftinam menfi-

um tricenariorum quantitatem immutarent , di-
em hunc intercalarem poft izayouévaç ad anni
videlicet finem adjiciebant , quo fit ut in anno
embolimeo Epagomenæ fint fex , quæ in com-
muni quinque tantum numerantur .

X. Quarto, anno intercalari ; qui in Altiaca

forma non idem eft atque in Juliana , fed
proxime præcedens .

1. In anno igitur quadriennii Juliani five

poft Biffextilem tertio , neomenia Thoth in
Aug. 30 incidit ; ut annus Chrifti huic præfenti
proximus , puta 1668 eft Biffextilis , præfens
ergo five 1667 eft tertius poft Biffextilem , at-
que idcirco in anno Actiaco qui hoc currente
definit , dies intercalaris inter Aug. 28 & 29 in-
feri-
 CHRONOLOGICARUM .

feritur , quo fit ut annus Actiacus hoc curren-

te Juliano iniens , & in Biffextilem incurrens ,
ab Aug. 30 oriatur .
.
2. Ex. gr. D. Ambrofius ait , Sicut feptuage-
fimo fexto anno die imperii Diocletiani factum
eft . Nam tunc vigefimo octavo die Pharmutii
menfis qui eft nono Kalendas Maii dominicam
Pafche celebravimus fine ulla dubitatione majo-
rum . Ambr. Epift. 1. 10. Ep. 38. ad Epifco-
pos Emilia . Scire vellem in quem diem an-
ni Juliani conveniat 28 Pharmutii hic memo-
ratus . Annus Diocletiani 76 iniit anno Chri-
fti 359. Nam fi ad 76 addas 283 fumma eft
359 , porro annus Chrifti 360 eft Biffextilis .
Annus igitur Diocletianeus 76 ut proximus
poft intercalarem Actiacum cœpit Aug. 30.
Is eft dies a Kal. Jan. 242. A neomenia Thoth
inclufive ad Phamenoth exeuntem five Phar-
mutium ineuntem dies colliguntur 2ró. Paf-
cha hoc anno celebratum eft Pharmutii 28
addas igitur 28 ad 210 , fumma eft 238. Er-
go Pharmutii 28 eft 238 a neomenia Thoth
inclufive , five quod idem eft , a die 248 a Kal.
Jan. inclufive , Anno Chrifti 359. Cœternm
241 & 238 collecti producunt 479. E qui-
bus fubduc 366 ( eo quod annus hic Actiacus
in Biffextilem Julianum incurrat ) & relinqui-
tur dies a Kal. Jan. 113 , is eft Aprilis 23 , five
9 Kal. Maii. Ergo anno Diocletianeo 76 Phar-
mutii 28 in nonum Kalendas Maii anno Chrifti
360 convenit , ut recte tradit Eruditiffimus
pater .
D 2 3. Hoc
 INSTITUTIONUM
52

3. Hoc igitur obiter notandum eft , quando

cunque in annis Ægyptiacis tam fixis quam va-
gis computandis tranfitus fit ab anno Juliano
communi ad Biffextilem poft Feb. 24 , de fum-
ma collecta dies 366 detrahendi funt , ut diei,
Biffextilis habeatur ratio . Vel fi fubducas tan-
tum 365 dies , ut in anno Biffextili colligun-
tur , fumendi funt , ut in exemplo propofito
fubductis 365 ex 479 fuperfunt 114 , qui etiam
eft nonus Kalendas Maii in anno Biffextili , ut
113 in communi .

XI. Annus Ethiopicus nihilo difcrepat ab

Egyptiaco fixo præterquam in menfium no-
minibus quæ fequuntur .

Menfes Menfes Dies Juliani

Ethiopici. Egyptiorum . qu
quoo ineunt .

Mafcaram . Thoth . Aug. 29

Tykymat.. Paophi . Sept. 28
Hydar. Atbur . Octob. 28
Tyshas . Choiac . Nov. 27
Tyr . Tybi. Decemb. 27
Jacatit . Mechir . Jan. 26
Magabit. Phamenoth Feb. 25
Mijazia. Pharmuthi . Mart. 27
Ginbat . Pachon . 261
April.
Syne. Pauni . Maii. 26
Hamle . Epiphi. Jun. 25
Nabafe . Mefori . Julii. 25
Pagomen . Epagomena. I Aug. 29

I. In
 CHRONOLOGICARUM .
53
1. In hoc laterculo menfes tam Egyptiacos
fixos quam Ethiopicos defcriptos habes , una
cum diebus in anno Juliano quibuscum ineunt :
qui tamen unitate funt augendi usque ad Feb.
quoties annus ab Aug. 30 incipiat . Hoc eft ,
cum annus quilibet Egyptiacus vel Æthiopi-
cus propofitus intercalarem proximus excipiat.
Tum enim Mafcaram & Thoth Aug. 30 .
!
Tykymt & Paophi Sept. 29. incipiet , & fic
deinceps usque ad Februarium inclufum . Nam
Magabit & Phamenoth ineunt Feb. 26. at
Mijazia & Pharmuthi in Martii 27. & fic de-
inceps , ut in laterculo defcribitur , ob diem
Februario intercalatum .
2. Dies quos Egyptii Græce 'Exayoμévas
vocant , Ethiopes corrupte Pagomen . Hæc
igitur eft anni forma ab Æthiopibus etiamnum
ufitata , quæ cum eadem fit omnino quæ A-
tiaca five Egyptiaca fixa , ulteriori explica-
tione non indiget .

CAP. XI.

De anno Perfico .

Annus Perficus eft Solaris .

II. Eftque , vel vagus vel fixus , ifte Tezde-
gerdicus, bic Gelaleus vocatur .
III. Annus Yezdegerdicus ejusdem eft forme
D 3 at-
 INSTITUTIONUM
54

atque Nabonafareus , ut diebus conftans

365 , Menfibus 13 #pianovInµépois, & epa-
gomenis quinque .

1. YEzdegird filius Shahriar ultimus erat

Perfarum Rex , a Saracenis interfe-
Aus ; a cujus obitu Perfæ fuos deducunt an
nos , qui nihilo difcrepant a Nabonafareis
præterquam Epocha , & menfium nominibus ,

IV. Menfes Perfici fic fe habent ,

Dies
Menfes Dies
Men-
PERSICI. Coll.
fis .

Fervardin mah. 30 30
Ardabahesht mah. 30 60
Chordad mah, 30 90
Tyr. mah. 30 120
Mordad mah. 30 150
Sharivar mah, 30 180
Meher mah. 30 210
Aban mah. 30 240
Adar mah. 30 270
Di mah. 30 . 300
Beheman mab, 30 330
Efphandarmod mah, 30 360
Mufteraka . 5 365

1. Singulis , ut vides , menfibus vocula mah

adjicitur , quæ perfice menfem fignificat : pro-
pte
 CHRONOLOGICARUM .
55

pterea quod aliquis cujusque menfis dies eodem

nomine , quo ipfe menfis , gaudet ; ut 17 Fer-
vardin mah , dicitur Fervardin : 3 Ardabahesht
vocatur Ardababesh &c. Quocirca ut ipfe
menfis a die ifto diftinguatur , voculam iftam
mah fibi adfcriptam habet . Quas Græci nu-
pas izayoutras , Perfæ Mufteraka , q. d. Dies
Furtivos vocant . Fervardin eft menfis primus
in anno Perfico ut Thoth in Nabonafareo :
ultimus Efphandarmod poft quem completum
Mufteraka frequentius ineunt , aliquando poft
Aban mah.

V. Ut neomeniam Fervardin invenias an-

num Tezdegerdicum per 4 dividas , quotum
fubtrahas ex 167 , & reliquus fit dies a
Kal. Jan. quo Fervardin init .

1. Nimirum ut annus primus Nabonafareus

cœpit Feb. 26. fic Yezdegerdicus primus a Junii
16 incepit , qui a Kal. Jan. eft 167 , anno Chri-
fti 632. Nabonafareo 1380. Thoth iniit Martii
18. Choiac igitur ifto anno una cum Fervar-
din Perfico cœpit Jun. 16 , is eft ut dixi 167 a
Kal. Januariis . Et hinc eft quod quotus divi-
fionis ex 167 fubtrahendus eft , ut neomeniam
Fervardin affequamur .

2. Ex. gr. Proponatur annus Yezdegerdicus

246 ; ut ejus initium eruamus , 246 partimur
•
per 4 , quotus 61 , fubductus e 167 relinquit
106. Ergo ifto anno neomenia Fervardin in-
cidit in diem 106 a Kal. Jan. five in April. 16.
D 4 3. Si
 NUM
56 INSTITUTIO

3. Si nihil poft divifionem fupererit , unita

tem e quoto fubducas , & refiduum ex 167. Sic
7

anni 292 per 4 divifi in quoto dant 73 , in re-

fiduo o , aufer igitur unitatem e quoto , & refi-
duum 72 fubduc ex 167 , & relinquetur 95. Er-:
go annus Yezdegerdicus 292 iniit April. 5.
4. Poft annum Yezdegerdicum 433 , Chrifti
1064 , fi vel nihil vel unitas poft divifionem re-
ftiterit , unitas e quoto fubducenda eft . Et quo-
tus ifte , unitate , fi opus fit , mutilatus , fi major
fit quam qui ex 167 fubduci queat , ad 167 ad-
dantur 365 , & e fumma 532 fubtrahatur . Hoc
anno Chrifti 1667 Yezdegerdicus 1037 init , qui
per 4 divifus in quoto dat 259 in refiduo I. 1.
Annus hic poft Yezdegerdicum 433 venit ; ab-
jiciendum eft igitur unitatem e quoto propter
unitatem in refiduo , & refiduum 258 ex 532
fuatrahendum , & reliquus fit dies 274 a Kal.
Jan. Is eft Oct. 1. Ergo hoc anno Chrifti 1667,
Yezdegerdicus 1037 incipit Oct. 1. Adeo ut
neomenia Fervardin Perfici & Choiac Egy-
ptiaci & Kalendæ Octob. Juliani concurrant .

VI. Annus Gelaleus eft folaris Tropicus .

1. Nomen fortità eft hæc anni forma a Sul-

tan Gelal. Edin Melichshah Arfelan Saljuki j
... eum vocat Ulug Beig : hic Mefopotamia
ut
erat Imperator : Menfes eosdem habet quos
Yezdegerdica , viz. 12 tricenarios & 5 Mufte-
raka , in anno communi , fex in intercalari , ut
annus Actiacus . Sed primo inftituto menſes
verc
 CHRONOLOGICARUM . 57

vere folares erant , a tranfitu folis per fingula

figna numerati .

VII. Conftat hic annus diebus 365 & fcru-

pulis diurnis 14 33″. 7″7" . 32″ . i . e. boris
5 49′. 15". 0". 48″*.
VIII. Methodus bujus anni in hoc fere con-
fiftit , ut cum fexies vel fepties quadrien-
nio quovis vertente facta fuerit intercala-
tio, femel ad quintum annum prorogetur .

1. Eft igitur annus hic , fi quis alius , vere

Tropicus , motibus folaribus quam exactiffime
refpondens . Embolismus enim fextus & non-
nunquam feptimus in annum quintum delatus
æquinoctia &folftitia iisdem perpetuo menfium
diebus affigit .
2. Inventa fuit hæc anni forma , ut panegy-
ris Neuruz eodem perpetuo die celebraretur
non fecus ac Gregoriana anni forma ob Pafcha-
tis celebritatem inftituta fuit . Sed quoniam,
vix vel ne vix quidem in Hiftoricis legendis,
occurrit hæc anni forma , non eft ut in ea ex-
plicanda diutius immoremur .

САР.
 58 INSTITUTIONUM

CA P. XII.

De anno Syriaco .

Annus Syriacus eft Solaris fixus , ejufdem

quantitatis atque Julianus .

1. Unc annum Arabes , Perfæque Rume-

HUnum five Græcum appellant , quo Syro-
græci , Antiocheni. , cæterique Orientales in
æra Seleucidarùm utuntur . Quoad tam anni
quam menfium quantitatem fingulorum , a Ju-
liano nihilo differt : Conftat enim diebus 365
horis 6. & menfibus duodecim ejusdem , cujus
Juliani , quantitatis .

II. A Juliana diſſentit hæc anni forma .

III. Primo , Epocha , non enim a Kal. Janua-

riis , fed Octobribus computatur :

IV.Se-
 CHRONOLOGICARUM .
59

IV. Secundo , menfium nominibus › que fe-

quuntur .

Menfes Menfes
SYRIACI . Juliani .

Tishrin prior. October.

Tishrin pofterior , November.
Canun prior. December.
Canun pofterior, Januarius.
Shabat, Februarius.
Adar, Martius.
Nifan. Aprilis.
Aiyar, Maius.
Naziram. Junius.
Tamuz. Julius .
Ab. Auguftus.
Elul. September.

1. Tishrin prior , ut in laterculo vides , eft

primus anni menfis , una cum Kalendis Octo-
bris iniens . Singuli menfes eundem dierum
numerum colligunt quem Juliani iis refponden-
tes . Adeo ut Shabat non fecus ac Februarius
in anno communi dies 28 , in Biffextili 29 fi-
bi vendicet . Quocirca cognita anni Juliani
forma hæc fimul innotefcit , quippe quæ pror-
fus Juliana eft , ideo fatis explicata .
2. Hujus anni formæ frequens eft in Ulug
Beigo , Albatenio , Butichio five Said Ebn
Batrick annalium Alexandrinorum fcriptore ,
aliisque fcriptoribus Orientalibus ufus .
САР.
 60 INSTITUTIONUM

AgenteseneCIMAMAND

СА Р. XIII.

De Anno Græco .

Annus Græcus eft vel Atticus vel Macedoni-

cus ,
vel Syromacedonicus , vel Paphiorum
vel Bythyniorum .
II. Annus Atticus eft Lunaris fixus .

I. RECI antiquitus ab oraculo manda-

Gtum acceperunt , to due y

πάτρια , μῆνας , ἡμέρας , ἐνιαυτούς , ut facri-

ficarent fecundum tria , videlicet Patria , men-
Jes , dies & annos . Quæ verba ita funt inter-
pretati , ut annus eorum folis , menfes & dies
Lunæ motibus confentirent ; ut refert Gemin .
Elim. Aftron. c. 6. Annus igitur eorum Sola-
ris , menfes & dies Lunares fint neceffe fuit ,
unde & totum annum nos Lunarem fixum , ſive
intra cardines Solares cohibitum nuncupamus .
2. Porro prius quam exactam fyderum fci-
entiam affecuti funt Athenienfes , annum fuum
in 12 menfes tricenarios dispertiti funt , Lunam
diebus 30 periodum fuam abfolvere pro con-
ceffo habentes , quem tamen folis etiam moti-
bus at accommodarent , alteri cuique vertenti
anno menfem alium tricenarium adjiciebant
Et hæc quidem anni forma nonnullis Græciæ
civitatibus diu prævaluiffe videtur , usquedum
annuas menftruasque fyderum converfiones ma-
gis
 CHRONOLOGICARUM . 6г

gis perfpectas habentes , eam in modo defcri-

bendam immutabant .

III. Eftque vel communis vel Embolimeus .

IV. Annus communis 12 , Embolimeus 13
menfibus Lunaribus conftat , a novilunio vi-
fo computatis .
1. Nimirum Græci non a novilunio vera
nec medio , fed vifo ; hoc eft , ἀπὸ τῆς φάσεως
τῆς σελήνης , ab ifto vid. tempore quo Luna
poft coitum fe primo videndam præbet , men-
fes fuos deducebant .

V. Menfium Atticorum nomina , quantitatem

ac ordinem hoc laterculum exhibet .

Menfes
D. IDies
ATTIC I. M. Col.

Εκατομβαιών . | 29 29
Μεταγειτνιών . 30 59
88
Βοηδρομιών . 29
118
Μαιμακτηριών . 30
29 147
Πυανεψιών .
Ποσειδιών . 30 177
29 206
Γαμηλιών .
30 236
Ανθετηριών .
29 265
Ελαφηβολιών .
30 295
Μενυχιών .
29 324
Θαργηλιών .
30 354
Σκιρροφοριών .

1. Men-
 62 INSTITUTIONUM

1. Menfis Lunaris eft dierum 29 hor. 12.

44. Ex horis iftis 12 bis collectis completur
dies ; hinc menfes omnes alternis funt cavi &
pleni five 29 & 30 dierum ; annus communis
354 In anno embolimao alius menfis poft
pofideonem inferitur , adeo ut duplex fit Pofi-
deon , prior & pofterior , unde Ptolemæus
*Αρχοντος Αθήνησιν Ευάνδρα μηνὸς Ποσειδεῶ-
νος
vos προτέ ρα ,, Almag. 1. 4. p. 106. Anni autem
porépe
Embolimæi funt 3. 5. 8. 11. 14.16.19. cycli de-
cemnovales : reliqui communes .
2. Prima dies cujuslibet menfis vocatur v
nvía , ultima evn ngu véc , Vetus &
Annia e nova , pro-
,
pterea quod partim ad veterem , partim ad no-
vam Lunam fpectat . Totus autem menfis in
tres partes diftribuitur , quarum prima isaμé-
vs , fecunda ἐπὶ δέκα , tertia φθίνοντος puta
λng appellatur . Ut prima dies vocatur vg-
μηνία vel πρώτη ἱςαμένω , fecunda δευτέρα
σαμένα . Et fic usque ad δεκάτην , quam exci
pit πρώτη ἐπὶ δέκα , δευτέρα ἐπὶ δέκα , & fic
deinceps ufque ad exáda vigefimam , poft quam
dies retrorfum numerantur , ut Kalendæ , No-
næ , & Idus in anno Juliano . Nam fi plenus
fit annus , εικάδα fequitur Δεκάτη φθίνοντος .
Decima definentis menfis , tunc εννάτη φθίνον
τος , ὀγδόη φθίνοντος , & fic deinceps ordine
retrogrado usque ad ἔνην νέαν , pro φθίνοντος
nonnunquam legitur απιόντος , pro ἐπὶ δέκα ,
μεσοῦντος . Si menfis fit cavus poft εἰκάδα ve-
nit ἐννάτη φθίνοντος , tunc ὀγδόη φθίνοντος & c .
hine Ariftophanes in Nubibus , A& t. 4.
Πέ
 CHRONOLOGICARUM . 63

Πέμπτη , τετράς, τρίτη , μετὰ ταύτην δευτέρα,

Ειθ᾽ ἣν ἐγὼ μάλιςα πασῶν ἡμερῶν
Δέδοικα πέφρικα καὶ βδελύττομαι ,
Ευθύς μετά ταύτην ἐσθ᾽ ἔνη καὶ νέα
Quinta , quarta , tertia , poft hanc fecunda ,
Poft quam ego maxime omnium dierum
Timeo , & horreo , & abominor ,
Statim poft eam eſt vetus & nova .
Nimirum quinta φθίνοντος , quarta φθίνοντος ,
&c. Et quidem ut Romani per Kalendas , No-
nas & Idus , fic Græci per defcriptas hafce par-
tes dies quoscunque exprimunt . Verum on
νέα nonnunquam vocatur τριακάς ut & Δημη
rpias in honorem Demetrii Macedonis ; "E
véa a Solone primo vocata fuit .

VI. Initium anni Attici ab ifto novilunio de-

ductum eft , cujus plenilunium folftitium
aftivum proxime fequebatur..

1. Veteres Græci , Metonis præfertim & Eu-

doxi temporibus , folftitium æftivum in octavo
cancri gradu & Julii 8 fixum arbitrati funt ;
poftea ad Junii 27 deductum eft , Timocharide
præfertim & Hypparcho florentibus . Quapro-
pter fi detur annus quispiam Atticus , cujus
initium five neomeniam Hecatombæonis quæ-
ras , fi annum per. Jul. 4400. antecedit , ab ifto
novilunio propofitum computes , cujus pleni-
lunium Julii 8 , fi fequatur 4400 , ab ifto cujus
plenilunium Junii 27 proximum excipiat .
2. Ex. gr. Timocharis , ut refert Ptolemæus
1. 7. c. 3. p. 170 , obfervabat fpicam virginis
exa-
 64 INSTITUTIONUM

exacte borealem Lunæ partem tangere fuper

Horizontem Orientis anno Nabonafari 466 ,
pyanepfionis fexto , qivorros Thoth feptimo .
Annus Nabonafari 466 iniit anno per. Jul.
4431. Nov. 2. hoc anno plenilunium accidit
Julii 3 , quod itaque proximum erat poft Jun.
27. Novilunium medium commiffum eft Jun.
18. hora 21. Vifa fuit Luna Jun. 20. Anno igi-
tur propofito neomenia Hecatombæonis in Ju
nii 20 incurrit , is eft 171 a Kal. Jan. A neome-
nia Hecatombæonis ad ineuntem Pyanepfionem
in menfium laterculo colliguntur dies 118 , Pya-
nepfionis fextus q0irorros eft dies 24. ejusdem
menfis , at 24 ad 118 additi efficiunt 142. Erat
igitur Pyanepfionis 24 , dies 142 a neomenia
Hecatombæonis inclufive , quæ incidit in diem

171 a Kal. Jan. Addas igitur 170 ad 142 aggre-

gatum eft 312. Sextus igitur Pyanepfionis q0i-
νοντος erat dies 312 a Kal. Jan. is eft Nov. 8 ,
Vovros
qui erat & feptimus dies menfis Ægyptiaci
Thoth , utpote qui , uti dictum eft , incepit
Nov. 2. Hoc igitur modo progrediendum eft
quotiescunque anni vel dies Attici ad Julianos
occurrunt revocandi .

VII. Annus Macedonicus eft vel Lunaris vel

Solaris .
VIII. Annus Lunaris eft ejusdem formæ cujus
Atticus .

IX. Men
 CHRONOLOGICARUM .
65

IX. Menfes Macedonici funt qui fequuntur .

1. E menfibus hifce
Menfes
Macedonicis alternis
MACEDONICI.
29 & 30 dierú primus ,
Δῖος . five Διος Attico Mai-
Απελλαῖος . macterioni refpondet .
Annus enim Macedo-
Αυδυναῖος .
nicus non ut Atticus
Περίτιος .
a folftitio æftivo com-
Δύσρος .
Ξάνθικος . putatur , fed ab æqui-
noctio Autumnali .
Αρτεμίσιος :
Δαίσιος. Lous itaque inHecatom-
beonem convenit , Gor-
Πανέμος .
piaus in Metagitnionen,
Λώος .
Hyberbereteus in Boë-
Γορπιαίος . dromionem , & Dius.
Υπερβερεταῖος .
primus Macedonicus
in Maima& terionem quartum menfem Atticum
concurrit . Unde Υπερβερεταῖος , τελευταῖος
mũ iviaro , ut ait Zenobius , a Galeno cum
Septembri Juliano & myfteriis Atticis confer-
tur , quæ menfe Boëdromione celebrata funt .
Gal. de fanit. tuenda 1. 4. c. 8,
2. Et hæc quidem antiqua fuit menfium Ma-
cedonicorum difpofitio , quæ tandem aliquando
mutata fuit , eo quod Alexander Αρτεμίσιον
Apreμioior
Seurepov agere mandavit , ut refert Plutarchus ;
quo factum eft , ut Artemifius in locum Dæfii ,
& fic Hyperberetæus in locum Dii translatus
effet , & primus menfis evaderet . Et novam
quidem hanc menfium Macedonicorum difpo
E fitio-
 66 INSTITUTIONUM

fitionem inter alios Jofephus antiquitatum Ju-

daicarum auctor femper obfervat .

X. Annus Macedonicus Solaris duplex eft , Ju-

lianus , & Tropicus .
XI. Annus Macedonum Julianus ejusdem eft
forme ac annus a Julio Cæfare conftitutus .
XII. Menfes iidem funt qui in Lunari , boc
ordine procedentes .

Menfes
MACEDONICI.
cr . Juliani .

Αυδυναῖος . Januarius .
Περίτιος . Februarius..
Δύπρος . Martius .
Ξάνθικος .
Aprilis .
Αρτεμίσιος . Majus .
Δαίσιος .
Junius .
Πανέμος . Julius .
Λώος . Auguftus .
Γορπιαίος . September .
Υπερβερεταῖος . October .
Δῖος : November .
Απελλαΐος . December .

1. Hoc anno Macedonum Juliano fcriptores

Ecclefiaftici fæpius utuntur , ut Eufebius ; Δία
μηνὸς τρισκαιδεκάτῃ ειδοῖς νοεμβρίαις , Di
menfis 13 , five Idibus Novembris . Eufeb. hift.
Eccl. 1, 8. c. 19. Et alibi κατὰ ἢ τοὺς μακεδό
 CHRONOLOGICARUM . 67

των μηνὰς Δύσρα δευτέρα , καὶ εικάδι , ὡς δ᾽ ἂν ἔι

ποιεν Ρωμαῖοι πρὸ ἕνδεκα καλανδῶν Απριλίες
ibid. 1. 7. c. 26. ubi ut vides Dyftri 22 1 cum
Martii zz confertur . Evagrius ry рry Tou
ξανθικοῦ ἦγον Απριλλία μηνός , Evagr. hift.
Eccl . 1. 4. c. 9. E quibus aliisque quam pluri-
mis , quæ produci poffunt , veterum teftimo-
niis menfes hofce Macedonicos vere Julianos
fuiffe conftat .

XIII. Annus Macedonicus Tropicus eft , qui

in 4 partes diſtributus erat , quarumfingule
ab uno e rpozas five punctis Cardinalibus
incipiebant ..

1. Macedones enim nonnunquam annum

fuum in quatuor æquales partes dispefcebant ,
quarum fingulæ tria figna , dies 91 fibi vendi-
cabant . Dius enim ab æquinoctio Autum-
nali , Peritius a folftitio Brumali , Artemifius
ab æquinoctio verno , & Lous a folftitio æftivo
computabatur ; reliquique menfes interjacentes
ordine fuo procedebant .

E ź XIV.
 Bithyniorum
folummodo
menfium
Syromacedonum
Annus
XIV
&,.
Paphiorum
laterculo
videre
fubje
eft
difcrepat
Tropico
Macedonico
nominibus to
ut&
e.,
a
Menfes &
Dies
Menfes Menfes Menfes |
Menfes
INSTITUTIONUM

Bithynio- Menfes
Cœleftes Macedonici Syromacedonum Paphiorum. Juliani.
rum.
Ζυγός
Δίο ς Αφροδίσιος
Υπερβερεταῖος Ηρεος Sept.
24
Απε
Σκολλα
ρπιῖος
ός Δῖος Απογονικός Ηρμιος Oct.
24
1
ΑυδΤοξ
υναότη
ῖοςς Αινικός
Απελλαΐος Μητρώος Nov.23
Αιγόκερως
Περίτιος Αυδυναῖος Ιοῦλος Διονύσιος De24
c.
Υδροχόος
Δύπρος Περίτιος Καισάριος Ηράκλειος
Jan.
23
Ξάνθικος
Ιχθύς Δύπρος Σεβασός Δίος Feb
22.
25
Mar.
Βενδιδαῖος
ΞάνθικοςΑυτοκρατορ ικός
Κριός Αρτεμίσιος
Ταύρος Δαίσιος Αρτεμίσιος
Δημαρχεξάσιος
Στρατήγιος
Apr.
25
Δίδυμος Πανέμος Δαίσιος Πλυθύτατο
Αρειοςς Ma
25i.
Λώος
Καρκίν ος Πανέμος Αρχιερεύς Περίεπιος
25.
Jun
Λέων Γορπιος Λώος Εσθιος Αφροδίσιος
Jul.
25
Γορπιᾶος
ρβερεταῖος
Παρθένος
Ο Ρωμαίος Δημήτριος
Aug.
25(
Hie
1
 CHRONOLOGICARUM . 69

Hic menfium laterculus fex verficulis con-

ftat , quorum primus menfes exhibet cœleftes
five figna Zodiaci quibus reliqui menfes re-
fpondent . Nam Dius Macedonicus oritur ab
ingreffu Solis in Cuyór i. e. libram , Aдeałos
ab ejus ingreffu in Scorpium , & c. Secundus
menfes continet Macedonum , Antiocheno-
rum , Pergamenorum , & Ephefiorum . Ter-
tius Syromacedonum & Smyrnæorum , qui fi-
tu tantum a Macedonicis differunt . Quartus
Paphiorum & Cypriorum . Quintus Bithynio-
rum . Sextus denique menfes diesque Julianos.
repræfentat , quibus Sol in fingula Zodiaci fi-
gna ingreffus eft cum hæc anni forma infti-
tuta fuit , & a quibus menfes hic defcripti in-
cipiunt . Nam Macedonum Aios , Syromace-
donum ὑπερβερεταῖος , Paphiorum Αφροδίσιος ,
& Bithyniorum " Hpees una cum Solis in Li-
bram ingreffu , incipit Sept. 24. Et fic in re-
liquis . Quocirca menfium horum ubicunque
occurrat mentio , hujus ope laterculi ad Ju-
lianos facillime reducuntur . Ex. gr. Epipha-
nius refert Chriftum Baptizatum fuiffe xar
Παφίες Απογονικοῦ ις, Juxta Paphios Apogonici
16. Epiphan. hær. 51. E laterculo patet Απο
Azo-
Yovinov Paphiorum incipere Octob. 24. Ergo
dies iftius menfis 16. erat . Nov. 8. five po
ἕξειδῶν
iidav vorμßpiwv , VI. Id. Novembris , ut ipfe
Pater afferit .

E 3 CAP.
 INSTITUTIONUM
7༠

CA P. XIV.

De Aftronomico Judæorum anno .

Judæis duplex obfervatur annus , unus Lunaris ,

Solaris alter .

1. ER annum Judaicum hic non veterem

PER ante Captivitatem Babylonicam

iis ufitatum indigito , fed recentiorem ac no-

vitium , qui etiamnum iis in ufu eft : cujus
auctor R. Hillel anno Chrifti 358 perhibetur .
Hæc autem eft quam fubtiliffima anni forma ,
atque adeo ingeniofa & acuta , ut fatis mira-
ri nequeam , quo tandem fato , Judæis , homi-
nibus , uti quispiam arbitraretur , ad tanta non
natis , in mentem unquam fubierit . Verum
ut alias quascunque anni formas fubtilitate fic
& difficultate fuperat , quam tamen nos , quan-
ta poffumus & brevitate & perfpicuitate ex-
plicare contendemus .

II. Annus Judæorum Lunaris duplex eſt , A-

ftronomicus Civilis .
III. Annus Aftronomicus vel communis eft ,
vel Embolimeus .
IV. Annus communis 12 , Embolimeus 13 con-
ftat menfibus Lunaribus .

1. Nimirum Judæi , pariter ac Athenienfes ,

men-
 CHRONOLOGICARUM .
71
menfes fuos ad Lunæ , annum ad Solis motum
exigunt : quo fit ut Embolismo nonnunquam
cohibeatur neceffe eft , ne extra cardines æqui-
noctiales effrænate divagaretur . Annum Em-
bolimæum 1 i. e. Pregnantem vocant
eo quod novum quafi menfem in utero geftat .

V. In anno Aftronomico quinque hæc occur

runt obfervanda , Quantitas , Menfes , Em-
bolismus , Epocha , & Calculus .
VI. Primo , quoad quantitatem annus com-
munis eft dier. 354. bor. 8. 876. Emboli-
meus dier. 383. hor. 21. 589.

1. Annus enim communis , ut dixi , menfi-

bus 12 conftat , quilibet autem menfis Judai-
cus eft dier. 29. hor. 12. helakim 793. quæ
duodecies multiplicata producunt anni commu+
nis quantitatem d. 354. h. 8. hel. 876. quibus
fi adjicias alium menfem , Embolimai quanti-
tatem habebis d. 383. h. 21. hel. 589.

E 4 VII. Se-
 NUM
72 INSTITUTIO

VII. Secundo , menfium Judaicorum nomina

quantitatem ac ordinem hoc pinacidium re-
præfentat .

1. In com-
Menfes Dies Dies puto Ecclefia-
JUDAICI. Menf. Coll. ftico Nifan pri-
mus eft menfis
Tisri . in Aftronomi-
30 30
Marheshvan . co autem & ci-
29 59
Casleu . vili Tisri , a
3༠ 89
Tebeth . 29 118 quo & tempo-
Shebat . ribus Mofaicis
30 148
Adar . annum fuum
29 177
Nifan . aufpicatos fuif-
30 207
Jar . 29 236 fe Judæos con-
ftat . Hæc au-
Sivan . 30 266
Tamuz . 29 tem menfium
295
Ab .. nomina a Chal-
30 325
Elul . dæis accepta
29 354
funt : quod ex
eo patet , quod ante Captivitatem Babyloni-
cam in facris Scripturis nusquam occurrant .
Nam Libri Nehemia , Ezra , Efteris , Danie-
lis , & Zachariæ , in quibus leguntur , poft di-
&tam Captivitatem confcripti funt . Sunt au-
tem omnes hi menfes alternis pleni & cavi ,
hoc eft 30 ,
& 29 dierum ; ut hic deſcribuntur .

VIII. Tertio , Embolismus eft totius menfis

Veadar dicti poft Adar communem interca-
latio .

? I. Men-
 CHRONOLOGICARUM . 73

1. Menfis hic ußoλuos idcirco interferi-

tur , ut Lunaris eorum annus Solares intra car-
dines contineretur , & fic Pafchalis celebritas
intra terminos a Mofe conftitutos perageretur .
Hic menfis 771 Veadar dictus eft , eo quod
poſt Adar communem inferitur , adeo ut in
anno Embolimæo duplex fit Adar , prior & po-
fterior ; Is autem fimpliciter Adar : hic Vea-
dar , i.e. Et Adar , dicitur , 30 diebus con-
ftans .

IX. Quarto , Epocha five radix anni eft iftud.

novilunium medium quod æquino&tio Au-
tumnali proximum eft .

1. Dum Templum ftaret Hierofolymitanum

& Sanhedrin haberent Judæi , penes iftud do-
dorum Collegium neomenias Υπὸ τῆς φάσεως
indicendi poteftas fuit , quo tandem ceffante ,
neomenias fuas totumque annum a noviluniis
mediis computare coacti funt , utpote quæ fa-
ciliora funt calculatu .

X. Quinto , Judaicus anni fui calculus bifce

propofitionibus expediatur .
XI. 1. Calculus hic procedit a fexta hora Po-
meridiana Hierofolymis .

1. Etiamfi dies fuos ab occafu Solis compu-

tent Judæi , nihilo minus calculus ab eadem
epocha non proficifcitur , propterea quod Solis
occidentis momentum in dies fingulos variatur,
calculus autem Aftronomicus a certa quadam
epocha procedere debet. Calculant itaque per
petuo
 74 INSTITUTIONUM

petuo a fexta hora pomeridiana Hierofoly-

mis , ea tamen conditione , ut fi ultra dies com- .
pletos colligantur horæ 18 , aut plus , adeo ut
meridies diei fequentis attingatur , tunc feria
transfertur , ac fi ab antecedentis diei meridie
calculus proceffiffet , & horæ iftæ 18 folidum
diem complerent .

XII. 2. Menfis quilibet eft dier. 29. bor. 12.

bel . 793 .

1. Hæc eft Ptolemaica menfis quantitas . Nam

helakim 793 in fexagenaria reducta funt 44.
3". 20". Menfis itaque Lunaris juxta Judæos
pariter ac Ptolemæum eft dier. 29. hor. 12.
44′ 3″. 20".

XIII. 3. Epocha calculi Judaici eft Molad.

00 Tobu.

.1 ‫מולר תהו‬-Mola
Tobu eft iftud novilu
nium , quod methodi gratia , mundi primor-
dium , uno anno præceffiffe fingitur . Hoc au-
tem novilunium five νομήνια του χαους accidit
Octob. 7. anno per. Jul. 953. Ab hac igitur
Epocha calculus Judaicus femper procedit ..

XIV. 4. Calculus hic per cyclos Decemnova-

les a Molad Tobu collectos perficitur .
I. Cyclus Decemnovalis five enneadecaete-
ris Judaica 19 annis conftat , e quibus 12 funt.
communes , 7 Embolimai : Dies colligit 6939 ,
hor. 16. 595. five hor. 16. 33' 3 ". 20″. Cy-
clus autem Julianus dies colligit 6939. hor.
18.
 CHRONOLOGICARUM . 75 ·

18. Differentia cycli Juliani & Judaici eft hor.

1. 26′. 56″. 40″. five Judaice hor. 1. 485. Tan-
to temporis intervallo cyclus Julianus Judai- ..
cum fuperat . Quocirca pro fingulis cyclis Ju-
daicis completis hor. 1. 485. detrahenda funt,
ut verus neomeniæ locus in anno Juliano jux-
ta Judaicos eruatur epilogismos ..

XV. 5. In cyclo Judaico hi anni funt Emboli-

mei 3. 6. 8. 11. 14. 17. 19.
XVI. 6. In hoc calculo characteres potiffimum
obfervantur , qui fic fe habent .

Character

f. hor. hel.
I Menfis eft I. 12. 793.
2 Anni communis 4. 8. 876.
3 Embolimai 5. 21 . 589.
4 Cycli decemnov. 2. 16. 595-
5 Molad tohu 2. 5. 204.

6 Exceffus Juliani ,

d. h. hel.
i In anno communi ro 21. 204.
2 In cyclo decemnov. o. 1. 485 .
d. h . hel.
7 Exceffus Judaici in anno Embolimao 18. 15. 589.

1. Univerfus Judæorum computus per hofce

characteres adminiftratur , qui numeros fepte-
narios abjiciendo plerunque colliguntur , Ex.
gr. menfis eft dierum 29. hor. 12. 793 abjice
quatuor hebdomades five 28 2. & relinquetur
cha-
 76 INSTITUTIONU M

character menfis d. 1. 12. 793. hinc pro cha-

ractere menfis in tabulas fuas rationales refe
runt 1. 12. 793. Annus communis eft dier.
354. hor. 8. 876. abjectis 50 feptimanis , an-
ni communis character 4. 8. 876. Et eadem
ratione characteres anni Embolimæi & cycli
decemnovalis eruuntur . Character Molad tobu
conftituitur 2. 5. 204. eo quod novilunium
iftud prolepticum accidit feria 2. hora 5. 204.
a fexta hora poft meridiem Hierofolymis
Character exceffus Juliani in cyclo eft o I.
485. quia tantus eft exceffus cycli Juliani fu-
pra Judaicum . Et ob eandem rationem cha-
racter exceffus Juliani in anno communi eft
10. 21. 204. Character denique exceffus Judai-
ci in anno Embolimeo eft 18. 15. 589. eo quod
annus Judaicus Embolimæus Julianum excedat
diebus 18 horis 15. 589. nam annus Julianus eft
dier. 365. hor. 6. Judaicus Embolimæus dier.
383. hor. 21. 589. differentia d. 18. 15. 589.

XVII. Ex hifce præcognitis calculus Judai-

cus ita adminiftratur . Annum propofitum
dividasper 19 , ‫ من‬primo cyclos completos in
quotiente datos multiplices in characterem
cycli 2. 16. 595. deinde annos completos in
refiduo datos multiplices , communes quidem
in 4. 8. 876. Embolimeos in 5. 21. 589.
barum multiplicationum productis adjicias
characterem Molad tobu , fumma , abjectis
omnibus feptenariis e diebus , eft Character
neomenia Tisri quafite .
1. Ex.
 CHRONOLOGICARUM .
77

1. Ex. gr. Proponatur annus Judaicus 5428

qui hoc anno Chrifti 1667 init , ut ejus ini-
tium five neomeniam Tisri calculemus . Calcu-
lus ita procedit .

char.cycli. anni com. an. embol.

19) 5428 (285. 2. 16. 595. 4. 8.876. 5. 21. 589.
38 285. 8. 4.

162 3. 13. 15. 6. 22. 528. 2. 14. 196.

152 f. h. hel.

108. Character 285 cyclorum 8 3. 13. 15.

95. 8 annorum communium 6. 22 . 528.

13. 4 Embolimæorum 2. 14. 196.

Molad tohu addendus 2. 5. 204.
Summa I. 6. 943

1. In hoc , uri vides , exemplo , primo an-

num propofitum 5428 divido per 19 , Quotus
eft 285. ergo a Molad tobu ad hunc annum elapfi
funt cycli 285 completi , Refiduum divifionis
eft 13. Ergo annus propofitus eft decimus ter-
tius cycli currentis , adeo ut de cyclo 286 12
anni completi fint . Deinde cyclos completos
285. multiplico in characterem cycli 2. 16. 595.
Productum abjectis omnibus feptimanis eft 3 .
13. 15. Ergo character 285 cyclorum , eft fe-
ria 3. hor. 13 hel. 15. Idem etiam in annis ex-
panfis repeto , qui in refiduo divifionis exhi-
bentur . Refiduum iftud eft 13. Hic igitur an-
nus eft 13 cycli currentis . Verum annus cur-
rens
 M
78 INSTITUTIONU

rens non fumendus eft fed completi . Anni com-

pleti funt 12 , e quibus ut e prædictis conftat ,
quatuor funt Embolimæi , puta 3. 6. 8. 11. reli-
qui octo communes . Oto hofce communes an-
nos multiplico in characterem anni communis
4. 8. 876. & productum abjectis hebdomadi-
bus eft 6. 22. 528. i. e. d. 6. hor. 22. hel. 528.
Et tandem ad annos Embolimæos me confe-
ro , qui cum quatuor funt , quater multiplico
characterem anni Embolimai 5. 21. 589. &
productum eft . 2. 14. 196. Harum deinque trium
multiplicationum productis cyclorum , anno-
rum communium , & Embolimæorum chara-
Eteres continentibus , collectis aggrego chara-
&terem Molad tohu 2. 5. 204. Summa omnium
horum characterum abjectis omnibus feptima-
nis e diebus eft 1.6. 943. Ergo annus hic Judai-
cus 5428. incipit feria i. hora 6. helak. 943 poft
fextam horam pomeridianam Hierofolymis .
2. Aliud exemplum , proponatur annus Ju
daicus 3831. ut neomeniæ Tifri characterem
Arithmetice calculemus , qui quidem erat Eræ
Chriftianæ feptuagefimus . Calculus fic admi-
niftratur .

14 ) 3831
 CHRONOLOGICARUM .
79

14) 3831. ( 201 char. cycli. anni com. embol.

38 2. 16. 595. 4. 8. 876. 5.21.589.

0031 201 . 7. 4.

19 I. 14.795. 2. 13.732. 2.14.196.

12.
Character cyclorum 201-1I . 14. 795.
Annorum comm. 72. 13. 732.
Embolimæorum 4- -2. 14. 196.
Molad tohu add, .I.
5. 204.

Summa. I 23. 847.

Character neomeniæ Tisri hoc anno erat 1 .

23. 847. hoc eft Annus propofitus 3831 cœ-
pit feria 1. hor. 23. hel. 847. ab Epocha Ju-
daica .
3. Si annus propofitus per 19 divifus ultra
cyclos completos relinquat tantum unitatem ,
cycli tantum in Characterem cycli multipli-
candi funt , & producto character Molad tohu
adjiciendus . Sic annus Judaicus 4086 per 19
divifus in quoto dat 215 , in refiduo , 1. Quan-
doquidem igitur anni completi tantum affu-
mendi funt , non currens , cyclos iftos 215 mul-
tiplico in characterem cycli 2. 16. 595 & pro-
ducto 4. 6. 485. addo characterem Molad tobu
2. 5. 204. fumma 6. 11. 689 eft character neo-
meniæ Tisri iftius anni .
4. Ob eandem etiam rationem fi nihil in re-
fiduo relinquatur , fed annus propofitus fit ulti-
mus cycli currentis , cycli in quoto dati , uni-
tate
 80 INSTITUTIONUM

tate mutilandi funt , & tunc in characterem

cycli multiplicandi , & anni præterea 18 com-
pleti in characteres annorum communium &
Embolimæorum , non fecus ac fi quotus uni-
gate minor fuiffet , & refiduum 19.

XVIII. Ut diem in anno Juliano affequaris in

quem neomenia Tisri convenit , cyclos ela-
Pjos multiplices in o. 1. 485 2 & annos
completos communes quidem in d. 10. 21 .
204. Embolimaos in d. 18. 15. 589. bu-
jus ultime multiplicationis productum e pro-
ducto fecunde detrahas refiduum ad
productum prime multiplicationis addaş
Jummam dierum ex Octob. 7. aufer , & re-
linquetur dies Julianus in quem neomenia
Tisri quæfita incidit .

1. Cycli completi in d. o. h. 1.485 . ducen-

di funt , propterea quod tanto cyclus Judaicus
a Juliano exceditur . Anni communes in dies
10. h. 21. 204 , eo quod tantus eft exceffus an-
ni Juliani in Judaicum communem ; at Em-
bolimai in dies 18. h. 15. 589. idcirco multi-
plicandi funt , quod annus Judaicus Embolimæ→
us tanto Julianum excedat ; hujus autem ulti-
mæ multiplicationis productum e prioris pro-
ducto fubducendum eft , eo quod quanto ma-
jor fit exceffus anni Judaici Embolimæi fupra
Julianum , tanto minor fit exceffus anni Juliani
fupra Judaicum . Hoc autem refiduum ad pri-
mæ multiplicationis productum aggregandum
eft, quoniam fumma totum dabit exceffum an-
ni
 CHRONOLOGICARUM . 81

ni Juliani fupra Judaicum , tam in cyclis , quam

annis completis , quæ fi fubtrahatur ex Octob.
7. diem relinquet Julianum , quo neomenia quæ-
fita contigit , eo quod epocha a qua calculus
hic Judaicus fupputatur , in Octob. 7 fixa fuit,
anno Mundum conditum juxta computum Ju-
daicum antecedente .
2. Ex. gr. In exemplo primo propofito , an-
no Judaico 5428 , cycli completi erant 285 ,
anni 12. Itaque primo 285 multiplico in d. o.
1. 485 , productum eft d. 17. 4. 1065. ex an-
nis 12 completis octo funt communes & qua-
tuor Embolimai : Igitur octo communes annos
duco in d. 10. 21. 204. productum eft d. 87 .
1. 552. deinde 4 Embolimæos multiplico in
d. 18. 15. 589. & productum d. 74. 14. 196.
fubduco e priori producto 87. 1. 552. refiduum
eft dies 12. 11. 356. quod cum primæ multi-
plicationis producto d. 17. 4. 1065. collectum ,
dat dies 29. 16. 341. hofce dies 29 fubduco
ex Octob. 7. five additis etiam Septembris die-
bus ex 37. & relinquitur dies Septembris 8.
Igitur annus hic Judaicus 5428 init hoc anno
Chrifti 1667 , corporoμinas Sept. 8. Idque Feria
1. h. 6. 943 ab epocha diei Judaica , ut e præce-
denti regula conftat .
3. Sic in altero exemplo five anno Judaico
3831. cycli completi erant 201 , anni 11. cy-
cli 201 in o. 1.485 multiplicati producunt dies
12. 3. 285. Anni communes 7 in d. 10. 21.
204. ducti producunt dies 76. 4. 348. & Em-
bolimæi 4 in 18. 15. 589. multiplicati pro-
F du-
 82 INSTITUTIONUM

ducunt 74. 14. 196. quibus e producto fecunda

multiplicationis detractis refiduum fit d. 1. 14.
152. cui productum primæ multiplicationis fi-
ve 12. 3.285 . cum addideris , fient dies 13.17 .
437. Aufer dies hofce 13 ex Octob. 7. & reli-
quus fit dies Sept. 24. Annus itaque Judaicus
3831 iniit anno Chrifti 70 , Sept. 24. & qui-
dem Feria 1. 23. 847. ut e prædictis liquet . At
quoniam in hoc exemplo plusquam horæ 18.
colliguntur , nimirum hora 23. 847 hinc , ut
antea monuimus , Feria fecunda fumenda eft ,
ac fi horæ iftæ 23 folidum diem compleviffent .
Iniit igitur annus hic Judaicus juxta Aftrono-
micum Judæorum calculum Sept. 24. Feria 2 .
cyclus Solis erat 23. Lit. Dom. G. character
Sept. 24. A. Erat ergo Feria fecunda . Quod
fi dies fic inventus in Feriam ante calcula-
tam non recte inciderit , per Feriam iftam cor-
rigendus eft . Ut fic hoc anno calculus ad
Sept. 25. nos direxiffet , dies tamen 24 affu-
menda fuiffet , propterea quod ifta , non 25
eft Feria fecunda .
4. Deprehenfa neomenia Tisri , reliquorum
menfium neomeniæ facillime dignofcuntur .
Nam ex. gr. hoc anno Chrifti 1667 , annus Ju-
daicus 5428 cœpit Sept. 8. Si fcire vellem in
* quem diem Julianum incidat neomenia Marbes-
buan ,. menfium laterculum confulo , & inve-
nio Tisri 30 habere dies . Igitur ad Sept. 8. ad-
do 30. fumma eft 38. Ergo neomenia Marhesh-
van accidit die 38. a Kal. Sept. five Oct. 8. Si
characterem neomeniæ Marheshvan tenerem
ad
 CHRONOLOGICARUM .
83
E ad characterem Tisri adjicio characterem unius
menfis , eo quod a neomenia Tisri ad neome-
niam Marheshvan unicus menfis intercedit , cha-
racter neomeniæ Tisri eft 1. 6. 943. character

menfis eft 1. 12. 793. Aggregatum horum cha-

racterum eft 2. 19. 656. qui character eft neo-
meniæ Marheshuan . Sed quoniam horæ funt
19 , hinc proxima feria fumenda eft . Incidet
ergo neomenia Marheshvan in Octob. 8. fer. 3.
Litera Dom. eft F. character Octob. 3. A. Eft
ergo Feria tertia .
5. In altero exemplo anni Judaici 3881 neo-
menia Tisri in Sept. 24. anno Chrifti 70 con-
currit . Neomeniam Nifan haberem . Dies Sept.
24 eft 267 a Kal. Jan. A neomenia Tisri ad
neomeniam Nifan dies 177 effluunt , ute men-
fium laterculo patet . Igitur ad 267 aggrego
177 , e fumma 444 abjicio dies unius anni Ju-
liani , five 365 , refiduum eft 79. Ergo neo-
menia Nifan incidit in diem 79 a Kal. Jan.
i. e. Martii 20. anno Chrifti 71. Si characte
rem etiam hujus neomeniæ deprehenderem
quoniam Nifan hoc anno , ut communi , eft
feptimus a Tisri inclufive , hinc fexies multi-
plico characterem menfis 1. 12.793 productum,
abjecto numero feptenario , 2. 4. 438 eft fex
menfium character . Cui cum adjicerem cha-
racterem Tisri qui hoc anno per calculum fuit
1. 23. 847 , aggregatum eft 4. 4. 205. Ergo
anno hoc Judaico neomenia Nifan Aftrono-
mice Mart. 20. Feria 4. hora 4. 205 accidet,
anno Chrifti 71. cyclus Solis fuit 24. Lit. Dom.
F 2 F. cha
 84 INSTITUTIONUM

F. character Martii zo B. Erat ergo Feria

quarta . Pafcha celebratum eft die 15 hujus
menfis , i . e. April. 3. Feria 4. Nam neome-
nia Nifan & Pafcha femper eandem in feriam
coincidunt .
6. Si deprehenfa neomenia Tisri , Pafchalem
etiam celebritatem quæ præcefferit , invenires,
ab inventa Tisri neomenia regula perpetua de-
mas dies 163. Et dies refidui Pafcha præce-
dens indicabunt , idque in eodem Juliano , fed
in antecedenti anno Judaico . Ex. gr. Anno
Chrifti 70 , Judaico 3831 neomenia Tisri con-
venit in Sept. 24. Hic dies eft a Kal. Jan. 267,~
aufer 163 , reftant 104. Ergo anno Chrifti 70,
Judaico 3830 Pafcha celebratum eft die 104 a
Kal. Januariis , id eft April. 14.
7. In anno Embolimao Nifan eft octavus a
Tisri inclufive propter menfem Veadar inter-
calatum . Qua propter in anno Embolimao a
Tisri ad Nifan ineuntem dies completi funt
207 addendi ad diem Julianum , cui neomenia
Tisri congruit , ut obtineamus , character men-
fis 1. 12. 793. fepties ducendus eft , & produ-
tum ad characterem Tisri aggregandum .

CAP.
 CHRONOLOGICARUM . 85

Uཀྑཏྟཡྻ པྤང ︽ ཨ ︽ ཏྟ
CA P. XV.

De civili Judæorum anno .

Hactenus de Aftronomico Judæorum anno

fequitur civilis .
II. Civilis five politicus Judæorum annus eft,
quo in rebus politicis utuntur.

1. ANNUS Aftronomicus præter dies foli-

dos , horas infuper , & fcrupula col-
ligit , & idcirco neque ad ufum populi ac-
commodari , neque in Kalendario facile dispo-
ni poteft . Et hinc eft quod alium etiam an-
num inftituerint aliquantulum ab Aftronomi-
co diverfum , & negotiis publicis adaptatum ,
qui propterea completis tantum conftat die
bus , fine horis & fcrupulis appenfis . Quorum "
tamen exactam ut haberent rationem , annum-
que fuum ad res etiam Ecclefiafticas accom-
modarent diem nonnunquam anno fubdu-
cunt , alias adjiciunt . Quæ diei exemptio fem-
per fit in menfe Casleu , adjectio in Marbesh-
van , ut Casleu a pleno fiat cavus , & Mar-
heshvan a cavo plenus .

III. Annus Judæorum civilis eft etiam vel

communis vel Embolimæus .
IV. Uterque vel deficiens eft , vel ordinarius,
vel abundans .
V. Annus deficiens eft " cui menfe Casleu
F 3 dies
 86 INSTITUTIONUM

dies aufertur , ut communis fit dier. 353 ..

Embolimeus dierum 383 .
VI. Ordinarius eft , qui more Aftronomico
dies colligit , fi communis fit 354. Si Em-
bolimæus 384.
VII. Abundans eft , cui dies in menfe Mar-
heshvan adjicitur , ut communis fit dier.
355. Embolimeus dier. 385.
VIII. In omnibus hifce annis character præ-
cipue confiderandus eft .

IX. Character deficientis Embo- deficientis

anni con- ordinarii eft 4 limai ordinarii
munis . Abundantis Abundantis 7

1. Hi annorum characteres omnes abjiciendo

feptimanas colliguntur . Nam annus commu-
nis deficiens eft dier. 353. aufer omnes fepti-
manas & relinquitur character 3. Embolimæus
dier. 383. qui per 7 divifi reliquos faciunt dies
5. Ergo anni Embolimæi deficientis character
eft 5. & fic in reliquis .

X. Harum anni diſtinctionum caufa eft Fe-

rie translatio , qua Feria anni ineuntis per
calculum inventa ad aliam transfertur .
XI. Ferie translatio eft vel fimplex vel com
plexa .
XII. Translatio fimplex eft , qua Feria ad
proximam transfertur.
XIII , Hujus translationis quatuor affignan-
tur caufe ; Jah , Adu , Gatrad , & Batu-
thakpat .
XIV.
 CHRONOLOGICARUM . 87

XIV. Primo , Propter Jah transfertur Feria

in proximam , quoties in Aftronomico cha-
racteris Tisri calculo horæ 18 , aut plus
ultra folidos dies colliguntur .

1. Literæ Hebraicæ Jab denotant 18

hinc eft quod hæc translationis caufa Jab voce-
tur . Nimirum fi in charactere Tisri calculando
ultra dies completos horas infuper 18 vel plus
colligimus , neomenia Tisri non eadem die fe-
riave quam calculus repræfentat , fed proxima
celebratur . Ut fi character neomeniæ Tisri per
calculum fit 2. 19. 432. neomenia Feria ifta 2
non peragitur , fed in proximam rejicitur . Hæc
Aftronomica translationis caufa vocatur , cu-
jus & antea mentionem fecimus .

XV. Secundo , Propter Adu transfertar Fe-

ria , quoties per calculum fit prima , quar-
ta vel fexta.

1. Hæc translationis caufa Adu vocatur , eo

quod tres iftæ literæ 17 in lingua Hebraica
noftris numeralibus f . 4. 6. refpondent . E-
nimvero a Feria prima , quarta , vel fexta an-
num fuum nunquam aufpicantur Judæi , quæ
idcirco 5. Rejiculæ vocantur , ut a neo-
menia Tisri figenda rejecta ; idque ne Pafcha
contra majorum traditionem in Feriam 2. 4.
vel 6 incideret . Quatuor itaque tantummo-
do Feriæ neomeniam Tisri figendo relinqu-
untur , 2. 3. 5. 7. quæ itaque nyp Kebie
a figendo nuncupantur .
F 4 2. Sit .
 88 INSTITUTIONUM

2. Sit itaque neomeniæ Tisri character 1 .

14. 346. Feria prima eft Rejicula , transfer-
tur igitur in fecundam , & fic fi Feria Aftro-
nomice calculata fit quarta , transfertur in
quintam , fi fexta in feptimam .

XVI. Tertio ; Propter Gatrad transfertur

Feria , quoties in anno communi Aftrono-
micus Tisri character fit 3. 9. 204. vel
aliquid amplius .

1. Feria tertia neomeniæ Tisri figendæ fa-

tis eft idonea fed nihilominus fi ultra Fe-
riam 3. in anno communi ( non in Embo-
limæo ) horæ 9. 204 vel amplius ut 3. 9. 406.
vel 3. 9. 1079 , &c. neomenia Tisri transfer-
tur . Vocatur hæc caufa Gatrad , quoniam hæ
literæ 70 Hebraice denotant 3. 9. 204.

XII. Quarto ; Propter Batu thakpat trans-

fertur Feria , quoties proximo poft Embo-
lismum anno character Tisri fit 2. 15. 589.
aut eo amplius .

1. Vocatur hæc uzepßdrews caufa Batu thak-

pat , propterea quod hæ literæ vopn 102 He-
braice valent 2. 15. 589. Obtinet autem hæc
caufa proximo tantum poft Embolismum anno ,
quo fi character Tisri a'spovoμxas fit 2. 15 .
589. vel 2. 15. 590. vel 2. 15. 1079 , vel quo-
modocunque intra 2. 15. 588. & 3. 0. 0. Fez
ria ifta fecunda in tertiam transfertur .

XVIII. Translatio complexa eft , qua propter

dua-
 CHRONOLOGICARUM 89

duarum fimplicium caufarum concurfum

Feria Aftronomica bis transfertur , primo
in fibi, & deinde in ei proximam .

1. Ex. gr. Sit character Tisri per calculum

inventus 7. 19. 400. hic duplici , five complexa
opus eft translatione , nam primo quoniam plus
colligitur quam horæ 18 , neomenía transfertur
a feptimo ad primam Feriam propter Jah: At
prima Feria neomeniam non patitur propter
Adu , transfertur igitur in fecundam . Adeo ut
quamvis Feria Aftronomica fit feptima , politi-
ca tamen quæ Ķebia dicitur , eft fecunda .

XIX. Hifce precognitis , qualitas anni Judai-

ci facillime dignofcatur , viz. num defi-
ciens fit , ordinarius vel abundans .
XX. Nam fi neomeniam tam anni propofiti
quam fequentis calcules 2 & politicas eo-
rum Ferias five Kebias figas ; translatio-
ne , fi opus fit , adhibita , & deinde Ke-
biam anni propofiti a Kebia fequentis de-
trabas , numerus refiduus eft character qua-
litatis anni propofiti.

1. Ex. gr. Scire vellem qualis fit hic annus

Judaicus 5428. quem Feria 1. 6. 943. inci-
pere jam oftendimus ; quapropter methodo pro-
pofita neomeniam Tisri fequentis five anni Ju-
daici 5429 inquiro , cujus characterem inve-
nio fore 5. 15. 739. Eumque incepturum effe
Aug. 28. pro quo tamen fumendus eft Aug.
27. ut in Feriam quintam incidat . Igitur an
nus
 90 INSTITUTIONUM

nus propofitus 5428 init Feria 1. fequens Fe-

ria 5 idque politice pariter ac Aftronomice .
At Feria prima anni 5428 eft Rejicula pro-
pter Adu , transfertur itaque in fecundam , five
Sept. 9. adeo ut anni 5428 Kebia fit 2 , anni
5429 Kebia fit 5. demas igitur 2. Kebiam anni
propofiti ex 5 Kebia fequentis , & reftat 3 , cha-
racter anni deficientis . Ergo annus Judaicus
5428 eft communis deficiens .
2. Sic etiam fi quæratur qualis fit annus Ju-
daicus 5429. hoc anno neomeniæ Tisri cha-
racter , ut modo diximus , eft 5. 15. 739. at an-
nus proximus five 5430 inibit Feria 4. 13.
248. Feria 4 eft Rejicula propter Adu , trans-
fertur igitur neomenia in Feriam 5 , ut 5 fit
Kebia five neomenia politica iftius anni 5430
fed & eft Kebia anni propofiti 5429. Au-
fer 5 ex 5 , reftat o. i. e. 7 nam quoties ni-
hil relinquitur , 7 pro Kebia fumenda eft : por-
ro7 eft character anni Embolimai abundantis .
Ergo annus Judaicus 5429 eft Embolimæus
abundans .

DHC DXC

CAP.
 CHRONOLOGICARUM . 91

CA P. XVI.

De Solari Judæorum anno .

Actum eft de Lunari Judæorum anno , fequi-

tur Solaris.
II. Annus Judæorum Solaris ejusdem eft quan-
titatis atque Julianus .
III. Hic in 4 æquales partes diftribuitur , Te-
kuphas vocatas , viz. in Tekupbam Tisri ,
Tebeth , Nifan , & Tamuz.
I. OX 151pn Tekuphoth Hebraice idem
‫קופ‬e‫ת‬
valet ‫ו‬
‫ת‬ atqu Græca rpond vid. puncta
cardinalia , duo æquinoctia , totidemque fol-
ftitia . Halce Tekuphas Judæi fumma fuperfti-
tione obfervant , quæ itaque paucis explican- .
dæ funt ; Totam autem earum doctrinam hi-
fce regulis expediemus .

IV. 1 , Tekupha Tisri equinoctio Autumnali

refpondet , & committitur anno Juliano
Biffextili Sept. 24. 9. primo poft Biffex-.
tilem Sept. 24. 15. fecundo Sept. 24. 21 .
tertio Sept. 25. 3.
V. 2. Tekupha Tebeth eft folftitium brumale ,
conficitur anno Juliano Biſſextili Dec.
24. 16. 30. primo poft Biffextilem Dec.
24. 22. 30. fecundo Dec. 25. 4. 30. ter-
tio Dec. 25. 10. 30'.
VI. 3. Tekupha Nifan equinoctio verno ref
pon-
 92 INSTITUTIONUM

fpondens celebratur anno Biſſextili Mart.

26.0.0. anno primo poft Biffextilem Mart.
26.16. fecundo Mart. 26. 12. o. tertio Mart.
26. 18. 0.
VII. 4. Tekupha Tamuz eft folftitium efti-
vum " & peragitur anno Biſſextili Jun. 25
7. 30. primo poſt Biſſextilem Jun. 25. 23 .
30'. fecundo Jun. 25. 19. 30′. tertio Jun.
26. I. 30.

1. Hi funt termini Tekuphis Judaicis præ-

fcripti , quos perraro , fi unquam , tranfiliunt ;

in quibus præftituendis non dies tantum , fed &

horæ horarumque fcrupula obfervantur , quibus
dies folidus poft exactum quadriennium tacite
intercalatur . Quocirca fifcire velles ipfum tem-
poris articulum quo Tekupha quælibet propo-
fita celebretur , in primis obferves num annus
Julianus in quem convenit , fit Biffextilis , vel
quotus poft Biffextilem , & ex terminis hic
definitis Tekupham tuam quam citiffime inve-
nies . Ex. gr. Scire vellem quonam tempore Ju-
dæi Tekupham Tisri celebrent hoc anno Chri-
fti 1667. hic eft tertius poft Biffextilem . Er-
go juxta regulam primam committitur Teku-
pha Tisri Sept. 25. hor. 3. Rosh hashana five
neomenia Tisri per præcedentem doctrinam fi-
gitur Sept. 9. Incidit ergo Tekupha Tisri in
diem 17. hor. 3. ejusdem menfis ab epocha diei
Judaica , unde & Tekuphæ computantur .

САР.
 CHRONOLOGICARUM . 93

n ཀྑ

C A P. XVII.

De Anno Arabico .

Annus Arabicus eft Lunaris vagus .

I.
ANnus hic Arabicus vocatur & Muham-
Α medicus , five Muhammedanus , a Mu-
bammede Arabum pfeudopropheta , ut & an-
nus five anni Hegire , quoniam ab epocha He-
gire , i.e. fuge Muhammedis a Mecca ad Me-
dinam fupputantur . Hunc autem annum vagum
five folutum appello , propterea quod nullo in-
tercalationis fræno coërcitus per omnes anni So-
laris tempeftates libere divagatur .

II. Eftque vel Aftronomicus vel civilis .

III. Annus Arabum Aftronomicus eft dier.
354. bor. 8. 48.

1. Ex Arabum fententia menfis quilibet A-

ftronomicus eft dier. 29. hor. 12. helak. 792. ,
uno helek minor quam menfis Judaicus . Ve-
rum dies 29. hor. 12. 792 , five dies 29. h. 12.
44. duodecies multiplicata anni quantitatem
producunt dier. 354. hor. 8. 48'.

IV. Annus civilis eft communis vel væreρúμe-

ρος .
V. Annus communis eft dierum 354 , úæepú-
μέρος 355.
VI.
 94 INSTITUTIONUM

VI. Dies ifte intercalaris ad finem anni ap-

ponitur in annis τριακονταετήριδος 2. 5.
7. 10. 13. 15. 18. 21. 24. 26. 29.

1. Quando quidem annus Lunaris Aftrono-

micus præter dies folidos 354 horas infuper
8. 48. colligit , ut annus Arabum civilis Lu-
næ motibus confentiret , dies nonnunquam ex
iftis horis fcrupulisque collectus addatur ne-
ceffe eft . Adjicitur autem ifte dies perpetuo
ad finem Dulheggia , qui ultimus eft menfis,
& idcirco ad anni finem .
2. Annos porro fuos in triacontaeterides
idcirco partiuntur , quod anni Aftronomici
triginta completos tantum dies colligunt , nul-
lis relictis horis , horarumve fcrupulis . Enim-
vero fi 354. 8. 48′. trigefies multiplicaveris ,
producentur dies 10631. o. o. Quælibet au-
tem τριακονταέτηρις , undeviginti annos com-
munes, & undecim zepnuépes continet . Hi un-
decim Embolimæi anni five υπερήμεροι qui-
bus dies ad finem aggregatur , in qualibet tria-
contaeteride funt fecundus , quintus , feptimus,
&c. uti fuperius defcribuntur .

VII. Menfes funt 12 alternis 30 ‫ فون‬29 die

rum , nifi quod in anno Embolimao Dul-
beggia pro 29 habet 30 dies .

VIII. Men-
 CHRONOLOGICARUM . 95

VIII. Menfium nomina , quantitas , ac ordo .

fic fe habent .

1. Menfes
MenfesDies Dies
hofce fingu-
ARABICI. Menf. Coll.
los aufpican-
tur Arabes ,
Muharram. 30 30. non ab ipfo
Saphar. 29 59 novilunio
Rabia prior . 30 89 fed a prima
Rabia poft . 29 118 poft coitum
Jomada pr. 148
30 apparitione
Jomada poft. 29 177 vespertina ,
Rajab. 30 207 quæ uno ple-
Shaaban. 29 236 rumque die
Ramadan. 30 266 ferior eft ipfo
Shawall. 29 295 novilunio
Dulkaadah. 30 325 nonnúquam
Dulheggia . 29 354 biduo . Et
hinc eft quod
dies Arabum a Solis occafu computantur , eo
quod dies menfis accipiuntur ab ortu Lunæ ,
& ortus Lunæ fit tempore occafus Solis , ut in-
quit Alfraganus in Rud. Aftron. c. 1. Quam
etiam ob rem hoc omnibus eft commune , qui
menfibus utuntur Lunaribus , ut Judæis & A-
thenienfibus non minus quam Muhammeda-
nis , ut a nocte dies fuos aufpicentur .
2. Dies menfium poft decimum quintum
fæpe , femper poft vigefimum ordine retro-
grado numerantur , a Muhammedanis æque
ac ab Athenienfibus . Ut hi enim poft imáda
di-
 96 INSTITUTIONUM

dicunt Δεκάτη φθίνοντος , ἐννάτη φθίνοντος , &c.

fic & Arabes primum menfis diem vocant Mu
Stabal veunviar , cui fuccedit fecundus Madei-
na ,
i. e. præteritorum , tertius Madeina , quar-
tus Madeina , & fic deinceps usque ad vige-
fimum , poft quem dicunt Decimum Bakeina
eorum qui fuperfunt , five relictorum , nonum
Bakeina , octavum Bakeina , & fic retrorfum
agunt usque ad finem menfis . Quinetiam vi-
gefimus primus dies ab Eutychio dicitur , pri-
mus e decem ultimis diebus menfis , Eutych.
tom. 2. p. 342. Nonnunquam poft diem 15 .
quem Nafph i. e. medium appellat Elmacinus
hift. Sar. c. 1. retrorfum procedunt , unde idem
Elmacinus diem 18 Jomadæ prioris vocat 13
bakeine Jomade prioris . ibid. c. 12 .
3. Porro tempora fua non per dies , fed no-
&
tes fupputant . Non enim dicunt prima vel
fecunda die , fed nocte menfis cujuslibet , nec
tot diebus fed noctibus quippiam actum fuif
fe , ut inter legendos fcriptores Arabicos fæ-
pius animadverti .

IX. Calculus anni Muhammedici dupliciter

confideretur , vel enim propofito anno Mu-
bammedico annus diesque Era Chriftiane
quæritur quo cæpit , vel e contra propofi-
to quovis Era Chriſtiane anno , quari-
tur , quotus annus Muhammedicus in eum
conveniat .
X. Ad primum perficiendum calculum prima
dies , deinde Feria , qua anni menfesque
Sin-
 CHRONOLOGICARUM . 97

finguli Muhammedani incipiunt , computan-

da eft .
XI. Quod ad diem inveniendam spectat has
utaris methodo . Annos Muhammedanos
‫ مریخ‬primo quo-
completos dividas per 30 ; &
tum multiplices in 7836 , & deinde refi-
duum etiam in eundem numerum ducas , Q
ejus productum dividas per 30 , cujus
divifionis quotum addas ad productum
prime multiplicationis , fummam dividas
per 8766, & hujus divifionis quotum ( u-
nitate auctum fi proxima quotus excedat 196)
fubducas ex annis Muhammedanis comple-
tis primo divifis ; refiduum addas ad 622
& habebis annum Chrifti quo propofitus
init . Et denique ultime divifionis refidu-
um per 24 dividas quotum ( unitate auctum
fi refiduum fit majus quam 12 ) aufer e
diebus 196 , vel fi major fit quam 196
eum demas ex " 561 , numerus relictus eft
dies a Kal. Jan. neomeniam Muharram
præcedens .

1. Hujus methodi rationem ut affequaris

primo tenendum eft , annos Julianos 30 dies col-
ligere 10957 h. 12. totidem autem Arabicos
(quorum 19 communes funt , & 11. væεрńμeрor )
dies completos 10631. Aufer dies 10631. ex
10957. hor. 12. & reftant dies 326. hor. 12. Quo-
circa anni Juliani 30 , Arabicos totidem & dies
præterea 326. h. 12 , continent ; adeo ut fi hodie
annus Julianus & Muhammedicus J fimul ini-
G rent ,
 98 INSTITUTIONUM
rent , poft annos 30 Arabicus anno citius iniret
quam Julianus dieb. 326. h. 12. dies 326 in 24
ducti horas producunt 7824 , quibus fi addamus
prædictas 12 horas quæ præter dies 326 annis 30
anticipantur , fumma eft 7836. Propofito igitur
anno quovis Muhammedico cujus initium quæ-
ris , unitas ab eo auferenda eft , ut anni completi
habeantur , quos fi per 30 dividas , quotus indi-
gitabit quoties anni 30 a primo Hegira ela-
pfi funt , refiduum annos completos triacon-
taeteridos currentis , fi igitur hujus divifionis
quotum ducas in 7836 , numerus productus
eft horarum fumma , quibus tot triacontacteri-
des Arabicæ ab anno Juliano retrovertuntur :
At numerus divifionis refiduus juxta regulam
proportionis in 7836 ductus & deinde per 30
divifus , in quoto exhibebit horas etiam qui-
bus anni currentis triacontaeteridos completi
in anno Juliano retrorfum aguntur , quas ita-
que fi primæ multiplicationis producto aggre-
gemus omnes horas in unam fummam reda-
tas teneamus , quibus anni Hegiræ completi
(qui propofitum præcedunt ) ab annis Julianis
concurrentibus fuperati , & idcirco retroacti
funt. Quapropter fi iftam horarum fummam
per 8766 ( quot horæ in anno Juliano conti-
nentur ) partiaris , quotus oftendet annos Ara-
bicos a Julianis retroverfos , quos fi fubducamus
ex annis completis primo divifis five propofi-
tum antecedentibus , & refiduum addamus ad
622 ( quoniam anno Chrifti 622 primus He-
giræ cœpit ) annum Æræ Chriftianæ quam pro-
xime
 CHRONOLOGICARUM . 99

> xime affequemur , quo annus propofitum præ-

cedens exiit , & quod idem eft , quo propofi
tus init . Et ut quotus hujus ultimæ divifionis
annos completos indigitat retroactos , fic & nu-
merus refiduus horas infuper continet , quas fi
per 24 dividamus , in quoto dies colligentur
auferendi ( quibus tamen unitas addenda eft
quoties numerus poft hanc divifionem refiduus
excedat 12 ) qui fi pauciores fint quam 196 ex
196 fubducantur , hoc eft a Julii is completo
qui eft dies 196 a Kal. Jan. numerus enim
refiduus eft dies a Kal. Jan. quo ultimus an-
te propofitum annus Muhammedicus exiit :
proximo igitur propofitus init . Sin dies ifti
plures fint quam 196 , mutuo funt accipiendi
dies unius anni Juliani , five 365 , qui cum 196
collecti efficiunt 561. Ex his igitur dies tuos
196 excedentes aufer , & reliquus fit dies in
anno præcedenti Juliano quo annus Muham-
medicus tuum præcedens completur . Et hinc
eft , quod fi dies per ultimam divifionem in-
venit excedant 196 , alius infuper ab annis
Chrifti fubducendus eft , vel quod idem valet ,
primædivifionis quotus unitate augendus , quo-
niam hi dies ut plures quam 196 annos tuos
Muhammedicos in alium annum retroagunt .

Sed hæc omnia exemplis clariora elucefcent .

Ali Ebn Abi Taleb quintus Muslimicorum
Imperator tefte Abulpharagio Dynaft. 9. p. 185
inauguratus eft die Veneris , vigefimo quinto
Dulheggia , anno Hegira 35. videamus primo ,
G 2 quo-
 100 INSTITUTIONUM

quoto anno , dieque Æræ Chriftianæ , annus He-

giræ 35 incepit . Sic itaque procedit calculus .

35. 7836. 7836.

30) 34 (1 I. 4.i
30.
7836 30 ) 31344. (1044
4. 1044. 3
8766) 8880 (1 013
8766 12 .

4) 114 (4 14
96 12

18 24

Anni completi . 34.

Aufer I Dies a Kal. Jan. 196.

Refiduum 33. Aufer S

Adde 622 Refiduum 191.
-
Summa 655

3. In hoc ut videre eft , exemplo , primo

unitatem aufero ex anno propofito 35. Et an-
nos completos 34 divido per 30. quotus eft
1. refiduum 4. Quotum 1. duco in 7836
& numerus etiam productus eft 7836. deinde
in eundem numerum multiplico 4 , & produ-
tum 31344 divido per 30 , quotum 1044 addo
&
ad productum primæ multiplicationis 7836.
Summa 8880. divido per 30 , quotum 1044 addo
ad pro-
 CHRONOLOGICARUM . 101

ad productum primæ multiplicationis 7836.

Summam 8880 divido per 8766 , quotus eft
refiduum 114 , quod per 24 divifum in quoto
dat 4 , in refiduo 18. Jam quotum penultimæ
divifionis , 1. ex annis Hegira completis 34
fubduco , & relinquuntur 33 , quibus addo 622 .
Summa 655 eft annus Chrifti , quo annus He-
gira 34 exiit . Deinde 4 ultimæ divifionis quo-
tum unitate augeo , quoniam numerus refi-
duus eft plusquam 12 , viz . 18. Summam 5 ex
196 aufero & relinquuntur 191. Annus igi-
tur Hegira 34 exiit die 191 a Kal. Januariis ;
Is eft Julii 10 , ut e Kalendario Juliano patet .
Proximus itaque five propofitus Hegira annus
35 cœpit Julii 11. anno Eræ Chriftianæ
655.
4. Aliud exemplum : Geuharus Muazzi Li-
dinillæ minifter Ægyptum invafit anno Hegi-
ræ 358 Shabani 17 die Martis , ut teftatur
Elmacinus hiftor. Sarac. 1. 3. p. 227 Initium
hujus anni calculemus

G 3 358
 iož INSTITUTIONUM

358 7836. 7836.

II. 27.
30) 3537. (11
3 7836 54852

05 7836. 15672

3 86196 30) 211572.(7052

27. 7052. 21

8766) 93248 ( 10 0015

8766 15

24) 5588 (232 007

48 6

78 12
72

68
48

20

Anni completi 357

Aufer 11 Dies a Kal. Jan. 561

Refiduum 346 Aufer 233

Adde 622 Refiduum 328

Summa 968

An-
 CHRONOLOGICARUM .
103

Annus Kegiræ 357 finitus eft anno Chriſti 968.

die a Kal. Jan. 328. five Nov. 24. Nam penulti-
mæ divifionis quotus 10 , unitate augendus eft ,
propterea quod ultimæ quotus 232 excedat 196.
Quocirca anni 11 fubtrahendi funt ex annis
Hegira completis 357. ut ad annos Chrifti re-
ducantur . At 11 ex 357 fubductis fuperfunt
346 , qui cum 622 collecti dant 968. Quin et-
iam ultimæ divifionis quotus 232 unitate au-
gendus eft , quoniam refiduum zo excedit 12.
ut fit 233 , at 233 major eft numerus , quam
ut ex 196 fubducatur , fubtrahendus igitur ex
561 , & reliquus fit dies 328 a Kal. Jan. quo
annus Hegira 357 exiit , is eft Nov. 24. Er-
go annus Hegira 358 propofitus incepit an-
no Chrifti 968 Nov. 25.
5. Tertium exemplum : Aljunabius , tefte
clariffimo doctiffimoque noftro Eduardo Po-
cockio , & Leunclavius afferunt Conftantinopo-
lim a Mohammede Chano captam fuiffe an-
no Hegira 857 , Jomadæ prioris vigefimo , fe-
ria tertia . Examinemus cuinam anno Chrifti
hic annus Hegira 857 refpondeat .

33

G 4 857.
 104 INSTITUTIONUM
857. 7836. 7836.

30) 856. (28 28. 16.

6 62688 47016

25 15672 7836.

24. 219408 30) 125376 (4179

16 4179 12

n3
8766) 223587 ( 25 005
17532

48267 23
43830 21

24) 4437 (184 27

24 27

203 006
192

117
96
21
Anni completi 856
Aufer 25 Dies a Kal. Jan. 196

Refiduum 831 Aufer 185

Adde 622 Refiduum II

Summa An. Chr . 1453

Er
 CHRONOLOGICARUM . 105

Ergo annus Hegira 156 exiit die 11. a Kal.

Jan. is eft Januarii undecimus , anno Chrifti
1453. Cœpit igitur annus Hegira 857 propc
fitus anno Chrifti 1453. Jan. 12.

XII. Feria qua annus init , ita calculatur . An-

nos Hegire labentes per 210 dividas , &
neglecto quoto numerum refiduum per 30 di-
vidas , & quotum in quinque ducas , quo
feorfim refervato , annos completos de divi-
fione refiduos , Embolimaos quidem in 5.com-
munes in 4 multiplices , & utriusque multi-
plicationis productum numero prius referva-
to conjungas , fummam 6 auctam per 7 di-
ftribuas , refiduum eft Feria labentis anni .

1. Hæc Feriæ calculanda i methodus ab Ulug

Beigo traditur , nifi quod nos multiplicatio-
num & numeri refervati fummæ fex adjicien-
dum docemus , ille tantum quinque . Et ratio
eft , quoniam ille primum Hegira annum a
Feria quinta , Aftronomorum ad inftar , auſpi-
catur , nos autem a Feria fexta , unde & anni
Muhammedici vulgo computantur . Hifce præ-
miffis methodum exemplis illuftremus .
2. Annum Hegira 35 cœpiffe Julii 11 , an-
no Chrifti 655 jam oftendimus , videamus in
quotam hebdomadis Feriam incidat . Anni 35
per 210 dividi nequeunt ; neglecta itaque pri-
ma methodi parte , 35 diftribuo per 30 , quo-
tus eft 1. refiduum 5. quotum 1. in 5 duco,
& productum 5 reſervo ; Reſiduum eft 5. Ergo
hic
 106 INSTITUTIONUM

hic quintus eft annus triacontaeridos , & qua-

tuor funt completi . E quibus unicus eft Embo-
limæus , & tres communes ; itaque 1. multipli-
co in 5 , & 3 in 4. prioris multiplicationis pro-
ductum eft 5 , pofterioris 12 , hæc addas nume-
ro refervato 5 & ad fummam 22 adjicias 6,
aggregatum 28 per 7 divifum relinquit o. id
eft 7. nam quoties o fit in refiduo Feria 7
affumenda eft . Cœpit ergo hic annus Feria
feptima ; Cyclus Solis hoc anno Chrifti 655
erat 20. Litera Dom. D. character Julii 11.
C. erat itaque Feria feptima , & recte pro-
cedit calculus .
3. Sic & annum Hegira 358 Nov. 25. an-
no Chrifti 968. & annum Hegira 857 Jan.
12. anno Chriſti 1453 iniiffe prius inventum
eft ; utriusque Feriam eruamus .

210)
 CHRONOLOGICARUM . 107

210 ) 358 ( I
210

30 ) 148 (4 10 17 210 ).857 (4

12 S 5 4 84

28 20 50 68 30 ) 17 ( 0 6 10

50. 00 5 5 4

20 17 0 30 40

138 30

7) 144 ( 20 70
14 6

004 7) 76 (10
7

об

Hic annum Hegiræ labentem 358 divido per

210 , quotus 1. nullius eft momenti , quoniam
210 numerum feptenarium præcife continet .
Refiduum 148 divido per 30 , quotum 4 in 5
duco , & productum 20 fubfcribo , e refiduo
28 unitatem aufero , completos ut haberem
annos 27 , e quibus 10 Embolimæos in 5 du-
co, & 17 communes in 4 , & utriusque pro-
ductum fubfcribo , ut videre eft , deinde nu-
meros ex tribus hifce multiplicationibus pro-
du-
 108 INSTITUTIONUM

ductos , viz. 20. 50. & 68 colligo , fummæ

138 addo 6 , & aggregatum 144 per 7 diftri-
buo , & refiduum eft 4. Ergo hic annus cœ-
pit Feria quarta . Anno Chrifti 268 quo hic
annus incepit , cyclus Solis erat 25. Lit. Dom.
E. D. character Nov. 25 G. Erat ergo Fe-
ria quarta five dies Mercurii .
4. In ultimo exemplo , 857 per 210 divifi,
relinquunt annos 17 , qui per 30 dividi non
poffunt , & idcirco divifione non eft opus , fed
methodi explicandæ gratia defcribo , ac fi divi-
fionem admitterent . Divifi itaque 17 per 30
in quoto dant o , in refiduo 17 , o in 5 du-
&tum producit o. Refiduum 17 , unitate muti-
latum eft 16 , e quibus fex funt anni Embo-
limai in 5 , & 10 communes in 4 ducendi ;
utriusque multiplicationis productum conjungo
(nam prior multiplicatio , uti dictum eft , pro-
ducit o . ) ad aggregatum 70 addo 6 , fumma
76 per 7 divifa relinquit 6. Hic itaque annus
cœpit Feria fexta . Anno Chrifti 1453 cy-
clus Solis erat 6 , Lit. Dom. G , character Jan.
12 E. Erat igitur Feria fexta five dies Ve-
neris . Quod fi dies ifte primus anni propofiti
in Feriam hac methodo inventam non qua-
dret ( quod quam rariffime , fi unquam accidit )
per Feriam regula perpetua caftigandus eft .

XIII. Ut Feriam qua menfis propofitus inci-

pit , invenias , numerum menfium pleno-
rum a Muharram ad quæfitum exclufive ,
in
 CHRONOLOGICARUM .
109.

in 2 ducas , producto numerum menfium

cavorum Feriam Muharram five cha-
racterem anni adjungas , aggregatum enim
per 7 divifum reliquam faciet Feriam men-
fis quæfiti.

1. Hæc etiam methodus ab Ulug Beigo pro-

ponitur , in qua menfes pleni duplicandi funt,
propterea quod quilibet eorum , ut dier. 30 ,
quatuor feptimanas biduo excedit , menfes ca- :
vi , uno tantum die , ut dier. 29. Sed menfis .
quæfitus non numerandus eft , quoniam Feria
Muharram calculo adjicitur .
2. Quæramus in quotam hebdomadis Feriam
incidat neomenia Dulheggiæ anno Hegira 35 .
Character hujus anni five Feria , qua Muhar-
ram cœpit erat feptima , ut oftenfum eft . A
Muharram inclufive ad Dulheggiam exclufi-
ve , ſex funt menfes pleni , cavi quinque . Bis
fex funt 12 , quibus additis 5 propter quin-
que menfes cavos , Summa eft 17. adde Fe-
•
riam Muharram 7 , & fit 24. quæ per 7 di-
vifa refiduum facit 3. Ergo Dalheggia hoc an-
no cœpit Feria tertia , five die Martis ; & idr.
circo Dulheggia 25 erat Feria fexta five dies
veneris , uti recte fcribit Abulpharagius .'
3. Annus 358 coepit Feria quinta , a Mu-.
harram ad Shabanum funt menfes 4 pleni ,
3 cavi , bis 4 eft octo , adde 3 ob tres men-
fes cavos , & ob 4 Feriam Muharram , fumma
eft 15 , quæ per 7 divifa , relinquit 1. Shaban.
ergo
 110 INSTITUTIONUM .

ergo hoc anno cœpit Feria prima , & idcir-

co Shabani 17 erat Feria tertia ut afferit
Elmacinus .
4. In ultimo exemplo , annum Hegira 857
Feria fexta iniiffe per calculum invenimus . Vi-
deamus in quotam feriam incidat Jomadæ prio-
ris dies vigefimus . Inter Muharram inclufive
& Jomadam priorem duo funt menfes pleni,
totidemque cavi ; duo menfes pleni duplicati
fiunt 4, quibus fi 2 propter duos menfes cavos ,
& 6 ob feriam Muharram adjicimus , fumma
eft 12 aufer 7 reftant 5. Itaque Jomada
prior incepit Feria quinta five die Jovis . Et
ideo Jomadæ prioris dies 20 erat Feria tertia,
five dies Martis , ut auctores fupra laudati recte
ftatuunt . Hic annus juxta calculum præceden-
tem iniit Jan. 12. anno Chrifti 1453. ab ini-
tio anni Muhammedici ad ineuntem Jomadam
priorem dies colliguntur 118. adde dies 11 an-
te incoeptum annum Muhammedicum elapfos
& fiunt 129. his rurfum adjicias 20 pro vigefi
mo Jomada prioris , fumma eft 149. Ergo dies
Jomadæ prioris vigefimus anno Hegira 857 in
diem Julianum a Kal. Jan. 149 , five Maii 29
convenit , quæ etiam erat Feria tertia . Nam cy-
clus Solis anno Chrifti 1453 erat 6. Lit. Dom. G.
Character Maii 29 B. Erat ergo Feria tertia . Et
quidem Conftantinopolim hoc anno Chrifti ,
hoc die menfis , & hac Feria hebdomadis ca-
ptam fuiffe , in patriarchica Martini Crufii hi-
ftoria confirmatur , his verbis , Hoa Xpóra: Szó
xer
 CHRONOLOGICARUM ? It

χρισοῦ γενέσεως χίλιοι τετρακόσιοι πεντήκοντα

τρεῖς , μαΐῳ ἐικοςῇ ἐννατῃ ἡμέρᾳ τρίτη . Annus
igitur erat a Chrifti nativitate 1453. menfis
Majus , dies 29. Feria 3. Quæ omnia per calcu-
lum hunc noftrum quam exactiffime eruun-
tur .

XIV. Si propofito quolibet anno Chrifti cur-

rente , quæratur , quotus Hegira annus ei
refpondeat , hac utendum eft methodo . Ab
annis Chrifti labentibus aufer 621 refi-
duum dividas per 33 , quotum dividendo
addas, fumma eft annus Hegire labens vel
ei proximus, quod per calculum neomenia
iftius anni difcernendum eft .

1. Annis circiter 33 vertentibus , annus u-

nus Muhammedicus anticipatur , & dies præ-
terea 4. 18. 48′. Nam anni Juliani 33. dies
colligunt 12053. h. 6. o'. totidem Muhamme-
dani dies 11694. hor. 2. 24. Differentia eft
dies 359. h. 3. 36. aufer annum Muhamme-
dicum five dies 354. h. 8. 48′. & reftant d.
4. 18. 48'. Annis itaque Julianis 33. vertenti-
bus five completis præter unum annum Mu-
hammedanum dies tantum 4. hor. 18. 48'. re-
troaguntur .. Ad inveniendum igitur annum
Hegira Juliano refpondentem , nullus commo-
dior occurrit numerus quam 33. utpote per
quem anni Juliani a primo Hegira fuentes ,
divifi in quoto dabunt annos Muhammedicos a
‫ ور‬tot
 112 INSTITUTIONUM

tot Julianis retroverfos , quique idcirco ad

dividendum five annorum Julianorum a pri-
o Hegira elapforum numerum adjecti , an-
num conficient Muhammedanum Juliano la-
benti fere refpondentem .
2 Primus annus Hegiræ cœpit anno Chri-
Ai 622. ex annis itaque Chrifti labentibus fub-
duc 621 , & reliquus erit annorum Julianorum
a primo Hegiræ fluentium numerus , quo , ut
dixi , per 33 divifo , quotus exhibebit annos
retroverfos , atque ideo adjiciendos . Ex. gr.
Si proponatur annus Chrifti 1582 , ut quæra-
mus quotus annus Hegira in eum conveniat .
Ergo ex 1582 fubduco 621 , & reftant an-
ni 961 , quibus per 33 divifis quotus eft 29.
Ergo annis Julianis 961 anni totidem Mu-
hammedani , & præterea 29 propemodum ef-
fluxerunt . Ad dividendum itaque five ad 961
addo 29. fumma 990 eft ; vel ipfe annus He-
gire qui anno Chrifti 1582 incepit , vel fal-
tem ei proximus ; ut certiores autem fiamus
utrum annus ifte Muhammedicus anno Chri-
fti 1582 currente coepit necne , initium ejus
calculandum eft . Per methodum autem ante
traditam annus Hegira 989 exiit anno Chri-
fti 1582. Jan. 25. Annus igitur Hegira 990
iniit eodem anno Chrifti Jan. 26. Eodem
nimirum anno quem calculus nofter repræ-
fentat .

3. Annus , quo hæc meditor , eft " Æræ Chri-

ftianæ 1667 , Scire vellem quotus annus He-
gira
 CHRONOLOGICARUM 113

giræ in eum conveniat . Igitur ex 1667 fub-

duco 621 , & refiduum 1046 divido per 33 ,
quotum 31 aggrego ad dividendum 1046 , ag-
gregatum eft 1077. Ergo huic anno Chrifti
1667 annus Hegira 1077 partim refpondet ,
Quando autem incepit dictus Hegira annus,
per methodum fuperius traditam eruendum
eft ; juxta quam annus Hegira 1077 incepit
anno Chrifti 1666 Jun. 24 Quocirca pofterior
tantum iftius pars in annum hunc 1667 in-
currit . Hoc autem anno labènte , annus He-
giræ proximus five 1078 init , idque Jun. 13.
Nam annus 1077 eft communis , quod ex eo
patet quod fi 1077 per 30 dividas , refiduum
erit 27 , eft annus triacontaeteridos 27 eft com-
munis juxta propofitionemfextam . colligit igi-
tur hic annus dies folummodo 354. Annus He-
giræ 1077 cœpit Jun. 24. Is eft dies a Kal.
Jan. 175. Ergo ad 354 addas 175. fumma eft
529. aufer dies unius anni Juliani , five 365,
fuperfunt 164. Ergo hoc anno Chrifti 1667
annus Hegira 1078 init die 164 a Kal . Jan.
five Jun. 13. idque Feria quinta , quod & ex
Methodo fuperius tradita pro Feria Muſta-
bal > five neomenia Muharram invenienda >
e cyclo Solis patet . Nam cyclus Solis eft 23
Lit. Dom. F. Character Junii 13. C. Eft er-
go Feria quinta , five dies Jovis .
4. Dies quo hifce fcribendis vaco eft Sept.
26. Muharram , ut oftenfum eft , iniit hoc an-
no Chrifti Jun. 13. Feria quinta . Ergo Ra-
bia pofterior init Sept. 10. Feria tertia : Et
H dies
 114 INSTITUTIONUM

dies hæc Sept. 26 eft Rabiæ pofterioris dies

17 , fi a media nocte computetur . Sed Ara-
bes ab occafu Solis dies fuos deducunt , ut an-
te monuimus . Jam vero Sol occidit , octava
enim poft meridiem hora fonuit . Dies itaque
Rabia pofterioris 18 jam cæptus eft & fluit .
Nos fummam igitur manum primo huic In-
ftitutionum Chronologicarum Libro impofui-
mus , anno Chrifti 1667 Sept. 26. anno au-
tem Hegira 1078. Rabia pofter. 18 ,

Libri Primi

FINI S.

IN-
 115

INSTITUTIONUM

CHRONOLOGICARUM

LIBER SECUNDUS.
mentovertovertoventovertwentoverowerowe

CA P. I.

De Syzygiis & Eclipfibus .

In primo Libro de naiping Chronologie parte

actum eft , qua temporis natura , & partes
explicantur : Sequitur Xapanrnpisinn .
II. Pars Xapanrnpiorinn eft , que de Cha-
racteribus agit Chronologicis .
III. Characteres funt certa quædam nota qui-
bus diverfa tempora a fe invicem diftin
guuntur .
IV. Suntque vel naturales vel inftituti.
V. Characteres naturales funt , qui a natu-
ralibus caufis dependent .
VI. Characteres naturales funt tres , Syzy-
gia , Eclipfes , & puncta cardinalia .
VII. Syzygiæ dicuntur novilunia , & plenis
lunia .

YZYGIA intertemporum Characteres re-

cenfentur , propterea quod fi quid circa
S novilunium aut plenilunium geftum tra-
, tempus ita definitum per tabulas
datur ,
H 2 Áftro-
 116 INSTITUTIONUM
b
Aftronomicas quam certiffime computetur .
Quin etiam fine tabulis Aftronomicis dies , qui-
bus committuntur , per cyclum Lunæ , vel epa-
tam inveniantur , uti pofthæc oftendemus ."
&

VIII. Eclipfis in genere eft privatio vel de-

fectio lucis in corpore lucido , per corporis
opaci interpofitionem effecta.

1. Eclipfes certiffima temporum xperúpic

non immerito judicantur ; utpote quæ diligen-
ter obfervatæ , & fideliter pofteritati traditæ
tempora præterita a futuris exquifitiffimæ diftin-
guunt . Tot enim ad deliquia tam Lunæ quam
Solis occurrunt neceffaria , ut duo per omnia
fimilia , viz. quoad tempus , locum , digitos ,
&c. nunquam accidere poffint . Poft clapfos fa-
teor annos 18 , eodem iterum die Luna defi-
ciet , fed non eodem diei momento , nec iisdem
circumftantiis , quibus priores veftitæ funt . At
Solarium Eclipfium αποκατάτασις eft veri
multo diffimilior , cum per parallaxes tanto-
pere varientur . Et hinc eft quod fi quispiam
( quod fæpe factum legimus ) Eclipfes curiofius
obfervet , & obfervatas fcriptis mandet , per
eas annus diefque , quo contigerunt , ab aliis
quibufcunque fecernatur . Quod exemplis fta-
tim patefiet.

IX. Eclipfes funt vel Lunares vel Solares .

X. Eclipfis Lunaris eft privatio lucis Solaris
in Luna per globum terrenum Solem inter.
Lunam pofitum effecta .
1. Ni-
 CHRONOLOGICÁRUM . 117

1. Nimirum quicquid luminis a Luna inter-

ram projicitur , a Sole tanquam a fonte mu-
tuatur ; quo fit ut fi terra , quam Lunæ ad in-
ftar corpus effe opacum nemo dubitat , Solem
& Lunam interjiciatur , Luna luce fua mutua-
titia , qua fulget , privetur neceffe eft , & obte-
nebrefcat : Terræ fcilicet umbra pro Solis ra-
diis in eam transmiffa . Terra vero Solem in-
ter & Lunam nunquam interjacet , præterquam
in pleniluniis , quando Luna Soli opponitur ;
& in iis tantum pleniluniis , quibus Sol , Ter-
ra , & Luna in eadem funt linea recta , & Ter-
ra medium locum occupans , lucem a Sole ad
Lunam transmiffam intercipit .
2. In omnibus autem pleniluniis hoc non
accidit , eo quod Luna latitudine fua ab Eclip-
tica , nunc verfus Auftrum , nunc verfus Bo-
ream Terræ umbram præterfugit . Cum Sol
autem circa nodos five caput & caudam Dra-
conis verfetur , quibus orbita Lunæ cum orbita
Solis connectitur , ( quod plerumque bis in anno
contingit ) Luna ei directe oppofita in umbram
Terræ interjectæ plus aut minus ( prout fe ha-
bet Lunæ ad Solem oppofitio ) ad Auftrum aut
Boream Eclipticæ immergitur .

XI. Eclipfis Lunaris eft vel totalis , vel par-

tialis .
XII. Eclipfis Lune totalis eft , qua tota Lu
na in umbram Terræ immerfa luce fua fpo
liatur .

1. Cum luminaria in ipfiffimis adeo nodis

H 3 exi-
 118 INSTITUTIONUM

exiftant , ut centrum Lunæ per umbra Terrena

centrum vel omnino vel fere tranfeat , tota Luna
fub umbra latitat , ibidemque fcrupula aliqua
horaria plerumque , nonnunquam duas etiam
horas moratur . Et idcirco totalis Eclipfis merito
nuncupatur .
2. Hujusmodi Eclipfis Lunæ totalis a Sul-
pitio Gallo prædicta , L. Paulo Æmilio , & Li-
cinio Craffo Coff. accidit , ab hora fecunda us-
que ad quartám horam noctis quam pridie no-
nas Septembris infecuta eft dies , tefte Livio
Dec. 5. 1. 4. Annus erat urbis conditæ 586.
per. Jul. 4546 & nox qua contigit hæc Eclipfis
in Juliana anni forma ifta erat quæ inter Jun.
21. & 22 fluxit . Initium Eclipfeos per tabulas
Danicas erat Jun. 21. h. 6. 14. poft meridiem
Macedoniæ , medium hor. 8. 18. finis hora 10.
34
22. Digiti Ecliptici 15 Duratio mora
hor. 1. 32. tota duratio Eclipfeos horæ 4. 8'.
Tota ergo Luna fub umbra latitare cœpit hora
7.32 . five fecunda circiter noctis xaipiny hora ,
adeo ut hora xaven quarta ex umbra tota emer-
ferit . Et hæc quidem Eclipfis luculentiffimus
eft character , non tantum confulatus L. Pauli
Emilii , & Licinii Craffi , fed & epoche Ur-
bis Conditæ . Cum hæc enim Eclipfis acci-
derit anno Urbis Conditæ 586 & per. Jul.
4546 , certiffimo nobis fit argumento , epo-
cham U. C. ab anno per Jul. 3961 procede-
re , five ab anno ante Chriftum 753 .
XIII. Eclipfis Luna partialis eft qua pars
tantum Lune deficit ..
1. Cum
 CHRONOLOGICARUM .
119
1. Cum luminaria nodis remotiora moven
tur , pars tantumLunæ , luce fua per terramin-
terpofitam defpoliatur , altera Luna parte lu-
cem fuam adhuc retinente , unde Eclipfis tan-
tum partialis exurgit , quæ tamen major vel mi-
nor fit prout Luminarium a nodis diftantia ma-
jor vel minor , atque adeo ipfa Luna ab Um-
bræ terrenæ centro propior , remotiorve fue-
xit .
2. Hujufmodi defectiones Lunæ partiales a-
pud antiquos frequenter occurrunt obfervatæ ;
nos unicam methodi gratia feligemus per quam
de reliquis judicium feratur ; Ptolemæus ait ,
Τῷ τοίνυν ζ' , ἔτσι Φιλομήτορες ὁ ἐςὶ φοδ' ἀπὸ
Ναβονασάρε κατὰ Αιγυπτίας φαμενώθ κζ' εις
τὴν κι απο ὥρας η αρχομένης ἕως ληγούσης
ἐν Αλεξανδρείᾳ ἐξέλιπεν ἡ σελήνη τὸ πλέισον
' . In 7 igitur anno Philo-
απ ' ἄρκτων δακτύλες ζ
metoris qui eft 574 a Nabonafarofecundum Ægyp-
tios Phamenoth 27 , fequente 28 , ab hora octava
incipiente , ufque ad decimam definentem , Ale-
xandria defecit Luna plurimum a feptentrione di-
. συνταξ. βιβλ. p. 142. Αn-
gitos 7 Ριοί, μαθημ
no Nabonafari 574 neomenia Thoth contigit
Octob. 6. neomenia Phamenoth April. 4. Dies
itaque Phamenoth 28 erat Kal. Mai. anno per.
Jul. 4540. Porro per tabulas Danicas anno ifto
per. Jul. 4540. Mai. 1. defecit ad Septentrio-
nem Luna digitos 7. 26. Initium Eclipfeos Ale-
xandria h. o . 57'. poft mediam noctem , medium
hor. 2. 22. Finis hor. 3. 47. Duravit ergo hor.
2. 50. Sol in Tauri gradu 5. 29'. 54″. Addit
H 4 Pro-
 120 INSTITUTIONUM

Ptolemæus medium Eclipfeos fuiffe poft me-

diam noctem horis temporalibus 2. 30. æqui-
noctialibus 2. zo. Differt itaque calculus nofter
ab obfervatione fcrupulis tantum 2. Per hanc
igitur Eclipfin non tantum epoche Nabonafa-
rææ , fed & Ptolemæi Philometoris initium cer-
tiffime adftruitur . Nam fi feptimus ejus an-
nus erat per. Jul. 4540. Ergo primus incidit
in 4534. ineuntem ; ante Chriftum 180..

XIV. Eclipfis Solaris eft privatio lucis Solaris

in terra per Lunam , Solem inter & Ter-
ram interjectam effecta .

1. Eclipfis Solaris dicitur , non quod ipfe Sol

luce fua privetur , fed quod oculis noftris pri
vatus videatur . Ipfe enim Sol lucem fuam nun-
quam amittit , fed intactam perpetuo retinet
& illibatam . Verum Luna in Synodis inter
Solem & Terram tranfiens , lucem folarem
nobis terram habitantibus nonnunquam inter-
cipit , unde Sol etiam Eclipfin pati nobis vi-
deatur , non minus quam Lunæ incolis , fi quì
fint , cum Terra Soli & Lunæ interponitur .

XV. Eclipfis Solaris eft etiam vel totalis vel

partialis.
XVI. Eclipfis Solis totalis eft , qua totus Sol
per Lunam interje&
tam nobis abfconditur .

1. Eclipfis Solis totalis ut raro , fic ubique

Terrarum nunquam accidit , fed aliqua tantum
illius parte . Nam globus Lunæ cum minor fit
quam terra , non poteft Umbramfuam in totura
ter-
 CHRONOLOGICARUM . IZE

terræ difcum projicere , fed tantum in aliquam

illius partem . Unde fit , ut cum alicubi tota
lis fit Solis defectio , alibi partialis fit tantum ,
alibi nulla neceffe fit .
2. Hujufmodi Solis deliquium Roma conti
git , cum tefte Livio , Luce inter horam ter-
tiam ferme quartam tenebræ oborte fuerant .
Liv. Dec. 4. 1. 8. Coff. Livio Salinatore & M.
Valerio Meffala . Hæc Eclipfis per prædictas
Longomontani tabulas accidit anno per. Jul.
4526. Urbis condita 566. Julii 17. Initium
Eclipfeos erat h. 6. 51. 49. poft med. noct.
Medium h. 7. 51. 40″. Finis h. 8. 51″. 40″.
Duravit ergo h. 2.0. Digiti Ecliptici 12.0'. Sol
in Cancri gradu 19.41.8". Latitudo Romæ 42 .
8. Ortus eft igitur Sol ifto die hor. 4. 40′. oc-
cidit h. 7. 20. dies erat horarum æquinoctia-
lium 14. 40. Quælibet hora xaipinn fcrupulo
rum 73. Hora itaque tertia zapin ( juxta quam
obfervatæ funt hæ tenebræ ) cœpit hora æquino-
tiali 7. 6. poft med. noctem. Inter horam ita-
que napin tertiam & quartam fumma fuit ob-
fcuratio . Et hæc etiam Eclipfis Solaris certiffi-
mus eft character non tantum anni quo Livius
Salinator & M. Valerius Meffala Confules fue-
re , fed & epoche U. C. Etenim cum annus hic
erat annus Urbis condita 566 , & per. Jul. 4526.
Urbem conditam fuiffe anno. per. Jul. 3961.
manifeftum eft , quod & antea probatum .

XVII. Eclipfis Solis partialis eft , qua pars

tantum Solis nobis abfconditur .
1. Quum
 122 INSTITUTIONUM

1. Quum Luminaria conjuncta exacte verfen-

tur in eodem nodo , puta fimul in capite vel
fimul in cauda draconis , tum demum crea-
tur Eclipfis totalis . Quum vero Luna non in
ipfo , quo Sol , eft nodo , fed aliquantulum ,
vel minimum ab eo tranfeat , totam Solis lu-
cem nobis velare nequit , fed aliquam tantum
illius partem . Unde partialis oritur Eclipfis .
2. Hujusmodi ( ut alias prætereamus ) fuit
ifta Solis defectio , quam Thucydides anno
octavo belli Peloponefiaci contigiffe refert
Τοῦ δ᾽ ἐπιγινομένε θέρες , ευθῦς τοῦ τε ἡλίε
ἐκλιπές τι ἐγένετο περὶ νεμηνίαν , Initio ftatim
infequentis æftatis Sol ex parte defecit , circa
neomeniam . Thucyd. 1. 4. p. 138. Ed. Steph.
Nullus occurrit annus , ifta circiter tempora ,
quo contingere potuit hæc Eclipfis , præter-
quam annus per. Jul. 4290 quo Martii 21. h.
8. 35. poft med, noct. Athenis Sol defecit di-
git. 9 juxta tabulas antea laudatas . Et hæc
quidem Eclipfis infallibilis eft character ini-
tii belli Peloponefiaci , Annum enim quo con-
tigit hæc Eclipfis octavum fuiffe iftius belli
Thucydides ipfe teftatur ; contigit autem an
no per. Jul. 4290. Coeptum eft igitur iftud
bellum anno per Jul. 4283. E quibus exem-
plis fatis patet , quanti momenti fint Eclipfes
in temporibus quibuscunque diftinguendis ,

CAP.
 CHRONOLOGICARUM . 123

GesaJesafe
CA P. II.

De Equinoctiis & Solftitiis ,

Punta cardinalia funt tempora quibus Sol

cardinalia Zodiaci figna , viz. Arietem
Canerum , Libram , & Capricornum ingre-
ditur .
II. Suntque vel Equinoctia vel folftitia .
III. Equinoctium eft tempus quo nox diei
fit æqualis,
IV. Eftque vel Vernale , vel Autumnale .
V. Equinoctium Vernale committitur cum Sol
Arietem Autumnale cum Libram ingre-
ditur,

I. T hoc anno Chrifti 1667. Sol primum

UT
Arietis punctum invadit per tabulas
Parifinas Mar. 10. h. 11. 9. poft mediam no-
tem Lond. & eodem temporis articulo ver
init , unde hoc Vernale dicitur Equinoctium .
Sol hoc anno Libram ingreditur noftro calcu-
lo Sept. 13. h. 5. 50' Londini , tunc itaque
temporis Autumnus incipit , & Autumnale con-
ficitur Equinoctium .
VI. Solftitium eft tempus quo vel nox diem
vel dies noctem longiffime fuperat .
1. Solftitium dicitur propterea , quod iftis
anni tempeftatibus Sol tardiffimo motu pro-
greditur , adeo ut Sol Stare nobis quodammo-
do videatur ,
VII. Sol-
 124 INSTITUTIONUM

VII. Solftitium duplex eft , Eftivum & Bru-

male.
VIII. Solftitium Eftivum eft , quo Sole Can-
crum ingrediente dies fit longiffima , & bre-
viffima nox. Brumale quo Sole Capricornum
invadente , nox e contra fit longiffima &
breviffima dies .

1. Ut hoc anno Sol Cancrum invadit noftro

quidem calculo Jun. 11. h. 4. o'. poft meridiem
Londini , quo tempore Eftas init , unde Sol-
ftitium Eftivum appellatur . At Dec. 11. h. 4.
25. poft meridiem Sol Capricornum ingrediens
Brumam introducit , unde ifta tempeftas Bru-
male Solftitium nuncupatur .

IX. In Equinoctiis pariter ac Solftitiis duo

occurrunt obfervanda , Anticipatio , & Cal-
culus .
X. Equinoctiorum Solftitiorumque anticipatio ,
eft annua corum verfus menfium initia re-
troverfia in anno Juliano per exceſſum ejus
fupra annum Tropicum effecta .

1. Annus Julianus præter dies 365. horas

colligit 6. Tropicus autem horas tantum 5. 49°
plus minus . Adeo ut quilibet annus Julianus
Tropicum excedat fcrupulis circiter horariis 11.
Quanta vero fit præcifa anni Tropici quantitas.
ac menfura , nondum inter ipfos convenit Aftro-
nomos . Nos Longomontani , qui eam exqui
fitiffime venatus eft , amplectentes fententiam
an-
 CHRONOLOGICARUM . 125

annum hunc Tropicum diebus 365. h. 5. 48

55. definimus . Aufer horas 5. 48′. 55″. ex ho-
ris 6. o'. refiduum eft h. o. 11'. Quocirca annus
Tropicus quotannis Julianum anticipat , hoc eft
annuum fuum orbem conficit , priufquam com-
pleatur annus Julianus , hor. o. 11' 5. At annis
4vertentibus hæc anticipatio fit hor . o. 44′20″.
ut hoc anno Sol Arietem ingreditur Martii to.
hor. 11. 9. 0". expletis quatuor annis , five an-
no Chrifti 1671. Sol hoc tempus anticipabit
hor. o. 44. 20. & idem Arietis punctum in-
gredietur hor. 10. 24. 40″. Et fic paulatim
æquinoctia , quibus annus Tropicus menfura-
tur in anno Juliano totum diem retroceden-
do peragrant .
2. Ut fcias autem quot annis totus dies antici
petur , primo annuæ anticipationis fcrupula 1 1'.
5. reducas in fcrupula fecunda ; multiplices ergo
fcrupula prima 11.in 60,producto 660 addas reli-
qua fcrupula fecunda 5 , fumma eft 665. Igitur E-
quinoctia uno anno retrovertuntur fcrupulis fe-
cundis 665". Secundum hæc confideres etiam
quot fcrupula fecunda in uno die continentur .
Scrupula autem prima unius diei funt 1440 , quæ
in 60 ducta producunt fcrupula fecunda 86400 .
hæc dividas per 665 , quotus eft 129. hoc eft.
tantum non 130. Annis ergo quam proxime
130 , totus dies ab Equinoctiis & Solftitiis anti-
cipatur , Adeo ut idem Equinoctium vernum
quod hoc anno Chrifti 1667. committitur Mar-
tii 10. h. 11.9'. poft mediam noctem ; poft annos
130. expletos Martii 9. h. 11.9 . poft med. noct.
re-
 126 INSTITUTIONUM

retrovertetur , nimirum fi annus ifte idem fir

poft Biffextilem ac præfens . At poft annos
260. ad Martii 8. h. 11. 9. retrocedet . Et
fic annis quibusque 130. vertentibus , antici-
patio , five προήγησις hæc ισημερινὴ totum
diem complet .

XI. Equinoctiorum folftitiorum calculus

vel Aftronomicus eft , vel Arithmeticus .
XII. Aftronomicus eft , qui per tabulas Aftro-
nomicas adminiftratur .
XIII. Calculus Arithmeticus eft , qui per A-
rithmetices præcepta perficitur .

1. Hoc novum fateor , & hactenus inaudi-

tum videatur , ut Equinoctia , & Solftitia ali-
ter quam per tabulas Aftronomicas calculen-
tur . At quoniam nobis facilis & expedita per
Arithmeticen folam puncta cardinalia com-
putandi methodus occurrit , non abs re erit ,
fi novam hanc noftram calculandi methodum ,
ejusque rationes ac fundamenta paucis expli-
cemus .
2. Annus , ut oftenfum eft , Julianus Tro-
pico major eft fcrupulis horariis 11. 5. Et
anni confequenter Tropici 130 minores funt
quam totidem Juliani toto die . Annis ergo
130 Equinoctia & Solftitia verfus menfium
initia folido die retroaguntur , five quod idem.
eft , poft annos 130. uno die citius commit-
tuntur quam ante . Deligatur igitur Equino-
&tium aliquod certiffimis obfervationibus de-
prehenfum , illudque pro Epocha five radice
ha-
 CHRONOLOGICARUM . 127

habeatur , a qua alia quæcunque calculentur.

Deinde propofito quovis anno cujus Æquino-
&tium quærimus , computemus quot anni in-
ter epocham iftam & propofitum intercedunt,
fi annus propofitus epocham præcedat , quo-
tiescunque 130 in annis interfluentibus , to--
ties unus dies addendus eft , ut Equinoctium
quæfitum teneamus : eo quod Equinoctia ifto
temporis intervallo tot diebus retrocefferant .
tot
Si propofitus annus epocham fequatur 9
dies auferendi funt , propterea quod ab epo-
cha ad annum propofitum tot diebus retro-
vertentur . Et denique per regulam propor
tionis horæ etiam & fcrupula anticipata vel
anticipanda colligantur , quæ etiam vel ad-
denda funt vel auferenda ( unde & Proftapha-
retica non immerito nuncupentur prout an-
nus propofitus epocham precedat aut fequa-
tur .
3. Porro nulla accuratius inventa funt E-
quinoctia , quam quæ Tycho Brahe anno Æræ
Chriftianæ 1584 , & fequentibus Uraniburgi
obfervavit . Quapropter Equinoctia ab ipfo
obfervata , & Solftitia per ejus tabulas iisdem
obfervationibus fundatas calculata , pro epo-
chis noftris tam Equinoctialibus quam Solfti-
tialibus habeamus e quibus alia quæcunque
five præcedentia five confequentia certiffime
pariter atque expeditiffime computemus .

XIV. Arithmeticus Equinoctiorum , Solftitio-

rumque calculus hifce regulis expediatur.
XV. Pri-
 128 INSTITUTIONUM

XV. Primo ; Equinoctia & Solftitia fubjer

Eta tanquam aliorum Epoche obferventur .

? ЕРОСНЕ..

Anni Anni Equinoctia Solftitia Equinoctia Brumalia

Chrifti per. verna . Æftiva. Autumnalia Solftitia
d. h. d. h. d. h. d. h. o
}
Biff. 1584 6297 Mart. 10 930 Jun. 11 14 13 Sept. 13 4 0 Dec. 11. 14 44
I. 1585 6298 M. 10 15 19 Jun. 11 20 Sept. 13 949) Dec. 11 2033
2. 1586 6299 | M. 10 a 8|Jun. 12 149 Sept. 13 15 38 Dec. 12 a 222
3. 15871 6300 M. 11 2 56|Jun. 12 7 17|Sept. 13 21 26 Dec. 12 8 11

XVI. Secundo ; Propofito quovis anno vel

Ere Chriftianae , vel periodi Juliane cu-
jus Equinoctia vel Solftitia queris , ifte
annus in hoc laterculo , pro Epocha tua
feligatur ; qui æque diftat a Biffexto atque
propofitus .

XVII. Tertio ; Hoc ut citius innotefcat ,

fcias , quod in annis Chriſti hi fint Bif-
fextiles , 4. 8. 12. 16. 20. 24. 28. 32. 36.
40. 44. 48. 52. 56. 60. 64. 68. 72. 76.
80. 84. 88. 92. 96. 100.

In annis Periodi Juliane bi , 1. 5. 9. 13. 17:

21. 25. 29. 33. 37. 41. 45. 49. 53. 57.
61. 65. 69. 73. 77. 81. 85. 89. 93. 97.
101. reliqui communes ."

XVIII. Quarto ; Annum propofitum ab anno

Epoche tue feledte detrabas , refiduum per
130
 CHRONOLOGICARUM . 1292

130 dividas & quoto refervato , refiduum

divifionis in 24 ducas & productum per eun-
dem numerum 130 diftribuas , & quoto ite-
rum refervato reſiduum hujus divifionis in
60 multiplicatum etiam per 130 dividas .
Prima divifionis quotus dat dies , fecunde
Horas , tertie Scrupula prima Proftaphare-
tica , Epoche quidem addenda , fi annus
propofitus eam precedat , detrahenda fi fe-
quatur . Summa , vel refiduum eft Equi-
noctium Solftitiumve quæfitum Uraniburgi .
XIX. Tempus ita computatum Uraniburgi
ad alios meridianos hujus ope tabellæ re-
ducatur .

h. h.

Alexandria A. 1.35 Lutetiæ Parif. S. o . 49

Amfterlodamum S. o. 34 , Londinum S. 6. 50
Athenæ A.2 . o. Metz S. o. 20
Babylon A.2.25 Munfter S. o. 22
Cantabrigia S. 0.49 Oxonium IS. o. 55
Fruenburgum A. 1. 26 Roma A. o. 9
Hamburgum S. o. 12 Rotterdamum S. o. 36
Hifpalis Sevilla IS. 1.26 Vienna Auftr. A.o. 19

1. Exempli gratia : Quæratur Equinoctium

vernum hoc anno Chrifti 1667. hic eft annus
tertius a Biffextili , quoniam præter completas
annorum centurias colligit 67 , at 64 erat Bif-
fextilis , ut e regula tertia patet . Pro Epocha
igitur affumas annum Chrifti 1587. Aufer 1587
ex 1667. reliqui funt anni 8o. Hi per 130
divi-
 130 INSTITUTIONUM

dividi nequeunt . Neglecta itaque prima divi-

fione , five prima methodi parte , quoniam fo-
lidus dies nondum anticipatur , Calculus ita
procedit .
1667 2. Hic , uti vides , fub-
1587 tractis 1587 ex 1667 re-
fidui funt anni 80 , quos
80
in 24 ( quot horæ in die
24 continentur ) multiplico,
& productum 1920 divi-
320
do per 130 , quotus 14
160
dat horas anticipatas ;
deinde refiduum hujus
130) 1920 ( 14 Hor. divifionis quod eft 100,
13
duco in 60 , & produ-
62 &tum 6000 divido per

52 130, & quotiens eft 46.

Igitur ab anno Chrifti
100 1587 usque ad 1667 ,
60 præter horas 14 , fcrupu-
la 46. anticipata funt .
130) 6000 (46 Scru Porro Annus hic pro-

52 pofitus epocham fequi-

tur . Auferantur igitur
80 horæ 14.46 . ab Equino-
78 &tio verno 1587 , quod
accidit Mart. 11. h. 2.
20 56. hoc modo
d. h.
1

Epocha Mart. 11. 2. 56.

Aufer 0. 14. 46'.
Refiduum I 10. 12. 10.
Ergo
 CHRONOLOGICARUM .
131

Ergo anno Chrifti 1667 Equinoctium vernum

committitur Martii 10 h. 12 10'. poft medi
am noctem Uraniburgi ; ut autem tempus hoc,
ita fupputatum , ad alios meridianos accommo-
detur , Confulas regulam 5 & tabellam ei fub-
jectam , in qua ubicunque occurrit A , Tempus
ibi notatum Addendum eft , ubi S. Subtrahen-
dum Uraniburgi meridiano , ut ad urbium ibi
defcriptarum meridianos redigatur . Ut Lon-
dino fubjicitur S. o . 50'. id eft , Subtrabe h. o.
So. Ut tempus itaque quo Equinoctium hoc
Londini conficitur deprehendas , a Martii 10.
h. 12. 10. Subtrahe h. o. 50' & relinquitur
Mart. 10. h. 11. 20. pro Equinoctio verno
Londini . Ad Romam fcribitur A. o. 9'. Ad-
das itaque h. o. 9'. ad tempus Uraniburgi in-
ventum . Summa Mart. 10 h. 12 19. poſt me-
diam noctem eft tempus quo commiffum eft
hoc Equinoctium Roma .
3. Eodem modo Solftitium Eftivum calcu-
letur , quod anno Chrifti five Epocha 1687
accidit Jun. 12. 7. 37. Aufer tempus proft-
haphæreticum h. 14. 46'. reftat Jun. 11. h. 16.
51. poft med. noct. Uraniburgi pro folftitio
•
aftivo . Equinoctium Autumnale eodem anno
Chrifti 1587. contigit Sept. 13. h. 21. 26. Au-
fer h. 14. 46. Committitur hoc anno Chrifti
1667 Equinoctium Autumnale Sep. 13. h. 6.
40'. Uraniburgi , Londini h. 5 50. poft. med.
noct. Eodem modo procedit & Solſtitii Hi-
berni calculus deductis h . 14. 46. ab Epocha
five Solftitio Hiberno , anno Chrifti 1587.
I 2 4. Si-
 INSTITUTIONUM
132

4. Si major adhuc exprßeia cuivis arriferit ,

calculum hunc noftrum ad fcrupula fecunda ,
tertia , &c. propagare licet . Nam fi ultimæ di-
vifionis refiduum in 60 multiplices , produ-
tum per 130 divifum in quoto dabit fcrupula
&
fecunda , in refiduo numerum in 60 etiam du-
cendum & per 130 dividendum , ut fcrupula e-
tiam tertia computemus . Et fic quousque libi-
tum fuerit . Ut in exemplo propofito , ultima
divifionis refiduum 20 in 60 multiplicatum pro-
ducit 1200 , numerus ifte productus per 130 di-
vifus , in quoto dat fcrupula fecunda 9". adeo
ut tempus profthaphæreticum exactius adhuc
calculatum fit h. 14. 46. 9. & fic deinceps.
5. Aliud exemplum . Sed exploremus novam
hanc noftram Equinoctia calculandi metho-
dum , per antiqua ifta Æquinoctia ab Hippar-
cho obfervata , ut certitudo ejus æque ac facili-
tas innotefcat . Ptolemæus igitur ait Hippar-
chum Equinoctium Autumnale , as ἀκριβέ cinpißi-
κατ
saraα obfervaffe anno 32 tertiæ periodi Calippi-
ca , Τῇ γ ' τῶν ἐπαγομενῶν τοῦ μεσονυκτίς τοῦ
εἰς τὴν τετάρτην φέροντος , Tertia die Epagomenon
media nocte diem quartam introducente , Ptolom.
Almag. 1. 3. p. 62. Ed. Gr. Annus 32 tertiæ per ..
Calippicæ erat annus per. Jul. 4567. Thoth hoc
anno iniit Sept. 29. Igitur tertia inayoμevãr in-
cidit in Sept. 36. Obfervatum eft igitur Equino-
&tium media nocte inter Sept. 26 & 27 , five in-
eunte Sept. 27. o. o. Videamus quantum Cal-
culus nofter ab antiqua hac obfervatione difcre-
pet . Annus per. Jul. 4567. eft fecundus poft
Bif-
 CHRONOLOGICARUM . 133

Biffextilem . Affumen- 6299

dum eft igitur pro epo- 4567
cha Equinoctium Au-
tumnale anno per. Jul. 130) 1732 ( 13 dies ;
6299. Et calculus fic pro- 13
cedit . Subductis 4567 ex
6299 , reliqui funt anni 43
1732 , qui per 130 divifi 39
in quoto dant dies proft-
42
haphæreticos 13 , & refi-
241
duum eft 42 , quod in 24
ductum , & per 130 divi- 168
fum dat horas proftha-
84
phæreticas 7, & refiduum
facit 98 , quod in 60 du- 130) 1008 ( 7 Hora .
&tum , & per 130 divifum
91
dat fcrupula 45'. Igitur ab
anno per. Jul. 4567 , us- 98
que ad annum 6299 E- Æ- 60
quinoctiornm anticipa-
tio fuit dier. 13. h. 7.45'. 130) 5880 (45 Scrup.
Annus propofitus epo- 52
cham præcedit . Addatur
68
itaque tempus hoc proft-
haphæreticum ad epo- 65
cham tuam , hoc eft ad

Equinoctium Autumna- 39.

le anno per. Jul. 6299.
d. h.
Epocha Sept. 13. 15.38 .
Adde 13. 7. 45.
Summa Sept. 26. 23.
23. 23.
I 3 Acti
 134 INSTITUTIONUM

Accidit igitur hoc Equinoctium Sept. 26. h.

23. 23. poft. mediam noctem Uraniburgi
pro Alexandriæ meridiano , cui accommodata
fuit hæc obfervatio , Adde h. 1. 35' Et exa-
&tum Equinoctii tempus Alexandriæ fit Sept.
27. h. o. 58. Diftat ab obfervatione fcrupu-
lis tantum horariis 58. At tabulæ Alphonfi-
næ idem hoc Equinoctium repræfentat Sept.
26. h. 16. 26'. Danica Sept. 27. 4. o . Pa-
rifinæ Sept. 26. 17. 45. adeo ut primæ ta-
bulæ ab obfervatione diffentiant h. 7. 34. fe-
cundæ h. 4. o . tertiæ h. 6. 15 ' . nofter calcu-
lus h. o. 58. multum igitur ad obfervationem
propius accedit , quam tabulæ iftæ , quæ ta-
men omnium habentur præftantiffimæ.
6. Sed hoc idem expertus fum in aliis quam
plurimis veterum obfervationibus , quod E-
quinoctia nimirum , & Solftitia ab iis mira di-
ligentia obfervata , exactius per noftram me-
thodum , quam per tabulas , pene dixeram
quascunque repræfentantur . Non quidem dif-
fiteor quin tabulæ Aftronomica fingulare ali-
quod Equinoctium aliquando propius attin-
gant , fed omnes tabulæ , quas mihi videre
contigit , ab obfervatione in univerfum remo-
tius & fæpius aberrant , quam methodus no-
ftra . Nam ex, gr. Hipparchus aliud obfer-
vavit Equinoctium Autumnale Sept. 27. 12.
o. anno per Jul . 4556. Hoc tabula Alphon-
fine exhibent Sept. 26. 21. 10. Prutenica Sept.
27. 22. 17. Parifine Sept. 27.1 . 37. metho-
-
dus noftra Sept. 27. 8. 59. Adeo ut metho
dus
 CHRONOLOGICARUM . 135

dus ab obfervatione diftet horis tantum 3. i'.

Cum omnes tabulæ prædictæ plusquam horis
10. aberrant , At tabulæ Danicæ hoc Aquino-
Aium exacte cum obfervatione, repræfentant
Sept. 27. 12 , o' . quæ tamen in priori exemplo
ab obfervatione diffonant h, 4 atque idcirco plus-
quam noftra methodus vel ab ea vel hac .
7. Denique Equinoctium vernum ab Hip-
parcho obfervatum fuit anno per. Jul. 4568.
Martii 24. h. 11. o'. Hoc Equinoctium juxta
tabulas Alphonfinas incidit in Martii 24. 0. 0.
per Danicas in Martii 24. 21. 38. juxta Prute-
nicas in Martii 24, 5.41'. per Parifinas in Mar-
tii 24. 8. 9', at per methodum noftram in Mar-
tii 24. h. 12, 16. obfervationem igitur Hippar-
cheam calculus nofter excedit hora tantum 1.
16. Cum calculus e tabulis Danicis eam exce-
dat h. 10. 38' , Et reliquæ tabulæ multum defi-
ciunt plusquam nofter calculus excedit ,
8. Sed me reprimo : Alii in aliis obfervatio-
nibus methodi noftræ experimentum faciant ,
quæ non tantum adeo certa eft , ut nec accura-
tiffimis cedat tabulis Aftronomicis , verum &
adeo facilis & expedita , ut ipfe per eam tria
prædicta Hipparchi Equinoctia cum duobus
aliis , iisdemque ex antiquiffimis , in univer-
fum quinque , quarta horæ parte calculavi
quo temporis fpatio neminem per tabulas quas-
vis Aftronomicas plusquam unicum poffe E-
quinoctium Solftitiumve calculare pro quovis
pignore contendam .

I 4 САР.
 136 INSTITUTIONUM

CA P. III.

De Cyclo Solis & litera Dominicali .

Characteres inftituti funt , qui a naturalibus

non dependent caufis , fed ab hominibus in-
ftituuntur .
II. Suntque vel in orbem redeuntes , vel fixi.
III. Characteres in orbem redeuntes funt
qui poft certam annorum feriem evolutam
iterum incipiunt .
IV. Suntque vel cycli , vel periodi .
V. Cycli funt quatuor , cyclus Solis , cyclus
Lune , Indictio , & Epacta .

I. Ifce annumerari poterant & cycli Ju-

HI
dæorum , & Cathaiorum . Cycli Ju-
dæorum duo funt , Annus Sabbaticus , & Ju-
bileus , quorum ille feptimo quovis anno

hic fepties feptimo five quadragefimo nono

#
recurrit Cyclus Cathaiorum etiam duplex
eft , Simplex & Compofitus . Simplex eft Cyclus
annorum 60. Compofitus e tribus fimplicibus
conflatus annis 180 conftat , quorum primus
vocatur Shanec ven " Secundus Junec ven
Tertius Cha ven . Sed hofce prætereo , ut ra-
ro fi unquam occurrentes .

VI. Cyclus Solis eft feries annorum 28 , que

peracta dies Solis ad eandem literam Do-
mi-
 CHRONOLOGICARUM 137

minicalem revertitur , & ferie confequenter

reliquæ eadem litera , qua prius , defignan-
tur .

4. Vocatur itaque Cyclus Solis , non quod

annis 28 , Solis ipfius aliqua fiat donarásασıç ,
fed propter diem Solis five Dominicam , quæ
tot annis evolutis eadem litera Dominicali rur-
fum indigitatur . Annus enim communis Ju-
lianus dies colligit 365 , qui per 7 divifi dant
feptimanas 52 , & unum præterea diem fuper-
fluum , quo fit ut annus quilibet communis ab
eadem definat Feria , qua cœpit , & proximus
a fequenti : Quo circa feptem annis evolutis
quælibet anni dies , eadem iterum hebdomadis
effet Feria , nifi dies Biffextilis quarto cuilibet
anno infertus obftaret . Hic autem efficit ut
annus quilibet Biffextilis dies colligens 366 ,
præter completas feptimanas , duos relinquat
dies fuperfluos , qui communem Feriarum cur-
fum perturbant . Et quoniam hæc Feriarum .
feries , quæ feptem alioquin annis abfolveretur
quarto quovis interpellatur , hinc fit quod an-
nis quater feptem five 28 , totus ifte Feria-
rum circuitus , omni fublata varietate , præci-
fe compleatur . Annis itaque 28 Cyclus hic
Solis totus abfolvitur .

VII. Litera Dominicalis eft una vel due e

literis A, B, C, D, E , F, G, que per totum
Cycli Solaris decurfum Dominicam quotan-
nis indigitat.
1. Ni-
 138 INSTITUTIONUM

1. Nimirum in Kalendario Juliano fingulis

anni diebus una e feptem iftis primis Alphabeti
literis adfcribitur , quibus omnes hebdomadis
cujusque per totum annum Feriæ defignantur ,
unde & Characteres audiunt . Sicut primæ Ja-
nuarii diei apponitur litera A. Si ifta itaque dies
fit Dominica , A per totum annum communem
Dominicam indicabit , B diem Lunæ , C Mar-
tis , & fic deinceps . Communem dico , nam in
anno Biffextili ob diem poft Feb. 23. intercala-
tum , duæ fint literæ Dominicales neceffe eft,
quarum prior fungatur ab initio anni , ad Feb.
24. exinde ad finem anni pofterior ; ut quando
Litera Dominicalis eft GF. tunc G Dominicam
defignat ufque ad Biffextum five Feb. 24 , reli-
quo anno F. Et quandoquidem annis 28. verten-
tibus fepties intercalatur , hinc in Cyclo Solis
currente Litera Dominicalis fepties duplex eſt .

VIII. Litere Dominicales ordine retrograde

procedunt , fic G, F, E, D. C. B. A.

1. Ut fi hoc anno Lit. Dom. fit G. proxi-

mo erit F. tertio E. & fic deinceps ufque ad
A ,, quam G iterum fequitur . Et fic in anno Bif-
fextili quo duplex eft Lit. Dominicalis , eodem
ordine collocantur . Ut fi F & G , fint Domi-
nicales , non F fed G primum locum obtinet ,
hoc modo GF, fic FE. ED, DC. CB, BA. AG.

IX. Literam Dominicalem in Juliana anni for-

ma per totum cyclum folarem boc pinaci-
dium exhibet .
Cy-
 CHRONOLOGICARUM . 139

Cyclus Solaris cum litera Dominicali .

1I GF.5 BA.19 DC . 13 FE. 17 AG . 21 CB . 25 ED .

2 E.6 G.10 B. 14 D. 18 F. 22 A. 26 C.
3 C.7 F.11 A. 15 C. 19 E. 23 G. 27 B.
4 D.8 E. 12 G. 16 B. 20 D. 24 F. 28 A.

1. Etiam fi totus annorum 28 circuitus pro-

prie dicatur cyclus Solis , cyclus Solis tamen di-
citur quilibet etiam annus ifto circuitu ; Ut
annus primus Cycli Solaris vocatur cyclus Solis
primus, annus fecundus Cyclus folis 2 , & fic
deinceps . Primus autem annus Cycli Solaris
Literam Dominicalem habet duplicem GF . Se-
cundus E. tertius D. quartus C. quintus ut Bif-
fextilis BA. & fic deinceps , ut in laterculo vi-
dere eft . Ultimus annus Cycli Solaris habet
A, & tertius eft a Biffextili , primus itaque
fequentis Cycli ad GF iterum regreditur .

X. Ut cyclum Solis & ex eo dependentem li-

teram Dominicalem invenias , annum per.
Jul. currentem dividas per 28 , vel ad an-
num Chrifti labentem adjicias 9 , & fum,
mam dividas per 28 , fi quid ex utravis;
divifione fupererit , numerus refiduus , f
nihil , 28 eft cyclus Solaris iftius anni .
1. Ex. gr. Annus quo hæc meditor , eft per.
Jul. 6380. Si cyclum Solis hoc anno deprehen-
derem 6380 divido per 28 , quotiens 227 0-
ftendit quot Cycli ab initio hujus periodi ad
annum propofitum completi funt . Numerus
refi-
 140 INSTITUTIONUM

refiduus eft 24. Ergo hic annus eft cycli cur-

rentis 24 , five , uti vulgo loquimur , Hoc an-
no cyclus Solis eft 24. Eft etiam annus hic Æræ
Chriſtianæ 1667 , adde 95 fumma eft 1676 quæ
divifa per 28 relinquit etiam 24 , pro cyclo So-
lari hujufce anni , cui in tabula fupra fcripta
refpondet Litera Dominicalis F.
2. At fi cyclum Solis anno Chriſti 1671
quæras , ad 1671 addas 9 , fumma 1680 divi-
das per 28 , quotus eft 60 , refiduum o. Ergo
28 , eft cyclus Solis . Ad annos Chrifti addimus
9 propterea quod Era Chriftiana cyclo Solis
10 incepit , adeo ut cycli 9 completi fuerint .

XI. Ut in quotam hebdomadis feriam incidat

quælibet anni dies invenias , primo cyclum
Solis per eum literam Dominicalem no-
tam habeas , deinde obferves quifnam fit
Character diei propofiti , five quamnam ha-
E
bet literam in Kalendario fibi affixam , nu-
merus dierum a Dominicali ad hunc diei
Characterem inclufive eft Feria diei pro-
pofiti.

1. Ex. gr. Hoc anno Chrifti 1667 , fcirem

in quotam hebdomadis feriam incidat Mart. 16.
Cyclus Solis , úti dictum eft , hoc anno eſt 24.
Lit. Dom. F , in Kalendario character Martii
16 eft E , quæ eft litera Septima ab F inclufi-
ve , ordine directo numerando F. G. A. B. C.
D. E. Ergo Martii 16 eft Feria Septima five dies
Sabbati . Sic character April. 15 eft G. Ergo hoc
?
anno fuit Feria fecunda , five dies Lunæ .
z. Idem
 CHRONOLOGICARUM . 141

2. Idem etiam efficiatur , neglecto diei Cha-

ractere , a litera Dominicali fimpliciter nume-
rando quot dies ad propofitum etiam inclufum
reftant ; ut ad Aug. 18 adfcribitur litera F ,
quæ hoc anno eft Dominicalis . Ergo Aug. 18
eft Dominica , Aug. 23 eft fexta ab 18 inclufi-
ve : Eft igitur Feria fexta five Dies Jovis . Sed
hæc fatis funt aperta .

XII. Ut literam Dominicalem in anno Gre-

goriano invenias , in promptu habeas lite-
ram Dominicalem Julianam , a qua exclu-
five retrorfum progrediendo detrahas lite-
ras tres, & relinquetur litera Dominicalis
in anno Gregoriano communi . In Biffexti-
li tres aufer literas a prima Dominicalium ,
& litera refidua eft prima Dominicalis in
anno Gregoriano , cui proxima eft conjun-
genda .

1. Gregorius , ut annum Julianum caftiga-.

ret , ? decem dies ex anno Chrifti 1582 fubdu-
xit . Si feptem tantum detraxiffet dies , Litera
Dominicalis eadem manfiffet in anno Grego-
riano quæ in Juliano . Sed quoniam præter fo-
lidam feptimanam tres infuper dies abftulit
hinc tres etiam literæ auferendæ funt á Domi-
nicali Juliana ut Gregorianam affequamur .
2. Ex. gr. Hoc anno Chrifti 1667 Litera
Dominicalis , ut dixi , in anno Juliano eft F , a
qua , ordine quo procedunt Literæ Dominicales
hoc eft retrogrado , numerando tres aufero lite-
ras E. D. C. & relinquitur B pro litera Domi-
nica-
 142 INSTITUTIONUM

nicali in anno Gregoriano . Sic anno 1670 cy-

clus Solis erit 27 , Litera Dominicalis in anno
Juliano B , aufer tres literas A. G. F. proxima
five E Litera Dominicalis erit in Gregoriana
anni forma . At anno Chrifti 1668 , ut Biffex-
tili , cyclus Solis erit 25 , Litera Dominicalis
E. D. ab E exclufive fubduc tres literas D. C.
B. & relinquitur A pro prima litera Domini-
cali in Anno Gregoriano ; cui jungenda eft
proxima litera five G. Ergo AG , erit Litera
Dominicalis in anno Gregoriano , ut ED in
Juliano .
3. Hæc regula valet a correctione tantum ad
annum Chrifti 1700 , ut cui dies Biffextilis eft
expungenda , quæ tamen in anno Juliano reti-
netur . Atque ideo non tres fed duæ tantum
literæ ab anno 1700 , ad 1800 auferendæ funt
a Dominicali Juliana , ut habeatur Gregoria-
na ; ut anno Chriſti 1713. cyclus Solis erit 14.
Litera Dominicalis in anno Juliano D. Aufer
duas literas C. B. & fequitur A pro litera Do-
minicali Gregoriana .
4. Ab anno Chrifti 1800 ad 1900 ob aliam
diem intercalarem omiffam , una tantum lite-
ra a Dominicali Juliana fubducenda eft 28 , ut
Gregorianam affequamur . Ut anno 1839 , cy-
clus Solis eft 28 , Lit. Dom. A in anno Julia-
no . Aufer unam literam puta G , & proxima
five F , eft Dominicalis in anno Gregoriano .
5. Ab anno 1900 ad 2100 , quoniam unica
dies intercalaris duabus hifce annorum centuriis
negligitur , Litera Dominicalis Gregoriana pro-
xima
 CHRONOLOGICARUM . 143

xima erit ad Julianam . Ut cum cyclus Solis fit

4, Cerit Litera Dominicalis Juliana , B Gre-
goriana : Cyclo Solis 13 FE Juliana , ED Gre-
goriana .
6. Ab anno 2100 ad 2200 Litera Domini-
calis Gregoriana eadem erit atque Juliana . Ab
anno 2200 ad 2300 proxima litera poft Do-
minicalem Julianam erit Gregoriana , ut fi F
fit Juliana , F erit Gregoriana . Si illa ED hæc
FE. Sequenti centuria fecunda poft Literam Do-
minicalem Julianam , ordine , viz. directo , e-
rit Gregoriana ; ut fi ifta fit B , hæc erit D. Et
hoc modo Litera Dominicalis in anno Grego-
riano facillime perpetuoque computetur .
entwin win ver

C A P.. IV.

De cyclo Lunæ , five Aureo numero .

Cyclus Lunæ eft feries annorum 19 , qua revo-

luta , novilunia , plenilunia , reliquique Lune
oxnμariopot ad eandem diem Julianam re-
ducunt .

1.Thenienfes olim dies & menfes ad

Lunæ , annos autem ad Solis motus
"A accommodabant : Et idcirco quo-
niam annus folaris duodecim men-
ſes Lunares diebus 11 excedit , ut annum fuum
12 menfibus Lunaribus conftantem intra ter-
minos Solares coercerent , poft aliquot annos
men-
 144 INSTITUTIONUM

menfibus fuis duodecim communibus alium , Em

bolimeum dictum , interferebant . Annorum fy-
ftema quo vertente Solis & Lunæ motus per
hunc Embolifmum , ad idem redire punctum
putabant , Cyclum vocabant , five Periodum .
2. Porro nondum exacte compertis Solis Lu-
næque motibus , hujufmodi cyclorum varii funt
inftituti , ut Dieteris , Tetraeteris , Octaeteris ,
aliique , quorum errore tandem deprehenfo En-
neadecaeteridem , five Cyclum Decemnovalem in-
ftituebant , quo labente , menfem Embolimæum
fepties intercalabant , & eo modo Solis Luna-
que motus ad idem reftitui punctum pro certo
habuerunt . Et quidem ifto annorum numero
vertente , novilunia , plenilunia , cæteræque Lu-
næ configurationes ad eandem faltem diem fo
larem regrediuntur , ut fi fupponamus novilu-
nium accidere hoc anno Jun. 21 , poft annos
19 , completos eodem iterum die committe-
tur .

II. De hoc Cyclo notetur .

III. Primo ; Cyclus Lune Decemnovalis an-
nis Julianis 19 , minor eft h. 1. 27′. 31″.
55" .

1. Hoc ex utriufque collectione demonftre,

tur . Nam menfis Lunaris juxta peritiffimos
Aftronomorum , eft dier. 29. hor. 12. 44″. 3 ″.
11". quæ duodecies multiplicata producunt an-
ni communis quantitatem d. 354. hor. 8. 48 .
38", 12". hæc in 19 ducta producunt dies 6732.
b. 23. 24. 5″. 48". Addantur 7 menfes Embo-
limai
 CHRONOLOGICARUM . 145
limai ( toties enim annis 19 vertentibus in-
tercalatur ) five dies 206. h. 17. 8. 22". 17".
Summa eft dies 6939. h. 16. 32. 28″. 5". At
anni Juliani 19 dies colligunt 6939 hor. 18.
o. aufer d. 6939. h. 16. 32. 28. 5″ . ex 6939 .
hor. 18. o. refiduum eft d. o. h. 1. 27′. 31″.
55". minor igitur eft Cyclus Lunæ quam 19
anni Juliani h. 1. 27. 31 ". 55" adeo ut fi no-.
vilunium hoc anno conficeretur Jan. 21. h. 10.
poft mediam noctem , poft annos 19 elapfos ,
novilunium eadem iterum die committeretur ,,
fed non eadem diei hora , viz. decima , fed
hora 8. 32. 28". 5". Et hinc fit quod cyclis
16 five annis 304. pongnois hæc σenvaïnn ,
fit horarum 23. 20. 30″.40" . At annis circiter
312. folidus dies anticipatur , adeo ut idem no-
vilunium quod hoc anno committitur , Jan. 21.
h. decima poft annos 312 expletos ad Jan. 20.
h. 10. retrovertetur , & poft alios 312 ad Jan.
19. h. 10. retrocedet .

IV. Secundo ; Per cyclum Lune dies in quos

novilunia , & plenilunia quotannis incidunt ,
inveniantur .

1. Hæc unica videtur methodus , qua veteres

fine tabulis Aftronomicis novilunia quotannis
computare folebant . Cum annis enim 19 ver-
tentibus novilunia ad eandem diem reverti ob-
fervaffent , anno primo quo hanc methodum
introducebant (quisnam ifte fuit nihil refert , eo
quod in circulo nullum eft principium ure , fed
K tan
 146 INSTITUTIONUM

tantum Gérer ) obfervabant novilunia commif-

fa Jan. 23. Feb. 21. Mart. 23. & fic deinceps ad
anni finem , ad hos itaque dies in Kalendario
adfcribebant 1. Secundo anno commiffa depre-
hendebant novilunia Jan. 12. Feb. 10. Mart.
12. April. 10 , &c. unde ad iftos dies appin-
gebant 2. & ob eandem rationem anno tertio
ad Jan. 1. & 31. ad Mart. 1. & 31. ad April. 29.
& fic ufque ad exitum anni adnotabant 3. eo-
dem modo percurrebant annos 19 , obfervantes
in quemnam diem incid bant novilunia quovis
cycli iftius decemnovalis anno , & diei cuilibet
quo confecta funt novilunia unam e figuris , 1 ,
2,3,4,5 , &c. ufque ad 19 affigebant , viz. die-
bus quibus primo cycli anno commiffa funt ap-
ponebant 1 , quibus fecundo 2 , quibus tertio 3 ,
quibus quarto 4, & fic deinceps ufque ad 19 ,
adeo ut hæ figuræ diebus quíbus adfcribuntur
commiffa fuiffe novilunia , per totum cyclum
Decemnovalem indigitabant .
2. Quocirca propofito quolibet anno cycli De-
cemnovalis cujus novilunium aliquod inveni-
rent , Kalendarium hifce figuris inftructum con-
fulebant , & diem in menfe propofito quære-
bant , cui numerus iftius anni in cyclo decem-
novali affixus fuit . Ex. gr. Si quærendus effet
dies Martii quo commiffum eft novilunium an-
no Chrifti 354 , hic annus erat cycli Decem-
novalis 13. Itaque numerum 13 quærentes in
Menfe Martio , eumque diei undecimo adfcrip-
tum invenientes , ifto anno novilunium in Mar-
tii undecimum incidere pronunciabant . Hofce
por-
 CHRONOLOGICARUM . 147

porro numeros Aureos appellitabant , vel ob au

reum eorum in noviluniis inveftigandis ufum ,
vel quod in Kalendariis auro depingi folebant .
3. Et hi quidem Aurei numeri Synodi Nice-
næ temporibus , quibus in Kalendariis primo
defcripti funt , diem , quo novilunia continge-
bant , accurate fatis indicabant : Non item poft
aliquot annorum centurias ob προήγησιν σελη
vainn , jam explicatam : Nifi pro quibusvis an-
nis 312 , qui ab iftis temporibus funt elapfi , foli-
dus dies auferatur . Hoc autem obfervato , nunc
etiam dierum novilunia per Aureos numeros com→
periamus . Ex. gr. hoc anno Chrifti 1667. fci-
re vellem quonam Januarii die commiffum fit
novilunium . Synodus Nicena celebrata eft an-
no Chrifti 325. Igitur ex 1677 , fubduco 325,
fuperfunt anni 1342 , quos divido per 312 , quo-
tiens eft 4, refiduum 94. Novilunia quatuor
diebus retroverfa quotus oftendit ; præterea hoc
anno cyclus Lunæ eft 15 , Kalendarium igitur
ad calcem hujus Libri defcriptum confulens ,
quæro numerum iftum 15 , in menfe Januario
eumque ad Jan. 19 affixum invenio , ab ifto qua-
tuor folidos fubduco dies , viz . 18. 17. 16. 15. &
relinquitur Dies Januarii 14 , quo novilunium
hoc anno confectum effe tabulæ Aftronomicæ fi-
dem faciunt . Et hoc modo novilunia per aureos
numeros etiam Nicenos quotannis inveniantur ;
ut & plenilunia dies tantum 15 , ad novilunii
diem addendo; fic ad 14 addo 15 , fumma 29 diem
indicat quo Luna plena videtur . Et hæc qui-
dem methodus folido die nunquam aberrabit .
K 2 V. Ter-
 148 INSTITUTIONUM

V. Tertio , Per aureum hunc numerum Paf

chatis celebrandi dies juxta Synodi Nice-
ne decretum quotannis inveniatur .

1. Hanc propono regulam , propterea quod'

pafchali celebritate nonnunquam annus unus
ab aliis fecernatur , atque ita temporum fit cha-
racter . Quam tamen ut intelligas , tenendum
eft Synodum Nicenam de pafchali celebritate
hæc tria decreviffe , primo ut poft Equinoctium
vernum , ut tunc temporis commiffum , vid.
Martii 21 ; fecundo ut poft quartam decimam
proximam ifti Equinoctio ; tertio ut die Do-
minica quartam decimam iftam confequente
perageretur : Eandemque Synodum ( ut D.
Ambrofius afferit Epift. 1. 10. Ep. 83. quæ eft
ad Epifcopos Emilia ) aureos hofce numeros,
ut perpetuos terminorum pafchalium indices,
inftituiffe .
2. Si diem itaque quo pafchalis hæc fefti-
vitas fit celebranda 2 fecundum Oecumenica
iftius Synodi decreta invenires , Kalendarium
noftrum Julianum confulas cum anni propo-
fiti cyclo decemnovali , five aureo numero
ibidemque novilunium iftud quæras cujus quar-
ta decima dies Martii 21 proxime fequitur,
& Litera Dominicalis anni tui quæ quartam
decimam iftam excipit , eft character pafcha
lis tuæ celebritatis .
3. Ex. gr. Hoc anno Chrifti 1667 cyclus
Lunæ five aureus numerus eft 15. Igitur in
Menfe Martii quæro numerum iftum 15 quem
ad
 CHRONOLOGICARUM . 149

ad Martii 19 adfcriptum invenio . Hoc no-

vilunium eft pafchale , quoniam ejus quarta-
decima Martii 21 fequitur , inciditque in A-
pril. 2. Litera Dominicalis hoc anno eft F,
quæ etiam ad April. 7. apponitur , igitur A-
pril. 7. eft Dominica qua pafchalis celebritas
eft peragenda .
I
VI. Ut cyclum Lune invenias , annum per.
Jul. dividas per 19 , vel ad annum Chriſti
currentem addas 1. fummam dividas
per 19. Si quid ex utravis divifione re-
ftiterit , numerus iſte reſiduus , fi nihil , 19
eft cyclus Lune quæfitus .

1. Ex. gr. Annus hic eft per. Jul . 6380.

Quapropter 6380 divido per 19 , & refiduum
fit 15 , fic etiam ad annum Chrifti 1667 ad-
do unitatem , fummam 1668 diftribuo per 19
quotus eft 87 , numerus refiduus itidem 15.
Útroque igitur modo cyclus Luna , five aureus
numerus hoc anno eſt 15 .
2. Verum annus Chrifti 1671 auctus uni-
tate & divifus per 19. in quoto dat 88 &
nihil relinquit : Ergo 19 erit cyclus Lunæ iftius
anni . Annis Chrifti unitatem addimus eo quod
Era Chriftiana cyclo Luna 2 cœpit , uno an-
no cycli jam elapfo .

K 3 CAP.
 150 INSTITUTIONUM

︽
settes

CA P. V.

De Indictione .

Indictio eft feries annorum 15, in orbens

rediens .

Uando Indictiones primo funt inftitutæ

nondum conftat : hoc tantum conftat
Q
eas poft Conftantini tempora , five ab anno
Chriſti 312 vulgarem in ufum receptas fuiffe .
Eas Græci Eveμnosis largitiones , five di-
ftributiones appellant : Quamvis & 'Indinriavos
vocabulum ab iis retentum fæpe legimus .

II. Indictio eft vel Græca vel Romana .

1. Hic enim Indictionem Cæfaream ab 8 Kal.

Octob. ineuntem , ut & Antiochenam a Menfe
Maio juxta quosdam numeratam prætereo ,
quippe quæ nullius funt momenti ; nec uspiam,
ni fallor , occurrunt ufitatæ .

III. Indictiones Grace a Kal. Septembribus

ineunt .

1. Harum ufus in Actis Conciliorum & Im-

peratorum novellis præcipue confignandis ob-
tinuit ; ut in Manuelis Comneni novella de
Immobilibus magnæ Ecclefiæ , reyevnμérov
Γεγενημένον και
?
τὸν ᾿Αυγεςον μῆνα τῆς ά. ἐπινεμήσεως τοῦ
sxd. , Dat. Menfe Augufto , Indictione pri-
та , anno Mundi 6661 .
IV. Si
 CHRONOLOGICARUM . 151
IV. Si Græcam invenires Indictionem > an
num mundi currentem juxta computum Græ-
cum dividas per 15 , fi quid reftat , nu-
merus refiduus ; fi nihil , 15 eft Indictio
anni propofiti .

1. Sic annum prædictum , quo edita eft iſta

Manuelis Comneni novella , viz. 666 divido
per 15. Quotiens eft 444 , refiduum 1. Ergo
ifte primus erat Indictionis annus . At fi anno
mundi juxta computum Conftantinopolitanum
civilem 6600 , indictionem fcirem ; divifis 6600
per 15 , quotus eft 440 , refiduum o . Ergo 15
fuit indictio . Quod etiam confirmatur a re-
fcripto Alexii , qua novellam fuam de nuptiis
ratam effe juffit , ut ad cujus calcem hæc legi-
mus , Γεγενημένες καὶ τὸν Μάρτιον μῆνα τῆς παρ
ρούσης ιέ . ἐπινεμήσεως τοῦ ςχ . ἔτες. Dat. Menfe
Martio præfenti indictione 15 , anno 6600,

V. Indictiones Romane a Kal. Jan. ineunt .

1. Nimirum Annus Græcus five Conftanti-

nopolitanus à Kal. Septembribus proficifcitur ,
& idcirco Indictiones etiam ab eadem Epocha
numerantur . Annus autem Romanus a Kal.
Januariis exordium fumit > & confequenter
Indictiones , ab eodem videlicet atque annus
initio deducuntur . Harum ufus in Pontificum
Romanorum bullis , diplomatibus , aliisque eo-
rum fcriptis adhuc valet .

VI. Si Indictionem Romanam fcire cupias ,

K 4 an-
 152 INSTITUTIONUM `

annum per. Jul. currentem divide per 15,

vel etiam anno Chrifti aggreges 3 , & ag-
gregatum dividas per 15 , fi quid ex, utra-
vis divifione relinquitur , numerus ifte re-
fiduus , fi nihil , 15 eft Indictio quafita.

I. Ex. gr. hoc anno Chrifti 1667 Indictio-

1.
nem haberem . Itaque ad 1667 addo 3 , fum-
ma 1670 per 15 diftributa in quoto dat 111 ,
in refiduo 5. Ergo hic eft annus quintus In-
dictionis 112 , five ut vulgo loquimur , hoc
anno Indictio eft 5. Eft etiam hic annus per.
Jul. 6380 , qui per 15 divifus præter Indictio-
nes completas 425 , relinquit 5 ; utroque igi-
tur modo computetur Indictio .
Ad annos Chrifti adjiciendum eft 3 , pro-
pterea quod primus annus Era Chriftianæ
cœpit Indictione quarta , tribus jam comple-
tis .

C A P. VI.

De Epactis .

Epaita funt dies ad Feriam vel ætatem Lu-

na inveniendam adjecti .

1: Pactarum naturam ipfa vocis etymolo-

E
gia demonftrat . Nam ἡμέρα ἐπακταὶ
dicuntur , propterea quod izayorra ; i.e.adji-
ciun-
 CHRONOLOGICARUM :
153
ciuntur , ut Hebdomadis Feriam vel ætatem
Lunæ confequamur .

II. Epalte funt vel Solis vel Lune.

III. Epacte Solis funt dies adjecitii ad in-
veniendam hebdomadis Feriam five nosiai-
αν τῆς ἑβδομάδος .
IV. Suntque vel Menftrue vel Annue .
V. Epace Solis Menftrue funt dies menfis

『: P .
cujuslibet qui 28 excedunt
+
1. In quovis menfe , dempto Februario in
anno communi , pluresquam 28 colliguntur
dies , & confequenter plusquam completa fe-
ptimana . Dies itaque menfis cujuslibet poft
28 exactos refidui , dicuntur Epacte , que fe-
quentis menfis Kalendis funt adjiciendæ ut
Feriam earum habeamus : fic Januarius dies
habet 31 , aufer omnes hebdomades five 28 , &
relinquuntur 3 , qui cum Februarii Kalendis
collecti dant 4 , Februarius igitur in Feriam
quartam incidet a Kal. Januariis , inclufive ; ut
fi Januarius ineat Feria fecunda , Februarius
Feria quinta inibit , & fic in reliquis ...

VI. Epacte Solis annuæ funt dies poft ex-

altas omnes anni feptimanas relicti.

1. Sic annus communis dies colligit 365 ,

& qui per 7 divifi dant feptimanas 52 , &
unum relinquunt diem fuperfluu , qui Ka-
lendis anni proximi Januariis adjectus eas fe-
cundam effe poft Kalendas Januarias anni præ-
cedentis Feriam indicat . Ut fi annus quilibet
pro-
 154 INSTITUTIONUM

propofitus incipiat Feria prima , hic poft exa-

Atas omnes feptimanas unam relinquens diem
quæ etiam eft Feria prima , primam fequen-
tis anni diem in Feriam fecundam rejicit .
At annus Biffextilis , ut diebus conftans 366 ,
poft completas omnes feptimanas duos facit
dies refiduos , eadem addendos methodo , Fe-
riam anni fequentis ut habeamus .
2. Has Solis Epactas concurrentes Solis ve-
teres computiftæ nuncupare folent , quæ cum
regularibus collecte quotam Feriam , five zo-
siaïav Tus &ẞdquádos indigitabant . Solis re-
gulares vocabant Ferias Kalendarum menfium
per totum annum primum Kalendarii > five
quando Litera Dominicalis fuit G. Nam cum
Litera Dominicalis eft G , Kalendæ Januariæ
in Feriam fecundam incidunt : Ergo regula-
res Januarii perpetuo funt 2. Kalendæ Februa-
riæ in Feriam quintam , ergo 5 funt regula-
res Februarii , & fic in reliquis ; poft omnes
exactas feptimanas iftius anni , unus fupereft
dies fequentis anni Kalendis adjiciendus ut
earum habeatur Feria : Ut Epacta Solis fit 1 ,
hanc componas cum regularibus Januarii fi-
ve 2 , fumma 3 dat Feriam in quam Kalen-
dæ Januarii ifto anno incidunt . Hic autem
annus poft omnes elapfas hebdomades unum
itidem diem relinquit , ut fequentis anni con-
currentes , five Epacte Solis fint 2 , quæ cum
regularibus Januarii 2 collectæ Kalendas Ja-
nuarias hoc anno Feriam effe quartam indi-
cant
3. Hæ
 CHRONOLOGICARUM .
155

3. Hæ Solis Epactæ jam penitus obfolue-

runt , eo quod Feriæ , five ποστιαῖαι τῆς ἑβ-
δομάδος per literas Dominicales facilius pari-
Souados
ter atque expeditius quotannis inveniantur
Quapropter nec opus eft , ut iis explicandis
ulterius incumbamus .

VII. Epacte Lunares funt dies poft exactas

Syzygias de menfibus aut annis civilibus
refidui .
VIII. Suntque vel menftrue vel annuæ .
IX. Epaita Lunares menftruæ funt dies men-
fium qui poft integras Syzygias relinquun
tur .

1. Menfis Lunaris diebus conftat 29. h. 12 .

J 44. 3". Menfes autem civiles , Juliani præfer-
tim , nunc 30 nunc 31 dierum fiunt , unico
dempto Februario ; quo fit ut fi fupponimus
novilunium committi Kalendis Martiis ineun-
tibus , atque ideo menfem Lunarem & Julia-
num fimul inire , integra Syzygia five dieb.
29. h. 12. 3. elapfis , dies una , & horæ 12
de menfe Martio , adhuc relinquerentur , adeo
ut Kalendis April. ineuntibus Luna fecunda,
five fecunda novæ Syzygiæ dies laberetur .
Et quoniam unus dies folidus de menfe prio-
ri relictus fuit , hinc Kalendis Aprilibus uni-
tas addenda eft ut ætatem Lunæ confequamur,
Quapropter Epacta Aprilis eft 1. Aprilis præ-
terea 30 tantum dies colligens folidum diem.
poft d. 29. h. 12. non relinquit , fed tantum
horas 12 , quæ tamen cum horis 12 quæ men-
fe
 156 INSTITUTIONUM

fe Martio fupra diem folidum excurrebant

diem alium conftituunt , adeo ut Kalendis Maii
duo dies aggregandi funt , Lunæ ætatem ut
teneamus • Unde Maii Epacta fit 2. Et fic
usque ad anni exitum Epactæ menftruæ pro-
grediuntur , ut ultimo menfe completo unde-
cim dies in Epactam infequentis anni colli-
gantur .

X. Epace Lunares annuæ funt dies anni So-

laris , qui poft exactum annum Lunarem´ex-
currunt .

1. Epactæ annuæ , ut e præcedentibus pa-

tet , ex Epactis menftruis , colliguntur . Et
quoniam poft exactas omnes Syzygias unde-
cim dies de anno Juliano reftant percurren
di , hinc evenit , ut Epactæ annuæ per unde-
cim perpetuo progrediantur , idque per totum
Cyclum Lunarem . Ex. gr. Primus annus Cy-
cli Lunaris juxta computum vulgarem , Epa-
&tam habet 11. Secundus igitur annus habe-
bit bis 11 , five 22 , quibus fi rurfum addas
II fiunt 33 , fed ultra 30 nunquam procedant ;
aufer itaque 30. reftant 3 , in Epactam ter-
tii anni Cycli Lunaris . Quartus autem adje-
&tis iterum 11 Epactam habebit 14 , & fic us
que ad ultimum Cycli Lunaris annum 9 cui
competit Epacta 29. Et primo iterum Epa-
Eta 11 , ut antea . Et fic Epacta una cum Ċy-
clo Lunari poft annos 19 expletos in orbem
redeunt .
XI. Epa-
 CHRONOLOGICARUM . 157

XI. Epacte Lunares annue vel in anno Ju-

liano , vel Gregoriano quærantur .
XII. Epactam Lunarem in anno Juliano fi
queras , Cyclum Lunarem anni propofiti
undecies multiplices , numerus productus fi
minor fit quam 30 eft Epacta anni propo-
fiti ; fin major dividatur per 30 , numerus
refiduus eft Epalla quæfita .

1. Exempli gratia : Si Cyclus Lunæ eft 2.

fi Epactam ei congruentem haberes , 2 ducas
in II , productum eft 22. Ergo cum Cyclus
Lunæ eft 2 , Epacta eft 22 .
2. Hoc anno Chrifti 1667 Cyclus Lunæ eft
15. Ut Epactam invenirem , multiplico 15
in 11. numerus productus 165 per 30 divi-
fus in quoto dat 5 , in refiduo 15. Ergo hoc
anno Epacta Lunaris eft 15.

XIII . Si Epactam Gregorianam cupias , eam ex

Juliana facillime formes . Nam fi Epa&a
Juliana major fit quam 10 , ex ea fubtra-
has 10 , fi minor ei addas 30 , & e fum-
ma fubtrahas 10 , numerus refiduus ex
utravis fubtractione eft Epacta Gregoria-
na quæfita .

1. Exempli gratia : Cum cyclus Lunæ eft

2. Epacta Juliana eft 22 , fubtrahe 10 , reftant
12 , ergo 12 eft Epacta Gregoriana , Hoc an-
no Chrifti 1667 Epacta Juliana eft 15 , de-
me 10 , reftant 5 pro Epacta Gregoriana .
At
 158 INSTITUTIONU M

At anno Chrifti 1666 Cyclus Lunæ erat 14.

Epacta Juliana 4 , quæ minor eft quam 10 ,
ei itaque addas 30, e fumma 34 fubduc 10 ,

numerus refiduus 24 eft Epacta Gregoriana .

2. Ex Epacta Juliana fubduco 10 , propte-
rea quod Gregorius Pontifex ut annum Julia-
num caftigaret , menfi Octobri anno Chrifti
1582 dies 10 fubduxit .
3. Hæc regula valebit tantum ad annum
Chrifti11700 ineuntem , exinde enim ufque ad
annum 1900 ineuntem ex Epacta Juliana ſub-
trahendum eft 11. ut Gregorianam affequamur.
Ex. gr. anno Chrifti 1730 Cyclo Lunæ 2 com-
petit Epacta Juliana 22 , aufer 11 , reftant II
11
pro Epacta Gregoriana ; Anno Chrifti 1848
Cyclus Lunæ eft 6 , Epacta Juliana 6 , cui ad-
das 30, e fumma 36 deme 11 , refiduum 25 eft
Epacta Gregoriana iftius anni ; ab anno Chrifti
1900 ad 2200 ex Epacta Juliana 12. fubdu-
cendum eft . Et fic deinceps numerus fubducen-
dus unitate augendus eft .

XIV. Si diem quo novilunium committitur

per Epactam computares , numero menfium
a Martio inclufo addas Epactam anni cur-
ventis , fumma fi minor fit quam 30 , ex
30 fubducatur , fi major ex 60 , & reli-
quus fit dies menfis propofiti quo fiet no-
vilunium .

1. Ex. gr. Hoc anno Chrifti 1667 Epacta

eft 15. Scire vellem in quotam Junii diem
incidat novilunium . Junius eft menfis quar-
tus
 CHRONOLOGICARUM .
159

tus a Martio inclufive , igitur ad Epactam 15

addo 4 , fummam 19 fubtraho ex 30 , refidu-
um eft 11. Ergo novilunium accidit Junii
undecimo . Si fcirem quota fit luna die Junii
26, computo quot dies a novilunio usque ad
propofitum elapfi funt , funt autem 15: Er-
go Junii 26 eft Luna decima quinta , five ple-
nilunium .
2. Si menfe Januario vel Martío novilu-
nium quæratur , nihil ad Epactam anni adden-.
dum eft . Menfe Februario , ut & Aprili uni-
} tas tantum . Ut fi diem Martii vel etiam Ja-
nuarii cognofcerem quo Luna Soli conjungi-
tur , hoc anno , ad Epactam 15 addo nihil :

Nam ipfa Epacta diem oftendit . Epacta eft

15 , ergo die 15 Januarii vel Martii , novi-
lunium conficitur .
3. Hæc regula valet in annis Gregorianis
æque ac Julianis , dummodo Epactam Grego-
rianam Julianæ loco adhibeas .
4. Vulgaris ætatem Lunæ per Epactas in-
veniendi methodus fic fe habet . Si propofito
die quolibet in anno Juliano quota fit Luna
cognofceres , hos tres numeros in unam fum-
mam colligas , Epaltam anni currentis nu
I merum menfium a Martio inclufive , & diem
menfis propofitam ; Summa e tribus hifce nu-
meris collecta , fi minor fit quam 30 , ipfa eft
ætas Lunæ , fin major ex ea 30 fubtrahatur,
& numerus refiduus ætatem Lunæ quæfitam
oftendit . Ex. gr. Scirem quota fit Luna hoc
J
anno Sept. 12. Epacta eft 15 , September a
Mar-
 160 INSTITUTIONUM

Martio 7 , dies propofitus 12 , hos trés nu-

meros 15 , 7 , 12 , in unum fummam colligo ,

quæ eſt 34 , fubtrahe 30, refiduum eft 4. Er-

go Septembris duodecima eft quarta a novi-

Tunio .
3. Etiamfi ætas Lunæ per Epactas præcife
lefiniri nequit , hæc tamen methodus folido
die nunquam aberrabit , adeo ut • tuto fatis
vulgarem in ufum adhibeatur..

CA P. VII.

De Periodo Metonica & Calippica .

Periodi funt vel Ethnica vel Chriftiane .

II. Periodi Ethnicæ funt quæ ab Ethnicis
inftituuntur.
III. Suntque Metonica & Calippica .
IV. Periodus Metonica eft Syftema annorum
19 , quibus evolutis annum Atticum Sola-
ri ad amuffim convenire ftatuit Meton .

I. Eton celeberrimus erat Athenienfium

ΜΕ
Aftronomus , qui annis plus minus
430 ante Chriftum natum floruit . Hic trie-
teridos , ut oftaeteridos ab Athenienfibus in-
ftitutæ errores deprehendens , aliam adinve-:
nit periodum , puta Enneadecaeteridem five an-
norum 19 , quibus labentibus menfem Luna-
rem fepties intercalavit , qua ratione Luna-
, qua
rem eorum annum folares intra cardines exa-
tiffi-
&
 CHRONOLOGICARUM . 161

&
tiffime conftitutum putavit . Enimvero fola-
rem definivit annum dieb. 365. h . 6. 18′. 56″.
= 50″ 31″ · 34″ • menfem Lunarem d. 29. h. 12.
45 47″. 26″: 48"". 30"" . Annum Lunarem d.
354. h. 9. 11. 29″. 21 ". 42 "". o" , Unde an-
nos Lunares 19 cum menfibus Embolismis 7 >
æque ac annos folares 19 dies usque ad fcru-
i pulum 6940 colligere , atque ita annis 19 ver-
tentibus Solis Lunæque motus quam exactif-
fime concordare docuit .
2. Ab hac Metonis periodo vulgaris Cyclus
Lunaris five aureus numerus originem duxit ,
qui quidem cum ea convenit , annorum nu-
mero , & Embolismorum fitu , non item E-
pocha , nec anni folaris nec Lunaris quanti-
tate .
3. Hæc periodus a Cenforino , aliisque Me-
toni auctori attribuitur , fed a Gemino Eu-
clemon , Philippus , & Calippus inftitutores
ejus perhibentur . Gemin. Elem. Aftron. cap. 6.

V. Periodus Calippica quatuor Metonicis

five annis 76 conftat .

1. Calippus poft Metonem centum annis

plus minus claruit . Hic anni præcipue fola-
ris quantitatem a Metone falfo conftitutam af-
fecutus , periodum Metonicam quater multi-
plicavit , atque ita novam inftituit periodum
annis 76 conftantem , Calippicam ab eo voca-
tam .
* 2. Hæc periodus ab Aftronomis ut omnium
exactiffima recepta fuit , adeo ut ipfe Ptole
L mæus
 162 INSTITUTIONUM

mæus ea non raro fit ufus . Et Geminus loco

prædicto ait , Καὶ δοκεῖ μάλιςα πάντων ή αυτή
περίοδος τοῖς φαινομένοις συμφωνεῖν, Eademque
periodus apparentiis omnium maxime confonare
videtur . Gem. idem .

है VI. Periodus hæc Calippica cœpit anno per.

Jul. 4384 folftitio eftivo .
VII. Ergo fi propofito quovis anno per. Ca-
lippice annum per. Jul. ei congruentem ba-
beres , periodos Calippicas completas in 76
ducas , numerum productum anno currenti
auctum ad 4383 adjicias , aggregatum eft
annus per. Jul. quo quæfitus annus per.
Calip. iniit circa folftitium aftivum . '

1. Ex. gr. Ptolemæus tradit Lunam defecif-

fe τῷ λζ' . ἔτει τῆς τρίτης και Καλίππον περιόδω ,
ὃ ἔςι χζ'. Υπο! Ναβονασάρει κατ' Αιγυπτίες
συβὶ β' . εἰς τὴν γ΄. Anno 37 tertia periodi Ca-
lippice , anno Nabonafari 607 fecundum Ægy,
ptios Tybi z , fequente 3. Ptol. I. 6. p. 142. Ex.
gr. Hic annus erat 37 per Calip. 3. duæ itaque
periodi completæ funt , & tertia fuit . Quocir-
ca multiplices 2 in 76 , productum 152 anno
propofito currentis periodi , puta 37 augeas ,
fummam 189 ad 4383 addas , aggregatum 4572
eft annus per. Jul. quo currente , annus per.
Calip. quæfitus init , exit igitur anno per. Jul.
4573 circa folftitium æftivum , a quo anni At-
tici numerantur .

VIII. Si e contra periodum Julianam ad Ca-

lip-
 CHRONOLOGICARUM . 163

lippicam reduceres , ex anno propofito per

Jul. fubtrabe 4383 , refiduum per 76 di-
vifum in quoto dabit periodos Calippicas
jam elapfas , in refiduo annum periodi cur-
rentis quæfitum .

1. Ex gr. proponatur annus prædictus per,

Jul. 4572. ut eruamus quotus annus per. Ca-
lip. in eum conveniat . Igitur ex 4572 aufer
4383 , refiduum 189 per 76 divifum in quoto
dat 2 ,
in refiduo 37. Ergo anno per Jul. 4572
annus 37 tertiæ per. Calip. iniit .
2. Annus quo hæc fcribo eft per. Jul. 6380 ,
aufer 4383 , refiduum 1997 per 76 diftributum ,
in quoto dat 26 , in refiduo 21. Eft igitur
hic annus 21 per. Callippicæ 27. iniens circa
folftitium æftivum .

‫הי‬

C A P. VIII.

De periodo Dionyfiana .

Periodi Chriftianæ funt que a Chriftianis

funt inftituta .
II. Suntque due , Dionyfiana & Juliana .

1. N hac periodorum Chriftianarum divifio-

I
ne Cyrillianam a Cyrillo inftitutam omit-
to , quæ quinque Cyclis Lunaribus five annis 95
conftabat . Hæc enim Chronologum exerceat ,
L 2 fed
 164 INSTITUTIONUM

fed temporibus diftinguendis nihil conducit .

Quin etiam ipfe Cyrillus eam e majori Theo-
phili cyclo annorum 437 formavit . Sed de-
prehenfis harum periodorum , viz . 437 & 95
annorum erroribus , in earum locum alia tan-
dem inftituta fuit , quam Dionyfianam nun-
cupamus .
III. Periodus Dionyfiana eft feries annorum
532 , e Cyclo Solari in Lunarem , hoc eft
28 in 19 , multiplicato contexta , qua pe-
rata iidem Cycli Solis & Lune iisdem
annis iterum concurrunt .

1. Hæc periodus Dionyfiana vulgo nuncu-

patur , tanquam a Dionyfio exiguo concinnata ,
quamvis non defunt qui Victorium Aquitanum
eam inftituiffe tradunt > unde & Victoriana
nonnunquam audit .
2. Conflatur hæc periodus ex Cyclis Solis &
Lunæ in fe ductis . Nam fi 28 in 19 multipli-
ces productum eft 532. Adeo ut primo an-
no hujus periodi Cyclus Solis fit , & Cy-
clus Luna itidem 1. Anno fecundo Cyclus
Solis 2 , & Cyclus Lunæ 2 , & fic deinceps ,
anno vigefimo Cyclus Solis 20 , Lunæ 1. Et
per totum hujus periodi contextum hi Cycli
eundem in annum iterum non convenient
usque dum tota fit evoluta , & de novo inci-
piat .
IV. Si propofito anno quolibet hujus periodi
Cyclum Solis & Lune in eum concurren-
tes invenires annum propofitum dividas
per
 CHRONOLOGICARUM . 165

per 28 , per 19 , refiduum prioris di-

vifionis eft Cyclus Solis , pofterioris Cyclus
Lunæ , vel fi nihil fupererit , Cyclus Solis
eft 28 , Lune 19.

1. Ex. gr. Proponatur annus hujus perio-

di 326 ut ejus Cyclos inveniam , 326 diftri-
buo • per 28 , refiduum 18 eft Cyclus Solis >
deinde 326 , divido etiam per 19 , & refi-
duum 3 eft cyclus Lunæ ifti anno competens .
Sic annus hujus periodi 243 per 28 divifus
relinquit 3 , per 19 diftributus refiduum facit
10. Ergo Cyclus Solis eft 3 , & Lunæ 10.

V. Si propofitis Cyclis quibusvis Solis &

Lune ,
annum periodi Dionyfiane teneres
in quem conveniunt , Cyclum Solis datum
multiplices in 57 , & Cyclum Lunæ datum
in 476 , productorum fumma divifa per 532
refiduum faciet annum quæfitum .

1. Ex. gr. Proponatur Cyclus Solis 18 , &

Lunæ 3 , ut annum per. Dionyfianæ eruamus
in quem hi duo Cycli confluunt , primo Cy-
clum Solis 18 multiplicamus in 57 , & produ-
tum 1026 refervamus , deinde Cyclum Lunæ
&
datum 3 , multiplicamus in 476 & producto
1428 addimus productum prioris multiplica-
tionis refervatum , fumma 2454 per 532 di-
vifa refiduum facit 326 ; ergo annus periodi
Dionyfianæ quæfitus eft 326 ; ut qui per 28
divifus relinquit 28 , per 19 divifus refiduum
facit 3.
L 3 2. A-
 166 INSTITUTIONUM

2. Aliud exemplum : Cyclus Solis datus fit

3 , Lunæ 10 , Cyclus Solis 3 in 57 ductus
producit 171 , Cyclus Lunæ ro , in 476 du-
tus producit 4760 , cui addas 171 , fumma
eft 4931 , quæ per 532 divifa reliquum facit
143. Ergo annus quæfitus eft periodi Diony-
fianæ 143.
Hanc annum periodi Dionyfianæ ex datis
cyclis Solis & Lunæ inveniendi methodum a
nobis inftitutam , alibi Deo volente demon-
ftratam dabimus .

CA P. IX.

De Periodo Juliana .

Periodus Juliana eft feries annorum 7980

ex Indictione 15 in periodum Dionyfia-
nam 532 multiplicata producta , qua fo
lum evoluta iidem Cycli Solis , Lune &
Indictionis in eundem annum iterum con-
grediuntur.

I. Gregiam hanc periodum qua nihil un-

quam in Chronologia præftantius in-
ventu fuit , Jofepho Scaligero acceptam ha-
m
bemus . Hic enim animadvertens quantum
conducunt Cyclus Solis , & Lunæ , & Indi-
&tiones ad annum unum ab aliis quibuscun-
que fecernendum , iftos tres Cyclos in fe in-
vi-
 CHRONOLOGICARUM . 167

vicem multiplicavit , primo quidem Cyclum

Solis 28 in Cyclum Lune 19 , & productum
532 in Indictionem 15 , duxit , cujus produ-
&
tum 7980 periodum Julianam nominavit , pro-
pterea quod annis Julianis accommodatur .
2. Maxima hujus periodi præftantia in eo
confiftit , quod per totum ejus contextum qui-
libet annus propriis fuis Cyclis gaudet , quos
omnes nullus alius fibi vendicare poteft . Ex. gr.
Primus annus Cyclo Solis 1 , Cyclo Lunæ 1 ,
& indictione præditus eft . Et nullus alius
annus per totam periodum omnes eosdem Cy-
clos poffidebit , usque dum tota fit peracta . Sic
annus hujus periodi 4714 , cui primus Æræ
Chriftianæ refpondet , Cyclum Solis habuit 10,
Lunæ 2 , Indictionem 4 , omnes qui Cycli nul-
lum in alium convenient annum , nifi poft an-
nos 7980 expletos ; unde ifte annus ab omni-
bus aliis tam retro quam poftea putatis certif-
fimis characteribus diftinguitur . Idem de om-
nibus , per totam hanc periodum , annis ftatu-
endum eft ; adeo ut utilitates hujus periodi in
temporibus diftinguendis opinionem fuperent .
Et hinc eft quod nos per totas hafce Inftitutio-
nes Chronologicas hujus periodi toties mentio-
nem facimus , utpote quæ infallibilis eft tem-
porum character .

II. Si dato anno Ere Chriftiane annum per.

Jul. ei refpondentem defideres , anno Chri-
fti propofito addas 4713 , fumma eft annus
per. Jul. quæfitus .
L 4 1. Ex.
 168 INSTITUTIONUM

1. Ex. gr. Hic eft annus Chrifti 1667 , adde

4713 , fumma eft 6380. Annis Chrifti addi-
mus 4713 , eo quod Era Chriftiana cœpi :
anno per Jul. 4714 , adeo ut anni 4713 jam
expleti fuerint .

III. Si e contra ex anno per. Jul. annum

Chrifti erueres , aufer 4713 , & reliquus
fit annus Chrifti .

1. Ex. gr. Hic eft annus , uti dictum eft , per.

Jul. 6380 , aufer 47'13 , refiduum eft 1667. Er-
go annus Chrifti 1667 , jam fluit una cum an-
no per. Jul. 6380 .

IV. Si ex anno per. Jul. Æram Chriftianam

antecedenti dato , quot ad iftam Eram
fuperfunt anni cognofceres , annum datum
deduc e 4714, & reliqui funt anni que-
fiti.

1. Ex. gr. Olympiades computantur ab anno

per. Jul. 3939. Aufer 3939 ex 4714 , reftant
776. Olympiades itaque numerari cœperant
anno 776 ante Eram Chriftianam .

V. Si dato quovis anno per. Jul. Cyclos e-

jus Solis , Lunæ , & Indictionis invenires,
annum datum per 28 , per 19 , & per 15
partiaris , prima divifionis refiduum eft
Cyclus Solis , fecunde Cyclus Lunæ , tertiæ
Indictio , five Cyclus Indictionis ; vel fi
nibil fupererit , 28 eft Cyclus Solis , 19
Cyclus Luna, O 15 Indictio .
i. Ex.
 CHRONOLOGICARUM . 169

1. Ex. gr. Annus hic per Jul. 6380 per 28

divifus relinquit 24 , per 19 diftributus refiduum
facit 15 , per 15 divifus relinquit 5 , ergo 24 eft
cyclus Solis , 15 cyclus Lunæ , & 5 Indictio
Romana . At annus ultimus per. Jul. five 7980
per hofce numeros divifus nihil relinquit , er-
go 28 eft cyclus Solis , 19 cyclus Lunæ , & 15
Indictio .

VI. Si datis cyclis Solis , Lunæ , & Indictio-

nis annum Periodi Juliane quæris in quem
conveniunt ,

Solis 4854
Multiplica Cyclum Lune in 4200
Indictionis . } 6916

fummam productorum dividas per 7980

refiduus fiet annus periodi Julianæ quæ-
fitus datis cyclis præditus .

Ex. gr. Proponantur cyclus Solis 18 , Lunæ

3 , Indictio 6 , ut annum periodi Julianæ inve-
ftigemus ad quem pertinent , cyclum Solis 18
multiplicamus in 4845 , & producto 87210 re-
in 4200
fervato , multiplicamus cyclum Lunæ 3 ,
& producto 12600 etiam refervato , multipli-
camus Indictionum 6 in 6916 , & producto
41496 addimus duo priora producta reſervata,

87210
12600
41496

141906
Hac
 170 INSTITUTIONUM

Hac productorum fumma 141306 divifa per

7980 refiduum eft 5646 , qui eft annus periodi
Julianæ ad quem dati cycli pertinent .
Aliud exemplum : Anno Chrifti 1668 , cy-
clus Solis eft 25 , cyclus Lunæ 16 , Indictio 6.
E quibus datis annus per. Jul. fic invenitur .

Cyclus Solis 25 4845 121125

Lunæ 16 in 4200 producit 67200
Indictio 6
}in {6916 41496

Summa 229821

Hæc fumma 229821 per 7980 divifa , refiduum

facit 6381. Dictus ergo annus , ut datis cyclis
præditus , eft periodi Julianæ 6381.
Hæc methodus annum periodi Julianæ ex
datis cyclis Solis , Lunæ & Indictionis inve-
niendi ab aliis non ita pridem inventa , a no-
bis alibi demonftratur .

CAP.
 CHRONOLOGICARUM . 171'
ཙིཏྟཡྻཏྟཾ

СА Р. X.

De Era Chriftiana & Diocletianea .

Hactenus de Characteribus temporum inftitu-

tis , qui in orbem redeunt , actum est ; ſe-
quuntur Fixi .
II. Characteres fixi funt , quorum capita cer-
tis quibusdam annis fixa manent , Oʻimmo-
ta , quales funt Era five Epoche.

'Ixos hujusmodi Characteres Græci ' Ezo-

FIxoxas Terminos vocant , idcirco quod illis
fiftantur ac terminentur temporum intervalla ,
& ab iis tanquam a terminis anni fequentes
computentur . Arabibus Tarich idem deno-
tat , a verbo Arach , quod in fecunda conjuga-
tione , Adfcripto tempore notare fignificat ; cui
non multum diffonat Latinum vocabulum Era,
five Era , ut fubinde fcribitur .

III. Era funt vel Chriftiane vel Judaicæ ,

vel Ethnice vel Muhammedicæ .

1. Nulla eft gens tam fera , nulla tam bar-

bara , quæ non aliquem admittit Deum , eun-
demque aliquali religione excipiat . Sed , proh
dolor ! Tanta eft hominum vefania , ut olim
præfertim , tot propemodum religiones , quot
regiones erant ; quæ tamen omnes ad hafce
quatuor revocentur , Chriftianam fcilicet , Ju-
dai-
 172 INSTITUTIONUM

daicam , Ethnicam , & Mohammedicam . Et

quoniam nonnulli omnium harum religionum
excultores , fua ediderunt Chronica , Chrono-
logi in primis intereft omnes omnium eorum
Epochas ad unguem habere , ut in quemcunque
incidat hiftoricum , tempora ab eo defcripta
recte diftinguat . Et hinc oritur noftra Epocha-
rum divifio , quarum fingulas , Deo volente ,
cum fitu fuo in periodo Juliana , cyclo Solis ,
cyclo Lunæ & Indictione defcribam ; ut ini-
tium earum certiffimis characteribus diftingua-
tur .

IV. Ere Chriftianæ vel ab ipfius Chrifti

Nativitate , vel ab Imperatore Diocletiano,
vel a Mundi primordio deducuntur .
V. Era a Chrifti Nativitate computata , que
nar on Chriftiana vocatur cœpit
Kal.Januariis anno per. Jul. 4714 , Cyclo
Solis 10, Cyclo Lune 2 , Indictione 4.

1. De vera Chrifti Sofpitatoris noftri Nati-

vitate vehemens inter Chronologos agitatur
controverfia . Nonnulli biennio , alii quadri-
énnið , nec defunt qui quinquennio natalem
ejus ante vulgarem Epocham accidiffe conten-
dunt . Sed non noftri eft propofiti in inftitu-
tionibus hifce Chronologicis in arenam defcen-
dere , nec quidem Chronologi multum refert ,
quonam anno natus fuit Chriftus , dummodo
de Epocha ab ejus Nativate vulgo deducta cer-
tus fiat . De hac autem inter omnes convenit ,
atque in controverfiam vocari nequit . Quis
enim
 CHRONOLOGICARUM .
173
enim non novit annum hunc vulgaris Eræ
Chriftianæ 1667 effe per. Jul. 6380 ? Aufer 1667
ex 6380 , reftant 4713. Anni igitur 4713 de
periodo Juliana elapfi funt , priusquam Era hæc
Chriftiana cœpit . Coepit ergo anno ejusdem
periodi 4714 ineunte .
2. Era hujufce Chriftianæ inftitutor Dio-
nyfius perhibetur cognomento Exiguus ( a quo
& Era Dionyfiana , nonnunquam dicitur ) qui
Juftiniano imperante , annis poft Chriftum na-
tum plus minus 530 floruit . Hucusque enim
ipfi etiam Chriftiani in annis fupputandis Eth-
nicorum Epochis contenti fuerunt ; exceptis
Ægyptiis qui poft tres circiter annorum centu-
rias a Chrifto nato computatas Æram Diocle-
tianeam fibi propriam habuerunt , de qua po-
ftea . Et juxta eandem quidem Eram Diocle-
tianeam Cyrillus Cyclum fuum 95 annorum in-
ftituit , primum fuum cyclum ab anno Diocle-
tiani 153 incipiens , & ultimum in 247 termi-
nans : Ut ipfe fcribit Dionyfius , addens præte-
rea , Nos a 248 anno ejusdem tyranni potius
quam Principis inchoantes , noluimus circulis
noftris memoriam impii & perfecutoris innecte-
re , fed magis elegimus ab incarnatione Domi-
ni noftri Jefu Chrifti annorum tempora preno-
tare , quatenus exordium fpei noftræ potius no-
bis exifteret , & caufa reparationis humane , i. e.
paffio redemptoris noftri evidentius eluceret : Dio-
nyf. Exig. Epift. 1. Dionyfius ergo Exiguus
Epocham hanc a Chrifti Nativitate deductam
primus inftituit ; fed paulo aliter quam hodie
ufi-
 174 INSTITUTIONUM

ufitatur . Vulgaris enim Epocha , quæ hodie in

ufu eft fupponit Chriftum natum anno per.
Jul. 4713 , cyclo Solis 9 , Lunæ 1 , Jndict. 3 ;
& circumcifum Kal. Januariis anno fequente
cyclo Solis 10 , Lunæ 2 , Indict. 4 , & ab hujus
circumcifionis die Epocha noftra computatur,
ut anni Juliani primo . Dionyfius autem Exi-
guus cyclum fuum decemnovalem ab aureo
numero 19 aufpicatus eft , & primum Æræ
hujusce annum in fecundo iftius cycli collo-
cavit ; qui igitur aureo numero 1. præditus fuit,
atque ideo annus hic erat periodi Julianæ 47 13 ,
cui aureus ifte numerus 1 competit , non 4714
ut qui aureo uumero 2 infignitus eft .
3. Sed ut ut fit , ufus a Beda introductus
olim obtinuit , & etiamnum valet , ut Eræ
hujus annos ab anno per. Jul. 4714 , Cyclis
prædictis notato ineunte numeremus . Et quo-
niam hic annus cyclis iftis infignitus eft , hinc
ad cyclum Solis inveniendum anno Chrifti
currenti addimus 9 " ad aureum numernm 1 ,
ad Indictionem 3 , propterea quod anni cycli
Solaris 9 , Lunaris , Indictionis 3 effluxiffent,
cum vulgaris hæc Era cœpit a Chrifti Nativita-
te computata ; ut in capitibus de iftis cyclis di-
tum eft . Quomodo autem anni per. Jul. ad
&
annos hujus Eræ , & e contra anni hujus Æræ
ad annos per. Julianæ revocentur , capite præ-
cedenti demonftratum eft .

› VI. Era ab Imperatore Diocletiano deducta

cæpit Aug. 29. anno Era Chriftiane 284,
per.
 CHRONOLOGICARUM .
175
Lune 19,
per. Jul. 4997 , cyclo Solis 13 ,
Indict . 2.

1. Diocletianus una cum Maximiano rerum

Romanarum potitus , fub imperii finem diras
in Chriftianos perfecutiones exercuit , usque a-
deo ut multa Chriftianorum millia martyrio
fubjecit . Et quoniam truculenta hæc perfecu-
tio in Egypto graviffime graffata fuit , fuper-
ftites ibi Chriftiani in fratrum fuorum memo-
riam , qui gloriofiffima Chrifti caufa barbarum
iftud paffi funt Martyrium , annos fuos ab ifto
tempore computabant , quo primo Diocletia-
nus ifte ad imperium provectus eft , quod inci-
dit in annum Era Chrift, 248.
2. Hæc Era fic inftituta ab impio Martyrii
iftius auctore vocatur Diocletianea , ab ipfis
Martyribus , Era Martyrum , a regione qua
ufitata fuit Arabice Tarich Elkuphti , Era E-
gyptiorum nuncupatur .
114 3. Hujus Era frequens apud veteres fcri-
ptores occurrit mentio , ac ufus , ut apud Epi-
phanium , Ambrofium , Evagrium , Bedam ,
Hermannum Contractum , item apud Theonem
in magnam Ptolemai fyntaxin ύπομνημάτων
auctorem , Eutychium annalium Alexandrino-
rum , & Elmacinum hiftoriæ Saracenicæ con-
ditorem , ut & nonnunquam in Actis Conci-
liorum . Et Ægyptiis quidem Chriftianis vul-
gari in ufu fuit non fecus ac nobis Era Chri-
tiana , usque dum Dionyfius Exiguus Æram
Chriftianam introduxiffet , hoc eft , annis cir-
citer
 *
176 INSTITUTIONUM

citer 249 , verum poft annum Chrifti 537 , ex-

tincta hac , Era Chriftiana locum ejus occupa-
vit , ab ipfis Egyptiis non minus quam cæteris
Chriftianis ufitata .
4. Ethiopes autem in computis Ecclefiafti-
cis hac Era Diocletianea ( quam Annos Gratie
vocant) etiamnum utuntur, fed in periodos Dio-
nyfianas diftributa . Nam primum annum pe-
riodi Dionyfianæ a primo Diocletianeo com-
putant , fed expleta annorum 532 ferie , non
ab initio Diocletiani rurfum incipiunt , fed ab
initio periodi Dionyfianæ fecundæ : ut an-
num 534 non vocant annum Æræ Diocletia-
neæ 534 , fed annum Gratiæ fecundum , prop-
terea quod fecundus eft annus fecundæ periodi .
Sic hunc annum Chrifti 1667 , qui eft Eræ
Diocletianeæ 1384 Ethiopes appellant annum
Gratie 320 , ut trecentefimum vigefimum ter-
tiæ periodi ; nam aufer duas periodos Diony-
fianas ex 1384 , refiduum eft 320.
5. Hoc autem computo in rebus tantum
Ecclefiafticis ufi videntur Æthiopes , in politi-
cis Æra Chriſtiana ; ex eo quod Claudius Rex
Ethiopiæ fidei fuæ Confeffionem anno a Chri-
fti Nativitate 1554 fignat , qui era annus gra-
tiæ 207.

VII. Si propofito anno Era Diocletianea , an-

num Chrifti ei congruentem invenires , ad
annum Diocletiani currentem adjice 283 ,
fumma eft annus Chrifti quæfitus .

1. Ex. gr. Divus Ambrofius ait , Rurfus

попа-
 CHRONOLOGICARUM . 177

nonagefimo tertio a die imperii -Diocletiani ,

cum incidiffet, quarta decima Luna in quartam
decimam diem Pharmutii menfis , quæ eft quar-
to Idus Aprilis , que erat Dominica die , cele
bratum eft Pafcha Dominica Pharmutii vigeft-
mo & primo die , qui fuit fecundum nos fexto
decimo Kalendas Maii , Ambrof. Epift. 1-10.
ep. 83. Si in hunc patris locum incidens an-
num Diocletiani 93 ad annos Chrifti reduce-
rem , ad 93 addo 283 , fumma eft 376. Ergo
會 annus Diocletiani. 93 incepit anno Chrifti 376.
Aug. 29. Initium enim Aræ Diocletianeæ ab
Aug. 29. deducitur , eo quod iftud vulgare
fuit annorum Ægyptiacorum principium .
VIII. Si Æram e contra Chriftianam ad Dio-
cletianeam revocares , ex anno Chrifti pro-
pofito fubduc 283 , & reliquus erit annus
Diocletianeus .
2
1. Ex. gr. Efto hic annus Chrifti 1667 , au-
fer 283 , refiduum eft 1384. Ergo hoc anno
.Chrifti 1667 annus Diocletianeus 1384 , iniit
Aug. 29.
2. Annis Chrifti adjicimus pariter ac abji-
cimus 283 , propterea quod annus primus Eræ
Diocletianeæ , uti dictum eft , cœpit Aug. 29.
anno Chrifti 284 , adeo ut anni 283 a Chriſto
juxta computum vulgarem completi funt , pri-
usquam inftituta fuit Era Diocletianea .

M CAP.
 178 INSTITUTIONUM
entwert

CA P. XI. "

De annis Mundi , five Græcorum computis .

Eris a Mundi conditu fupputatis orientales

utuntur Chriftiani , easque Annos Mundi
nuncupant .

I.
DE annis ab initio rerum computandis ,
tot fere funt fententiæ , quot computa-
tores . Ut varios autem textum Hebraicum fe-
quentium computos modo præteream , quippe
qui nunquam in Epochas five terminos temporum
vulgo recepti funt , Orientales propemodum
omnes , Græci præfertim , ex 70 virorum au-
toritate tempora fua digerunt , & annos ab
&
origine mundi , fic collectos pro Epochis ha-
bent , vocantque uti dictum eft , Annos mundi,
ut & ἐποχὴν ὑπὸ τοῦ Ἀδαμ , aliquando επι-
χὴν ἀπὸ τῆς πτώσεως τοῦ Αδάμ , & fubinde
fimpliciter Annos .

II. He Ære a mundi conditu fupputata ,

tres numerantur , quarum una Hiftorica ,
altera Ecclefiaftica , tertia civilis nuncupa-
tur .
III. Era Græcorum biftorica eft que ab ini-
tio rerum ad Chrifti natalem " annos pu-
tat completos 5500.

1. Hanc idcirco Hiftoricam appello Epocham,

quod
 CHRONOLOGICARUM .
179

quod e facris & profanis Hiftoriis ab Africano

collecta fuit ; quem a mundi primordiis ad in-
carnationem Dominicam annos 5500 compu-
taffe teftatur Georgius Monachus .
2. Hanc Africanum fecuti , prædictus ille
Georgius Monachus , Theophanes , Nicepho-
rus cum aliis ufurpant , quos inter Eutychius
five Said Ebn Batrik Árabicus Annalium Ale-
xandrinorum fcriptor , & Dorotheus Monem-
bafiæ metropolita , in Synopfi Mifcellanea
7
Græcobarbare confcripta , a Seldeno laudata .
IV Hiftorica bac Orientalium Era Chrifti
natalem in annum octavum poft vulgarem
Epocham incidiffe fupponit , five in annum
per. Jul. 4721.

1. Hoc diligenter obfervandum eft , aliter

énim in hiftoricis hac Era utentibus legendis
peffime hallucinemur. Ex. gr. Eutychius , quem
hanc Eram fecutum fuiffe fupradictum eft , a
Chrifto nato ad imperium Diocletiani incæ.
ptum annos fluxiffe 276 fcribit . Annal. Alex.
tom. 1. p.401. Si vulgarem Epocham a Chri-
fto nato computatam hic admittas , Imperium,
Eramque Diocletiani octennio antevertes .
Sed ad 276 adde 8 , fumma 284 eft annus
Eræ vulgaris Chriftianæ , quo Diocletianus
imperare , & Era ab eo denominata nume-
rari cœpit . Sed hæc alibi fufius , Deo volen-
te > demonftrare nitemur . Hic autem a no-
bis , ut ab aliis Chronologis , non penitus præ-
termiffa fufficiat .
M 2 V. Æra
 180 INSTITUTIONUM

V. Era Græcorum Ecclefiaftica eft quæ Chri

ftum anno mundi 5394 currente natum
ftatuit .
1. Hanc æram Ecclefiafticam appello , pro-
pterea quod rebus Ecclefiafticis præfertim infer-
viffe videtur ; videlicet ad Pafchatis celebrita-
tem juxta Ecclefiæ Alexandrinæ computum
quotannis inveniendam . Enimvero juxta Paf-
chalem Theophili computum ; anno Chrifti
379 ab Aug. 29 , cyclus Lunæ primus incepit .
Addas 379 ad 5493 , fumma 5872 per 19 divi-
fa eundem cyclum Pafchalem exhibet , puta pri-
mum . Et fic per hanc Eram cyclum Pafcha-
lem quotannis computabant .
2. Auctor hujus Aræ Panodorus perhibetur ,
qui Arcadio imperante , & Ecclefiam Alexan-
drinam prædicto Theophilo regente claruit .
Ufitatur etiam ab Elmacino in hiftoria Sarace-
nica Arabice confcripta , fub annorum Solarium
mundi nomine , ut ab annis Hegiræ Lunaribus
diftinguatur .

VI. Anni in hac Era computati ab Aug. 29

procedunt.

2. Ab ea nimirum die computantur , in quam

neomenia Thoth in annis Egyptiacis fixis
quotannis incidit , quæ femper eft Aug. 29 ,
nifi quod proximo poft Biffextilem in Aug.
30 detruditur . Ab hoc autem initio dedu-
cuntur , propterea quod annis Actiacis accom-
'modati erant , qui orientalibus Soli antiqui-
tus in ufu facre .
VII. An-
 CHRONOLOGICARUM . 181

VII. Annus igitur hujus Erie 5494 ince-

pit Aug. 29. anno primo Ere vulgaris
Cbriftiane , five anno per. Jul. 4714 cur-
rente .

1. Cœpit hæc Era ante periodum Julianam

præfentem annis completis 780 , adeo ut an-
nus hujus Eræ 781 , cum primo periodi Julia-
næ coincidat . Aufer 780 ex 7980 reliquus
fit annus per. Jul. proleptica 7200. Ergo an-
no fequenti five 7201 labenti caput hujus ræ
figendum eft ; vel ad 780 adjicias 4714 ( quo
anno per. Jul. labente cœpit primus Chrifti )
fumma eft 5494. Ergo anno Chrifti primo
annus hujus Æræ 5494 incepit Aug. 29. Adeo
ut hæc Era cœpit una cum priori , nec ab ea
difcrepat , nifi quod mutilatur fuperfluis iftis
annis quibus prior Chrifti natalem prorogavit.
XIII. Ut banc Eram ad Chriftianam redu-
cas , anno propofito deme 5493 , refiduus
eft annus Chrifti quo currente quæfitus iniit.

1. Ex. gr. Elmacinus hift. Sarac. 1. 2. c. 7.

ait Abu Abdalla Alaminum diem obiiffe elap-
fis annis Hegira 197 , diebus 25 , annis autem
folaribus 6305 , diebus 28. Mortuus eft igitur
anno hujus Æræ 6306 currente . Ex 6306
aufer 5493 , & reliquus fit annus Chrifti 813 .
Igitur anno Chrifti 813 labente , Aug. 29. cæ-
pit annus hujus Era 6306. Quod etiam ex
annis Hegiræ confirmatur . Nam anni Hegira
197 , dies 25 jam elapfi funt , annus igitur 198
M. 3 cur-
 182 INSTITUTIONUM

currebat . Verum anno Hegiræ 198 neomenia

Muharram incidit in Kalendas Septembris
anno Chrifti 813. adeo ut vigefimus quintus
dies hujus anni , erat etiam Sept. 25. At Sept.
25 eft duodetrigefimus etiam ab Aug. 29 in-
clufive unde hanc Eram una cum neome-
nia Thoth incipere fatis patet .

IX. Civilis Græcorum Era eft , quæ a mundi

primordiis ad Chrifti Nativitatem annos
5508 completos numerat .

1. Æra Ecclefiaftica hiftorica octo annos ab-

ftulit , hæc totidem addit , & ut ablatio ifta
propter cyclum Pafchalem , fic & hæc additio
propter Indictionem inftituta fuit . Enimvero
ut in rebus Ecclefiafticis cycli pafchalis , fic
in politicis Indictionis præcipue ratio haben-
da fuit , utpote quæ poft Theodofii tempora
maxime frequentari , & ad edicta , diploma-
ta , aliaque iftiusmodi politica confignanda
adhiberi cœpit ; ( unde & hanc Eram civi-
lem appello . ) Ut igitur annus quisque cur-
rens per 15 divifus Indictionem recte exhibe-
ret , ad Eram hiftoricam aggregabant octo ,
ut Chriftus natus diceretur anno mundi 5509,
qui per 15 divifus relinquit Indictionem 4.
2. Porro e tribus hifce orientalium Æris ,
hæc maxime celebrata fuit , utpote qua non
tantum Conftantinopolitani , Mofchovite >
Albani , Illyrii , Georgiani , Bulgari , Græ-
cique propemodum omnes recentiores ufi funt,
fed & ipfi Imperatores novellas fuas & edi-
Eta
 CHRONOLOGICARUM . 183

&a publica confignare foliti fuerunt .

X. Annus bujus Ere 5509 incepit anno pri-

mo Ere Chriftiane .
•
1. Anni hujus Æræ 795 abfoluti funt , pri-
usquam periodus Juliana cœperit , adeo ut an-
nus 796 in primum iftius periodi incurrat .
2. Anni vero in hac Era ufitati menfibus
conftant Julianis , atque ideo a neomenia Tho,
th nunquam incipiunt , quippe quæ nunquam
in initium menfis cujusvis Juliani incidat , ei
tamen ut quam proxime exoriantur , a Kalen-
dis Septembribus ftatim fubfequentibus dedu-
cuntur .
3. Hæc Æra quamvis biftoricam octennio fu-
peret , non tamen illius ad inftar Chriſti nata→
lem loco fuo detrudit , fed potius mundi pri-
mordium anticipat , adeo ut annus hujus Æræ
non minus
5509 , non minus quam Ecclefiafticæ 5494 in
primum Æræ Chriftianæ recte concurrat .
XI. Anno hujus Æra propofito fubtrahe 5508,
refiduus eft annus Era Chriftianæ quo cur-
rente cœpit .
1. Ex. gr. in tomo unionis Conftantini &
Romani temporibus facto , hæc legimus , Kai
λοιπὸν ἀποφαινόμεθα κοινῇ γνώμῃ καὶ κρίσει ,
απόγε τοῦ παρόντος ἔτας ὅ ἐσιν ἐξακιχίλιοςὸν
τετρακοσιοςὸν εικοςὸν ὄγδοον ἐπινεμήσεως όλα
δόης , τέταρτον γάμον μηδενὶ πλμᾶθαι , αλλ'
εἶναι απόβλητον παντελῶς , Ac proinde decer-
nimus fententia , judicioque communi , ne ab an-
M 4 no
 184 INSTITUTIONUM

no hoc præfenti , qui eft annus mundi 6428 , in

dict. 8 , quartas nuptias quispiam contrahat , fed
ut ea prorfus rejiciantur • Si fcire vellem in
quotum annum Chrifti , hic mundi propofitus
conveniat , ex 6428 fubduco 5508 , refiduum
eft 920. Ergo anno Chrifti 920 , annus hic
mundi 6428 incepit , a Kal. Sept. porro 6428
partiaris per 15 , refiduum eft 8. Ergo indictio
erat 8. ติ
1.2 . Aliud exemplum : Manuelis Comneni
novella de voluntariis homicidis , hifce verbis
'. ,
fignatur , τῷμηνὶ Απριλίῳ , Ινδικτιώνος ιδ
Tsxod., Dat. menfe Aprili , indictione 14 ,
anno 6674. Aufer 5508 & reliquus fit annus
Chriſti 1166 , huic refpondens . Dividas etiam
6674 per 15 , refiduum & confequenter Indi-
tio eft 14 , atque ita eadem quæ Romana .
&

СА Р. XII.

De Era Judaica .

Hactenus de Eris Chriftianis quas excipit

Judaica , a mundi conditu rexvixŵg exur-
gens.

1. Udæi antiquitus varias in temporibus fuis

Juda
computandis Epochas adhibebant , non-
nunquam enim annos fuos a Diluvio , fubinde
a linguarum divifione , alias ab ingreffu , fæpius
ab
 CHRONOLOGICARUM . 185

ab egreffu ex Ægypto , aliquando ab ædificatione

templi, & nonnunquam ab ejus poft captivita-
tem Babylonicam reftauratione , poft Alexandri
tempora Era Contractuum ufi funt , de qua po-
ftea. Sed vulgaris eorum Epocha , quæ etiam-
num & fi ipfis fides fit habenda , mille abhinc
annis iis in ufu fuit , a mundi creatione compu-
tatur : non tamen revera , fed τεχνικῶς , &
methodi gratia . Nam uno plus anno ab orbis
initio putant ; quam ipfi revera interceffiffe
credunt . Nam computus eorum a 1an bin
Neomenia Tobu exurgit , quæ anno folido mun-
di principium anticipat .
8 2. Hic autem diligenter animadvertendum
eft numerum millenarium in computo hoc Ju-
daico fæpius omitti , ut annus Judaicus 5427
aliquando totus fcribatur
, ‫ה תכו לבריאת שנת‬
nbiy id eft , Annus 5427 a creatione mundi , alias
autem adjectis millenariis paban now Annus
427. Ere minoris , nam pob eft abbreviatura
pro 11p 755 Ære five computi minoris , viz.
infra millenarium .

II. Primus annus hujus Ere cœpit Oct. 7.

anno per. Jul. 953 , cyclo Solis I Lune
$
3 , Indict. 8.
III. Anno Ære Chriftiane primo currente
cœpit annus Judaicus 3762 ab Autumno .

1. Annus primus Era Chriftianæ erat per

Jul. 4714 , aufer 952 , qui de periodo Juliana
funt elapfi , priusquam Era cœpit Judaica , re-
fiduum eft 3762. Ergo anno primo Era Chri-
ftia-
 186 INSTITUTIONUM

ftianæ currente annus Judaicus 3762 iniit , ita

tamen ut maxima ejus pars in annum Chriſti
fecundum incurrat , quoniam ab Autumno cœ-
pit , ut & maxima pars anni 3761 in Chriſti
primum .

IV. Propofito anno per. Jul. demas 952 , vel

‫مون‬
anno Chrifti propofito adjicias 3761 ,
babebis annum Judaicum qui propofito cur-
rente cœpit .

1. Ex. gr. Annus , quo hæc fcribo , eft per.

Jul. 6380 , aufer 952 , refiduum eft 5428 , eft
item annus Chrifti 1667 , adde 3761 , fumma
eft 5428. Ergo utroque modo ab Autumno
hujus anni Chrifti 1667 , annus Judaicus 5428
exoritur .

V. Propofito e contra anno Judaico adde 952.

babebis annum per. Jul. vel abjice 3761 ,
habebis annum Chrifti quo currente an-
nus Judaicus propofitus init .

1. Ex. gr. Beniamin in præfatione ad itine-

rarium quæcunque in itinere memoratu digna
obfervaffet in Caftiliam fecum detuliffe refer-
tur prin nɔwɔ Anno 933. Neminem lateat nu-
merum millenarium more Judaico ( de quo
modo memini ) penitus hic omitti . Sed æque
conftat quatuor annorum millia de computo
Judaico jam effluxiffe . Addito igitur nume-
ro millenario hoc accidit : ‫בשנתו תתקל‬.Anno
4933 Aufer 3761 , & reliquus fit annus Æræ
Chriftianæ 1172. quo currente annus propo-
fitus
 CHRONOLOGICARUM . 187

fitus Æræ Judaicæ minoris 933 incepit .

2. Verum in annis Era minoris , omiffis
videlicet millenariis , expeditiori calculo pro-
cedamus , dummodo annus propofitus annum
Chriſti 240 non præcedat . Nam anno Chri-
fti 239 vertente quatuor annorum millia

de Ara Judaica completa funt . Anno igitur

Eræ minoris propofito adjice 239 , fumma
eft annus Chrifti quo currente propofitus ex-
oritur : ut in prædicto exemplo ad 933 , adde
239, fumma eft 1772 per hanc æque ac prio-
rem methodum .

VI. Si cyclum Solis aut Lune in anno Ju-

daico defideres , annum currentem dividas
per 28, 19, refiduum prioris divifio-
nis eft cyclus Solis , pofterioris cyclus Lune .

1. Primus , ut ante monui , computi Judaici

annus incepit cyclo Solis 1 , Lunæ 3 , quo fit ut
idem perpetuo fit cyclus Solis in annis Julia-
nis ac Judaicis , ab initio videlicet anni Judaici
usque ad proximas Kalendas Januarias , quo
tempore cyclus Solis Julianus unitate augetur,
at Judaicus idem manet , usque ad proximum

Autumnum . Ex. gr. Hoc anno Chrifti 1667

cyclo Solis 24 , cœptus eft annus Judaicus.
5428 , qui per 28 divifus , refiduum facit 24.
Sed cyclus Julianus incipit a Kal. Jan. Judaicus
ab Autumno five neomenia Tisri ; adeo ut a
Kal. Jan. ad annum hunc Judaicum ineuntem
cyclus Judaicus erat 23 , ut ad annum antece-
dentem 5427 pertinens .
2. At
 188 INSTITUTIONUM

2. At cyclus Lunæ Judaicus nunquam idem

eft atque Julianus , propterea quod primus an-
nus Judaicus , cyclo Luna Juliano 3 labente
confurgit ; unde qui Judaicus primus eft , idem
Romanis tertius eft cyclus Lunæ ab Autumno
ad Kal. Jan. qui iftis 2 , hifce 4 , & fic dein-
ceps : ut fi 5428 dividas per 19 , numerus re-
fiduus eft 13. Ergo anno Judaico 5428 cyclus
Lunæ 13 competit . At hic annus Judaicus ab
Autumno hujus anni Chrifti 1667 , cyclo Lu-
næ 15 præditi procedit , adeo ut ab Autumno
ad Kal. Jan. fequentes cyclus Judaicus 13 cum
Juliano 15 concurrit , at a Kal. Jan. ad proxi-
mum Autumnum cyclus Judaicus idem mane-
bit , & Julianus erit 16 , & fic in reliquis .
3. Cætera ad computum hunc Júdaicum fpe-
tantia e Libro primo petantur .
&

BRYKYIS

САР.
 CHRONOLOGICARUM . 189
effe eaten

CA P. XIII.

De Epocha Troja capta . U. C. & Antiochena ,

Epoche Ethnice funt que ab Ethnicis infti-

tuuntur .
II. He omnes vel a locis, vel a rebus , vel
a perfonis deducuntur .
III. Loca celebriora a quibus Epocbe dedu-
cuntur Ethnica , funt Troja , Roma , &
Antiochia.
IV. Epocha a Troja deducta in excidio Tro-
jano terminatur , quod accidit anno per.
Jul. 3531. Cyclo Solis 3. Lune 16 , In-
dict. 6.

1. EC antiquiffima videtur Ethnicorum

H Epocha , de cujus tamen termino
veteres pariter ac recentiores mire diffentiunt .
"
Nos juxta Diodori Siculi , & Dionyfii Hali-
carnaf fenfis fententiam eam definimus . Nam
Diodorus ait annum primum Olymp. 94. defi-
nentem effe , όγδοηκοςὸν πρὸς τοῖς ἑπτακο
σίοις μετὰ τὴν Τρόιης ἅλωσιν , Annum 780
poft Troje excidium . Annus primus olymp. 94.
erat per. Jul. 4310. Aufer annos 780 qui a
Troja excidio effluxerunt , & reliqui fiunt
3530. Ergo primus ex iftis 780 annis five
primus annus Epocha Trojanæ erat per. Jul.
-3531.
2. Præ-
 190 INSTITUTIONUM

2. Præterea Dionyfius Halicarnaffenfis ex

Eratofthenis canonibus refert , Ilium captum
fuiffe , Επτακαίδεκα πρότερον ἡμέραις τῆς θερι
νῆς τροπῆς , ὀγδόη φθίνοντος μηνὸς Θαργηλιώ
νος , diebus 17 ante folftitium eftivum , die 23
bos
menfis Thargelionis . De præcifa die hic non eft
difputandi locus . Ex his autem verbis fatis li-
quet excidium Trojanum accidiffe circa folfti-
tium æftivum , unde confequenter & Epocha
hæc eft computanda .
3. Verum quamvis anni ab hac Epocha in
antiquis fcriptoribus nonnunquam occurrant
numerati , nihil tamen certi ac indubitati de
ea definiri poteft . Non igitur inter inftitutio-
nes , fed difputationes potius Chronologicas
locum meretur .

V. Ut Epocha Trojana a Troje excidio , fic

Romana a Rome conditu fupputatur , que
vulgo nuncupatur Epocha five anni U. C.
id eft , Urbis Condite .
VI. Epocha U. C. duplex eft , Varroniana ,
Capitolina .
VII. Epocha U. C. Varroniana cœpit anno
per. Jul. 3961 , cyclo Solis 13 , Lune 9 ,
Indict. 1.

1. Hæc Epocha Varroniana dicitur a M. Var-

rone quem Urbis Conditum in annum tertium
Olympiadis fextæ exeuntem retuliffe teftatur
Plutarchus , cui congruit annus per. Jul. 3960.
Quocirca Kalendis Januariis fequentibus , five
anno per. Jul. 3961 ineunte , cœpit hæc Epo-
cha
 CHRONOLOGICARUM .
191

cha ab eo denominata . Non quod Roma Kal.

Jan. Condita fuit : Nam fundamenta ejus jacta
fuiffe 11 Kal. Maii , five April. 21 ( quæ & Pa-
lilia vocatur , propterea quod feftivitas quædam
ita denominata , a paftoribus olim ifto die ce-
lebrata fuit ) teftis eft Plutarchus in vita Ro-
muli : aliis etiam adftipulantibus . Sed a Kal.
Jan. procedit , ut ab Epocha anni Juliani , cujus
formam plerique fecuti funt fcriptores , qui an-
nos fuos ab Urbe Condita deducunt . Et hinc eft
quod ubicunque occurrit annorum U. C. men-
tio , a Kal. Januariis computandi ſunt , nifi ali-
ter fcriptorem eos incepiffe certis conjecturis
affequi poffimus , non autem ab Urbis Palili-
bus , eo quod incertum eft in quotam anni Ju-
liani diem Romuli temporibus inciderint , quem
longe aliam atque Julianam anni formam infti-
tuiffe fatis conftat : Adeo ut etiamfi Palilia Ro-
muli temporibus April. 21 celebrata funt , num
eadem tamen effet dies in anno Juliano admo-
dum incertum eft , vel potius certiffimum eft
non fuiffe . Sed omnes fere in hoc conveniunt,
quod Romulus Urbis Conditum paulo ante Sol-
ftitium æſtivum , five ineuntem annum Atti-
cum & Olympiacum aggreffus eft .

VIII. Epocha U. C. Capitolina cœpit anno

per. Jul. 3962. Cyclo Solis 14 , Lunæ 10,
Indict. 2.

1. Hanc Capitolinam vocamus Epocham

quippe quæ in faftis Capitolinis obfervatur , qui
a Verrio Flacco collecti perhibentur , fed in-
cer-
 192 INSTITUTIONUM

certi potius funt auctoris . Scaliger hanc Epo

cham Catonianam appellitat , acfi a M. Porcio
Catone primo fupputata fuiffet . Sed nihil
certe ex ejus computationibus de anno Urbis
Conditæ definiri poteft . Quocirca nos cum
Petavio Capitolinam eam nuncupare
· malui-
mus .

‫موع‬
IX. Anno U. C. propofito addas 3960 , &
habebis annum per. Jul. juxta computum
Varronianum ei congruentem , vel fi adji-
cias 3961 , juxta Capitolinum .

1. Ex. gr. Cornelius Tacitus ait , Sexcente-

fimum & quadragefimum annum urbs noftra age-
bat cum primum Cimbrorum audita funt arma .
Tacit. de Mor. German. Si quæras in quo-
tum annum per. Jul. annus U. C. 640 conve-
niat , ad 940 , adjicias 3960 , fumma 4600 eft
annus per. Jul. quæfitus , juxta computum Var-
ronianum , vel adjicias 3961 , & efficies annum
per. Jul. 4601 juxta Capitolinum .
2. Plinius ait , Elephantos Italia primum vi-
dit Pyrrhi regis bello , boves Lucas appella-
vit in Lucanis vifos , anno Urbis Quadringente-
fimo feptuagefimo fecundo . Plin. 1. 8. c. 6. An-
nus , ut vides , erat U. C. 472 , adde 3960 , ag-
gregatum 4432. Erat igitur annus per. Jul. 4432 ,
juxta computum Varronianum , at juxta Ca-
pitolinum 4433. Cæterum anni U. Ć. Varro-
niani Capitolinis plerunque funt præfererendi.

X. Propofito anno per. Jul. fi annum Urbis

Con-
 CHRONOLOGICARUM .
193
Condita ei refpondentem haberes , ab anno
propofito aufer 3960 , refiduus fit annus
U.C.Varronianus .

1. Ex. gr. Annus primus Æræ Chriftianæ

fuit per. Jul. 4714 , aufer 3969 , refiduum eft
754. Erat igitur annus Varronianus 754 , vel
abjectis 3961 , fit annus Capitolinus 753. An-
nus præfens eft per. Jul. 6380 , aufer 3960 , &
fit annus U. C. 2420.

XI. Ab Urbe Antiochia deducitur Era quæ ab

ea Antiochena vocatur .

1. Hæc Æra non ut Trojana ab Urbis ex-

cidio , nec ut Romana ab Urbe condita , fed a
recuperata Urbis libertate fupputatur . Anni
in hac Epocha vocantur etiam τοῦ χρηματισμοῦ
τῆς ᾿Αντιοχείας , nonnunquam anni χρηματι
ζούσης τῆς πόλεως . Ufurpatur hæc #ra ab Eu-
febio , Evagrio , Cedreno , Nicephoro , nec-
non in Chronico Alexandrino .

XII. Hec Era Antiochena ab Autumno anno

per. Jul. 4665 , cyclo Solis 17 , Lune 10 ,

Indict. 15 , procedit .
XIII. Propofito igitur anno Ere Antiochena
adjice 4664 , fumma eft annus per. Jul. quo
currente propofitus iniit .

1. Ex. gr. Evagrius ait Juftinianum Impe-

ratorem declaratum fuiffe , Πρώτη τοῦ ξανθικοῦ
ἤγεν Ἀπριλλίς μηνὸς , ἀνὰ τὸ πέμπτον καὶ ἑβε
δομηκοςὸν , καὶ πεντακοσιοςὸν ἔτος τοῦ χρηματ
N
༡༨༠-
 194 INSTITUTIONUM

τισμοῦ τῆς ᾿Αντιοχείας : Die primo menfis Xan-

thicifive Aprilis anno quingentefimo , feptuagefi-
mo quinto Ære Antiochena . Evagr. Hift. Ecclef.
1. 4. c. 9. Si fitum hujus anni in periodo Julia-
na deprehenderes , ad 575 adde 4664 , fumma
5239 eft annus per. Jul. quo currente annus
propofitus 575 iniit , ab Autumno . Sed men-
fis Xanthicus five Aprilis , quo ineunte renun-
ciatus eft Imperator , incurrit in annum per.
Jul. 5240 , aufer 4713 , & habes annum Chri-
fti 527 , quo currente hæc gefta funt ..

Renestestedtestes essetestes

CA P. XIV .

De Olympiadibus , & Agonibus Capitolinis .

Res a quibus deducuntur Epoche , funt vel

inftitutæ vel geftæ .
II. Res inftitutæ funt Agones.
III. Agones funt vel Olympiaci , vel Capito-
lini .

IV. Agones Olympiaci , five Olympiades ab

Iphito inftituebantur .

I.
ANte Iphitum,
Poeticus fateor
Jovis & , Hercules
Alcmenæ filius , non
fed
qui ex Idæis Dactylis erat , ut & Æthlius , alii-
que Agones olympiacos celebrale perhiben-
tur . Anni tamen ab iis computati prius non
cœperunt , quam ab Iphito vel inftituti vel fal-
tem
 CHRONOLOGICARUM . 195

. tem reftituti funt , poftquam diu fuiffent in-

termiffi . Ex hujus autem inftituto quadrien-
nio quolibet vertente vel quod idem eft
quinto quovis redeunte anno celebrata funt
I hæc certamina , de quibus non inepte Pinda-
Crus Od. I.

Οὔτ᾽ ὀλυμπίας Αγώνα

Φέρτερον αυδάσομεν .

Neque ullum certamen olympiaco

Præftantius canemus .

Recte quidem . Hæc enim certamina totius

Græcorum hiftoriæ funt bafis unica & funda-
mentum ; unde tempora hæc præcedentia μu- μύ
Jina non immerito appellavit Varro .
2. Peracta funt hæc certamina in campis O-
lympiæ , ( unde denominantur ) quæ Eleæ re-
gionis urbs eft , vicinis juxta Alphæum flumen,
ubi Græcia juventus pentathlo , nimirum cœ-
ftibus , curfu , difco , faltu , & paleftra decerta-
bat . Victor , Olympionices dictus oleaftro tan-
dem coronatus fuit , quod iis majus judicaba-
tur , quam Romæ triumphare . Primus qui fta-
dio vicit erat Corabus Elæus , primus autem ,
quem Confulto prius Apolline coronabant ?
Diocles Meffenius , feptimus ordine olympio-
nices .

V. Prima Olympias celebrata fuit anno per

Jul. 3938 , cyclo Solis 18 , Lunæ 5 , In-
dict. 8. plenilunio Solftitium eftivum fub-
7 fequente
N 2 1. Olym- /
 196 INSTITUTIONUM

1. Olympiaca.hæc certamina quinque dies

perdurabant , juxta quinque Gymnafticorum
exercitiorum numerum , quibus certatum eft ;
quorum ultimus in plenilunium incidebat , &
proximo die judicium de victoria ferebatur ;
unde Scholiaftes in Pindari oden 3. 3. ' Eze čv
τῇ πανσελήνῃ ὁ ὀλυμπιακὸς ἀγὼν ἀγεται , καὶ τῇ
ἐκκαιδεκάτῇ γίνεται κρίσις . Quippe in pleni-
& decima
lunio agon Olympiacus celebratur ,
fexta Luna judicium committitur . .
2. Iftud autem plenilunium hifce celebri-
tatibus obfervatum fuit , quod Solftitium æfti-
vum diei Jul. 8. tunc temporis fixum , pro-
xime fequebatur , utpote a cujus neomenia an-
nus eorum deductus fuit . At anno per. Jul.
3938 , ifta Neomenia Jul. 9 , commiffa eft ;
cœptus eft ergo primus agon Jul. 19 , fini-
tus Jul. 23 , & proxima die ,, ut fextadecima
Luna fententia pronunciabatur . Et ad eun-
dem modum omnes Olympiades fuccedentes
proximis poft Solftitium æftivum pleniluniis
celebratæ funt , unde & anni olympiaci fup-
putandi .

VI. Propofito quolibet anno Olympiaco , O-

lympiades completas multiplices in 4 , pro-
ducto addas propofitum Olympiadis curren-
tis annum , aggregato adjicias 3937 , fum-
ma eft annus per. Jul. quo currente quæ-
fitus init.
1. Ex. gr. Phlegon Trallianus Hadriani li-
bertus , tefte Eufebio in Chron . Gr. p.1 18. ait ,
Ta
 CHRONOLOGICARUM .
197

Τῷ δ'. ἔτει τῆς σβ' . ὀλυμπιάδος ἐγενετο ἔκλειψις

ἡλίω μεγίση τῶν ἐγνωρισμένων πρότερον , καὶ νύξ
ὥρᾳ σ
' . τῆς ἡμέρας ἐγένετο ώςεκαὶ αςέρας ἐν οὐ
para qavñva : i. e. ut transfert Hieronymus ,
Quarto autem anno Olympiadis 202 , magna ‫میون‬
excellens inter omnes que ante cam acciderant ,
defectio Solis facta , dies hora fexta ita in tene-
brofam noctem verfus , ut ftellæ in Calo vifæ fint :
( unde patet pro Teder ἔτει ,, ut in exemplario
Græco legitur , nos recte fubftituiffe Tộ S'i'π1)
Si fcire cupias in quotum annum per. Jul. an-
nus hic quartus Olymp. 202 concurrat ; Olym-
piades completas 201 ducas in 4 , producto 804
addas annum currentis Olympiadis five 4 , ag-
gregato adjicias 3937 , fumma 4745 eſt annus
per. Jul. quo currente quartus hic annus O-
lymp. 202 incepit .
2. Jofephus contra Apion. 1. 1. hæc habet :
Αλέξανδρον δὲ τεθνάναι πάντες ὁμολογοῦσιν
ἐπὶ τῆς ἑκατοσῆς τεσσαρεσκαιδεκάτης ολυμπιά-
Sos , Alexandrum vero profitentur omnes mor-
tuum fuiffe Olympiade 114 , viz. ineunte , adeo
ut Olympiades 113 elapfæ funt , & primus an-
nus Olymp. 114 currebat , Ergo 113 multipli-
ces in 4 , producto unitate aucto ob annum
primum currentem , puta 453 adjice 3937 , ag-
gregatum 4390 eft annus per. Jul. quo Olym-
pias 114 celebrata fuit .
3. Bellum Peloponefiacum , ut teftantur Dio-
dorus & Thucydides , cœpit anno fecundo O-
lymp. 87 , ducas 86 in 4 , producto 344 , ad-
das 2 , propter annum currentis Olympiadis
N 3 pro-
 198 INSTITUTIONUM

propofitum , fummæ 346 adjice 3937 , aggre

gatum 4283 eft annus per. Jul. quo curren-
te propofitus incepit , à Solftitio circiter æ-
ftivo .
4. Anni Olympiaci nonnunquam non per
Olympiades fed collecti numerantur , ut quan-
fcribuntur anni quatuor,
do pro Olympiade una fcribuntur
pro Olympiadibus 15 anni 60 , pro Olymp,
18 anno fecundo , annus Olympiacus 70. Hæc
dicitur Era Iphiti , five anni Iphitei , propte-
rea quod ab Olympiade prima ab Iphito re-
ftaurata incipiunt , & in hifce quidem annis
multiplicatione non opus eft , ut qui nobis mul-
tiplicantur . Numerus igitur annorum propo-
fitus addendus eft tantum ad 3937 , ut annum
per. Jul. confequamur . Ex. gr. Cenforinus c.
21. fcribit fe fcripfiffe anno ab Olympiade
prima millefimo & quartodecimo . Igitur ad
fumma 495 ! elt annus
3937 , addas 1014 ,
per. Jul. quo fcribebat .

VII. Si propofito anno per, Jul. annum Olym-

piacum ei refpondentem invenires , ex anno
dato fubduc 3937 , annos reliquos divide
per 4. quotus Olympiades elapfas , refiduus
annum currentis Olympiadis exhibebit .

1. Ex. gr. Proponatur annus per. Jul. 4714 ,

qui primus erat Eræ Chriftianæ , ex annis
4714 , fubduc 3937 , reliquos 777 per 4 divi-
de , quotiens eft 194 , refiduum 1. Ergo Olym-
piades 194 completæ funt , & primus annus O-
lymp. 195 currebat ,
2. An-
 CHRONOLOGICARUM , 199

2. Annus quo hæc commentor eft per. Jul.

6380 , aufer 3937 , reliqui 2443 per 4 divifi
in quoto dant 610 , in refiduo 3. Ergo hoc
anno tertius Olymp. 611 incipit a Solftitio
% circiter æftivo .

VIII. Agones Capitolini a Domitianofunt in-

ftituti.

De hoc Domitiani inftituto fic Suetonius ,

= Inftituit & quinquennale certamen Capitolino
: Jovi , triplex , Muficum , Equeftre , Gymni-
cum , & aliquanto plurium quam eft coronato-
rum nunc . Certabatur etiam & profa oratio-
ne , Græce , Latineque , ac præter Citharados ,
Chorocitharifte quoque & Pfallocitharifte . Suet.
in Fl. Domit. c. 4. Fuerunt igitur hæc cer-
tamina Olympiadum ad inftar quarto quovis
anno completo vel ineunte quinto celebrata .
Quinetiam Imperatores Romanos hifce cele-
britatibus præfidere folitos teftis eft Herodia-
nus 1. 1 .

IX. Primus Agon Capitolinus inftitutus eft

anno per. Jul. 4799 , Chrifti 86 , cyclo So-
lis 11 , Indict. 14.
X. Propofito igitur anno Capitolino adde
4798 , Summa eft annus per. Jul. in quam
concurrit , vel addas 85 , habebis an-
num Chrifti .

Ex. gr. Clemens Alexandrinus Strom . h. 1.

dicit , Απὸ τοῦ πρώτε ἀγῶνος ἐπὶ τὴν Κομ
μόδα τελευτὴν ἔτη ἔκατον ἔνδεκα , A primo au-
N 4 tem
 200 INSTITUTIONUM

tem certamine ( viz. Capitolino ) usque ad Com

modi Mortem anni funt centum undecim . Ad 111
adde 4798 , fumma 4909 eft annus per . Jul .
quocum init annus hic defcriptus , viz. a Kal.
Jan. vel ad 111 adde 85 , & habebis annum
Chrifti 196 ei refpondentem .
2. Si Agones , non anni collecti , defcribun-
1 tur , eodem modo procedendum eft , quo in

Olympiadibus . Ex. gr. Cenforinus ait , Itaque

boc nunc anno qui celebratus eft Agon , unde-
quadragefimus numeratur , viz . Agon Capito-
linus , de quo loquitur Cenf. c. 18. Si ex hoc
charactere annum Chrifti quo Cenforinus hæc
fcribebat , inveſtigare libitum fuerit , multipli-
ces Agones completos 38 in 4 , producto uni-
tate aucto ( ptopterea quod undequadragefimus
jam Agon celebratus eft , vel quod idem eft ,
primus Agonis 39 iniit ) addas 85 , fumma 238
eft annus Chrifti quæfitus .

CA P. XV.

De annis Julianis , Era Hifpanica , &

Actiaca Victoria .

Res gefte , que Epochis conftituendis occafio-

nem præbuerunt , funt Juliana anni corre-
&
tio , & Attiaca Victoria .
II. A Juliana anni correctione duplex exur-
git epocha , Editio Juliana , & Era Hi
fpanica.
III. Edi-
 CHRONOLOGICARUM . 201

III. Editio Juliana ( qui & Anni Juliani

appellantur ) cæpit Kal. Jan. anno Per.
Jul. 4669 , ante Chriftum 45 , Cyclo Solis
21 , Lune · 14, Indict. 4.

ANnus quo Julius Cæfar Dictator anno

Romano caftigando operam locavit ,
1: erat per. Jul. 4668 , qui & Annus Confufionis
vocatur , ut dier. 445. Anni vero Juliani non
ab ipfo Confufionis anno procedunt , fed a pro-
ximo ineunte .

IV. Propofito anno Juliano adde 4668 , &

habebis annum per. Jul. ei congruentem :
vel abjice 45 , & numerus refiduus eft
annus Chrifti.

1. Ex. gr. Cenforinus egregium fuum de die

natali libellum commentatus eft , fe tefte c. 21.
anno Juliano 283 adde 4668 , fumma 4951 eft
annus per. Jul. ei refpondens . Vel abjice 45 ,
& reliquus fit annus Chrifti 238 , quo Cenfo-
rinum fcripfiffe confentiunt univerfi .

V. Era Hifpanica cæpit anno per. Jul: 4676,

ante Chriflum 38 , Cyclo Solis 28 , Lune 2.
Indict . II.

1. Anni hujus epochæ iidem prorfus funt

atque Juliani , nifi quod in Hifpaniam feptem
annis completis ferius quam Romæ funt intro-
ducti .
2. Hæc Era frequens occurrit in antiquis
Hifpaniæ monumentis , & a Conciliis Hifpani-
१ cis
 202 INSTITUTIONUM

cis ufitata . Aliquoties fimpliciter vocatur Æ-

ra , five Era .

VI. Propofito anno Ere Hifpanica adjice

4675 , fumma eft annus per. Jul. vel abjice
38 , & reliquus fit annus Ære Chriftiana ,
quocum iniit .

1. Ex. gr. In Præfatione ad Concilium Car-

thaginienfe quartum hæc invenies ; Concilium

Carthaginienfe nomine & temporis ordine quar-

tum , habitum ab Epifcopis 214 , Æra 436. v.
Bin. Concil. tom. 1. p. 537. edit. Col. Agrip.
Si annum per. Jul. vel Chrifti huic refponden-
tem defideres , ad 436 adde 4675 , fumma
5111 eft annus per. Jul. quæfitus . Vel ex 436
abjice 38 , & reliquus fit annus Era Chriftianæ
398 , a cujus initio , viz. Kal. Jan. annus hic
procedit .
VII. Era Atiace Victorie cœpit Aug. 29 ,
anno per. Jul. 4684 , ante Chriftum 30 ,
cyclo Solis 8 , Lune 10 , Indict. 4.

1. Hæc C Era denominatur a victoria qua

Antonius & Cleopatra ab Augufto navali cer-
tamine victi funt , ad Actium Epiri promonto-
rium , ubi Auguftus urbem condidit , & Nico-
polin ab eadem victoria denominavit .
2. Non inchoatur autem hæc Æra ab ipfo
die nec anno quo parta fuit hæc victoria , fed
ab anno fubfequente , & quidem Aug. 29. in
quem in anno Nabonafareo neomenia Thoth
incidit , a quo die Anni Actiaci perpetuo com-
putan-
 CHRONOLOGICARUM . 203

putantur, iftis
iftis exceptis qui annos Egyptiacos ,
intercalares fex epagomenis præditos ftatim ex-
cipientes , Aug. 30. incipiunt . Vocantur au
tem hi anni Actiaci , etiam Egyptiaci , ut &
Auguftorum anni,

VIII. Anno Alliaco propofito adjungas 4683 ,

fumma eft annus per. Jul, vel demas 30 , &
reliquus fit annus Era Chriftianæ quo
currente cœpit:

1. Ex. gr. Cenforinus libello fuo incubuit

fcribendo , fe tefte , Auguftorum anno 267 ,
Cenf. c. 21. ad 267 adde 4683 , fumma 4950
eft annus per. Jul. vel abjice 30 , refiduus 237.
eft annus Chrifti , quo currente cœpit annus
ifte Actiacus 267 ab Aug. 29. defiit autem
Aug. 28. anno proximo , five per, Jul. 4951 ,
Chrift. 238:
2. Jofephus etiam his annis aliquoties uti-
tur , qui tamen cum aliis nonnullis , ab ipfo
anno per. Jul. 4683 , quo fuperatus eft ad
Actium Antonius , eos computat , quod admo-
nendum cenfui ne anni Attiaci cum annis
ἀπὸ τῆς ἐν Ακτίῳ μάχης numeratis confunde-
rentur .

CAP.
 204 INSTITUTIONUM

¢ c&
%%¢ ཀྑཏྟཏྟ ཏྟ། ཡྻ

CA P. XVI.

De Epocha Nabonafarea , Philippea ,

Alexandrea , & Yezdegirdica .

Epocha a Perfonis denominate funt Nabona-

farea , Philippea , Alexandrea , & Yezde-
girdica.
II. Epocha Nabonafarea computatur a Nabo-
nafaro primo Babyloniorum rege .

I.
IN mathematico regum Babyloniorum ca-
none Nabonafarus familiam, ducit а
cujus imperio ineunte Chaldæi & Ægyptii an-
nos fuos numerabant , fed Ægyptiacos vagos ,
dierum præcife 365 fine horis appendicibus
quo fit ut anni Nabonafarei 1461 Julianos effi-
ciant tantum 1460 .
2. Hac quidem Epocha nihil in tota chro-
nologia celebrius , nihil cognitu magis necef-
farium , utpote qui exactiffimus eft temporum
character , fallere nefcius .

III. Capit hæc Era Feb. 26. anno per. Jul.

3067 , cyclo Solis 19 , Lune 15 , Indi&t. 7.
IV. Si dato igitur anno Nabonafareo' annum
per. Jul. quo currente iniit haberes , ab
anno Nabonafareo primo usque ad 127
adjice 3966 , fumma eft annus per. Jul.
quæfitus.
I. Ex.
 CHRONOLOGICARUM .
205.

2 1. Ex. gr. Ptolemæus ait lunam defeciffe

τῷε . ἔτει . Ναβοπολασάρε ἐπὶ ρκζ' . ἔτος ὑπὸ
Naßovaraps , Quinto anno Nabopollafari, qui
eft 127 a Nabonafaro . Ptol. 1. 5. p. 125. ed. Gr.
Si annum per. Jul. quæras , quo currente an-
nus hic Nabonafareus 127 incepit , ad 127
adde 3966 , fumma 4093 eft annus per. Jul.
quæfitus . Verum quoto anni hujufce die cœ-
pit propofitus ifte Nabonafareus , e primo ha-
rum inftitutionum libro , cap. 10. petendum
eft .
V. Anno Nabonafareo propofito a 227 , ad
1688 adjice 3965 , vel ab 1688 ad 3149 ,
adde 3964 , fumma erit annus per. Jul.
quo captus eft .

8. Annus , ut dixi , primus Nabonafareus

cœpit Feb. z6. at quoniam neomenia Thoth,
five initium anni Egyptiaci per totum an-
num Julianum vagatur , & propter omiffam
quadriennio quolibet vertente diem interca-
larem toto die retroagitur . Hinc annus Na-
bonafareus 227 ad Jan. 1. retroverfus eft , &
annis proximis 1461 , viz. usque ad annum
Nabonafari 1668 , alius annus retro peragra-
tur . Nam annus 228 incepit Dec. 31. an-
nus 232 Dec. 30. annus 236 Dec. 29. & fic
paulatim ad Kal. Jan. annis 1461 regreditur,
& neomenia Thoth anno Nabonafari 1688
in Kal. Jan. iterum incidit . Et eadem ratio-
ne annus etiam Nåbonafari 3149 ibidem in-
cipiet , ut qui annus eft 1461 poft 1688. Et
hinc
 206 INSTITUTIONUM
NUM

hinc eft quod annis quibuslibet 1461 verten-

tibus , annus unus a primo anno per. Jul. quo
Nabonafarei cœperunt , eximendus eft , ut an-
norum Nabonafareorum in Periodo Juliana
fedem inveniamus .
2. Ex. gr. Ptolemæus refert lunam defecif-
fe anno Nabonafari 366 , Thoth 27. Ptol. I.
4. p. 105. videamus in quotum annum per.
Jul. neomenia Thoth hoc anno propofito in-
ciderit . Annus 366 inter 227 & 1688 flue-
bat . Igitur ad 366 adjice 3965 , fumma 4331
eft annus per. Jul. quæfitus .
4. Si proponatur annus Nabonofari 3350,
adjiciendum eft tantum 3964 , propterea quod
annus hic propofitus fequatur annum 1688 ,
& præcedit 3149. Porro 2350 & 3964 col-
lecti dant annum per. Jul. 6314 , quo curren-
te annus propofitus inivit , cujus neomenia
Thoth methodo primo Libro tradita invenia-
tur .

VI. Si annos per. Jul. ad Nabonafareos e

contra revocares , hac utaris methodo . Si
numerus annorum in per. Jul. major fit
quam 3967 , & minor quam 4193 , de an-
no propofito fubtrahas 3966 ; fi major
quam 4193 , & minor quam 5653 , demas
3965 ; fi major quam 5653 , & minor
quam 7113 , abjicias 3964 , numerus e
quavis fubtractione refiduus eft annus Na-
bonafari quæfitus .

1. Hæc methodus reducendi annos per. Jul.

ad
 CHRONOLOGICARUM . 207

ad Nabonafareos ex iisdem petitur principiis , ac

prior qua Nabonafarei ad Julianos revocantur .
2. Ex. gr. Efto annus per. Jul. 4714 , qui
primus eft Era Chriftianæ . Hic annorum nu-
merus major eft quam 4193 , minor quam 5653;
quocirca ex 4714 fnbduc 3965 , refiduum eft
749. Ergo anno per. Jul. 47 14 annus Nabona-
fareus 749 exortus eft .
3. Quæramus etiam quotus annus Nabona-
fareus hoc anno Chrifti 1667 incipiat . Hic eft
annus per. Jul. 6380 , qui major eft 5653 ,
minor 7113 ; aufer itaque 3964 ex 6380 , &
reliquus fit annus Nabonaſari 2416 , anno præ-
fenti oriturus ...
4. Ob eandem etiam rationem poft annum
per. Jul. 7113 usque ad 8573. anni tantum
3963 ex anno per. Jul. propofito fubducendi
funt , ut annus Nabonafareus habeatur . Reli-
qua ad annos hofce Nabonaſareos ſpectantia
libro primo cap. 10. traduntur .

VII. Epocha Philippea a Philippo Aridao

Alexandri Magni fratre cognominatur .

Poft exceffum Alexandri Magni Aridæus ,

Philippi Amintæ filii & Alexandri patris filius
ex pellice , atque adeo frater Alexandri , Mace-
donum confenfu in imperium provectus eft , &
Philippus etiam cognominatus . Ab hoc Phi-
lippo deducuntur anni qui vulgo Philippei vo-
cantur , non a Philippo Alexandri Magni patre.
Cæterum anni hi Philippei funt omnimodo
Nabonafarei tardius incepti ..
VIII.
 208 INSTITUTIONUM

VIII. Primus annus Philippeus iniit Nov.

12. anno per. Jul. 4390. Cyclo Solis zz ,
Lune 1 , Indi&t.10 . una cum anno Nabo-
nafareo 425.

1. Anni Philippei ab exceffu Alexandri Ma-

gni fupputantur . Obiit ille anno per. Jul . 4390 ,
menfe Julio , anno Nabonafareo 424 currente ,
Nov. 12. fequente annus Nabonafareus 425
iniit , & una cum eo primus Philippeus .

IX. Ad annum igitur Philippeum propofitum

adjice 424 , fumma eft annus Nabonafa-
reus, cui refpondet & concurrit .

1. Ex. gr. Cenforinus refert fe libellum fuum

exaraffe anno Philippeo 572 hifce verbis ; Item
Philippei , qui ab exceffu Alexandri Magni nu-
merantur & ad buc usque perduti annos quin-
gentos fexaginta duos confummant . Cenf. c. 21.
Igitur ad 562 adjicias 424 , fumma 986 eft an-
nus Nabonafareus ei congruus : quem metho-
do fuperius tradita ad annum per. Jul . revocare
licet . Hic enim annus fequitur 227 , & præ-
cedit 1688 ; igitur ad 986 adjice 3965 , fumma
4951 eft annus per. Jul. quo annus Nabona-
fareus 986 , & Philippeus 562 , fimul inierunt .
2. Albatenius celeberrimus Arabum Aftro-
nomus ab eadem epocha , viz. Morte Alexan-
dri Annos Ægyptiacos fixos aliquando deducit,
& quidem a Kal. Octob. quod non prætereun-
dum cenfui .
X.
 CHRONOLOGICARUM . 209

X. Era Alexandrea ab Alexandro Magno no-

men fortita eft .

1. Hæc æra diu videtur ufitata fuiffe , fed fub

diverfis nominibus ; nam vulgo vocatur Era ,
five Anni Seleucidarum , a Seleuco Babyloniæ
rege , ut a cujus exordio computatur . Arabes
hanc æram vocant Tarich Dhilkarnajm , hoc
eft , Epocham rou dixéparos bicornis , quo nomi-
ne Arabes Alexandrum Magnum appellare fo-
lent. Quinetiam ipfi quoque Judæi hanc æram
ufurpare coacti funt , eamque vocarunt D
‫שטרות‬ Eram Contratuum , propterea quod
Contractus civiles ea confignabant . Sed in li-
bris Macchabæorum Græcorum anni nuncupan-
tur .

XI. Capit hæc Era Kal. O&ob. anno per. Jul.

4402 , cyclo Solis 6 , Lune 13 , Indict. 7.
4 1. Quamvis enim hæc Era ab Alexandri
fuccefforibus Alexandrea nuncupatur , non ta-
men ab Alexandri obitu , ut præcedens Philip-
pea , deducitur , fed ab anno duodecimo poft ejus
exceffum. Obiit enim Alexander Magnus an-
no per. Jul. 4390 , at orta eft hæc Æra anno
4402 .

XII. Propofito anno Alexandreo adjice 4401

fumma eft annus per. Jul. quo currente cœpit
a Kal. Octob.

1. Ex. gr. Albatenius in libro de fcientia

ftellarum defectum Solis a fe obfervatum refert *
O anno
 210 INSTITUTIONUM

anno Dhilkarnajm 1202 qui eft annus 1214 ab

Alexandri obitu , menfe Ab. Albat. c. 30. Si
fcire cupias in quotum annum per. Jul. an-
nus hic Dhilkarnaim five Alexandreus 1202
conveniat , ad 1202 adde 4401 , fumma 5603
eft annus per. Jul. quæfitus, a cujus Kalendis
Octobribus iniit . A 5603 abjice 4713 , reli-
quus fit annus Chrifti 890 Menfes hic ufita-
ti funt Syriaci , juxta quos Tishri prior una
cum Kal. Octobribus init . Menfis igitur Ab,
quo obfervata fuit hæc eclipfis , in menfem Aug.
anno Chr. 891 concurrit . Et quidem anno
Chrifti 891 , Aug. 8 , Solem exacte juxta obfer-
vationem defeciffe tabula Aftronomicæ con-
firmant . In hoc autem exemplo annum Philip-
peum 1214 æque ac Alexandreum 1202 de-
fignatum obferves licet , & utrumque ab eadem
epocha , puta Kal. Octob. computatum ; unde
patet annos Ægyptiacos , fixos non minus quam
vagos , Eræ quoque Philippeæ applicatos fuiffe ,
quod ante notavi .
2. Aliud exemplum . In primo Macchab. li-
bro , c. 7. 1. hæc occurrunt ; " Eras ÊVÒS NOÙ πEVTN-
κοςὲ καὶ ἑκατοστὸ ἐξῆλθε Δημήτριος ὁ τὸ Σε
λεύκε ἐκ Ρώμης . Anno centefimo quinquagefimo
primo ( vid. Græcorum ) exivit Demetrius fi-
lius Seleuci ex Roma . Si anni hujus fitum in
Periodo Juliana obtineres , ad 151 adjice 4401 ,
fumma 455z eft annus per. Jul . quo currente
propofitus Alexandreus 151 incepit . Sed a
Nifan , unde omnes anni Græcorum in primo
Macchabæorum libro memorati procedunt , ut
qui
 CHRONOLOGICARUM . 211

qui in fecundo libro a Tisri fequente : quo fit

ut anni Græcorum in priore libro defcripti fenis
menfibus prius incipiant , quam qui in pofte-
riore occurrunt : quod diligenter eft obfervan-
dum .
3. Eræ huic Alexandree , Dhilkarnaim , con-
tractuum , five Græcorum , Judæi annos fuos lu-
nares fixos , five lunæfolares accommodabant.
At Syromacedones five Antiocheni poft ad-
miffam anni Juliani formam , ei plerunque fo-
lares eosque Julianos , fed antea , & fubinde po-
ftea Ægyptiacos fixos applicabant .

XIII. Æra Yezdegirdica a Yezdegirdo ul

timo Perfarum rege nomen obtinuit .

1. Cum Saraceni five Muslimi Yesdegir-

dum filium Shahriari ultimum Perfarum regem
prælioJululenfi ( ut Arabice vocatur ) victum in-
terfeciffent , Perfæ , Arabesque , Aftronomi præ-
fertim , ab eo novam hanc epocham inftitue
bant . Anni in ea ufitati funt Egyptiaci vagi
dier. 365 præcife . Vocatur & Era Perfica 2
five anni Perfici .

XIV. Capit hæc Era Jul. 16. anno per. Jul.

5345 , Chrifti 632 , cyclo Solis 25 , Lune
6 , Indict. 5.
XV. Anno igitur Yesdegirdico propofito , fi
præcedat annum 670 , adjice 631 , ſi ſe-
quatur , tantum 630 fumma eft annus Chri-
fti quo propofitus init.
0 2 1. Ex.
 212 INSTITUTIONUM

1. Ex. gr. Detur annus Yesdegirdicus 436 , us

quæramus in quotum annum Æræ Chriftianæ
caput ejus five neomenia Fervardin incidat . I-
gitur ad 436 ( ut minorem numerum quam 670)
adjicias 631 , fumma 1067 eft annus Chrifti , quo
currente Vesdegirdicus propofitus incepit .
2. Aliud exemplum . Anonymus fcriptor per-
ficus a Jacobo Capello Græce editus , refert anno
mundi 6952 æquinoctium vernale deprehen-
fum fuiffe , Mar. 11. h. 8. 29 ab ortu Solis,
& addit Περσῶν δὲ ἦσαν ἔτη ωιγ πεπληρωμένα,
Anni autem Perfici 813 completi funt . Annus
igitur 814 currebat . Hic annorum numerus ma-
jor eft quam 670 , eumque confequenter fequi-
tur , adjiciendum eft igitur annos tantum 630
ad 814. fumma 1444 eft annus Chrifti quo cur-
rente annus propofitus 814 incepit , dies autem
quo iniit methodo primo libro tradita invenien-
dus eft . Hunc autem ipfum fuiffe annum , quo
currente propofitus incepit , ex adjuncto anno
mundi juxta politicum Græcorum computum
fatis patet . Erat enim annus mundi 6952 , au-
fer 5508 , & relinquitur annus Chrifti 1444.

XVI. Si annus Chrifti proponatur ad Tesde-

girdicum revocandus , fi minor fit quam
1300 aufer 631 , fi major aufer 630, &
numerus refiduus erit annus Yesdegirdicus
quafitus .

Ex. gr. Proponatur annus Chrifti 924. ut

quotus annus Yesdegirdicus eo currente cœpit
calculemus , 924 minor eft numerus quam 1300 ;
au-
 CHRONOLOGICARUM .
213

aufer itaque 631 , & relictus eft annus Yesde-

girdicus 293:
2. Annus hic Chrifti 1667 major eft quam
1300 , vel quod idem eft , fequitur annum 1300 ,
aufer itaque 630 ex 1667 , numerus refiduus
et 1037. Hoc igitur anno Chrifti 1667 an-
nus Yesdegirdicus 1037 ingreditur . In quotum
autem anni hujufce diem neomenia Fervardin.
incidat invenire , libro primo c. 11. traditur .
3. Aliæ nonnullæ præter hic numeratas non-

nunquam occurrunt Ethnicorum epochæ , ut

1 Dionyfii Mathematici , Era Aftronomica a
primo Ptolemæi Philadelphi , anno per. Jul .
4429 cœpta : Era Tyriorum ab anno per. Jul.
4589 , Laodicenorum ab anno 4666 , Edeſſe-
norum ab anno primo Seleucidarum , Afcalo-
I nitarum ab Augufti exordio anno per. Jul.
4671. A cæde Julii Cæfaris anno 4670 , idi-
bus Martii . Ab Augufti confulatu , anno præ-
dicto 4671 , Sept. 22. Anni Auguftorum Ro-
mani ab anno per. Jul. 4687. Et ab Encaniis
Conftantinopolitanis anno Chrifti 330. Maii 11 .
Verum has Ethnicorum epochas nos penitus
non celaffe fatis eft , utpote quæ quam rariffi-
1
me occurrunt , Epocharum nomine prorfus in-
digna .

0 3 CAP.
 214 INSTITUTIONUM
veniente

CA P. VII.

De Era Muhammedica .

Era Muhammedica ab begira five fuga

Muhammedis pfeudoprophete a Mecca ad
Medinam fupputatur .

I. Muhammedes pfeudopropheta primus

1.
Islamismi five religionis Muham-
medicæ inftitutor , Mecca natus eft , quæ urbs
eft Arabiæ fælicis . Pater ejus erat Abdulla ,
mater´Emina , avus Abdolmutaleb . Obiit autem
pater ejus duobus menfibus priusquam Muham-
medes nafceretur , juxta Elmacínum , at jux-
ta Abulpharagium antequam fecundum ætatis
annum transegiffet . Exceffit etiam & mater
ejus cum fex annorum effet : qua defuncta eum
ad fe recepit avus ejus Abdolmutaleb , quo etiam
poft annos duos mortuo , filius ipfius & Muham-
medis patruus Abutalib educavit .
2. Hic cum annum quadragefimum attigif-
fet , novam quandam , qualis qualis fuit , religio-
nem cudere , & monarchiam fibi ufurpare moli-
tus eft . Hoc Koreishitæ proceresque Meccen-
fes quibuscum verfatus eft , tandem animadver-
tentes eum folum vertere cogebant . Hic igi-
tur nolens volens Mecca migrare coactus Me-
&
dinam fugit , urbem Tatreb antea vocatam >
decem dierum itinere Mecca diftantem . Me-
dina vero dicta eft κατ' ἐξοχὴν , quafi ἡ πόλις.
Nam
 CHRONOLOGICARUM . 215

Nam Medina lingua Arabica urbem fignificat ."

Vocatur & Medinatalnabbi , urbs prophetæ , pro-
pterea quod afylum fuit expulfi Mecca Muham-
medis .
3. Ab hac Muhammedis a Mecca ad Medi-
nam fuga Omar tertius Muslimicorum Impera-
tor annos primus fupputavit , literasque fub-
fignavit , tefte Elmacino hift. Sarac. 1. 1. c. 3 .
Poft quam femel introductam , Muhammedis
cultores nullam aliam temporis epocham adhi-
buerunt . Et quoniam Fuga Arabice dicitur
Hegira a verbo Hajara , quod in tertia conju-
gatione Fugere fignificat, hinc Epocha hæc Era,
five anni Hegira, i.e. Fuge nuncupatur .

II. Era hec Muhammedica five Hegire capit

Jul. 16. anno per. Jul. 5335 , Chrifti 622 ,
cyclo Solis 15 , Lunæ 15 , Indict. 10.

1. Ab hoc tempore Arabes & univerfi reli-

gionis Islamiticæ five Muhammedicæ cultores
annos fuos computare gaudent , qui plane lu-
nares vagi funt , duodecim menfibus lunaribus
præcife conftantes . Et Saraceni quidem annis
iftiusmodi lunaribus ante Muhammedis nativi-
tatem ufi videntur , ut & iisdem menfibus qui-
bus hodie .
2. De ipfo autem die quo cœpit hæc Æra ,
quamvis non de anno , nonnulla movetur con-
troverfia . Nam Aftronomi a Julii 15 , feria 5 ;
alii a Julii 16 , feria 6 , annos hofce deducunt ,
pro confeffo habentes Muhammedem ea nocte
O quæ
 216 INSTITUTIONUM
que Juiii 16 fecuta eft e Mecca ad Medinam
profugiffe . Nos Julii 16 , initium hujus epo-
chæ ftatuimus , utpote quod apud Arabes Tur-
casque omnes vulgares folum obtinuit . Et
Aftronomi foli , ut Alfraganius , Albatenius ,
Ulug Beig , & Alphonfus a Julii 15 eam dedu-
cant .
3. At quoniam annus quilibet Muhammedi-
cus ut mere lunaris minor fit quam Julianus die-
bus circiter undecim , hinc fit quod aliquantu-
lum operofior fit & difficilior horum annorum
calculus quam aliorum . Nos autem in priori
harum inftitutionum libro methodum tradidi-
mus , qua etiam per Arithmetices præcepta tam
annus Muhammedicus in Julianum , quam Ju-
lianus in Muhammedicum reducatur . Ulti-
mum igitur libri præcedentis caput confulat
licet , qui plura de anno Muhammedico fcifci-
tatur .

JA
 menfis
Kalendarium Julianum . 217

Dies
Dies collecti
num
.Aur

. JANUARIUS , in anno
com- Biffex.
muni. tili .

3 A Kalendæ . I
BIV 2 2
11 CIII
-190

3 3.
D Prid.
=

E Nona.
8 FVIII
G VII 7
16 AVI 8
4
གལ་

9 9
པ་

ΙΟ ΙΟ ΙΟ
13 11 II II
2 12 E Prid. 12
FIdus.
13 13 13
10 14 G XIX 14 14
A XVIII 15
18 XVII 16

7CXVI 17
18 D XV 18 18
15 19 E XIV 19 19
20 FXII I
F XIII 20 20
21 G XII 21 21
12 22 AXI 22 22
123 BX 23 23
24 CIX 24 24
925 D VIII 25 25
26 E VII 26 26
17 27 VI 27 27
6 | 28 ] GIV 28 28
- ཡ
29 A IV 29 29
13 30 B III 30 30
331C Prid. Kal. 31 131.
218 Kalendarium Julianum .

menfis
Dies
Dies collecti

. um
Aur

.
FEBRUARIUS. in anno

n
com- Biffex
muni. tili .

IID Kalenda . 32 32
EIV
1000

33 33
19 3 F III 34
=

G Prid, 35
65

5 A Nona .
16 6 B VIII
37
7 C VII
38 38
8 D VI

altç
12.

39
13 9 E V 40 40

+
10 FIV

ཻརྒྱུུ
41 4I

+
:
བཕ
l
+1
8
IIG III
&
l
£བཻ
$
42
21

10 12 A Prid...
13 B Idus
18 14 C XVI
7 18

715D XV 46
16 E XIV .
-
15 17 FXIII
418 G XII 49 49
19 | A | XI 50 50
12 20 BX
51
21 CIX 52
22 D VIII
923 E VII
24 F VI
17 25 G V
626 A IV
27 B III
1428 C Prid. Kal. 59 59

MAR-
 CLJIN
2192
Kalendarium Julianum .
menfi
Dies s
Dies collecti
610vaulpw
.num

MARTIUS .
Aur

in anno
.

com- Biffex.
muni. tili.

ID Kalendæ . 60
3
E VI 61
=
N

II FIV 62
GIV 63
A III
B Prid.
Nona.
་་

16 8 D VIII
ནག

<5 9E VII
IO
ལ

•RNING ERRARE

13.11 70
2 12 A IV
13 B III 72
10 14 C Prid. 73
ISD Idus. 74
18 16 E XVII 75
17
717 F XVI
18 G XV
15 19 A XIV 78
4 20 B XIII 79
21 C XII 80
12 22 D XI 81
123 EX 82 83
24 IX 83 84
925 G VIII
26 A VII 86
1727 B VI
628 CV
29 DIV
1430 E III 89% 90
331 F Prid . Kal. 90 91
 menfis
220 Kalendarium Julianum :

.Dies
Dies collect?

. um
Aur
APRILIS. in anno

n
com- Biffex-
muni, tili.

1GKalendæ .

2221
i 91 92
II 2 AIV
92 93
B III
93 94
19 C Prid.
94
D Nona .
16 95
EVIII 96
S F VII 97
G VI
13 9 A V 99 100
2 10 B IV 100 101
II C III 101 102
10 12 D Prid. 102 103
13 E Idus 103 104
58 14 F XVIII 104 105
17 15 G XVII 105 106
16 A XVI 106 107
17 B XV 108
107
4 18 C XIV 108 109
19 D XIII
109 110
12 20 E XII 110 III
21FXI III II2
22 GX 112 113
9 23 A IX 113 114
150

24 B VIII 114 115

17 25 C VII
626 115 116
26 D VI 116 117
27 E V
117 118
14 28 FIV 118 119
3 29 G III 119 120
30 A Prid. Kal. 120 121
MA
 menfis
Kalendarium Julianum . 221

Dies
Aurei

Litteræ
.num

.I
Dies collecti
aulAWN MAJUS . in anno
. com- Biffex-
muni. tili .
ou

2
IB Kalendæ. 121 122
I

2 C VI 122 123
19 3 DV 123 124
84 E IV 124 125
FIII 125 126
16 G Prid . 126 127
5 A Nona. 127 128
B VIII 128 129
13 VII 129 130
VI 130 131
V 131 132
ΤΟ 12 IV 132 133
13 III
133 134
18 14 Prid.
134 135
" 715 Idus. 135136
16 XVII
136 137
15 XVI. 137 138
4 18 XV
138 139
19 XIV
139 140
12 20 XIII 140 141
186

A XII 141 142

×

22 B XI 142 143
9146

923 CX 143 144

24 DIX 144 145
17 25E VIII 145 146
626 F VII 146 147
27 G VI 147 148
14 -28 AV 148 149
3 29 BIV 149 150
30 C III 150 151
II 31 D Prid , Kal;
11 1511152
222 Kalendarium Julianum .

menfis
Dies
Dies collecti

. um
r

.
in anno

Au
JUNIUS .

.n
com- Biffex
muni. tili.
1885
IJE Kalendæ . 152 153
19 2 FIV 153 154
3 G III 154 155
16 4 A Prid . 155 156
B Nonx.
156 157
VIII
157 158
13 7D VII
158 159
8 E VI 160
159
9 F V 160 161
10 10 GIV 162
161
II A III 162 163
18 12 B Prid.
163 164
713 C Idus. 164 165
IAM

14 D XVIII 166
165
3.

15 15 E XVII 166 167

16 F XVI 167 168
17 G XV 168 169
12 18 A XIV
169 170
19 B XIII
170 171
20 C XII
171 172
921 D XI
172 173
22 E X
173 174
17 23 FIX
174 175
24 G VIII 176
175
625 A VII 176 177
26 B VI 177 178
# 31

1427 C V 178 179

28 DIV 180
29 E III 180 181
1130 F Prid , Kal. 181 182
JU
 Kalendarium Julianum . 223

. is
• utei

Dies
menf
Litteræ
F{ ur

Dies collecti
An

JULIUS . in anno
. com- Biffex-
muni . tili . 4
98

19 IIGI Kalendæ . 182 183

2 AVI 183 184
3BV 184 185
16 4 CIV 185 186
ཇགས་ ག་

5 SD III 186 187

E Prid. 187 188
13 FNonx. 188 189
2 GVII
189 190
9 A VII 190 191
10 10 B VI
II CV 191 192
192 193
18 12 DIV
193 194
713 E III
194 195
14 F Prid.
195 196
15 15 G Idus. 196 197
4 16 A XVII 197 198
17 B XVI
198 199
12 18 C XV 199 200
I 19 D XIV 200 201
20 E XIII 201 202
19

21 F XII 202 203

22 | G | XI
203 204
17 | 23 | A│X 204 205
6 24 BIX 206
- 205
25 C VIII 206 207
14 26 D VII 208
207
3 27 E VI 208 209
28 FV 210
209
11 29 GIV 210 211
30 A III 211 212
19131 B Prid. Kal. 212 213
 .menfis
224 Kalendarium Julianum.

Dies
um f
Dies collect

a∞o
.Aur
AUGUSTUS.in anno

n
com- Biffex-
muni. tili .

8 CI Kalenda . 213 214

16 2 DIV 214 215
5 3 EIII 215 216
F Prid. 216 217
G Nona. 217 218
2 A VIII 218 219
B VII 219 220
10 8C VI 220 221
P
9 DIV 221 222
18 10 E IV 222 223
711F III 223 224
12 G Prid.
224 225
14+

A Idus. 226
225
4 14 B XIX 226 227
15 CXVIII 227 228
12 16 DXVII 228 229
17 E XVI
117 229 230
18 FXV 230 231
919 G XIV 231 232
20 A XIII
232 233
I
17 2121 B XI 233 234
6 | 22 | C | XI
234 235
23 DIX 235 236
14 24 EIX 236 237
FVIII
325 237 238
26 GVII 238 239
II 27 A VI 239 240
28 B V
240 241
19 29 CIV 241 242
8 30 DIII 242 243
31EPrid . Kal. 243 244
 Kalendarium Julianum .

menfis
225
Dies

. eræ
Dies collecti
."num
Aur

.
Litt
SEPTEMBER . in anno
com- Biffex-
muni. tili .

16 11F Kalendæ .
¡ 244 245
5 2 GIV 245 246
3A III 246 247
13 4 B Prid. 247 248
CNona . 248 249
D VIII 249 250
10 7 E VII 250 251
8 F VI
- 251 252
18 9 GV 252 253
710 AIV 253 254
II B III 254 255
15 12 C Prid. 255 256
4 13 D Idus 256 257
14 E XVIII 258
257
12 15 F XVII
258 259
16 G XVI 259 260
17 A XV 260 261
18 B XIV 261 262
9

19 C XIII 262 263

1720 D XII 263 264
6 21 EXI 264 265
22 FX 265 266
1
14 23 GIX 266 267
3 24 A VIII 267 268
268 269
25 B VII
II 26 VI 269 270
19 27 V 270 271
28 IV 271 272
829 III 272 273
30 G Prid. Kal. 273 274
P OCTO-
 menfis
226 Kalendarium Julianum .

Dies
Dies collecti

.num
Aur

.
OCTOBER . in anno
com- Biflex.
muni . tili ,
67321
16 A | Kalendæ . 274 275
2 B VI
275 276
13 3 CV 276 277
4 DIV 277 278
118

EIII
FPrid. 278 279
279 280
8

G Nona. 280 281

A VIII 281 282
VII 282 283
VI
283 284
1511 DV 284 285
4 12 EIV 285 286
13 F III 286 287
12 14 G Prid. 287 288
115 A Idus. 288 289
16 B XVII 289 290
917 C XVI 290 291
18 DXV 291 292
17 19 E XIV 292 293
6220
0 F XIII
- 293 294
21 XII
294 295
14 | 22 | A | XI 295 296
3.23 BX 296 297
24 C IX 297 298
11 25 D VIII 298 299
26 E VII
E 299 300
1927 F VI 300 301
8/28 GV 301 302
29 A IV 302 303
16 30 B III 303 304
531 C Prid. Kal. 304 305
 Kalendarium Julianum . 227
menfi
Dies s Dies collecti
.Auum
r

.
NOVEMBER . in anno
.n

com- Biffex.
muni. tili .
1 2 3 +1 no to

13 IDI Kalenda . 3051 306

2 2 E IV 306 307
3 FII 307 308
G Prid.
308 309
10007

SA Nona. 309 316

18 6B VIII 310 311
7 C VII 311 312
8 DVI
312 313
9 Ev
E V
313 314
15 to FIV 314 315
411 G IIT 3IS 316
12 A Prid. 316 317
12 13 B Idus. 317 318
114 CXVIII 318 319
15 D XVII 319 320
16 E XVI 320 321
F XV 321 322
17 18 G XIV 322 323
619 A XIII 323 324
20 B XII 324 325
-
14 zi | C | XỈ 325 326
3 22 DX 326 327
23 EIX 327 328
11 24 F VIII 328 329
19 VII
329 330
26 A VI
330 331
8 27 B V
331 332
28 CIV
332 333
16 29 DIII 333 334
530 E Prid, Kal. 334 335
P 2 DE
228 Kalendarium Julianum :

menfis
Dies
num i

Litteræ
Dies collecti

Aure

.
DECEMBER . in anno
com- Biffex-
M2 muni. tili .

F |Kalendæ . 335 336

217
13
GIV 336 337
3 A III 337 338
10 4 B Prid. 338 339
5 C Nona. 339 340
18 6 D VIII 340 341
7 7 E VII 341 342.
8 F VI 342 343
9 GV 343 344
15
4 10 A IV 344 345
II BIII 345 346
12 12 C Prid. 346 347
-
13 D Idus. 347 348
14 E XIX 348 349
F XVIII 349 350
G XVII 350
17 17 A XVI 351 352
618 B XV 352 355
19 C XIV 353 354
14 20 D XIII 354 355
21 E XII 355 356
3
22 F XI 356 357
1123 GX 357 358
24 A IX 358 359
19 B VIII 359 360
8 26 CVII
360 361
27 DIVI
361 362
16 28 EV
362 363
5 29 FIV 363 364
30 G III 364 365
13 31 Al Prid, Kal. 365 366
 229

DE CONSTRUCTIONE

ac ufu Kalendarii .

Kalendarium hoc Julianum fex

lianum accommodatum ut ad annumJu-
conftant ver-
ficulis , quorum primus Aureos numeros exhi-
bet , puta Nicenos ; quorum ope novilunia &
plenilunia , una cum Pafchatis celebrandi die
(juxta Concilii Niceni decretum ) quotannis
computentur . v. 1. 2. c. 4. Secundus dies men-
fis cujuslibet continet . Tertius Literas quarum
fingulæ , ordine quæque fuo , fed retrogrado ,
Dominicales funt , ut Dominicam per totum
annum indigitantes : quarum etiam ope feriæ
hebdomadis cujuslibet inveniantur ; idque per-
petuo , ut videre eft 1. 2. c. 3. Quartus partes
reprefentat menfis cujuslibet Juliani , nimirum
Kalendas , Nonas & Idus ; de quibus actum eft
1. 1. c. 9. Quintus dies collectos exhibet in an-
no communi , & ultimus in biffextili ; quorum
ufus per totas hafce Inftitutiones Chronologi-
cas frequens occurrit .

P 3 AP-
 230

APPENDIX.

Tiamfi eorum gratia qui linguis orien

talibus non adeo funt exercitati , ab
E exoticis quibuscunque characteribus 1
per totas hafce Inftitutiones . Chrono-
logicas prudens abftinui ; ne quid tamen iis
qui linguas etiam doctas Chronologicis fuis
addiderunt ftudiis , hic defideraretur ; menfes
faltem orientales , aliaque nonnulla ad eos
pertinentia , propriis fuis Characteribus exa-
rata appendere , non operæ pretium tantum ,
fed & neceffarium duxi , Menfes igitur fuos
orientis incolæ hunc in modum exprimunt ,

Menfes Hebraici . v. 1. 1. c. 14,

.‫תשרי‬ Tishri

‫מרחשון‬ Marheshvan
‫כסלו‬ Casleu
‫תבט‬ Tebeth
‫שכט‬ Shebet
‫אדר‬ Adar

‫ניסן‬ Nifan
‫איך‬ Ijar
‫סיון‬ Sivan
‫תמון‬ - Tamuz
‫אב‬ Ab
‫אלול‬ Elul

Men
 APPEND I X. 231

Menfes Syriaci , v. 1. 1. c. 12.

2
‫∎ܫܝܩܘܝܐ‬2 Thishrin prior

‫ܦܨܢܚܨܢܐ‬ Thishrin poiterior

‫ܟܢܘܢ ܩܡܝܐ‬ Canun prior

‫ܟܢܘܢ ܐܚܕܐ‬ Canun poterior

‫ܫܟܛ‬ Shabat
92 Adar

‫ܢܝܣ‬ Nilan

‫ܫ܀‬ Aiyar

‫ܚܐܘ‬ Haziran
‫ܐܩܘܕ‬ Tam

Ab

‫ܠܘܠ‬ Eilul

P4 Men-
+
232 APPENDIX .

Menfes Perfici , v. 1. 1. c. 11.

‫فروردين‬ Fervardin

‫ارد بهشت‬ Ardabahesht

‫خرداد‬ Chordad

‫تيس‬ Tir

‫مردان‬ Mordad

‫شهریور‬ Shahrivar

‫منتهى‬ Meher

‫ ابان‬- Aban

Adâr
‫أبي أنت‬

‫لي‬ D

‫بهمن‬ Behman

‫اسفندارین‬ Efphandarmod

Men-
 APPENDIX . 233

Menfes Ethiopici . v. l. 1. c. 19.

Mafcaram

#2007 Tykymt

ዶር Hydar

44nn Tyhfas

*ና Tyr

Jacatit

2 ስት Magabit

PHP Mijazia

9 30+ Ginbat

AS Syne

mon Hamle

307 Nahafe

Dies intercalares , five Epagomenas , Perfæ

vocant Muſteraka , hoc eft xλoπ-

palas Furtivas , & ad finem cujusque menfis

plerunque adfcribunt L Mah, i.e. Menſem : ut

cum exprimerent Fervardin , dicunt

Fervardin mah, ( cujus ratio in Inftitutio-
nibus redditur ) & fic in reliquis menfibus .
Athiopes autem ἡμέρας ἐπαγομένας vocant
Pagomen , ipfo nimirum Græco vo-
cabulo depravato .
Men-
 234 APPENDIX .

Menfes Arabici . v. 1. 1. c. 17.-

Muharram
‫محيم‬

‫صفر‬ Sahar

‫ربيع الأول‬ Rabia prior

‫ربيع الآخر‬ Rabia pofterior

‫جمادي الأول‬ Jomada prior

‫جمادي الاخي‬ Jomada pofterior

‫رجب‬ Rajab

‫شعبان‬ Shaaban

‫رمضان‬ Ramadan

‫شوال‬ Shawwal

‫ ذوالنقد‬- Dulkaadah

‫ذوالجه‬ Dulheggiah

In diebus cujuslibet ex hifce menfibus dinu

merandis Arabes fic procedunt . Primam men-
fis
 APPENDIX .
235

fis cujusque diem vocant ‫ مستهلل‬-Muftabal

la , i. e. Neomeniam , novam lunam , a verbo

J Halla , Apparuit , five fplendere cœpit no-

pa luna , unde & Hilal rùv mç œeλnung

pao fignificat . Sic Elmacinus : Anno Hegi-

ræ fexagefimo obiit Muavius filius Abufofinai

‫ في مستهل رجب‬In Muftahal Rajab , id eft ,

reμnvía rou Rajab , Elmac. hift, Sarac. 1. 1. c. 7.
A prima die usque ad decimam quintam , ( non-
nunquam usque ad vigefimam ) dies a Mustahal
menfis elapfos five præteritos numerant . Duo

autem vocabula hoc fenfu iis ufurpantur

Mada , Abiit , præteriit ; & Receffit ,
effluxit ut in prædicta hiftoria Saracenica

‫كانت ليلة الجمعة لعشر معين من‬

‫فليا‬ ‫ المحرم‬Fata autem nofle diei re

neris , decima Madeina , id eft , præteritorum
de Muharram , hiftor, Saracen. l. 1. c. 8. Sic A-
bulpharagius , anno Hegira 248 , Mortuus eft

Almontafer die Solis ‫الاخر‬ ‫يع‬

‫ع‬ ‫بي‬
‫رب‬ ‫من‬

C ‫خلون‬ ‫ليال‬ ‫الخمس‬ Quinta nodium

chalouna , i . e. præteritarum de menfe Rabia po-
fteriori . Abulph. dynaſt. 9. p. 207. Diem men-
fis 15 appellant Nafph , q. d. Medium
men-
 APPENDIX .
236

menfem , ut in loco Elmacini ante citato , in

Muftahal , five prima die menfis Rajabi mor-

tuus eft Muavius . ‫ب‬

way
‫رج‬ Jung
gues ‫ل‬ ‫ وفي‬Et di-
&
tum eft Nafphi Rajab , medio Rajab , i. e. die
decimo quinto . Poft diem 15 nonnunquam ,
poft 20 } perpetuo ordine retrogrado proce
dunt , non computantes quot dies ab initio
menfis elapfi funt , fed quot ad finem fuper-
funt . Ut Elmacinus , Occifus eft Abdalla , &

capta Mecca mane , die martis ‫حشرة‬ ‫الثلث‬

‫الأول‬ ‫جمادي‬ ‫عن‬ ‫بقيت‬ ‫ليلة‬

Decima tertia nocte relicta five fuperftite de Jo-
mada priori , i. e. Jomada 18. Elmacin. 1. 1. c. 12 .

.Abulpharagius
dynaft . 9. p 227 ‫وكان موتة‬

‫ في المحرم لشمان بقين منع‬E

accidit mors ejus ( vid. Almohdi ) in Muharram
diebus five noctibus octo de eo relictis , i. e. Mu-

harram 22. Elmacinus , iterum , ‫وكان‬

‫شجر رمضان‬ ‫لعشر بقين من‬

* Et capta fuit Mecca decimo bakeina ,

i. e. relictorum de menfe Rhamadan . Hift. Sar.
c. I. Is eft dies Muharram 21. Eutychius
autem hunc 21. Ramadanis diem vocat &

‫رمضان‬ ‫شجر‬ ‫من‬ ‫الاخر‬ ‫العشر‬

 APPENDIX . 237

Primum e decem ultimis diebus, menfis.

Ramadan. Eutych. Annal. Alexand. Tom. 2 .
pag. 342..
Ex his aliisque innumeris , quæ proferre pof
fim , Arabicorum fcriptorum teftimoniis , fatis
abunde patet , Arabes non minus quam Athe-
nienfes poft vigefimum faltem menfis cujusque
diem ( fubinde poft 15 ) retrorfum numerare
ut hi enim dicunt poft diem 20 , AERÁTY QOI
νοντος , ἐννάτη φθίνοντος ὀγδόη φθίνοντος , &c.
fic & illi , Decimus bakin , nonus bakin , octavus
bakin , & fic deinceps . Quod miror a Chrono-
logis antehac non obfervatum fuiffe . Sed ma
num de tabula . De his enim aliisque quæ ad
annos præfertim menfesque orientales perti-
nent , alibi ( Deo volente ) fufius agemus .

Abfolute funt Inftitutiones he Chronologica

Feria quinta .
Cycli Solaris 24.
Cycli Lunaris 15.
Indictionis Romanæ 5.
Anno Epacte Lunaris Julianæ 15.
Epacte Lunaris Gregorianæ 5.
Lit. Dom. Juliana F.
Gregoriana B.

Anno periodi Calippicæ vigefimæ feptimæ 21 .

Πυανεψιώνος τρίτῃ ἱςαμένε .
Periodi Dionyfianæ 528
Anno 'Periodi Juliana 63.80 >VI, Idus Oct.
Eræ Chriftianæ 1667
Anno Martyrum Diocletianeo 1384.Пawqi 16'.
An-
 238 APPENDIX .

Anno Gratiæ Æthiopico five Abiffino 320.

Tykymt 12 .
An. computi Hiftorici 7167
Conftanti Ecclefiaftici 7160
VI.Idus O&.
nopolitani Politici 7175
Anno Era Judaicæ 5428 Deficiente , Mar-
heshvan 2.
Anno Epocha Trojanæ 2850. Ivavetivos y'.
Varroniano 2420 VI . Idus Oct.
Anno U.C Capitolino 2419
5

Ζύγε
Δία
Anno rg Antiochenæ 1716.4 Υπερβερεταίς εις
Αφροδισία
LHpe's
Anno Tertio Olympiadis 611. ' Aweλλaís y'.
Agonis Capitolini 395 fecundo
Editionis Julianæ 1712 VI.Idus Oct.
Æræ Hifp anicæ 1705
Anno Actiace Victoria 1697. Hawqi iß'.
Nabonafareo 2416
Philippico 1992 Χοιὰκ
Xol ani
Anno Alexandreo , Dhilkarnaim , contractuum
five Selucidarum 1979. Tishrin prioris 10.
Anno Yezdegirdico 1037. Fervardin 10.
Anno Muhammedico five Hegira 1078. Se-
cundo Madeina de Jomada priori .

Soli DEO Gratia & Gloria .

AMEN.
 น

ARITHMETICES

CHRONOLOGICÆ

LIBRI DUO

Per G. B.

警
 241

peacea

PRÆFATIO .

ANTAM Arithmetica cum Chronolo-

gia affinitatem , tamque neceſſarium ad
T eam refpectum habet ; ut nemo fine
fumma temporis jactura , libros vel e-
volvat Chronologicos , priusquam elementa fal-
tem Arithmetica imbiberit . Enimvero nullum
Theorema Chronologicum intelligi , nullum que-
fitum inveniri nullum problema deprehendi
nulla controverfia dirimi nullus denique cal-
culus adminiftrari poteft , fine variis numero-
rum inter fefe compofitionibus , quam Arithme-
ticam vulgo nuncupamus . Quapropter ad ube-
riorem rei Chronologice a nobis jam breviter
explicate intelligentiam , nonnihil de divi-
na Arithmetices arte ſubnectere viſum eſt . Non
quod omnia bujufce artis myfteria in nos fu-
fcepimus enucleanda , fed ea folummodo ( quod
Titulus etiam oftendit ) que Chronologo pror-
fus requiruntur . Cum autem partes Arithme-
tice due a nobis conftituuntur , Characteriſti
ca &
 242 PREFATIO .

ca & Practica , nos primæ præfertim parti ,

ut ab aliis intacte , pertractande incubuimus .
Cui quidem illuftrande tantam adhibuimus cu-
ram & diligentiam , ut nulli vel in libris im-
preffis , MSS. vel infcriptionibus quacunque pro-
pemodum lingua exaratis extent Characteres ,
quorum valor , ex iis que bic dicta funt , non e-
ruatur . Ab antiquis ( fateor ) Romanis numeri
per alias etiam ac a nobis defcriptas notas non-
nunquam repræfentati fuerunt ; at quæ non pro-
prie ipforum erant numerorum Characteres , fed
potius ipfa verba numeralia characteriſtice five
breviter fcripta ; ut ex his exemplis patet .

I f J
Tres Sex Decem

Ubi in prima figura prima & ultima litera

vocis Tres , viz. T & S aliquo modo expri-
muntur , una cum vocali E puncto indigitata ,
per quam itaque non ipfe numerus ternarius ,
fed vox tres indicatur . In altera nota S & X
clare fatis apparent , una cum vocali puncto
etiam notata , per quam itaque vox ſex tota
depingitur. In ultima dc exprimuntur , una
cum duabus vocalibus per totidem puncta de-
fignatis , hæc igitur characteristica erat nota vo-
cis decem . Verum non tantum numeralia , fed
alia quamplurima , i mo multa millia vocabulo-
characteristicis hujusmodi notis defcripta
funt.
 PREFATIO
243

funt . Ut hac priftina videatur Romanorum

razvypapia . Has notas M. Tullius Tyro Cice-
ronis libertus primus excogitavit . Unde Eufe-
bius in Chron. ad ann . MMXII. M. Tullius
Tyro Ciceronis libertus qui primus notas com-
mentus eft , in Puteolano prædio ufque ad
centefimum annum confenefcit . At Ifidorus ,
Primus Tullius Tyro Ciceronis libertus com-
mentus eft notas , fed tantum præpofitionum ;
poft eum Tertius Peffaunius Philargyrus , &
Aquilia libertus Mæcenatis alius alias addide-
runt . Dio , Πρῶτος ὁ Μαικήνας σημεία τινα
γραμμάτων ἐς τάχος ἐξεῦρε . Quinetiam An-
neus Seneca alias etiam addidiſſe perhibetur .
Hifce notis orationes in foro prolatas excipie-
bant , qui iis autem ufi funt Notarii vocan-
tur . D. Auguftin. Ex eo genere etiam funt.
notæ , quas qui didicerunt Notarii appellan-
tur. Auguftin. de doctr. Chrift. Hinc illa Sene
ce ; Is multa diferte , quod in foro vivat , di-
xit , quæ Notarius perfequi non potuit , &
ideo non refero , ne aliis verbis ponam quæ
ab illo dicta funt . Sen. in ' Azonoλon . Ex qui
bus verbis liquet veteres Romanos notarios fuos
babuiffe qui hujusmodi notarum ope , quæcun-
que in foro dicta funt duroλegei Scriptis man-
darent . Quamplurimas harum notarum Janus
Gruterus ad Infcriptionum calcem edidit nos
autem eas ut ad Arithmeticos proprie non per-
tinentes Characteres , miffas facimus . Omnes au-
tem proprie fic dictos Characteres , vel in Ro-
mana , vel in alia quacunque lingua nobis co-
2 gnis
 244 PRÆFATI O.

gnita , numeris indigitandis ufitatos , pro virili

explicare conati fumus ; ut in quemcunque li-
brum incidas , Arithmeticos ejus Characteres æque
ac verba intelligas . In altera autem Arithmeti-
ca parte , quam Practicam appellamus ; eam ut
ab aliis quamplurimis expofitam nos paucis expe-
dimus , nec quicquam in ea quod Chronologi non
intereft cognofcere adnotamus . VALE .

G. B.

ARITH
 245
ARITHMETICES

CHRONOLOGICE

LIBER PRIMUS.

CA P. I.

De Arithmeticæ definitione & divifione .

I. Arithmetica eft ars recte numerandi .

UBJECTUM igitur Arithmetice eft quanti-

tas difcreta , five numerus . Numerus au-
S tem eft multitudo ex unitatibus compofi-
ta . Unitas vero eft fecundum quam unum-
quodque eorum quæ funt unum dicitur . Nu-
merorum porro theoria ad Geometriam per-
tinet : Unde Euclides quæcunque propemodum
de numeris fcitu funt neceffaria in quinto , fe-
ptimo , octavo , & nono Elementorum Geo-
metricorum libro complexus eft . Quocirca
fcientia numerorum Geometris , quorum in-
tereft naturam , fpecies , ac proprietates eo-
rum tradere , relicta , nos varias tantum nu-
merorum inter fe componendorum rationes
explicandas fufcipimus , & idcirco Arithmeti-
cam ut a nobis traditam Artem recte nume-
randi , five numeros inter fefe componendi non
immerito definimus .
II. Par-
 246 ARITHMETICES
II. Partes Arithmetica dua funt , Characteri
ftica & Practica .
III. Pars Characteristica eft , que varios ex-
plicat Characteres , quibus numeri expri-
muntur .
IV. Pars Practica eft , que praxes five ope-
rationes docet Arithmeticas ,

1. Qui rei Arithmetica operam locare fibi

proponit , ut propofitum affequatur , hæc duo
perdifcat neceffe eft , primo quid fibi vellent
varii ifti Characteres , quibus numeros deſcribi
ufu venit ; fecundo ut numeros fic expreffos
fibi invicem addat , detrahat , multiplicet , di-
vidat , vel aliter inter fe conferat , prout oc-
cafio fe præbuerit , aut ftudia poftulaverint ,
Hinc eft quod nos , ut alios hanc Artem do-
ceamus , Inftitutiones hafce noftras in prædictas
partes , viz. Characteristicam & Practicam di-
ftribuimus . Primam Characteriſticam propterea
nuncupamus , quod Characteribus Arithmeticis
exponendis tota defignatur : Alteram vero
Practicam , eo quod multifarias numerorum
iftiusmodi defcriptorum Characteribus compo
fitiones , quas praxes vocant , five operationes
Arithmeticas , tradit ,

CAP.
 CHRONOLOGICE .
247
hvin winterventiverovertventoverwerth

CA P. II.

De Characteribus Arithmeticis in genere .

1. Characteres Arithmetici funt certæ quædam

note a variis gentibus , ad numeros brevi-
ter exprimendos ufitate .
II. Suntque vel Figurativi , vel Literales .
· III. Characteres Figurativi funt certæ figu-
ræ a literis diverfæ , numeros ad indican-
dos invente .
IV. Literales funt ipfæ linguæ cujusvis litera
ufu numerali præditæ .

I.
EX Arithmeticis hifce Characteribus Li-
terales in ufu primi fuiffe videntur
idque in lingua Hebraica . Cum literæ enim
Hebraicæ eodem perpetuo ordine , quo hodie ,
procefferint , ut Aleph fit prima litera , Beth
fecunda , & fic deinceps usque ad ultimam
Thau , ut e Pfalm. 112 , & 119. Prov. 31. &
Thren. 1. liquet , hinc tandem evenit , ut quo-
tum in ordine Alphabeti locum litera quæque
fortita eft , ejusdem & numerum indicaret ,
ut * 1 , 22 , 23, & fic deinceps ufque ad n,
quæ ut vigefima fecunda litera etiam 22 for-
fitan indicabat . Quam per literas numerandi
rationem apud Græcos etiam olim obtinuiffe
docet Hadrianus Amarotius .

II. Cum res igitur huc provenerit , vifæ funt

Q 4 tan-
 248 ARITHMETICES
#T

tandem Alphabeti literæ omnibus etiam nume-

ris exprimendis fatis idoneæ . Et idcirco om-
nes Alphabeti literæ in tres claffes divifæ funt .
quarum prima monadicos , altera denarios ,
tertia centenarios contineret numeros , ut mox
patebit . Hæc prima videtur numeros per li-
teras exprimendi origo , quæ confuetudo ex
Hebraica in alias linguas tandem emanavit ,
ut protinus oftendemus .
2. Quod ad Figurativos fpectat , palam eft
eos ex oriente in occidentem , idque non ita
pridem translatos effe , nunc autem dierum plu-
ribus ufitatos . Quamobrem ut numeros quo-
modocunque expreffos legat quispiam pariter
ac intelligat , utramque characterum fpeciem
in promptu habeat , non expedit modo , fed
& neceffe eft . Hoc autem ut citius acquira-
tur , priusquam fingulos exponam Characte-
res , non abs re erit Auream hanc præmitte-
re Tabellam , qua omnes utriusque fpeciei Cha-
racteres fimul exhibentur .

CAND PANJ
1

Tabu-
 CHRONOLOGICE . 249
Tabula Characterum Arithmeticorum .

Communes1.
CHARACTERES .

Ethiopici.
Hebraici.
Literales!

Romani.

Arabici.
Figurativi

-Indici.

Syriaci.
Samarit
Graci.
-Valor.

S .
I

-4
Jef
H

Unum I ‫א‬ α
111

Duo 2 II
2
♡
n

ງ.
1

a1

Tria 3 III
4.
=
1

IV :
Quatuor
ว
ལ

4
S

V
क

Quinque 5
9

༢
-
19

-
་་

‫ما‬

Sex 6 VI ‫و‬
ན ร
‫فا‬
I >

V H:
-

Septem 7 VII 3
ཀ

M
11 I

Okto 8 VIII "

-
>

Novem IX b
9 Ꮥ b

Decem ΙΟ ". X P:

CHA-
 250 ARITHMETICES
CHARACTERES.

Communes

Samarit.

Ethiopici.
Hebraici.
Romani.
Figurativi . Literales.

Arabici
Syriaci.
Indici.

Graci.
Valor.

1
1.

.
I
1
1
1

'
n:

‫א‬
Viginti 20 . XX

भू
Triginta 30 • XXX 2λ

‫گے‬
Quadra. 40 XL ‫מ‬
নয়া με

୫
ginta বা
লু
I

।
‫ח‬
•

Quinqua- 50 L

ㄓ
V.
ginta
น
‫اد‬
I
1

9181310

Sexagin- IN
ta 9. LX 043 w:
૩
B
བ
18
I
8
1

Septua 70 LXXV འ་
ginta ‫ع‬
1
1
1

Octogin- A. LXXX 5
ta
a

8:
|.
G

Nonagin. G
ta 90 q. XC M
8:

Centum 100 1.. CPR

a

ૐ ‫ق‬
-

P..
b

Ducenta 200 CC า
‫ގ‬

Trecenta 300 M CCC T

E
1

:
E

P
 CHRONOLOGICE . 251

Communes.
CHARACTERES.

Ethiopici.
Samarit.
Hebraict.
Literales .

Romani.
Figurativi .

Arabici.
Syriaci.
Indici.

Græci
Valor.

1
Quadrin- CCCC
3
jenta OP :

Ć
N
1
8
9
|
|
8|

:
Quingen- Φ CP:
5000. ID 1 PN

sexcenta IC D x
600 y ..

.1B.
AN 2P:

[→|‫א‬3

‫כי‬
leptin- 700 v .. ICCN t 1.6
enta 2P:
E

tin- 809 ; A.. CCCNN w

enta TP:
६.
/
A
b

Hongen- 900 q.. CCCC PNN

Mille
|

CIO ‫א‬ N
‫ة‬

1000 ...
୫

‫ه‬
·

‫نه‬

IP:
है

‫ن‬
।

‫ان‬
न

‫ا‬
‫ا‬
‫ة‬
♡

Duo mil. 2000 ... IICIC =

ភ

4
.

ቱ P:

Tria mil-
lia 3000 ... IIICIO ‫ג‬
2P:
ખે

1
.

Quatuor
millia 4000 F... IVCIO 7
PP:

Quinque 5000 ! O... VCIO ‫ה‬

Millia = UP
 * 252 ARITHME
TICES

Communes.
CHARACTERES .

Ethiopici.
Literales .

Hebraici.
Romani.
Figurativi .

Arabici.
Indici.

Samaris

Syriaci.
Graci
Valor.

|
419
Sex mil- 6000 VICIO ФР
lia 4... ད ། ལ ‫وغ‬

as

‫لة‬
Septem 7000 V... VIICIO T HP:

•
millia из

Octo 8000 A... VIIICIO ‫ת‬

millia me:

·
།�
DEN

Novem
9000 IXCIO
១

millia q... ས་
、、། MP:

Decem 10000 Сс
1... ៣
1.8

millia PP:
‫א‬

Viginti 20000 .... XXCI

n

millia 20000 ....

OP:
.
ག

་་

Quinqua- 50000 O.... ‫ ا د‬2

gin. mill.
2P:

Centum 1000001.....
millia P ‫قع‬
P:
CCCI၁၁၁ P

Hec Tabula ( ut vides ) ex decem conftat columnis , quarum

quid quæque continet in ipfius fronte indicatur .

CAP.
 CHRONOLOGICE . 253
envers verowerowego

CAP. III.

De Characteribus vulgaribus .

1. Characteres Figurativi funt vel vulgares

vel Indici.

II. Vulgares funt qui vulgo funt in ufu .

Ndicis propterea vulgares antepono chara-

Eteres , non quod hi primo funt inventi ,
fed quod vulgares funt , & idcirco pluribus
noti . Ab Indis enim numeros per figuras
exprimendi ratio primo excogitata fuit , ut
quibus ipfi Arabes eam acceptam referunt
non minus quam nos Arabibus , uti poft hæc
patebit . Nimirum Indorum ingenio ingenio-
fiffimam cifrarum inventionem debemus , qui-
bus in infinitum numerare poffumus , nusquam
hæfitantes , nusquam confufi , nusquam figu-
ris ad numeros quoslibet exprimendos deftitu-
ti . Quod quidem egregium cifrarum inven-
tum ab oriente in occidentem translatum
vulgo nobis etiamnum ufitatur > & idcirco
vulgarem per eas numerandi rationem primo
exprimamus oportet , utpote per quam reliquæ
funt explicandæ .

III. Characteres vulgares funt decem viz:

1 , 2 , 3 , 4, 5 , 6, 7 , 8, 9 , 0 .

Decem horum characterum ope nullus de-

tur numerus qui exacte non exprimatur , id-
que
 ARITHMETICES
254

que hac ratione . Novem priores figuræ funt

fignificativa , & prima quidem 1 unitatem de-
notat , fecunda 2 duas unitates , & fic ufque
ad 9 , quæ ut nona novem defignat . Ultima
figura , Arabice Cifra dicta , nihil per fe figni-
ficat , fed aliis ad dextram annexa notis earum
valorem adauget , & quidem decupla perpetuo
proportione . Nam una cifra o primo loco
five ad dextram ( qui perpetuo primus voca
tur locus ) figuræ cujusvis appofita , unitates
iftius figuræ in decades convertit , ut 2 valet
duas unitates , fed 20 duas decades , 4 quatuor
unitates , at 40 totidem decades . Si duæ cifræ
cuilibet figuræ adjungantur , fimplices iftius fi-
guræ unitates in decem decades , five centu
rias crefcunt , ut 100 valet decies decem five
centum unitates , 200 ducentas , &c. Eadem
quoque ratione 1000 fignificat decies centum
five mille : 10000 decies mille , 100000 decies
decem mille , five centum millia . Et fic uf-
que in infinitum omnes figuræ fignificativa ,
quotcunque cifras annexas habent , toties de-
cupla proportione crefcunt .
2. Et eodem quoque modo quot unitates
quælibet figura per fe five primo loco ad dex-
tram pofita fignificat , tot fecundo loco deca-
des , tot tertio centurias , quarto tot millia va-
let; & fic deinceps loci cujusvis valor per de-
cuplum incrementum etiam in infinitum pro-
grediatur .
3. Ut valor autem cujusvis loci citius inno-
tefcat , hanc tabellam fubjicere viſum eſt .
Lo-
 CHRONOLOGICE . 255
Locus. Valor ..

Primus Unitates
Secundus Decades
Tertius Centuria
Quartus Millia
Quintus Decades millium
Sextus Centuriæ millium
Milliones
Septimus
Octavus Decades millionum
Nonus Centuriæ millionum
Decimus Millia millionum
Undecimus Decades millium millionum
Duodecimus Cent. millium millionum
1 Decimus tertius Milion. million. five Bilion.
Decimus quartus Decades Bilionum
Decimus quintus Centuria Bilionum
Decimus fextus Millia Bilionum
Decimus feptimus Decades millium Bilionum
Decimus octavus Centuriæ millium Bilionum
Decimus nonus Million. Bilion. five Trilion.

Ex hac Tabella valor cujusvis loci ftatim in-

veniatur . Dentur enim tres figuræ 532 fine
commate interjecto : In hoc numero 2 ftat
primo loco ad dextram , 3 fecundo , 5 tertio ;
ut autem e Tabella conftat , tertius locus va-
let centurias unitatum , fecundus decades , pri-
mus fimplices unitates . In tertio autem loco
figura eft 5 , quæ igitur quinque centurias va-
let , five quingentas unitates ; 3 fecundo loco
ponitur , valet itaque tres decades unitatum ,
five triginta ; prima figura eft 2 , duas fignifi-
cans
 256 ARITHMETICES

cans unitates . Figuræ igitur propofitæ 532

valent quingentas triginta duas unitates . Pro-
ponatur numerus etiam major , puta 6548302 :
hic ultima figura ad finiftram five 6 feptimo
loco ponitur , quæ itaque fex milliones valet ,
ut e tabella patet ; proxima figura 5 , ut fex-
to loco pofita , quingenta millia fignificat ; &
fic deinceps , ut in tabula defcribuntur : ut
numerus propofitus fit fex milliones , quingen-
ta , quadraginta octo millia , trecentæ duæ u-
nitates . Nam etfi cifra nihil per fe fignifi-
cat , inter 3 tamen & 2 interjecta , figuram 3
in tertium locum , qui eft centuriarum , de-
ducit .
4. Ut majores autem numeros facilius enun-
cies , primo fex figuras pronunciare difcas ,
quarum ultima a dextra centurias millium per-
petuo defignet , ut 536432 fic enuncies , Quin-
genta , triginta , fex millia , quadringenta , tri-
ginta duo . Deinde quemlibet datum nume-
rum in membra minora redigas , fupra fepti-
mam a dextra figuram ponendo virgulam unam,
fupra decimam tertiam virgulas duas , at fupra
undevigefimam tres , & fic quoufque libet ad
fextam quamlibet figuram virgularum nume-
rum unitate augeas . Denique , ad figuram
quæ proximam quamlibet fequitur virgulam ,
legere incipias ac fi fex figuræ feorfim collo-
carentur , ut & in principio numeri ad fini-
ftram fi figuræ pauciores fint quam fex . Ad
figuram autem quæ unicam habet virgulam
fuprapofitam pronuncies milliones , quæ duas
habet
 CHRONOLOGICE . 257 .

habet virgulas , bimiliones , five milliones mil-

lionum , quæ tres , trimiliones , & fic deinceps
ut in hoc exemplo .

4254987653742603925 .
Numerum hic datum fic pronuncies , Quatuor
trimiliones , Ducenta , quingenta , quatuor mil-
lia , nongenti octoginta feptem biliones , fex-
centa quinquaginta tria millia , feptingenti
quadraginta duo milliones , fexcenta tria , mil-
lia nongenti viginti quinque . Et hoc modo
quantuscunque proponatur numerus facillime
pronuncietur .
venenaventaventtoventaven verwent o inventing

C A P. IV.

De Characteribus Indicis .

1. Characteres Indici funt quibus Indi , Tur-

cæ , Arabes , Perfe , aliique populi Orienta-
les ad numeros exprimendos utuntur .

1.
NOs vulgarem per figuras & cifram
computandi rationem Arabibus ac-
ceptam ferimus , quod & ipfa vox cifra , ut
Arabica , fatis demonftrat . Arabice enim o
Cifra vacuum denotat , unde hæc nota iis
cifra dicitur , quafi fignificationis vacua . Ipfi
tamen Arabes non fe fed Indos ( quos ‫ة‬as ‫الحكم‬
Ja Fodinam fapientie jure nuncupat Abul-
R pha-
 258 ARITHMETICES

pharagius Dynaft. 1. ) ingeniofiffimam hanc

per figuras numerandi rationem excogitaffe .
ferunt : quam itaquella di Com-
putum populi Indie , five Indorum Arithmeticam
vocant . Et hinc eft quod etiamfi Characteres
ifti ab aliis etiam ufitantur , cos tamen Indi-.
cos a primis inventoribus denominamus .

II. Characteres Indici funt decem .

d
y v A q
I 2 3 4 5 6 7 8 9 0

1. Hi decem Characteres Indici ejusdem

prorfus funt valoris , & naturæ , cujus vulga
res ex iis deducti . Nam fignificat unita-
tem , duas unitates , & fic deinceps . Ulti-
ma item figura , quæ punctum eft , idem va-
let ac vulgaris o , five cifra : quinetiam eodem
modo atque vulgaris cifra , figuræ cujusvis va-
lorem decupla proportione auget . Nam 7.
valet ΤΟ 0. 50 , 9. 90 , &c. ut & ..
idem eft atque 100 , v .. idem quod 700 ,
& fic in reliquis : adeo ut Characteres ni-
hilo difcrepent a vulgaribus præterquam figu-
ra . Exempla horum Characterum apud Geo-
graphos , Aftronomos , Chronologos , aliosque
fcriptores Arabicos , Perficos , Turcicos , &c,
paffim occurrunt : ut Abulpheda in defcripti-
one generali regionum Mawaralnahræ ait ,
01 4 äin umball Et mortuus eft Alba-
tib ,
 CHRONOLOGICE .
259
I tib ,
tib anno 516 , viz. Hegira . Sic & Ulug .
Beig. quam doctiffimus Indiæ princeps ( Epo-
ch. c. 4. ) Epocham Græcam afferit priorem
effe Arabica diebus K v.. i. e. 340700 .

Et in Grammatica quidem Turcica MS. quam

nobis communicavit πολυγλωσσότατος no-
fter Amicus EDMUNDUS CASTELLUS , D.
D. omnes hi Characteres eodem quo fupra
modo defcribuntur , nifi quod figura " 2 hoc
modo г , & 6 hoc fcribitur . Numerus
autem Quinarius circello , & cifra puncto re-
præfentatur .
2. At numerus quinarius & cifra aliter non-
nunquam depinguntur , ille , viz . per figuram
g , hæc per circellum , non aliter quam cifra
1 vulgaris , ut figuræ 100 orientalibus æque ac
nobis centum valeant : unde Alikoshgius Aftro-
nomus Perfa , a Joanne Gravio laudatus , ait ,
‫دايرة‬ ‫صفر نويسنل بر ضورات‬
Cifram figura circelli fcribunt . Hifce
figuris repræfentantur numerus quinarius &
cifra in Arabico Ptolemæi Almagefto MS. in
Regia Bibliotheca affervato , cujus videndi co-
piam nobis fecit doctiffimus pariter & colen-
diffimus nofter amicus D. Thomas Roffius ,
Bibliothecarius Regius , & Erpnváρxng . In
hoc enim MS. circellus o cifram indicat , non
numerum quinarium , qui perpetuo per dictam
figuram indigitatur ; ut Almag. p . 8. edit.
Gr. numerus Ptolemaicus 0 4975 per
ov transfertur . Quinetiam in MS. Ale-
R- 2 xan-
 260 ARITHMETICES

xandrino verfionis 70 , quod ut pretiofiffimum

xenλov ibidem reconditur , cujus folia Indi-

cis hifce characteribus defignantur , numerus

quinarius non circello , fed dicta figura , ut &

cifra non puncto fed circello denotatur . Re-
liquæ figuræ modo defcriptis fimiles funt , nifi
quod figuræ a linea finiftra fit brevior dextra ,
ut hoc modo a defcriptæ : quomodo & eam
defcriptam vidi in MS. Aftrologico lingua Per-
fica confcripto .
3. In impreffis Avicennæ Arabice l
Li Ibn Sina vocati , codicibus , numerus qui-
narius nunc figura , nunc circello repræ-
fentatur , ut & cifra aliquando circello , alias
puncto craffiori , qui tamen circellus videtur
lituratus . Nam pagina 15 fignificatur his fi-
guris & pagina 20 his p.
μ . At in libro ter-
tio pagina 505 fic notatur 08 , cifra per
circellum , ut antea per punctum notata ; at
pagina 350 pero & 355 per oo figna-
tur circello , viz. numerum quinarium indigi-
tante . Et quidem circellus Indica videtur nu-
meri quinarii figura , altera enim & eft tantum
litera Arabica inverfa , quæ in Alphabeto
Arabico eundem etiam numerum defignat , at-
que ideo Arabibus forte folis circelli loco fub-
ftituitur .
4. Hujusmodi fuere Characteres Arithme
tici plurimis abhinc annorum centuriis ab In-
dis inventi , & per totum Orientem ufitati ; in
Occidentem autem translati varias fubierunt
mutationes . Majores enim noftri aliter quam
nos
 CHRONOLOGICE . 26г

nos eos defcripferunt : Sed utcunque fcripti

funt , haud dubium eft quin noftri ab Indi-
cis efformentur . Quod ut clarius pateat , non
abs re erit omnes hujusmodi Characteres in
fubjecta tabella repræfentare .

CHARACTERES . Foc¬

Vulgares .
Indici . Veteres . Hodierni .
Haàé

1
mα

2
̟
2
2

‫א‬ 3
4
5
од
6
ទេ ។
7
V
8
AT
9
१
0 -O-

In quo primo ad finiftram Indici collocan-

tur , fub variis figuris quibus ab orientalibus
donantur , juxta quæ fuperius tradita funt .
Medium locum occupant veteres , quibus ma-
jores noftri ufi funt , & quos in antiquis MSS.
occidentalibus ufurpatos vidi , & iisdem figu-
ris quibus hic defcriptos . Hos denique exci-
piunt vulgares hodie ufitati . Ex hifce fic colla-
tis fimul patet , quomodo vulgares ex Indicis
R 3 effin-
 262 ARITHMETICES

effinguntur ; nam unitates eadem figura in omni-

bus depinguntur ; vulgares 2 & 3 funt ipfi Indi-
ci aliter tantum collocati ob fcribendi celeri-

tatem , viz. fic 23 Charactere nihilo , &

parte tantu lineæ perpendicularis mutilato .
Sed & Character inverfus , & linea pro-
tenfa mutilatus fit . pro quo veteres figura
, nos 4 utimur , nullo pene difcrimine ad-
miffo , nifi quod noftræ figuræ caput in icale-
num convertitur . In reliquis , præter 9 & ci-
fram , ubi nulla major apparet differentia ?
quamvis iidem pene retinentur Characteres ,
valor tamen eorum commutatur , uno alte-
rius locum occupante . Nam Character qui-
narius g e quinto in octavum locum trans-
fertur , & majoribus noftri octo indigitavit ;
e quo parum variato nofter 8 effingitur . Et
ut quintus in Octavum locum promovetur ,
fic octavus a vel in feptimum detruditur ;
& prima quidem figura a veteribus , altera
a nobis numero feptenario indicando adhi-
betur . Sed quoniam veteres figuram quintam
in octavam provexerant , neceffe fuit ut alia
quintæ fedem fuppleret ; cui itaque deftina-
tur figura fexta , qua veteres numerum
quinarium fignificabant . Tandem autem ma-
gis corrupta mutatur in b, & ultimo in 5.
Et jam nulla relinquitur figura e qua 6 de-
ducatur præter feptimam v , e qua tamen
quomodo effingi potuit me prorfus latet . Duo
autem ultimi characteres q & o ex oriente
huc
 CHRONOLOGICE . 263

huc transvecti funt omni fere mutatione im-

munes , nifi quod majores noftri cifram o li-
nea transfoderant , quam nos evulfimus , ut
priftinæ formæ reftituatur . Et quidem circel-
Ïus , vel linea transfoffus , vel ea vacuus , ci-
4 fram nobis perpetuo fignificavit , nunquam
punctum , eo quod nos hofce Characteres Ara-
bibus acceptos referimus , qui fi non foli , fal-
tem frequentiores, quam reliqui orientales ci-
fram circello , & numerum quinarium fua li-
tera inverfa fignificarunt .
intentoventoventoventoverth enter
3

CA P. V.

De Characteribus Romanis .

1. Hactenus de Characteribus Figuratis , fe-

quuntur Literales.
II. Characteres Literales funt vel Orientales
vel Occidentales .
III. Characteres Occidentales five Romani
funt quinque , I , V , X , L , C.

I.
1. P
PEr hafce folas quinque literas Roma-
ni numeros omnes exprimere folebant ,
idque hoc modo . Prima litera I unitatem no-
tat ; V numerum quinarium , quoniam quin-
ta eft vocalis ; X 10 , ut decima Græci Al-
phabeti confonans , L vero 5o ; & C centum.
yalet . Omnes alii numeri per hafce literas
R 4 I bis
 264 . ARITHMETICES

I bis pofita valet 2 , ter 3 , &c. ut II 2

III 3 ; fic XX 20 XXX 30 : Unde & in

antiquis inſcriptionibus hæc figura Х vel

20 valeat , & hæc 30 , ibi viz.

x
litera X bis , hic ter repetita . V & L nun-
quam repetuntur, ut nec I , X aut C plus-
quam quater : nifi quod I in antiquis quibus-
dam infcriptionibus fexies ponitur , ut in Ara
oblonga Aquileia inventa , cui hæc infcripta
funt , ut ex Pighico notavit Gruterus .

BELIN Ο
SEX
CESER NIVS
FAVS TV S
II VIR
V. S. L. M.

Ubi vides ut litera I ante VIR fexies ponitur ,

ad fignificandum Sevir vel Sextum vir , quod
tamen vocabulum ita fæpius fignatur VI VIR
in ipfis etiam infcriptionibus . Alias autem
cum ad numerum quinarium deventum eft ,
ifte per figuram fibi propriam indicatur , ut 5
per V , 50 per L , 500 per I , & fic deinceps ,
uti mox patebit .
2. Si litera I cuipiam e prædictis poftpona-
tur , tot ei unitates addit , quoties ipfa ponitur ;
Si
ut VI 6 , XII 12 , LIII 53 , CIII 103 .
vero I literæ vel X præponatur , tot unitates
ei
 CHRONOLOGICE . 265

ei detrahit , ut IV valet 4 , quoniam I femel

præmiffa detrahit unitatem : fic & IX 9 , IIX
8. Quinetiam X literis L & C præpofita fe
iis adimit , ut XL 40 , XC 90 , XXC 80 .
3. Porro , ut una C valet 100 , fic CC 200 ,
CCC 300 , CCCC 400. Cum numerus au-
tem quingentarius occurrit exprimendus , litera
C (ne fæpius quam par eft , repeteretur ) in-
vertitur , eique litera I præfigitur hunc in mo-
dum I , pro quo Charactere corrupto non-

1 nunquam fcribunt D & D . Numerum ve-

ro millenarium ad exprimendum , quingentario
aliam C præfigunt hunc in modum CI , ex quo
Charactere depravato reliqui formantur mille-
narii , viz. oo , M , &c. hinc CI CIɔ vel
∞ ∞ 2000 , & fic deinceps repetuntur .
4. Porro , ut 500 repræfentatur per I unica
C, fic 5000 per eandem literam duabus C in-
verfis præfixam , hunc in modum Iɔɔ , qui-
bus fi præponas duas alias C directas fic CCI
characterem numeri 10000 habebis . Ea-
dem quoque ratione Iɔɔɔ valet 50000 at
CCC 100000 , 500000 , &
C 1000000 , five millionem . Et
vereor ut hi characteres ulterius procedant ,
cum fit contra ipfam eorum rationem & in-
ftitutionem , ut eadem litera plusquam quater
repeteretur .
5. Hæc omnia ex tabella magis elucefcent ,
quam fubjiciam , poftquam præmiferim nume-
ros millenarios etiam per quinque prædictas
lite-
 266 ARITHMETICES

literas cum linea transverfa nonnunquam de-

pingi ; ut I 1000 , V 5000 , X 10000
I 50000 , C 100000. Et quod pro CI CI
2000 aliquoties fcribunt IICI vel IIM ;
fic etiam IVCIO 4000 , VIICIO 7000 , &
fic in reliquis .

Tabula Characterum Romanorum ,

I I
5 V
10 X
50 L
100 C

500 Iɔ. D. D
1000
CIɔ. M. ∞ I NI A

5000 15. Cv b
I A

10000
CCI C. X s
50000
'100000 C. C ,
500000 ၁၁၁၁
1000000 CCCCI၁၁၁၁

6. Hæc præcepta exemplis jam illuftremus ,

Quintus Curtius lib. 7. ait , Quippe media fere
nocte in caftra redierunt , multis interfectis , plu-
ribus captis , equosque MDCCC abegere , i. e,
1800,
 CHRONOLOGICE . 267

1800. Varro de re ruftica , 1. 1. c. 28. Ut ver

dies habeat XCI , æſtas XCVI , autumnus XCI,
byems XXCIX : i . e. ver dies habeat 91 , æ-
ftas 94. autumnus 91 , & hyems 89 ; nam XX
ante C, fe , hoc eft , 20 ei fubtrahunt . Idem
ibid. 1. 3. c. 12. Ut circiter ∞ ∞ ∞ ∞ paf-
fuum locum inclufum habeat ; ubi character mil-
lenarius quater pofitus quatuor millia fignifi-
cat . Vellejus Paterculus 1. 1. Nam ferme ante
annos DCCCCL floruit Homerus , intra na-
tus eft ; i. e. floruit ante annos nongentos
quinquaginta , intra mille natus . Plinius hift.
nat. I. 36. c. 13. Homo qui primus factus eft an-
te annos ( ut tradunt IIIMDC , i. e. 3600. Ci-
cero pro Rofcio Comodo , Prob deum homi-
numquefidem! qui H-SCCC C
Cccio quæftus facere noluit ( nam certe
H-S CCCI၁၁၁ CCCI၁၁၁ CCCI525 me-
rere potuit & debuit , fi poteft Dionyfio H-S
CCC CCCɔɔɔ merere ) is per fum-
mam fraudem & malitiam & perfidiam H-S
I appetit? Ubi characteres H-SCCC
Seftertia centum millia valent , bis autem pofiti
ducenta millia , & ter repetiti trecenta mil-
lia . At per IƆ quinquaginta millia figni-
ficantur. Quæ omnia e tabella patent .

7. Quod ad reliquos fpectat in tabula de-

fcriptos Romanorum characteres , viz . nume-
rorum 1000 , 5000 & 10000 , iſti nullibi ( ut
opinor ) extant , præterquam in antiquis qui-
busdam infcriptionibus , quarum unam & alte-
ram
 268 ARITHMETICES

ram in exemplum huc transferre non pigebit .

Romæ apud Gentilem Delphinum extitit hæc
antiquiffima infcriptio ipfi Smetio viſa .

MINUCIA. M. L. HEDONE.

SACRORUM

VIXIT. ANNIS LXXXXVII.

TESTAMENTO . FIERI.

JUSSIT. EX. H-S. b ∞ cc.

Quid fibi vellent Characteres hic infculpti

fatis e tabella conftat , viz. 6200. Nam pri-
mus Character idem valet , vel potius idem eft
atque I , cum hoc tantum difcrimine , quod
in Charactere hic infcripto una C inverfa mi-
nor fit quam altera , cum in I utraque fit
ejusdem quantitatis . Et ipfe quidem nullus
dubito quin omnes reliqui Characteres ex iis
qui in tabula primi defcribuntur , varie ob fcri-
bendi celeritatem depravatis , efformentur
Quod tamen ut magis elucefat , aliam fubji-
cere infcriptionem operæ pretium erit , quæ
quidem fragmento tabulæ marmorea in domo
medici Civitatis inventa fuit .

P. DE-
 CHRONOLOGICE . 269
.

P. DECIMUS. P. L. EROS. MERULA.

MEDICUS. CLINICUS. CHIRURGUS.
OCULARIUS. VI. VIR. HIC. PRO.

LIBERTATE. DEDIT. HS. HIC.

PRO. SEVIRATU. IN REM. P.
DEDIT. HS. ∞ ∞ .
HIC . IN. STATUAS. PONENDAS.
IN. ÆDEM. HERCULIS. DEDIT.

HS. HIC. IN. VIAS. STERNENDAS.

ሐ ሐ ሐ
IN. PUBLICUM. DEDIT. HS. 888
ddd b
HIC. PRIDIE, QUAM. MORTUUS. EST.

RELIQUIT. PATRIMONI . HS. ∞

Characteres hic infcriptos fic explicamus :

Pro Libertate dedit Seftertia 50000 ; nam ifta.
figura eadem eft quæ I utpote quæ tres
etiam C inverfàs ad dextram habet . Pro Sevi-
ratu dedit Seftertia 2000. In Statuas ponendas
in ædem Herculis dedit Seftertia 30000 ; nam

& ifte character idem eft qui CCI

raptim fcriptus . In vias fternendas dedit Se-

ftertia 37000. Patrimonii denique reliquit Se-
ftertia undeviginti millia , five 19000 ; nam
character millenarius reliquis præpofitus
fe iis detrahit . Quod & in minoribus numeris
antea obfervatum eft .

CAP.
 270 ARITHMETICES

C. A P. VI.

De Characteribus Hebraicis , & Samaritanis .

I. Characteres Orientales funt Hebraici , Sa-

:
maritani , Græci , Syriaci , Arabici , &
Ethiopici .
II. Hebraici funt omnes Alphabeti litere in
tres claffes novenarias diftribute , quarum
prima monadicos , altera denarios , tertia
centenarios continet , hunc in modum .

Unitates, Decades: Centurie

NI ↑ 10
P100
‫ ב‬2 ‫ ב‬20 ๆ 200
‫ ג‬3 30 300
74 ‫ מ‬40 400
‫ ה‬5 550 7500
16 D. 60 D600
3 7 70 1700
n 8 580 800
D9 I 99 900

1. Omnes numeri infra millenarium per li-

teras Hebraicas tribus hifce claffibus ( quarum
ultima literas etiam finales introducit ) difpo-
fitas exprimuntur . Ad números autem inter-
medios exprimendos literas primæ claffis no-
venariæ fubjiciunt fecundæ , ut 11 , 312 ,
13 , & fic deinceps ufque ad viginti ; nifi
quod quindecim per 1 i. e. 9 & 6 , fcribunt
non per utpote quod unum e Dei fit no-
mini-
 CHRONOLOGICE . 271

minibus , & idcirco ad numerum quemlibet

exprimendum non pronunciandum eft , ne
prophanetur . Eodem etiam modo valet
21 , 23 , 39 : 17 76 ; & fic usque ad cen-
tenarios , quibus tertia claffe comprehenſis ſub-
jiciuntur literæ prima & fecundæ , ut '
1.
III , 5230. At literæ quinque finales ad
finem numeri juxta morem plerumque collo-
cantur ; ut ‫ מדם‬vel ‫ דמם‬644, ‫ לבן‬932. Ubi
notes quod hofce numeros per Patha ple-
runque legunt , nifi definant in ' vel ; ut 5
s
lat 39 , 5 nag 53. Ipfis autem characteribu
literas ferviles aliquoties præponunt ; ut no
millah a 38 , 5p5 lekal ad 130 : ubi etiam
obferves vellem , literas numerales ab aliis fe-
cerni virgulis fuperne notatis , unam quidem
unica , plures vero duabus .
2. Porrò ultra numerum 400 per literam
perpetuo expreffum , neglectis literis quin-
que finalibus , alios centenarios literæ non-
nunquam adjungunt ; ut p 500 , ‫ תר‬600 , vn
700 ; fic & nn 800 , phn 900 .
3. Si numeri millenarii occurrunt expri-
mendi , eos integris vocibus defcribere folent ;
ut mille per Eleph , duo millia per ob
Alpaijm , plura millia per Alaphim , cum
litera numerali præmiffa , ut ob quatuor
millia , ob triginta millia , &c. Non-
nunquam autem ipfi etiam millenarii per
fimplices Alphabeti literas repræfentantur , fe-
quente præcipue centenario , a quo tamen ali-
quantulum feparantur ; ut 5 & 1430 , 201
5242 .
 272 ARITHMETICES

5242. Raro etiam ante literam non centena-

‫ אל‬1030 , y
riam ; 5 1070.
4. Totam hanc præcedentem characterum
Hebraicorum doctrinam exemplis aliquibus jam
illuftremus , & primo quidem Biblicis . In Ma-
foretharum notis Genefeos fini fubjectis verſus
iftius libri dicuntur effe 57 i. e. 1534 ; ver-
fus Exodi funt DN i. e. 1209 ; Deuteronomii
veron 955 : Ubi videre eft ut litera finalis
fini vocis adjicitur : Sic & verfus Samuelis
funt N 1506 , ubi valet 1000 ut finalis
ad finem rejecta 500 , & 1 6. At verfus Nehe-
miæ funt nл 688 ; nam л valet 400 , & •
200 , qui numeri conjuncti efficiunt 600 , &
cum 688. Eadem numerandi ratio & in
aliis libris obfervatur , ut in proœmio ad Ben-
jamini Itinerarium , eum obfervationes fuas in
Caftiliam detuliffe traditur anno computi mi-
noris Judaici pnn 933. In Seder Olam
Zuta Mofes exceffiffe dicitur anno mundi pon
2489. In tractatu de inveniendo Moledoth &
Tekuphoth a Munſtero edito hæc legere eft ,
‫הנה קכלנו מבותינו שתתרף חלקיס יש כשעה‬
Ecce accepimus a Rabbinis noftris quod in hora
fint Helakim 1080 ; nam v antenn eft li-
tera fervilis , fignificans quod : ibidem menfis
conftare dicitur , vn 2 ‫ כט‬29 d. 12 b. 793
‫ יב‬0
bel. Verum exempla hujusmodi paffim occur-
runt; hæc itaque præceptis noftris dilucidan-
dis fufficiant .
5. Sed non omittendum eft Judæos in li-
brorum præcipue titulis , ad annum quo im-
preffi
 CHRONOLOGICE . 273

4 preffi funt indigitandum , literas numerales alio

acque quem tradidimus ordine collocare . E-
nimvero vocem unam vel plures , easque vel
feorfim , vel in fententia aliqua Biblica compre-
henfas excogitant , quarum literæ ut ut difpo-
fite numerum propofitum valeant . Ex. gr.
In Bibliis Sacris a Jofepho Athia Amftelodami
editis , tria occurrunt frontifpicia , unum ad
Pentateuchum , ad Prophetas alterum terti-
um ad Hagiographa . Primum impreffum di-

citur ‫ שנת לשני עט ספר מהיר לפק‬-Ann compu a

ti minoris lingua mea eft ftylus fcribe prompti ,

Pfal. 45. ubi voces50 by ut virgulis fuperne

notatæ annum indigitant quo Pentateuchus im-
preffus fuit . Quotus autem fuit annus com-
puti Judaici minoris ftatim inveniatur , fi
omnes vocum iftarum literas , una cum nu-
merico earum valore , ita difponantur .

70
A
9

60

80

5 200

Summa 419

Ergo annus erat 419 , juxta computum Ju-

dæorum minorem , de quo videfis Chronolo-
S
gicas
 274 ARITHMETICES

gicas noftras Inftitutiones . Sic & Prophetæ

impreffi dicuntur ‫ בשנת משא כי תזין לפק‬Amno
Onus vallis vifionis computi minoris , Ifai.
‫ משא כי ת‬valent 420. Fronti-
22 ubi literæ ‫זי'ן‬n
fpicium autem ad on five Hagiographa
impreffum eft anno ‫ חם בם כאצבע אלהים‬Serie
pta Digito Dei ; ubi primæ duæ literæ vocis
Dana viz. nɔ annum eundem 420 fignifi-
cant . Nam л valet 400 , & 20. Hunc etiam
in modum Talmud Bafiliæ impreffum dicitur
‫ שנת פרות שלח לעמר‬Anno redemptionem mifit
populo fuo , Pfal. 111. ubi literæ vocis nu
valent 338. Denique Seder Tepilloth Hifpa-
nenfis five Judæorum Hifpanorum liturgia in-
geniofiffime impreffa dicitur , л now Hoc
anno , i. e. anno quem literæ n
‫ הזאת‬indigitant.
Sed plura hujusmodi tibimet inter legendum
obfervanda relinquo .

ZOFZOE
C

III. Per
 CHRONOLOGICE . 275

III. Per Samaritanum five antiquum Hebræo

rum Alphabetum ut literis finalibus defti-
tutum , omnes numeri perpetuo hunc in mo-
dum exprimuntur .

N I m 10 100

9 2 20 200
4

J 3 230
300

54 40 N 400

༢ ༔ *N 500

༢༦ 360 AN 600

B 7 ✓ 70 N 700

48 8 80
NN 800

୨ ୬୩ ୨୦ *NN 900

Numeri millenarii eodem modo

quo per li-
teras recentiores five Chaldaicas fignificantur ,
viz. ad monadicos , denarios , vel centenarios
recurrendo ut 1000 ,
Ž 30000 , &c.
Sed inter majorem & minores numeros lite-

ram Et plerumque interferunt ; ut in ver-

fione Samaritana ad calcem libri Genefeos di-
S 2 citur
 276 ARITHMETICES

tur SMMY NIK FASB

A : Ifte liber primus fe-

&
tionum eft 250. In reliquis Samaritani a vul-
garibus Hebræorum Characteribus non difcre-
pant , ut diutius in iis explicandis immoremur
non opus fit .

ལ ༦ དུས ངམུ བྱ :N

CA P. VII.

De Characteribus Græcis .

I. Characteres Græci funt omnes Alphabeti

litere , tres præterea figureæ , quarum
fingularum valor in hoc laterculo tribus no-
venariis conftanti claffibus exhibetur .

Tabula Characterum Græcorum .

100
HAM + no mo

a I เ ΙΟ P
2 Κ 20 σ 200
В
3 λ 30 T 300
4 μ 40 ຍ 400
V 50 Q 500
6 & 60 600
7 70 + 700
T 80 800

G 9 G5 90 Эля 900

1. Cha-
 CHRONOLOGICE . 277

1. Characteres Græcos Hebraicis poftpono ,

propterea quod ut ipfæ Græcorum literæ ex
Hebraicis deductæ funt , fic & ipfa quoque nu-
meralis earum poteftas . Hoc exinde fatis de-
monftratur , quod ut omnes numeri per Græcas
æque ac Hebraicas exprimantur literas , tria nu-
merorum fymbola five ionua , numerali
Græcorum Alphabeto interferuntur , viz. ' Ezi-
σημον βᾶυ , κόππα , & Σαν πῖ . Primum eft
Ἐπίσημον βᾶυ , five ἐπίσημον τοῦ ἐξ ἀριθμοῦ ,
quod duplici figura pingitur 5. & F. quamvis
non defunt qui primam figuram ς ἐπίσημον
τοῦ ἕξ ἀριθμοῦ , alteram F. ἐπίσημον βᾶυ vocant .
Utraque autem ἐπίσημον βᾶν non immerito
nuncupetur , cum ambæ fymbola fint five ἐπί-
σημα literæ Hebraicæ Vau. Nimirum Græci
pariter atque Phoenices ac Hebræi numeros.
per Alphabeti literas exprimunt ; unde Alpha ,
Beta , Gamma , Delta , Epfilon idem numeran-
do valent atque Aleph , Beth , Gimel , Daleth ,>
He, viz. 1 , 2 , 3 , 4 , 5 ; & fic etiam Zeta ,
Eta , Theta , Iota , idem quod Zain , Heth,
Teth , Iod. viz. 7 , 8 , 9 , 10 ; & fic deinceps .
At in Alphabeto Græco litera numerum fe-
narium ad exprimendum defideratur , qui per
literam Hebraicam Vau repræfentatur . Hinc
Græci poft Epfilon five quintam literam , He-
braicæ refpondentem , aliam figuram ad li-
teras non pertinentem interpofuere , quam
ut loco Hebraica Vau fubftitutam & eundem
valentem numerum, zion por five notam literæ
βᾶυ five Vau nuncupant . Porro , ut ἐπίσημον
S 3 βάν
 278 ARITHMETIC
CES

Bau litera Hebraica Vau , fic & Kézza lite-

ræ Koph , & Tfade refpondet . Sed ufu
venit ut hæc duo iníonua in Alphabeto Græ-
co transponantur : nam xóлa occupavit lo-
cum Tfade , & Zai locum Koph. Et qui-
dem utrumque eorum idem in numeris valet
quod Tfade , viz. ἐπίσημον κόππα idem quod
* five Tfade initialis , ἐπίσημον Σαν Πῖ idem
募
quod five finalis . Ergo επίσημον κόππα
five xoon fic G vel notatum , eft i'ionμov
ἐννενήκοντα , νίκ. valens 90 , at ἐπίσημον Σάντ
πι fic n pictum, eft ἐπίσημον ἐννεακοσίων va-
lens 900. De tribus hifce Græcis numerorum
fymbolis infignis extat apud Bedam , libro de
Indigitatione , locus , dignus fane qui huc
transferatur : Græci enim omnibus fuis literis
exprimunt numeros ; verum toto Alphabeti fui
Charactere in numerorum figuras extenfo , tres ,
qui plus funt , numeros notis propriis , que ex
Alphabeto non funt , depingunt . Prima eft s ,
que dicitur Epifimon , & eft nota numeri VI.
Secunda eft G, que vocatur Koph , & valet in
numero XC. Tertia eft quæ vocatur Ennea-
cofia , quia valet DCCCC, Vides hic antiquam
.
trium horum fymbolorum figuram pariter ac
valorem . Quod autem ad figuram præterea
fpectat , fatis conftat hæc numerorum izion-
a non fecus ac literas Græcas ex antiquis
Hebraicis five Samaritanis expreffa fuiffe : nam

s formatur ex litera ; quæ inverfa fit

fimillima egy 5. Koppa G fit ex p vel p ,
nam
 CHRONOLOGICE . 279

nam P inverfa fit 9 , & p fit G, quæ figura ad G

propius accedit . Ei autem ex M quæ

J
Hebraicæ literæ Tfade refpondet . Alii vero
Σαν I compofitum volunt ex converfo Σαν
fiye Sigma & П17 ; nam antiquitus Sigma fic
pingebatur C , converfum itaque fit 5 , cui
fi infcribant erit Nobis autem hæc fi-
gura a prædicta Samaritana deducta , fed id-
circo tantum av П vocata videtur , quod
partim San five Sigma converfum , partim
vero II Græcorum refert . Nonnunquam au-
tem ( ut in Eufebii Chronico ) aliter depin-
gitur , ut & in Tabula videre eft .
2. Græci per Alphabetum fuum tribus hifce
figuris auctum numeros fuos repræfentare fo-
liti funt ; & quidem eodem fere modo quo
Hebræi , majoris , viz . numeri Charactere præ-
cedente , ut la . 11 , λß' . 32 , 45' . 96 , onß'. 222.
( At in antiquis nonnullis Infcriptionibus vidi
numerum minorem præcedentem , ut AI 11 ,
II
11 13 , in tabula extante apud Alphonfum
Roifcium Meffanæ . ) Ubi etiam obferves ut li-
nea transverfa cuique numero fuperducantur :
Ex. gr. Ptolemæus Manuar Zurrač . 1. 5 .
2
P. 125. ait Πάλιν δὴ τῷ ζ ἔτει Καμβήσε ὅ ἐστι
σκε ἔτος ἀπὸ Ναβονασάρη i . e, Rurfum anno
7 Cambyfis, qui eft 225 a Nabonafaro , Luna
defecit . Et paucis intrejectis , Καὶ συνάγει ὁ
ἀπὸ τῆςἐποχῆς χρόνος ἔτη Αιγυπτιακὰ σκδ
ἡμέρας ρ 453
» nμépas p ? s , Et tempus ab epocha colligit
annos Egyptiacos 224 , & dies 196. Eufebius
S 4 in
 280 ARITHMETICES

in chronico , p. 183. τα 5 μεταξὺ τούτων γίνε

ἔτη υπγ' . Inter hæc autem funt anni 483. Si
virgula cuivis ex hifce Characteribus primo
loco collocatis fubjiciatur , tot per eos mille-
narii fignificantur , quot per fe unitates valent :
ut Ptolemæus libro prædicto , pag. 127. Eu
νήκται ἡμῖν ὅτι καὶ ὅιε ἑνὸς ἐςὶ τὸ τῆς σελήνης
σερεόν μέγεθος, τοιοῦτον ἐςὶ τὸ μὲν τῆς γῆς
λθ δ' . τὸ ἢ τοῦ ἡλίου εχμδ'. Ubi Characte-

'. valent 394 , & 5χμδ' . 6644. Non-

res λθ δ

nunquam & linea transverfa & virgula fubji-

cienda millenaria omittitur ; ut in novella Im-
peratoris Alexii de nuptiis , τῆς γοῦν προεκ
φωνηθείσης κατὰ τὸν Ἰούνιον μῆνα τῆς ζἐπινε.
μήσεως τοῦ ςφ 4 β ἔτους i. e. Indictione 7 ,
anno 6592. Et mox , τῆς παρούσης , με ἐπινε-
μήσεως τοῦ σχ . ἔτες , prafenti Indidione 15 ,
anno 6600. Geminus in Elem . Aftron. c. 6.
α
γίνονται οὖν ἡμέραι β κγ 8fiunt ergo dies

2923 ' . Sed non omittendum eft lineam trans-

verfam capiti rou o nonnunquam impingi , fic
O vel quæ quidem figura in demonftra-
tionibus & calculis Aftronomicis cifra loco
ufurpatur ; ut in Ptolemæi 1. 4. /////
p. 101. τα
7777 ///

ἑκάσῃ ἡμέρᾳ ἐπιβάλλοντα ια με λα

V VI
Partes unicuique diei convenientes 0000 11 ,
46 , 39. Hujusmodi cifrarum exempla paflim
apud Ptolemæum occurrunt .
3. Si numerus quispiam major detur , quam
qui
 CHRONOLOGICE . 281

qui unica millenaria figura defcribatur , eum

ad exprimendum duplici utuntur methodo ,
primo cuique Characteri millenario virgulam
fuam fubjiciunt . Et una quidem virgula mil-
lenariorum monades , altera decades , tertia
centurias defignat ; ut numerus 26435. fic ex-
primitur xsuλe. Ex. gr. Geminus in Elemen-

tis Aftronomicis , cap. 15. ait : ПαраТεтρитαι

ἢ ὁ ἐξελιγμὸς περιέχων ὅλους μηνὰς χξθ , ἡμέ
pass , obfervatur autem evolutio con-

tinere menfes 669 , dies vero 2 + 19756. Et pau-

cis interpofitis. γίνεται ὁ πᾶς ἀριθμὸς μοιρῶν
oriß. Fit ergo totus numerus gradum 260312 .
Et eadem ratione hi Characteres Dμsw4 S

valent 946894. Nonnunquam hac utuntur fi-

gura cui ad dextram fuprafcribunt de-

cades millium , ad finiftram centurias . Si alii

minores numeri occurrunt exprimendi feor-
fim collocantur , ut apud Ptol. lib. 4. p. 100.

Πάσας ἢ ἡμέρας 10 καὶ αιπγ , omnes

S_19 # • ! =
autem dies 310000 , 1783 ; five conjunctim'
311783. Et ibid. p . 102. ταῦτα σῦν ἐπιμερί
σαντες εἰς τὸ πλῆθος τῶν ἐκ τοῦ προκειμένο

B Нас
χρόνε συναγομένων ἡμερῶν μας δχθ , Hec

itaque partiti in multitudinem dierum ex dato

tem-
 282 ARITHMETICES

tempore colle&orum 224609. Ubi etiam obfer-

ves literas huic figuræ fuprafcriptas monadi-
cas quidem in denarias , denarias autem in
centenarias promoveri ; nam in ultimo exem-
plo litera B fuprafcripta valet 20 , & x 200 ;
cum alibi illa tantum 2 , & hæc 20 fignificat :
adeo ut eadem ratione fi Characteres etiam
centenarii præponantur , hi millenarii facti
milliones etiam exprimerent .
4. Præterea " Græcos numeris quibuslibet
defignandis etiam fex tantum literis olim ufos,
fuiffe conftat , viz. IпAнXм , quarum valo-
rem hic videre eft ;

I Mova's I"
Η Πέντε 5
Δ Δέκα ΙΟ
Η Εκατόν 100
Χ χίλια 1000
Μ Μυρια 10000

ut & eas omnes capitales effe literas eorum nu-

merorum quos fignificant , excepta fc. 1 ; ut
Π prima litera τοῦ Πέντε , Δ prima Δέκα , &c.
Et quamvis H non videatur litera prima rou
Exarov , antiquitus tamen fuit ; olim enim af-
piratio per H expreffa Græcis etiam fuit , ut
Exarov fcriberetur Hexarov . Et adhuc etiam

Latinis afpirationi tantum infervit . Omnes hæ

literæ præter П ad numeros exprimendos re-
petuntur ; ut I, II , III , 1 , 2 , 3 ; A 10 , AA 20 ,
AAAA 40 , HHH 300 , XXXX 4000 , MMMM
40000.
 CHRONOLOGICE . 283

40000. Decadum autem , centuriarum , chi-

liadum 9 & myriadum quinarios per literas
AHXM literæ II inclufas exprimunt ; lal vel
IAI fit 50 , lHl 500 , Il 5000 , IMI 50000.
ΙΔΙ
In numeris autem per hofce etiam Characteres
exprimendis major minorem femper præcedit ;
με ΔΔΔΙΙΙ . 32 , 1M1XXX 1ΗΙ ΔΔΔΔΙΪ 53541 .
5. Hæc characteriſtica Græcorum numeros
exprimendi ratio ab Herodiano περὶ ἀριθμῶν
defcribitur , qui folus ( ut opinor ) ex antiquis
de ea meminit . At etiamnum extat in mar-
moribus Arundellianis , literis magnis five un-
cialibus fcriptis , fub quorum initio hæc ha-
bemus .

ΑΦΟΥΚΕΚΡΟΨΑΘΗΝΩΝΕΒΑΣΙΛΕΥ
ΣΕΚΑΙΗΧΩΡΑΚΕΚΡΟΠΙΑΕΚΛΗΘΗ
ΤΟΠΡΟΤΕΡΟΝΚΑΛΟΥ
ΜΕΝΗΑΚΤΙΚΗΑΠΟ ΑΚΤΑΙΟΥ ΤΟΥΑΥΤΟΧ
ΘΟΝΟΣΕΤΗΧΗΗΗΔΠΙΙΙ.

Id eft

Αφού Κέκροψ Αθηνῶν ἐβασίλευ

σε , καὶ ἡ Χώρα Κεκροπία κλήθη
τὸ πρότερον καλο-
μένη Ακτικὴ ἀπὸ Ακταιο Αυτοχ
θένος ἔτη ΧΗΗΗΔΠΙΙΙ

Quem numerum ultimo defcriptum Romani eo-

dem fere modo depingunt , fic MCCCXVIII ;un-
de nullus dubito quin hanc numerandi formam
Romani a Græcis una cum literis mutuati funt .
Iis-
 284 ARITHMETICES

Iisdem etiam infcriptionibus marmoreis dicitur ,

ΑΦΟΥΟΜΗΡΟΣΟΠΟ ΙΗΤΗΣΕΦΑΝHETH
Iн ] HAAAAIII . Ex quo Homerus Poeta floruit
anni DCXXXXIII . Ubi vides ut H fignificans
centum includitur r II valenti quinque , ut
valor totius figura fit πέντε εκατον . Et eodem
modo litera Δ inclufa τῷ Π valet Πέντε δέκα .
Et fic in reliquis . Hi antiquiffimi haud dubie
fuerunt Arithmetici Græcorum Characteres , 1
& quibus folis ufi funt , usque dum literas ma-
gnas cum parvis hodie ufitatis commutabant .

saesa

CA P. VIII.

De Characteribus Syriacis .
1918

I. Characteres Syriaci funt omnes Alphabeti

literæ , quarum valor ex hac tabellà patet .

I ΙΟ % 100
༠༡

20 200

3 30 300
ཨ

4.0 L 400
? 4
95 J 50
60
9
O -

7 70
ས་

8 80
1
a
8

‫وہ‬
J 90 1. Huc-
 CHRONOLOGICE . 285

1. Hucufque procedunt characteres Syriaci ,

Hebraicis omnino fimiles , præterquam litera-
rum figura ; nam valet 12 , 33>
as 56, &c. Quandoquidem autem per nu-
das Alphabeti literas tantum ad 400 inclufive.
perveniatur , hinc defectum illum vel puncto ,
vel lineola , aliave figura fupplere folent , id-
que hoc modo : Ad centenarios defignandos
literis denariis punctulum fuperfcribunt , ut pri-
ma litera denaria cum punctulo fuperfcripto
fic valeat 100. ,200. vel 300 ,
vel 400 , i
500 ; & fic usque adad 900;
J
ut qui eft 455. 649 , & c. Ad mil-
lenarios vero exprimendos literis monadicis
virgulam dextrorfum flexam fubfcribunt , ut
fit 1000 , 2000 , 3000 , X
? 4000, f
!
9000 ; qui charactere millenarii a reliquis ali-

quantulum diltant , ut ‫ ܗܠܦܓ‬5383 , ‫ܛܡܟ‬

2424. Nonnunquam characteri millenario
lineolam fuperducunt , ut & aliis numeris , mil-
lenario per fuam tantum a reliquis diftantiam

indicaro , ut ad calce
, m libriJobi ‫ܫܠܡ ܟܬܒܐ‬

‫ܐ‬ ‫ܬܓܡ‬ ‫ܕܐܢܘܒܙܕܝܘܙܛܒܝܒܐ ܐܝܬܒܗܦ‬

is Abfolvitur liber Jobi jufti & infignis ,
in quo continentur verfus 2553.

2. Decades millium five myriades ad in-

dican-
 286 ARITHMETICES

dicandas literis lineolam transverfam fubfcri-

bunt ; ut

1
200000. 100000. 90000. 50000. 20000. 10000.

Eadem quoque ratione

millionem valet , ;
duos milliones , tres milliones , & L quatuor

milliones , five 4000000. Aliquoties etiam

hanc figuram literæ fubducunt , quæ facit ut li-
tera cui fubjicitur tot decades millionum valeat

quot per fe unitates , 10000000 , i . e. decem

A
milliones ; 50000000 , 20000000 ;
A A
4000000000. Si una virgula fupra , altera
infra literam collocetur , varia millia millio-
1
num fignificantur , ut 20000000000 , i. e.

viginti millia millionum .

3. Quando varii numeri his Characteribus

funt defcribendi , majores perpetuo minoribus

pręmittűtur;ut 23624,00

3236569.

CAP.
 CHRONOLOGICE . 287

CAP. IX.

De Characteribus Arabicis .

1. Characteres Arabici funt 28 , quorum figu

ram valorem laterculo ſubjecto exhibebi-
mus .

|I ‫دي‬ 10 ‫ققق‬ 100

‫كيك‬
20 200
‫دوب‬ 2 ‫ر‬

‫ال‬ 30 ‫شش‬ 300

‫جج‬ 3

‫تتت‬ 400
‫د‬ 4
‫م‬ 40

S ‫ندن‬ ‫ه‬

‫و‬ 6 ‫بیدس‬ 60 600

‫خخ‬

RC 70 ‫ن‬ 700
‫ز‬ 7

‫دخ‬ 8 ‫نغف‬ 80
‫ضض‬ 800

‫وط‬ goo
‫من‬ ‫هو‬

1000
‫غغغ ع‬
1. Ho
 288 ARITHMETICES

1. Hofce Characteres ab Arabibus & Perfis

ufitatos ut intelligas , primo tenendum eft Ara-
bes in literis fuis ufui numerico applicandis ,
non fui vulgaris , fed Hebraici Alphabeti or-
dinem obfervare ; quod & ex ipfa tabella pa-
tet . Secundo , cum varia fit omnium prope-
modum literarum Arabicarum figura , quatenus
in initio , medio , vel fine vocis collocentur ; ma-
jores autem numeros pluribus expreffo literis
tanquam unicam vocem fcribunt , hinc nos in
laterculo fuprafcripto fingulas cujusque literæ
figuras adnotavimus , ubicunque notabilis ali-
qua fit difcrepantia . Igitur & funt duæ
tantum figuræ ejusdem literæ , & & &
tres figuræ , ejusdem literæ , & quælibet e figu-
ris & & & & & & & mille valet : & fic in
reliquis . Quod præmonemus , ne quispiam
literarum Arabicarum ignarus ubi duæ vel plu-
res figuræ fimul occurrunt , eas omnes ad nu-
merum fuum indicandum conjungendas autu-
maret " ut in laterculo viz. collocantur . Ter-
tio , cum Alphabetum Arabicum literis conftet
28 , hoc eft ter novcm & una ; hinc primo in
tres claffes Hebraici ad inftar novenarias diftri-
buitur , quarum prima unitates defignat , altera
denarios , tertia centenarios , ultima vero litera
&, quæ feorfim collocatur , mille valet .
2. Porro , ratio hofce Characteres compo-
nendi eadem eft quæ in reliquis , viz . ut major
præcedat minorem ; ut 11 , 14, E
25. Abulpheda in Defcriptione Mawaralnahræ ,
‫كتاب الاطوال انكا حيت الطول‬
 CHRONOLOGICE . 289

‫ قط له والخوض لـح مة‬E libro longi

tudinum . Longitudo ejus , viz. Bazda , eft

89 , 35. latitudo 38 , 45. Sic 102 ,
258 , ‫ن‬ ‫ ظ‬950 , güîè 1556 , jun 1667. Ad
Lib
plures millenarios , numeri minores millena-
riæ figuræ & præponuntur , ut & 2000 , ‫جع‬
3000 ‫ ظغ‬9000 ‫ لغ‬30000 ‫ قع‬100000 ,
‫ خغ‬600000 ‫ حغ‬1000000
‫غ‬ ‫ بفع‬2000000 ,
&c. Hifce vero majoribus minores_numeri
fic anneauntur , ‫كد عشب‬24252 , ‫تسبغفرلك ظهو‬
462225996.
2. Habent præterea Arabes & cifræ notam a
literis diverfam , viz. z Aftronomis & Geogra-
phis fæpius ufitatam ; ut Naffir Edinus Ef-
fufæus in tabulis Geographicis ait , civitatis Jag
( five Shash ) longitudinem effe zhë 109 , o '
longitudinem Canradorah z 180 , o' . lati-
tudinem z , z. o , o'. Sic Ulug Beig de Epoch.
c. 5. ait , Epocham Perficam priorem effe Me-
liræa diebus 163173 , eos autem fexagenas
converfos effe bar 20″. 45″. 19′ 33.
‫لنج‬
3. Sed non omittendum eft literas Arabicas
numeris exprimendis ufitatas contrario ordine
in nonnullis MSS. collocari ; ut fi exprime-
rent 532 , literas fuas non communi ordine
‫ قلب‬fed contrario viz. fcribunt ; ut
unitates nimirum ad dextram ponantur . Quod
in Indicorum Characterum imitationem factum
videtur .

T CAP.
 290 ARITHMETICES

BUSUMU
110ILUUNU
CA P. X.

De Characteribus Ethiopicis .

HIK
SUHU
" 1. Characteres Ethiopici funt undeviginti ,

f qui fequuntur .
101

UST
NIH

10
JAI

N
1
ID

20
L
3

30

40

50

60

7 70

80

9
. 90

P 109

1. Hos numerales Ethiopum Characteres

inter literales recenfeo , non quod ipfæ funt
Ethio-
 CHRONOLOGICE . 291

Æthiopum literæ , ab iis enim quamplurimum

figura difcrepant , fed quod ut primo patet
intuitu , e Græcis literis efformantur , per eos
autem Æthiopes numeros fuos hoc modo de-
fcribunt . Novem primi Characteres unitates ,
reliqui denarios usque ad ultimum , qui cen-
tum valet , Cum ipfi vero Ethiopes non fini-
ftrorfum ut reliqui Orientales , fed dextrorfum
ut nos , legunt , fcribuntque ; hinc noftrum ad
inftar majores Characteres , ad finiftram , mi-

nores ad dextram collocant; ut a 11 , 18 12 ,

ር 23 , Tb 87, pyy
Fil
ፔ 159. Plures autem cen-

tenarios ad exprimendos Characteres minores

centenario præponunt ; ut P 200, se 300 ,

1P 1000 , decies centum , five mille ;

Lp.500 , 1p

TP 2000 , five vigefies centum ; p 3000,

five trigefies centum ; 10000 , five centies

centum ; 20000 , q. d. bis centies cen-

tum ; 1 100000 : & fic usque ad millionem ,

PP
qui fic notatur д P
ра quafi dicas centies cen-

ties centum .

T 2 2. Por-
 292 ARITHMETICES

2. Porro notandum eft Ethiopes Characte

ribus fuis numerum quemlibet compofitum indi-
cantibus literam fignificantem Et , fæpius
interferere . Hoc fatis conftat e Claudii regis
Ethiopia confeffione fidei , a qua dicit fe fu-
csque non declinare · አትህርታ፡ ከባኒ፡

0
- ወ - ሳቅርት፡ ወጸለ፡ S ል፡ 3 ብ፡ ወ

፫ ወሽ Çድሽት፡ ወጐ plo ጃርቱዓና፡ ሃ ይምት

HTINZ : 0 { P.Po Yn5 35 3R0B:P

nagh : A doctrina Patrum noftrorum 12 Apofto-
lorum & Pauli fontis fapientiæ , 72 Apoftolorum , &
318 rectorum fide , qui congregati funt Nicee ,
150 Conftantinopoli , & 200 Ephefi . Verbatim autem
numeri fic pronunciandi funt , 10 & 2 Apoftolorum ,
70 & 2 Difcipulorum , 310 & 8 Patrum Nicææ ,
100 & 50 Conftantinopoli , & 200 Ephefi congre-
gatorum Ubi vides quoties Et interferitur . Ob-
ferves etiam vellem in ultimo numero 200 , Chara-

&
teres & p duobus punctis a fe invicem fecer-
ni , qualia , viz. inter diftinctas voces perpe-
tuo collocantur . Hæc confeffio fidei fcripta dici-
tur 10 cpno i . e. 1555 anno Chrifti ;
characteres autem verbatim fic fonant , In decimo &
quinto centefimo in quinquagefimo quinto anno .
His ( ut par eft ) animadverfis , nihil ( ut opinor )
in Ethiopicis occurrat characteribus , quod difficile
fit intellectu .

Halte-
 CHRONOLOGICE . 293

Hactenus de variis numerorum characteribus ,

1 iisque quidem omnibus quorum adhuc fcien-
tiam nos affequi potuimus , & forfitan quos
s hus
fcire neceffe omu
eft . nNullus enim rap
eft Chronolo-
s , nullus Aftro lus Ge o g
› S u , nul
nullus Hiftoricus , nec alius quicunque liber ,
lingua Romana , Anglicana , Gallica , Hifpa- .
nica , &c. Græca , Hebraica , Samaritana ,
Syriaca , Perfica , Arabica , Turcica , vel
Ethiopica confcriptus , cujus numeri aliqui-
bus e characteribus jam explicatis non expri-
mantur . Quod ad Armenios , Copticos , a-
liosque eiufdem farine spectat characteres ,
ifti non magni funt momenti , ut qui nobis
raro fi ullibi occurrunt , vel fi opere pretium
fuerit , ipfis cum linguis facillime edifcantur .

T 3 ARITH-
294 ARITHMETICES

$
125925925933535S

ARITHMETICES

CHRONOLOGICÆ

LIBER SECUNDUS .

eses

CA P. I.

De Additione .

I. In priori libro de Characteristica Arith

metices parte actum eft , fequitur Practi-
ca , quæ praxes five operationes Arithme-
ticas tradit .
II. Praxes Arithmetice funt vel primæ, vel
a primis orte.
III. Praxes prime ( que & elementa ) funt
quatuor , Additio , Subtractio , Multiplica-
tio , & Divifio .
IV. Additio eft duorum pluriumve numero-
rum in unam fummam , ( quæfitum , ag-
gregatum & totum etiam vocatam ) colle-
Etio .
V. In Additione duo confideranda funt , Nu-
merorum Difpofitio , & Collectio .
VI. Dispofitio eft recta numerorum colloca-
tio , ut omnes datorum unitates , deca-
des ,
 CHRONOLOGICE. 295

des , centuriæ , &c. fibi invicem refpon

deant .
VII. Collectio eft qua numeri fic difpófiti rite
colliguntur : In qua he obfervantur regu-
læ.
1. Incipit a dextra , & finiftrorfum gradatim
procedit.
2. Numerus e quavis ferie collectus una
conftans figura eidem feriei fubjiciatur .
3. Si duabus vero conftet figuris , earum pri-
ma tantum ad dextram ifti feriei fubfcribi-
tur , altera vero prime figure in proxima
ferie collocate adjicietur .

EXEMPLUM .

N numeris hic datis in unam fummam

IN
colligendis fic procedo , a dextra , viz.
incipiens . Primæ feriei notæ o , 4 , 5 .

5235
524
1 670

6429

faciunt , quam itaque figuram infra lineam

eo nomine fubductam colloco . Notæ fecundit
loci 7 , 2 , 3 , faciunt 12 , numerum duabus
conftantem figuris , quarum itaque primam
(five 2 ) fub ifta ferie colloco , fecunda 1 pro-
ximæ refervata , ut primæ ejus figuræ ( five ,
T 4 6) ad-
 296 ARITHMETICES .

6-) addatur , & fiat 7 : dico itaque 7 , 5 , &

2 faciunt 14 , qui vero numerus cum duabus
itidem conftet figuris , primam ( quæ eft : 4 )
fuo ordini fubfcribo , alteram 1 ad proxi-
mum locum transfero , ubi unica tantum oc-
currit figura , quæ eft 5 ; at prædicta figura
1 ei addita fit 6 : ut totum aggregatum fiat
6429.

4. Si numeri dati fint diverfa denominatio-

nis five fpeciei , initium fiat a minimis
quorum fumma fi minor fit quam proxi-
fpecies , tota fubfcribatur ; fin major ,
videfis quoties proximam fpeciem continet ,
tot unitates ad eam referantur , refiduo
folo infra lineam fubfcripto .

1. Ut in hoc exemplo . Prima fpecies eft

a. b. 16
365 5
38 20 36 25

404 2 25 41

fcrupulorum fecundorum , quorum hic funt

25 & 16 , quæ faciunt 41 ; qui numerus ut
minor quam 60 , ( quot fecunda in uno pri-
mo continentur ) totus fubfcribitur . In proxi-
ma fpecie 6 & 9 funt : 15 ; primam itaque
figuram 5 fubfcribe , alteram, adjice ad 3 ,
& dic 4 & 4 faciunt & decades primorum ;
at in una hora ( quæ proxima eft fpecies ) 60
tan-
 CHRONOLOGICE . 297

tantum continentur prima . Ex 8 igitur aufer.

6 ,? & refiduum 2 ad finiftram ante fubfcriptæ
s difpone , & quoniam 60 jam relinquuntur
prima , hæc autem unam horam conftituunt ,
unitatem adjicias ad horas , ut 20 fiant 21 ,
quæ cum 5 faciunt 26 ; aufer 24 numerum
horarum unius diei ( quæ eft ultima fpecies )
& reliquæ funt 2 fubfcribendæ . Una ifta dies
ex horis collecta diebus addita facit ut fumma
quæfita fit d. 404. h. 2. 25′ 41 ″.
Aliud exemplum in computo Judaico , in
quo fingula horæ colligunt helakim five fcru-
d. b. bel.
354 8 876
383 21 589

738 6 385
pula 1080. Summa helakim hic datorum eft
1465 , aufer 1080 , & refiduum 385 fubfcri-
be .1 Hora ifta ex helakim collecta cum aliis
21 & 8 fua ferie collocatis , efficit ut horæ
fint 30 , e quibus aufer 24 , & reliquas 6 fub
linea colloca . Horas iftas 24 , hoc eft , unam
diem ad datos adjice , & totum aggregatum
erit d.738. h. 6. belak 385.
2. Judæi fuis hunc calculum characteribus.

" ‫חלקים‬ ‫עשות‬ ‫ימים‬

‫תתער‬ ‫ת‬ ‫שג ד‬
‫תאפט‬ ‫כא‬ ‫שפג‬

‫שפה‬ ‫תשלח‬

fic exprimerent . Eodem etiam modo Addi-

tio
 298 ARITHMETICES

tio per literales æque ac figuratos numero-

rum characteres adminiftrari poteft .

CA P. II.

De Subtractione .

I. Subtractio eft qua numerus minor a ma-'

jori fubtrahitur , ut differentia five refi-
duum habeatur .

II. Ut hac praxis rite inftituatur , he obfer-

ventur regulæ .
III. 1. Minor ita majori fubfcribatur , ut fi-
miles utriusque numeri note fimilibus re-
Spondeant.
IV. 2. Primo auferatur prima inferioris nu-
meri nota a prima fuperioris , & refiduum
primo loco infra lineam fubductam fcriba-
tur : fic etiam fecunda inferior e fecunda
fuperiori dematur , & ejus refiduum fe-
cundo loco fubfcribatur ; & fic deinceps .

I.
UT in numeris hic datis , cum primo
rite collocati funt , viz. ut fimiles fi-
milibus , ( hoc eft ) utitates unitatibus , de-

569
246

323

cades decadibus , &c. refpondeant ; minorem

e ma-
 CHRONOLOGICE . 299.

e majori fic fubtraho : 6 e 9 reftat 3 , quæ

itaque figura directe fubfcribatur . 4 e 6 re-
ftat 2 , & 2 e 5 reftat 3. Totum itaque refi-
duum five differentia inter hos numeros eſt
323.

V. 3. Si nota quapiam inferior fit major fu-

periore , e qua fubtrahenda eft , ad fuperio-
rem mente adjicias decem , & ad notam
proxime fubtrahendam unitatem .

1. Ut detur numerus 365 demendus ex

628 : 5 ex 8 reftat 3 ; at 6 e 2 fubtrahi ne-:
quit , ad 2 itaque mente adjicias 10 , & dic
628
365

263

6 e 12 reftat 6. At quoniam unam decadem

hic mutuo accepifti ad proximam itaque no-
tam fubtrahendam ( quæ eft 3 ) adjicis unita-
tem ; at 4 e 6 reftat 2 : numerus itaque re-
fiduus eft 263. Eadem etiam ratione numerus
30597 ex 40406 ablatus reliquum facit 9809.

VI. 4. Si numeri dati fint diverfe fpeciei ,

minor majori fubfcribatur , ita ut fimilia
fimilibus refpondeant . Si autem inferior
cujusvis fpeciei numerus major fit quam
qui a fuperiore fubtrahatur , tot unitates
fuperiori adjicies quot ad unum proxime
Speciei conftituendum requiruntur , & pri-
то
 300 ARITHMETICES

mo inferiori numero proxima fpeciei adji-

cies unitatem .

1. Ut in hoc exemplo . 5 e 5 reftat o . 4

e 3 fubtrahi nequit , igitur ad 3 adjice 6 ,
( quoniam 60 fecunda unum primum faciunt ,

d. b.
340 13 26 35
210 15 36 45

129 21 49 50

at 6 ifto loco valet 60 ) ergo 4 e 9 reftat 5 ;

& quoniam 60 hic mutuo accepifti , hinc uni-
tatem adde ad proximam figuram fubtrahen-
dam ; at 7 e 6 demi nequit , fed 7 e 16 re-
ftat 9. Et unitate proximæ figuræ 3 aggre-
gata , dic 4 e 2 fubtrahi nequit , at 4 ex 6
& 2 " five 8 , ( quoniam 60 prima unam ho-

ram , quæ eft proxima fpecies , conftituunt )

reftat 4. At quoniam hic mutuatus es horam
in 60 prima reductam , hinc ad proximam ſpe-
ciem ( quæ eft horarum ) ſubtrahendam adji-
cies unitatem ; at 16 e 13 fubduci non po-
teft , unam igitur diem ( quæ eft ultima fpe-
cies ) in horas 24 refolves , quas ad datas 13
addes , ut fiant 37 ; at 16 e 37 fubductis re-
liquæ funt horæ 21. Verum diem iftam mutuo
acceptam aggreges ad cifram proximo fubdu-
cendam , ut fiat 1 ; at hæc e o demi nequit ,
fed 1 e 10 reftat . 9 : 2 e 4 reftat 2 , & 2 e 3
reftat ; ut numerus refiduus idem fit qui
fubfcribitur .

2. Aliud
 CHRONOLOGICE . 301

2. Aliud exemplum in computo Judaico ,

hic helakim 793 ex 589 fubduci nequeunt ,
igitur ad 589 addantur tot helakim quot
d. b. bel.

383 21 589
29 I2 793

354 8 876

unam horam adæquant , hoc eft 1080 , ut

fumma fit 1669 helakim ; e quibus aufer 793 ,
& refidua fient 876. Hora hac affumpta una
e cum reliquis 12 in proxima ferie collocatis ,
ex 21 fubtractis reftant 8 , & diebus 29 e 383 ,
reliqui funt 354.

VII. 4. Ad examen fubtractionis numerus

refiduus addatur fubtracto , fi fumma con-
veniat cum numero e quo fubtractum eft
proba fuit operatio , aliter erronea ..

1. Ut in exemplo fuperius allato , ad nu-

merum fubtractum 365 addo refiduum 263 , &

Y 628
365

263
628

numerus exinde exurgens idem eft ac fupe-

rior e quo fubtractum eft : Proba itaque fuit
operatio .

CAP.
 302 ARITHMETICES ,

CA P. III..

De Multiplicatione .

I. Multiplicatio eft ductus unius numeri in

alterum , ut inveniatur tertius , in quo unus
eorum toties contineatur , quoties unitas in
altero .

fi invenietur
UT r 6 in 5 ,
multiplicetuq
tertiu s 30 , in uo 6 toties contine-
tur quot funt unitates in 5 > vel 5.5. toties
quot funt unitates in 6. E numeris autem
unus
datis unus vocatur multiplicans five multipli-
cator , alter multiplicatus , tertius autem in-
ventus dicitur & productus , factus , geni-
tus , quæfitus ; ut & fumma ; nam Multi-
plicatio nihil aliud eft , quam multiplex Ad-
ditio .

II. Multiplicatio eft vel fimplex vel compo

fita .

III. Simplex eft qua una nota in unam mul-

tiplicatur .

IV. Hac
 CHRONOLOGICE . 303

• IV. Hæc per ſubjectam tabulam cito per-

agatur.
‫ر‬

Tabula Pythagorica .

A B

2 13 4 5 6 7 8 9
- - -
2 4 6 8 10 12 14 16 18
- - -
369 12 15 18 21 24 27
- - - -
4 8 12 16 20 24 28 32 36
- - -
5 10 15 20 25 30 35 40 45
- - --
6 12 18 24 30 36 42 48 54
- - -
7 14 21 28 35 42495663
-
8 16 24 32 40 48 56 64 72
- - -
18 27 36 45 5463 72'81

C D

Ufus hujufce Tabule Pythagorica ab aucto-

re dicta , hic eft : Datis duobus numeris , unum
eorum quære in latere fuperiore AB , alteram
in latere finiftro AC , & in communi utrius-
concurfu datur -numerus ex uno eorum
que
in alterum multiplicato productus : ut dentur
6 & 5 ; primo quære 6 in latere AB , deinde
5 in AC ; numerus autem 30 in communi qua-
dran-
 304 ARITHMETICES

drangulo pofitus , & utrique datorum refpon-

dens eft quæfitus ex 6 in 5 genitus .

V. Multiplicatio compofita eft , numerorum ,

quorum ambo vel faltem unus ex pluribus
conftet figuris.
VI. Ad hanc perficiendam fequentes obferven-
tur regulæ .
VII. 1. Si multiplicans unica fit figura , ea
fub prima multiplicandi nota pofita , in
omnes iftius figuras figillatim ducatur , nu-
merus autem a quavis nota multiplicata
productus eidem fubfcribatur .

Ut in hoc exemplo quo multiplicans eft

2 , multiplicandus 124 : primo duco 2 in 4,
& productum & fubfcribo ; deinde 2 in 2 fa-

124
2

248

cit 4 , proximo loco fubfcribendum ; 2 in 1

gignit 2 , quo etiam fubfcripto , totus produ-
&tus eft 248.

VIII. 2. Si productus unius figure duabus

conftet notis, prima tantum ad dextram ei
fubjiciatur , altera autem proximo producto
addenda refervetur .

Ex. gr. Detur 6 ducendus in 467 ; 6 in7

facit 42 , cujus itaque producti prima ad dex-
tram
 CHRONOLOGICE 305
tram nota , quæ eft 2 , fubfcribatur : 6 in 6

467
6

2802

facit 36 , cui adde 4 alteram notam præce-

dentis producti , & fiet 40 ; fubfcribas igitur.
o, & referves 4. itidem proximo producto
adjungendam ; 6 in 4 producit 24 , cui cum
adjecifti notam refervatam 4 , fiet 28 ; totus .
itaque productus eft 2802 .

IX. 3. Si tam multiplicans quam multiplica-

tus ex pluribus conftet figuris , fingule
muliplicantis figure in fingulas multipli-
candi ducantur , & prima numeri ex
quavis multiplicatis figura producti nota ,
fub eadem figura collocetur , & omnes pro-
ducti particulares in unam fummam per
Additionem redigantur .

Ex. gr. Detur 24 ducendus in 2436. Pri-

mo duco 2 in multiplicandum 2436 , & pro-
ductum fubfcribo : deinde duco etiam 4 in
2436
42

4872
9744

102312
eundem numerum 2436 , ejus autem produ
V &tum
 306 ARITHMETICES

tum 9744 ita fubfcribo , ut prima iftius no-

&
ta 4 fuo multiplicanti directe fubjiciatur ,
quam reliquæ etiam nota productæ excipi-
unt , ut in exemplo videre eft : ambos deni-
que productos in unam fumman per Additio-
nem reduco , quæ eft 102312. Eodem etiam
modo procedendum eft , fi multiplicans ex
tribus pluribusve figuris conftiterit . Hoc ni-
mirum diligenter obfervato , ut productus e
quavis figura multiplicantis eidem directe ſub-
fcribatur .

X. 4. Si ad dextram utriusque vel unius e

numeris datis una vel plures occurrant ci-
fræ , notæ fignificativæ tantum multiplicen-
tur , producto autem annectantur omnes ci-
fræ utriusque numeri .

1. Ut fi detur 60 multiplicandus in 300 ,

duc 6 in 3 , producto 18 adjice tres cifras ?
& fumma 18000 erit productus quæfitus .

XI. 5. Si multiplicans unitate & una vel

pluribus cifris conftiterit , addantur tan-
tum cifre ad multiplicandum , & habebis
productum .
1. Ut fi multiplicans fit 10 , multiplicatus
62 , ad 62 adde o , fumma 620 eft numerus
productus . Si etiam 100 ducendus in 3560 ,
ad 3569 adde duas cifras ( quot funt in 100 )
& habebis productum 356000.

XII. 6. Si multiplicandus ex numeris diver-

fæ fpeciei conftiterit , duc multiplicantem
pri-
 CHRONOLOGICE . 307 .

primo in minimam fpeciem , & quotcunque

unitates iftius fpeciei proxima fpeciem ada-
quant , per iftum unitatum numerum pro-
ductum tuum divides , cujus divifionis re-
fiduum fub ifta fpecie collocetur , quotus
an ad proxime Speciei productum refera-
tur . Eadem denique methodo per omnes
Species utendum eft .

1. Ut dentur dies 25 , horæ 16 , 45′ 24″ ,

multiplicanda per 4 : duc 4 primo in 24 , &
productum 96 divide per 60 , ( quoniam 60
fecunda unum primum fcrupulum , quæ pro-

d. b.
25 16 45 24
4

102 19 I 36

xima eft fpecies , conftituunt ) & quoto t re-

fervato refiduum 36 fcribe fub 24 ; deinde
duc 4 in 45 , & producto 180 adde quotum
refervatum , fumma 181 per 60 itidem divi-
fa ( quoniam 60 prima unam horam , quæ
proxima eft fpecies , adæquant ) dat quotum 3
refervandum , in refiduo unitatem fubfcriben-
dam . Duc jam 4 in 16 , & producto 64 ad-
jice quotum refervatum 3. fumma 67 per 24
divifa , ( quoniam horæ 24 unam faciunt diem )
quotus refervandus eft 2 , refiduum fubfcriben-
dum 19. Denique 4 in 25 gignit 100 , cui ad-
de 2 , viz. quotum refervatum , & fumma die-
V 2 rum
 308 •
ARITHMETICES

rúm erit 102 ; totus autem numerus productus

d. 102. b. 19. 1′. 36″.
2. Aliud exemplum , in anno Judaico , A-
rithmeticum cujus calculum propofuimus In-
ftit. Chron. 1. 1. cap. 14. ubi docuimus ad ini-
tium anni Judaici 5428 calculandum inter
alia cyclos completos 285 ducendos effe in 2 ,
16 , 595 ; i.e. in feriam 2 , horas 16 , helakim
595 qui quidem calculus fic procedit . Pri-
mo duc 285 in 595 , & productum 169575 di
d. b. bel.
2 16 595
285

3 12 15
vide per 1080 , ( quot helakim unam horam
conftituunt ) & quoto 157 refervato refiduum
15 fubfcribatur. Deinde duc 285 in 16 , &
producto 4560 adde horas 157 in quoto prio-
ris divifionis collectas , fummam 4717 divide
per 24 , ( quoniam horæ 24 unam diem , quæ
proxima eft fpecies , conftituunt ) & quoto 196
refervato , refiduum 13 fubfcribe . Denique
duc 285 in 2 , & producto 570 adde quotum
ultimo refervatum, five 196 , fumma eft 766.
Verum non quot dies , fed quota feria quæri-
tur ; dictam igitur fummam 766 divide per
7, ( qui numerus eft dierum unius hebdoma-
dis ) quotus eft 109 , refiduum 3 fubfcriben-
dum . Ergo in diebus 766 continentur fepti-
manæ 109 , & dies præterea 3 , qui tertiam
fe-
 CHRONOLOGICE . 309

feriam feptimanæ 110 denotant . Hanc opera-

tionem fufius profecuti fumus , ut dictum cal-
culum facilius quispiam deprehendat .

VII . Ad examen multiplicationis , productum

divide per multiplicantem , & fi recte in-
ftituta fuit multiplicatio , quotus idem erit
atque multiplicandus .

1. Ex. gr. numerus 42 in 2436 ductus pro-

ducit 102312 , quem productum fi dividas per
42 , quotus erit 2436 , ipfe videlicet multi-
plicandus .
2. Ad probandam multiplicationem nume-
rorum diverfæ fpeciei , omnes fpecies tam mul-
tiplicandi quam producti in minimam redu-
cendæ funt , & deinde productus per multi-
plicantem dividendus ,

CA P. IV.

De Divifione .

1. Divifio eft inventio numeri in quo toties

continetur unitas , quoties divifor in divi-
dendo .
II. In divifione igitur duo numeri proponun-
tur , & tertius quæritur .

III. Numeri propofiti funt divifor & divi-

dendus .
IV. Divifor eft , de quo quæritur quoties con-
tinetur in dividendo .
V 3 V. Di-
 310 ARITHMETICES

V, Dividendus eft , de quo quæritur quoties

continet diviforem .
VI. Numerus quæfitus dicitur quotus fize
quotiens , ut qui oftendit quoties divifor
in dividendo continetur.

fi dentur duo numeri 2 8 , quæratur

1U .U TT
quoties 2 contineatur in 8 , refpon-
detur quater ; Ergo 2 eft divifor , 8 dividen-
dus , 4 quotus . At fi quæratur quoties 3 con-
tineatur in 17 , refpondetur quinquies , &
2 fupereft : Hic 3 eft divifor , 17 dividendus ,
5 quotus ; at numerus 2 qui fupereft ad com-
plementum dividendi 17 vocatur reſiduus ,
five abfolute refiduum .

VII . In divifione ſpectanda funt numerorum

collatio operatio .
VIII. Collocentur autem numeri bunc in mo-
dum. Primo ad finiftram collocetur divifor
dimidia lunula comprehenfús , ad cujus dex-
tram fcribatur dividendus quem fequatur
alia dimidia lunula cornibus dextrorfum fpe-
tantibus , cui infcribatur quotus ,

1. Ut fit divifor 4 dividendus 56 : primo 4

ad finiftram dimidiæ lunulæ finiftrorfum ver-
fæ infcribas lunulæ vero dorfo defcribatur

4 ) 56 (

dividendus 56 , quem alia lunula excipiat dex-

trorfum flexa , cui peracta divifione quotus in-
jiciatur ,
IX . Opes
 CHRONOLOGICE . 311

IX. Operatio hifce regulis expediatur .

X. 1. Si divifor unica fit figura , primo que-
ras quoties ifta in prima ad finiftram divi-
dendi ; vel fi in ea nec femel , quoties in
duabus primis continetur numerum quæ-
ftioni ifti refpondentem infcribas dimidie
lunula quoto deftinate , per quem multipli-
ces etiam diviforem , productum autem figu-
ræ vel figuris dividendi , ex quibus extra-
&us fuit quotus, fubfcriptum , ab eadem
vel eisdem detrahas , & ad refiduum trans-
feras proximam figuram dividendi . Nume-
rus ifte ex dicto refiduo & figura translata
collectus pro novo dividendo habeatur , de
quo etiam queres quoties in eo continetur.
divifor , & eodem modo procedes ut an-
tea , ex quotcunque figuris divifor conftat :
hoc tantum obfervato , ut tam primæ quam
fingulis figuris ( ut eas transfers ) punctu-
lum fubjicias , quo transferendas a trans-
latis dignofcas .
1. Ex. gr. Sit 4 divifor , 56 dividendus .
Quære primo quoties divifor 4 contineatur
in prima dividendi figura , quæ eft 5 ; quo-
niam autem femel in ea continetur , punctu-
lum ei fubjice , & intra dimidiam lunulam
quoto deftinatam pinge pro prima figura
4) 56 ( 14
4
16
L
16

V 4 quo-
 312 ARITHMETICES

quoti ; per hanc multiplica diviforem 4 , pro-

ductum , qui etiam eſt 4 , fub 5 collocatum ,
ex ea fubtrahe , & ad refiduum i transfer pro.
ximam figuram dividendi 6 , ut novum jam
habeas dividendum 16 , de quo quæres quo-
ties in eo continetur divifor ; at quoniam qua-
ter in eo continetur , hinc poft 1 in quoto
fcribe 4 , quem duc in diviforem , & produ-
&tum 16 fubfcriptum fubduc ex 16 , & nihil
fupererit . Ergo divifor 4 continetur in divi-
dendo 56 quater decies .
2. Aliud exemplum . Sit divifor 6 , dividen-
dus 348243. Hic primo quære quoties 6 con-
tinetur in prima figura dividendi 3 ? nec fe-
mel : punctum ergo fubjice fecundæ figuræ 4.
Quoties ergo continetur 6 in 34 ? quinquies :

6) 348243
.. ( 58040
30

48
48

0024
24

003

quoto igitur infcribe 5 , at 5 in 6 facit 30

quo e 34 fubducto reftat 4 , ad quem proxima
figura 8 , puncto prius fubjecto , translata , quæ-
re quoties 6 continetur in 48 ? refpondetur
octies ; at 8 in 6 producit 48 , quo ex 48 ſub-
ducto
 CHRONOLOGICE . 313.

ducto reftat oo , five nihil , ad quod transfer 2

proximam figuram dividendi ; at 6 nec femel
in 2 continetur , poft 8 itaque in quoto pinge
o , & ad dictam figuram 2 transfer proximam
dividendi 4 , ut fiat 24 , in quo 6 continetur
duc 4 in 6 ,
& duc
quater , quoto igitur adjice 4 , &
& productum 24 fubtrahe ex 24 , & ad refi-
duum oo transfer ultimam figuram dividendi
3 , in qua divifor 6 nec femel continetur , er-
go quoto adde cifram . Igitur numero 348243
per 6 divifo quotus eft 58040 , & refiduum 3.
M
Adeo ut fi ultima figura dividendi fuiffet 6 ,
quotus effet 58041 , nunc autem eft tantum
58040
3. Tota hæc operatio hoc verficulo conti-
netur :
Dic quot , multiplica , fubduc , transferque
fecandum .
i. e. Dic quoties divifor continetur in divi-
dendo , deinde per numerum quæftioni ifti re-
fpondentem & in quoto pofitum multiplica
diviforem , productum fubduc e figura vel fi-
guris divifis , & ad refiduum transfer ſecandi
five dividendi proximam figuram .

XI. Si divifor ex duabus pluribusve figuris

conftiterit , videfis quoties omnes ifte con-
tineantur in totidem primis ad finiftram
dividendi , altera etiam affumpta , fi toti-
dem prima minores fint divifore . Quot-
cunque autem figuras feliges primo divi-
dendas , ultime earum punctum fubjicies :
dein-
 314 ARITHMETICE S

deinde queras quoties divifor totus in fi-

guris dividendi usque ad puncto notatam
inclufive contineatur , numerum quæftioni
refpondentem in quoto defcribas , per quem
omnes diviforis notas multiplices ,
productum ex dictis figuris fubtrahas ,
refiduo autem proximam figuram dividen-
di, puncto etiam ab aliis diftin&tam adji-
cies , & fumma pro novo dividendo ha
bita procedes ut antea traditum eſt .

1. Ex. gr. Sit divifor 42 , dividendus 460 :

quandoquidem ambæ figuræ diviforis conti-
nentur in duabus primis dividendi , fub fecun-

42 ) 460 ( 10

42

40

da 6 punctum colloca : deinde quære quoties

42 continetur in 46 ? refpondetur femel ; poft
lunulam itaque quoto defignatam fcribe 1 , quæ
in diviforem ducta producit eundem , viz . 42.
quo e 46 fubtracto fupereft 4 , cui transfer
proximam dividendi notam o , ut fiat 40 ; in
quo numero cum nec femel contineatur 42 ,
quoto adjice o: Ergo 460 per 42 divifo quo-
tus eft 10 , & refiduum 40 .
2. Priusquam alterum proferam exemplum ,
lectorem hæc tria præmonitum vellem . 1. In
quoto plusquam unicam figuram fimul fcribere
nun-
 CHRONOLOGICE .
315

nunquam licebit . 2. Talis nota in quotiente

perpetuo fcribenda eft , per quam divifor mul-
tiplicatus a fuprapofitis dividendi figuris fubdu-
ci queat , & refiduum vel nullum fit , vel divi-
fore minus . 3. Si quid peracta divifione fu-
pererit , refiduum iftud fupra diviforem . linea
interpofita fcribendum eft ut fiat fractio .
A 3. Aliud exemplum . Annus quilibet Na-
bonafareus dies colligit præcife 365 : videa-

365 ) 2630410 ( 7206

2555

754
1.7391

2419
2190

220

mus quot anni , five quoties dies 365 conti-

nentur in 2630410 , praxis fic adminiftratur .
Divifor 365 in tribus primis dividendi figuris
nec femel continetur ; affumenda igitur etiam
quarta , & quære quoties divifor 365 conti-
netur in 2630 , puncto prius ultimæ figuræ o
fubfcripto . Hoc ut invenias , hac utaris me-
thodo : Primo , vide quoties prima figura di-
viforis 3 contineatur in duabus primis divi-
dendi , quæ funt 26 ; in iis autem continetur
octies , nam 3 in 8 facit 24. & reftat 2 ad
complementum 26 , hæc nota 2 cum proxi-
ma
 316 ARITHMETICES

1 ma dividendi 3 facit 23 videfis itaque num

proxima figura diviforis 6 octies etiam con-
tineatur in 23 , at toties non continetur , er-
go proxime minor numerus pro quoto fumen-
dus eft , viz . 7; at 3 continetur in 26 fe-
pties , & fupereft 5 , quæ cum proxima figura
dividendi 3 facit 53 , in quo etiam 6 contine-
tur fepties , & reftat 11I , cui adde ultimam
primæ hujus dividendi partis notam , quæ efto ,
& fiet 110; in quo numero ultima figura divi-
foris 5 fepties etiam continetur . Cum pro
comperto igitur habeas 365 fepties contine-
ri in 2630 , in quoto fcribe 7 , qui in 365
ductus gignit 2555 , quo ex 2630 fubducto
refiduum eft 75 , ad quod transferes proxi-
mam dividendi notam 4 , ut proximus divi-
dendus fit 754 , in quo 365 continetur bis ;
quoto igitur adjice 2 , at 2 in 365 ductus pro-
ducit 730 , quo ex 754 fubtracto reſtat 24 ,
cui adde proximam dividendi figuram 1 , &
fiet 241 , in quo 365 nec femel continetur ;
quoto igitur adjice cifram , & ad 241 transfer
ultimam figuram dividendi , quæ eft o , & ul-
timus exurget dividendus. 2410 , in quo divi-
for continetur fexies , quoto igitur adde 6 ;
at 6 in 365 producit 2190 , quo e 2410 dem-
pto , refiduum eft 220 , minus ut neceffe eft
divifore . In diebus igitur 2630410 continen-
tur anni Nabonafarei 7206 , h. e. anni.com-
pleti 7206 , & dies præterea 220.
XII. 3. Si divifor ex unitate , & cifra five
cifris tantum conftiterit , tot figuræ ex di-
viden-
 CHRONOLOGICE . 317

videndo rejiciantur quot funt cifre in di-

vifore , & perficietur divifio ..

1. Ut fit 10 divifor , 246 dividendus , e quo

abjice 6 , & quotus relinquetur 24 , & abjecta
figura 6 pro refiduo habeatur .

XIII. 4. Si divifor unam vel plures ad dex-

tram habet cifras , tam ifte quam toti-
dem ad dextram dividendi figuræ abfcin-
‫براج‬
dantur , & per reliquas inftituatur opera
tio , peracta autem divifione abfciffas divi-
dendi figuras refiduo apponas .
1. Ut fit divifor 3200 , dividendus 86560.
Primo duas diviforis cifras a figuris fignifica-
tivis commate fecernas , ut & duas ad dex-

32,00 ) 865,60 ( 27
64

225
224

160

tram dividendi figuras , viz . 60 , deinde reli-

quas dividendi , quæ funt 865 , divide. per ré-
liquas diviforis 32 ; at 865 per 32 divifo quo-
tus eft 27 , refiduum 1 , cui adde abfciffas di-
videndi figuras , & fiet 160 , ut totus quotus
fit 27 100%

XIV. Si numeri dati fint ambo diverfarum

Specierum , primo reducantur in minimam
Spe-
1
318 ARITHMETICES

Speciem , deinde juxta præcedentes re-

gulas dividantur .

1. Ut detur annus Julianus colligens d.

365. b. 6. o. o . dividendus per menfem lu-
narem five per d. 29. b. 12. 44. 3. Hic cum
fcrupula etiam fecunda colligantur , ambo nu-
meri in iftam fpeciem per regulas capite fe-
quenti traditas reducantur . At in menfe lu-
nari fcrupula fecunda funt 2551443 , in anno
Juliano 31557600 , quibus per ifta divifis quo-
tus eft 12 , & refidua fiunt fcrupula fecun-
da 940284 , quæ in reliquas fpecies reducta
faciunt d. 10. b. 21. 11. 24". In anno igitur
Juliano duodecim menfes lunares continentur ,
& præterea d. 10. b. 21. 11. 24".

XV. Divifio probatur per Multiplicationem ;

nam fi ducas quotum in diviforem , ‫ موع‬pro-
ducto adjicias refiduum , fumma erit ipfe
dividendus , fi divifio recte peracta fit .

1. Ut in exemplo fuprapofito ; numerus

460 per 42 divifus in quoto dedit 10 , in re-
fiduo 40 ; duc ergo quotum 10 in diviforem
42 , & producto 420 cum adjeceris refiduum
fumma erit ipfe dividendus 460. Recte
igitur divifum eſt.

CAP.
 CHRONOLOGICE .
319
eratraks

CA P. V.

De Reductione .

I. Hactenus de operationibus primis , fequun-

tur a primis orte .
II. Operationes a primis ortæ funt Reductio ,
Regula Proportionum .

I. AS operationes Arithmeticas a pri-

HA
mis ortas propterea nuncupamus , quod
a primis inter fe fe varie compofitis oriun-
tur . Sunt autem & aliæ quam quæ hic re-
cenfentur a primis ortæ , quas ut Chronologo
non neceffarias confulto prætermittimus .

III. Reductio eft vel Defcendens , vel Afcen-

dens .
IV. Reductio defcendens eft qua numerus ma-
joris denominationis in alium minoris de-
nominationis (fed ejusdem quantitatis ) re-
ducitur .

1. Ut fi dies reducendi fint in horas , hora

in fcrupula prima in fecunda , &c.

V. Reductio defcendens perficitur multipli-

cando numerum datum in talem numerum
proxime minoris denominationis qui æqua-
lis fit unitati in numero dato . Nam pro-
ductus eft numerus minoris denominationis
quæfitus .
Ut
 320 ARITHMETICES

Ut dentur dies 365 reducendi in horas;

horæ 24 æquales funt uni diei : duc ergo 24
in 365 , & productus . 8760 eft fumma hora-
rum quæfita , five quæ in diebus 365 continen-
tur . 60 prima æqualia funt uni horæ : duc
ergo 60 in 8760 , & fiet 525600 fumma
fcrupulorum primorum , quam fi ducas itidem
in 60 , ( quoniam 60 fecunda æqualia funt uni
primo ) productus 31536000 eft numerus fe-
cundorum quæ in datis diebus 365 continen-
tur .

VI. Si ipfe numerus datus fit diverfarum

Specierum , poft quamlibet multiplicatio-
nem fimiles Species datas fimilibus adji-
cies .
Ut Annus Tropicus eft d. 365. h. 5. 49′. fi
prima in eo contenta defideres , duc 365 in
24 , horis 8760 productis adjice 5 datas , fum-
mam 8765 duc in 60 , & producto 525900
adjunge fcrupula 49 data , & fumma fcrupu-
lorum quæfita exurget 525949.
1
VII. Reductio Afcendens eft , qua numerus
minoris denominationis ad alium majoris
denominationis , fed ejusdem quantitatis
reducitur .

VIII. Hec fit per divifionem . Nam fi di-

vidas numerum minoris denominationis da-
tum per talem numerum ejusdem denomi-
nationis , qui unitatem proxime majoris exæ-
quat , quotus erit numerus majoris deno-
minationis quæfitus .
1. Ut
 CHRONOLOGICE . 325

1. Ut dentur fecunda 31536000 in prima

horas , & dies reducenda , primo divide fe-
cunda data per 60 , ( quoniam 60 fecunda unum
primum , quæ proxime major eft denomina-
tio , exæquant ) & quotus dabit 525600 prima
in iis contenta , quæ fi dividas itidem per 60 ,
( quot prima in una hora continentur ) quo-
tiens dabit horas 8760. At in uno die col-
liguntur horæ 24. Ergo divide 8760 per 24 ,
quotus 365 erit numerus dierum qui in iis
continentur , ubi vides ut idem numerus fur-
fum & deorfum reducatur .

IX . Si quid poft divifionem fupererit , ejusdem

erit denominationis atque dividendus .

1. Ut dentur 525949 prima in dies , horas

& fcrupula reducenda . Hunc numerum fi di-
vidas per 60 , quotus erit 8765 , refiduum 49 ;
ergo præter completos dies ac horas , fcrupula
49 ejusdem denominationis ac dividendus in
iis continentur , viz. prima . Hunc quotum
8765 fi dividas per 24, quotus erit 365 , refi-
duum 5 ; at quoniam divifor 24 eft numerus
horarum unius diei , & horæ per eum dividun-
tur , hinc quotus 365 dies , refiduum 5 , ho-
ras defignat . Ergo in 525949 primis d. 365.
b. 5. 49. continentur .

CAP.
 322 ARITHMETICES

CA P. VI.

ཀ གན ། De Regula Proportionum .

I. Regula Proportionum eft qua datis tribus

numeris , quartus proportionalis invenitur .

I.
HÆc regula tria fortita eft nomina ;
nam a forma vocatur Regula Pro-
portionum , a materia Regula Trium , a præ-
ftantia vero Aurea nuncupatur .

II. Regula Proportionum eft vel Directa , vel

"
Inverfa .
III. Regula directa eft qua ut primus fe ha-
bet ad tertium , ita fecundus ad quartum
quæfitum

Ex. gr. Annis Julianis 4 æquinoctia retro-

cedunt fcrupulis 44 , quot igitur fcrupulis re-
trocedunt annis 8 ? Hic tres ( uti vides ) dan-
tur numeri , & quartus quæritur ad quem fe-
cundus eandem habeat proportionem , quam
primus ad tertium , viz. ut 4 eft ad 8 , fic 44
ad numerum quæfitum . Ubi notes etiam ,
quod ut primus numerus eft homogeneus ter-
tio , fic & fecundus quæfito : nam primus &
tertius de annis eft , fecundus autem & quæfi-
tus de fcrupulis . Et quod unus etiam e datis
annexam habeat quæftionem .

IV. In hac regula duo obferventur , Datorum

collocatio , & Quæfiti inventio .
V. Tres
 CHRONOLOGICE . 323

V. Tres dati numeri fic collocandi funt ut qui

quæftionem movet tertio loco ponatur , alter
de eadem re primo , reliquus autem ( qui &
homogeneus eft quarto incognito ) medium lo-
cum occupet .
1. Ut in exemplo propofito , numerus 8
( ut annexam habens quæftionem ) tertio lo-
co collocetur ; numerus 4 ei homogeneus , ut
annos etiam fignificans , primo loco confiftat ,
tertius 44 ( qui de fcrupulis eft æque ac quæfi-
tus ) medium poffideat : hunc in modum .
anni. fcrup. anni.
4 44 8

VI. Datis fic difpofitis , ut quæfitus invenia-

tur , duc fecundum in tertium , & produ-
Aum divide per primum , & quotus erit
quartus quæfitus :
Ut in exemplo propofito duc fecundum
44 in tertium 8 , five ( quod idem eſt ) duc &
in 44 , & productum 352 divide per primum
4, & quotus erit 88. Totam autem operatio
nem fic inftituas ,
anni. fcrup. anni.
4. 44
8

4) 352 ( 88 fcrupula quæfita .

32
www
22

32
.

32

X 2 Ergo
 324 ARITHMETICES

Ergo fi annis 4 æquinoctia retroaguntur fcru-

pulis 44 , annis 8 retrocedunt fcrupulis 88.
Aliud exemplum . Helakim five fcrupula
Chaldaica 1080 æqualia funt communibus 60
primis , quot ergo communibus æquivalent
Chaldaica 793 ? Operatio adminiftratur .:

1080 60 793
60

108,0 ) 4758,0 (44

432

438
432

60
60

108,0 ) 360,0 ( 3

324

360
60

108,0) 2160,0 ( 20

216

00000

per repetitam proportionum regulam , hunc in

modum . Primo , duc 60 in 793 , & produ-
Eto
 CHRONOLOGICE . 325

to divifo per primum 1080 quotus eft 44' ,

refiduum 60 ; quod ut quantum valeat digno-
fcas , reduc unitatem fpeciei in quoto defi-
gnatæ in fpeciem proxime minorem , at & quo-
tus fcrupula prima 44 exhibet , unum igitur
fcrupulum primum in fpeciem proxime mino-
rem , hoc eft , in fcrupula fecunda refolve ;
at 60 fecunda unum primum exæquant . Si
itaque Helakim 1080 æqualia funt 60 fecun-
dis , quot fecundis æquivalent Helakim hæc
refidua 60 Duc ergo 60 in 60 , & produ-
tum 3600 divide per 1080 , & quotus da-
&
bit 3 fecunda , & refiduum erit 360 , quod fi
ducas itidem in 60 ( quoniam unum fecun-
dum 60 tertia continet ) & productum 21600
dividas per 1080 , in quoto habebis 20 tertia
præcife . In fcrupulis itaque Chaldaicis 793
Continentur communia 44′. 3″. 20″ . Quæ exa-
&te conveniunt cum iis quæ tradita funt In-
ftit. Chronol. 1. 1. c. 3.
VII. Ad examen bujus regulæ duc quartum
five inventum numerum in primum , nam
fi productus fit numerus æqualis producto
ex fecundo in tertium rite proceffit opera-
tio .
1. Ut in primo exemplo , duc quartum 88
in primum 4 , & productus erit 352 ; at idem
producetur ex fecundo 44 in tertium 8 ducto .
Ergo proba fuit operatio .
VIII. Regula proportionum inverfa eft , qua
ut primus e datis numeris fe habet ad ter-
tium , fic quartus quæfitus ad fecundum .
X 3 1. Ut
 326 ARITHMETICES

1. Ut fi 25 operarii opus aliquod abfolvant

diebus 16 , quot diebus operarii 46 idem opus
abfolvent ? Hic dici non poteft , ut 25 ad 46,
ita 16 ad numerum quæfitum , ut in regula
directa , fed ordine inverfo ; ut 25 ad 46.
ita numerus quæfitus ad 16 : nam 25 eft mi-
nor quam 46 , & 16 major quam numerus
quæfitus , cum operarii 46 paucioribus diebus
idem opus abfolvant quam 25 .

IX. Ad numerum per hanc regulam inveni-

endum duc primum datum in fecundum ,
& productum divide per tertium , & quo-
tus erit numerus quæfitus .

1. Ut in exemplo propofito , tres dati ut

in regula directa ) fic disponantur ,

25 . 16 46

duc igitur primum 25 in fecundum 16 , &

productum 400 divide per tertium 46 ; & quo-
tus erit 84 , quo refiduo juxta priorem re-
gulam in minores fpecies reducto , totus quo-
tiens erit d. 8. b. 16. 41. Adeo ut fi operarii
25 diebus 16 opus aliquid abfolvant , idem
abfolvent operarii 46 d. 8. b. 16. 41 '.
3. Hæc autem regula inverfa rarioris fi ul-
lius eft ufus in Chronologia , ut & utraque
regula proportionum compofita , quas itaque
una cum radicibus , aliisque operationibus
Arithmeticis ut quibus Chronologo non
opus eft miffas confulto facimus .

E EXER-
 CHRONOLOGICE . 327

EXERCITATIO

ARITHMETICA .

De minimo numero , quo per duos tresve divifo-

res datos divifo , data fiant reſidua ,
inveniendo .

UANDOQUIDEM novas facillimas-

que annum Periodi Dionyfianæ ex
datis Solis & Lunæ , necnon Julianæ
Q
è Solis , Lunæ , ac Indictionis Cyclis
inveniendi methodos Inftitut. Chronol. 1. 2.
c. 8. & 9. traditas , nos demonftratas ibidem
exhibere fidem dederimus ; eam hic , quam-
vis non Geometricâ fubtilitate , quantâ ta-
men poffumus perfpicuitate pariter ac brevi-
tate exfolvere moliemur : idque in duobus
hifce Problematibus , partim & Conftructio-
ne , partim ex Euclidis Elementis , & partim
denique e fequentibus ( ut ita dicam ) Axio-
matis demonftrandis . Cum enim nova res hic
agatur , quam nec Euclidis ( ut opinor ) Ele-
menta funt demonftrando , nos quatuor hæc
tanquam Axiomata præmittere coacti fumus ,
ut e quibus inter alia Problematum fubfequen-
tium demonftratio neceffario dependet .

X 4 AXIO-
 328 ARITHMETICES

AXIOM AT A.

1. Unitas numerum quemcunque multiplicans

eundem producit .
、- །

II. Si B per A divifo reftet C , & ſi B di-

vidatur per multiplum A , etiam numero
Arefiduo per A divifo fupererit C.

Ut 18 per 4 divifo reftat 2 ; ergo fi dividas

18 per 12 , multiplicem diviforis 4 , etiam re-
fiduo 6 per 4 divifo , idem fiet refiduum 2.

III. Si minor aliquis numerus A majoris B

partem aliquam vel partes metiatur , fed
reliquam dividens refiduum fecerit C , idem
refiduum faciet & fi totum dividat .

Ut in numero 18 , 4 partem ejus 12 meti-

tur ; fed reliquam 6 dividens refiduum facit 2 ;
ergo & toto numero 18 per 4 diviſo reftat 2.
Numeri 28 ex 9 , 12 , & 7 compofiti , duas
partes , viz. 9 & 12 , metitur 3 ; at reliqua
parte 7 per 3 divifa reftat 1 ; idem ergo refi-
duum 1 fiet , etfi 28 per 3 dividatur .

IV. Si C fit minimus numerus , quem A Ꮕ B

metiuntur , unicus tantum datur numerus mi-
nor ( vel non major ) quam C , qui per A &
B divifus, refidua faciat G & H.
Ut 6 minimus eft , quem 2 & 3 metiuntur ;
ergo unicus tantum eft numerus minor quam 6,
puta 5 , qui per 2 divifus relinquit 1 , per 3 re-
lin-
 CHRONOLOGICE •
329.

inquit 2. Sic & nullus præter 4 per 2 relin-

quito , per 3 relinquit 1. Sic 532 ( Periodus-
Dionyfiana ) minimus eft , quem 28 & 19 me-
tiuntur : Ergo unicus tantum datur numerus
isque 326 minor quam 532 , qui per 28 divi-
fus relinquit 18 , per 19 refiduum facit 3. Hinc
eft , quod per totum hujus Periodi contextum
jidem Cycli Solis & Lunæ nunquam recurrant .
Valet hæc regula in tribus ( vel pluribus ) et-
iam numeris : ut in Periódo Juliana ex 28 2
19, & 15 , in fe ductis genita : cum enim fo-
lidus eorum 7980 minimus fit , quem hi tres
28 , 19 , & 15 metiuntur , unicus tantum da-
tur numerus minor , quam 7980 , nempe 5646,
qui per 28 , 19 , & 15 divifus , refidua faciat 18 ,
3 , & 6: & fic in reliquis .
PROBLEMA I.

Invenire numerum P minimum , quo per da-

tos quoscunque A , B , inter fe primos divi-
fo , refidua funt data , K , L.
A K C
4 -8
B L D
7 5 21
F M P
28 82 26

Primo inveniatur D minimus multiplex nu-

meri B talis ; quo per A divifo fuperfit unitas ,
& inveniatur etiam C minimus numeriA mal-
tiplex talis , quo per B divifo reftat unitas .
Dein-
 330 ARITHMETICES

Deinde multiplices refidua tua data , K qui

dem ( refiduum ex A ) in D multiplum B , &
L ( refiduum ex B ) in C multiplicem A ; de-
nique fummam horum productorum ex K in
D & L in C , divides per Fex A in B fa-
&
tum , & refiduus fiet P, quo per A divifo fu-
pererit K , & per B divifo refiduum erit L.
Dico P effe numerum quæfitum .
Dem. Quod primo P per A divifo reftat K ,
fic oftendo. D multiplex ( a ) numeri B per A
divifus refiduam facit ( b ) unitatem ; Ergo uni-
tate ex D dempta refiduus fit multiplex A : Er
go K in D ductus multiplicat multiplum A,
& iftam præterea unitatem , quæ ex D per A
divifo fupereft . At multiplo A per A divifa
( c ) nihil fupereft ; ergo K in D ducto , & per
A divifo , ifte tantum numerus reftat , quem K
in unitatem ductus gignit : at K in unitatem
( d ) facit K , ergo K in D ductus , & per A
divifus refiduum facit K. Porro A metitur
( e ) fui multiplum C ; at C metitur ( f) L in
C , ergo & ( g ) A metitur L in C. Ergo in M
compofito ex K in D & L in C , A unam iftius
partem ( quæ eft L in C ) metitur , & alteram
K Kin D dividens refiduum facit K : Ergo &
(h) toto compofito M per A divifo reftat K.
Denique fi dividas M per F exA in B genitum ,
eum divides per multiplicem A, ut ( i ) quem
A metitur per B. Numerus itaque refiduus
P per
( a ) Conftruct. (b ) Conſtruct.
(c ) Euclid. 1.7. def. 5. juxta Flavium . ( d ) Ax. 1.
( e ) Eucl. 1.7.d.5. ( f) Ib. Ax. 7. ( g) Ib. Ax. 11 .
( h ) Ax.3. ( i ) Eucl. 1.7. Ax, 7.
 CHRONOLOGICE . 335

P per A folum divifus ( k ) idem refiduum fa-

I ciet quod ipfe M ; at M ergo & P per A divi-
fo reftat K.
Secundo , quod P per B divifo reftat L , eo
T
dem modo probatur . Nam ut D per A, fic
C per B divifo ( 1 ) reftat unitas : Ergo eadem
ratione qua K in D per A reftat A , etiam L
in C per B divifo reftat L. At ( m ) B metitur
D, & D metitur ( n ) K in D , ergo & B me-
titur ( o ) K in D. Ergo in M ex L in C ,
& K in D compofito , B unam iftius partem ,
viz. K in D metitur ; at altera quæ eft L in
C per B divifa reftat L ; ergo & ( p ) toto M per
B divifo reftat L. Et fi dividas M per F ex
A in B factum , eum dividis per ( q ) multi-
plicem B Ergo refiduus P/per B divifus ( r)
idem refiduum faciet , quod totus M, át M, er-
go & P per B divifo reftat L.
Tertio , quod P minimus fit numerus , qui
per A, B divifus , hæc data faciat refidua , fic
probatur : F genitus ex A , B ( s ) minimus eft
quem A B metiuntur . Ergo ( t ) unicus tan-
tum datur numerus minor quàm F , qui per
A & B divifus refidua faciat K & L. At P
ut refiduus minor eft quam F divifor ; Ergo
minimus eft , qui per datos divifores refidua
data faciat .
Corollarium ,

Hinc patet quare fi Cyclus Solis currens du-

catur
(k ) Ax . 2. ( 1 ) Conſtruct. (m ) Conftru&t.
(n ) Euch. 1.7. ax.7 ( 0 ) Ibid. Ax.11. ( p) Ax. 3.
(9 ) Eucl- 1.7. ax. 7. ( r ) Ax. 2.
(s ) Eucl. 1.7. prop. 36. ( † ) Ax.4.
 ES
332 ARITHMETIC

catur in 57 , & Cyclus Lunæ in 476 , produ

torum fumma per 532 ex 28 in 19 factum
&
divifa refiduum faciet annum Periodi Diony-
fianæ datis Cycli præditum . Nam Cycli 28 &
19 funt inter fe primi , & 57 eft primus mul-
tiplex 19 , quo per 28 , & 476 , minimus mul-
tiplex 28 , quo per 19 divifo refidua fit uni-
tas . Quæ unitas utrobique relicta efficit , ut
fi Cyclus Solis currens ( puta 18 ) ducatur in
57 , & Cyclus Lunæ ( puta 3 ) ducatur in 476 ,
productorum fumma 2454 per 532 divifa refi-
duum faciet minimum quo per 28 divifo re-
ftat 18 , & per 19 divifo reftat 3 , qui igitur
annus eft Periodi Dionyfianæ , in quem folum
dati Cycli concurrunt .

PROBLEM A II.

Invenire numerum ○ minimum , quo diviſe

per datos M, B, A , inter fe omnimodo pri-
mos, refidua fint data K , L , Z.
MOKNE

B
9 7
mQ00

L
2 5
+4

F N
4
+

28 36 189
R X
803 252

Primo inveniatur F minimus multiplex A

in B
 CHRONOLOGICE .
333
in B talis quo per M divifo fuperfit unitas ; de-
inde inveniatur N primus five minimus mul-
tiplex A in M talis, ut eo per B divifo refter
unitas denique inveniatur & minimus
multiplex B in M talis , ut eo per A divifo
reftet etiam unitas : his inventis , K refiduum
datum ex M ducatur in F , L refiduum ex B
ducatur in N, & Z refiduum ex A multipli-
cetur in Q. Summa trium horum Producto-
rum , quæ eft R , } dividatur per X folidum
MBA, & refiduus fiet O , quem dico quæfi-
tum effe , five minimum quo per MBA divi-
fo refidua funt data KLZ .
Dem. Quod primo O per M divifo reftat K ,
fic oftendo : F ( a ) multiplex A in B , ( qui
in exemplo hic allato eft fimplex tantum pro-
ductus ) per M divifus refiduam facit (b) uni-
tatem , qua itaque ex F fubducta , refiduus fit
multiplex M. Ergo K in F ductus multipli-
cat multiplum M, & iftam præterea unitatem ,
At multiplo M per M divifo ( c ) nihil re-
ftat . Ergo K in F per M divifo , refiduus fit
tantum productus ex K in unitatem . At ( d )
K in unitatem facit K : Ergo K in F per M
divifo reftat K. Præterea ( e ) M metitur N,
ut productum ex A in M, at N metitur ( f)
L in N; Ergo & ( g ) M metitur L in N :
At M metitur etiam Q, ut ( h ) multiplum B
in M; at Qmetitur ( i ) Z in Q: Ergo & ( k )
M me-
( a) Conftruct. (b ) Conftru&t. (c ) Eucl. 1.7. def. 5.
( d ) Ax. 1. (e ) Eucl. 1. 7. ax.7. ( f) Ibid.
(g ) Ibid. ax. 11. ( h ) Conftruct. ( i ) Eucl.1.7. ax. 7.
(k ) Ibid. ax, 11.
 334 ARITHMETICES

M metitur Z in Q. Ergo in R fumma pro-

ductorum horum ex K in F , L in N , & Z in
Q; M duas iftius partes , five L in N, & Z
( 1 ) in Q, metitur ; at reliqua , quæ eft K in
F per M divifa reftat K. Ergo & tota fum-
ma R ex tribus iftis Productis compofita per
M divifa refiduum facit K. Et fi dividatur R
per X folidum MBA , dividetur tantum per
(m ) multiplum M; Ergo numerus refiduus O
(n ) idem quod R per M divifus refiduum fa-
ciet . At R, ergo & O, per M divifo reftat
K, quod erat demonftrandum .
Secundo , quod idem numerus O per B di-
vifus refiduum facit L, & per A relinquit Z
eodem modo probetur . Nam ut F ex A in B
facto per M, fic N ex A in Mper B, & Q ex
B in Mper A divifo (0) reftat unitas ; quo fit
ut L in N per B divifo reftet L , & Z in Q per
A divifo fuperfit Z. Adeo ut in R fumma
productorum ex K in F , L in N, & Z in Q;
fic ut M duas iftius partes , viz. L in N , &
Żin metitur ; fed reliquam K in F dividens
refiduum facit K: fic B duas partes fui mul-
tiplices , viz. K in F & Z in Q , metitur ; at
L'in N per B divifo reftat L , & A duas etiam
metitur , viz. K in F & L in N ; at tertiam ,
quæ eft Z in Q , dividens refiduam facit Z.
Et cum tota fumma R dividitur per MBA,
per cujusque multiplum dividitur . Ergo 0
refiduus per B & A divifus eadem faciet re-
fidua quæ R. At R, ergo & O per B divi-
fus
( 1 ) Ax. 3. ( m ) Eucl.l.7, ax.7. ( n ) Ax, 2. … ( 0 ) Conſtruct
.
 CHRONOLOGI
ICE
CE . 335

fus relinquit L , & per A refiduum facit Z

1.
quod etiam erat demonftrandum .
Quod autem hic minimus fit numerus qui
•
per datos divifores refidua data faciat , fic
probo . X folidus MBA , ( p ) minimus eft
quem MBA métiuntur . Ergo ( q ) unicus eft
tantum numerus minor quam X , qui per MSA
divifus refidua faciat KLZ . At Out refi-
duus ex divifore X minor eft quam X, ergo
minimus .
Corollarium.
Hinc conftat quare , fi Cyclus Solis cur-
rens ducatur in 4845 , Lunæ in 4200 , & In-
dictio in 6916 , productorum fumma per 7980
divifa refiduum faciet annum Periodi Julia-
næ , in quem dati Cycli concurrunt . Nam
Cyclus Solis, 28 , Lunæ 19 , & Indictio 15 ,
funt numeri inter fe omnimodo primi , tales
nimirum ut nec quosvis eorum duos commu-
nis aliqua menfura præter unitatem metiatur .
At 4845 eft multiplex numeri ex 18 in 15
ducti , ( nam 19 in 15 facit 285 , quo in 17
ducto fit 4845 ) & quidem minimus quo per
28 divifo reliqua fit unitas , & 4200 eft mi-
nimus multiplex 28 in 15 quo per 19 , &
6916 minimus multiplex 28 in 19 , quo per
15 divifo reftat unitas . Ex qua unitate fic
ubique relicta , fequitur ut fi Cycli curren-
tes ducantur in hosce numeros , quisque , viz.
in fuum fuprafcriptum , fumma productorum
per 7980 folidum 28 , 19 & .15 divifa refi
duum

(P) Eucl. 1.7. prob. 38. ( 9 ) Ax. 4.

 336 ARITHMETICES

duum faciet numerum quo per 28 , 19 & 15

divifo refidui fiunt Cycli currentes dati , qui
proinde eft ipfe annus Periodi Julianæ quæ-
fitus , ut in quem dati Cycli conveniunt

Soli Deo Gloria .

FINIS.

Adnotatio addenda ad pag. 158. lin. 21. poſt hæc

verba, augendus eft .
;
Ad hunc locum Thomas-Pius Maphæus de
Cyclorum Solilunarium inconftantiq & emenda-
tione cap. 1. §. 5. num. 29. hæc adnotat : Ofci-
tanter , non perpenfo numerorum fubtractitiorum
progreffu , regulam inveniendi ex Juliana Epa-
Aam Gregorianam tradidit Beveregius ; & per-
peram univerfalem facit , fubtrahendo ab anno
1582. ad 1699. decem ; a 1700. ad 1899. unde-
cim ; a 1900. ad 2199. duodecim dies ab Epacta
Juliana ; & fic , inquit , deinceps numerus fub-
trahendus unitate augendus eft : in centenariis e-
nim 2200. 2300. 2400. 2500. numeri fubtractitii
funt 13. 14. 13. 14. Aliorum dierum , qui in
reliquis centenariis fubtrahendi funt , ordinem
& progreffum notat ille exhibetque Tabula I.
in calce ejusdem Operis .

Ex
 337

Ex Lectione xxix . Joannis KeiLL

De Kalendario , & Cyclis .

PROBLEMA.

Atis Cyclorum Solis , & Lunæ annis ,

invenire annum Periodi Dionyfiana ,
D v. gr. fit Cycli Lunaris annus 17 ,
Solaris 21 , quæritur numerus qui fi

per 19 dividatur , relinquentur 17 , at fi per

28 dividatur relinquentur 21 , qui ut inve-
niatur , quærantur duo numeri , quorum unum
metitur numerus 28 , at fi per 19 idem divi-
datur , relinquentur 17 , alterum numerum
metitur 19 , at fi per 28 dividatur idem nu-

merus , relinquentur 21 , nam patet horum

numerorum fummam propofito fatisfacere .
Ad inveftigationem horum numerorum a-
nalyticam ; ponamus numerum primum effe
28x , eft enim multiplex numeri 28 , & quo-
niam hic numerus divifus per 19 , relinquit
17 , auferatur a 28x numerus 17 , & reliquus
erit multiplex numeri 19 , ideoque 19 divi-
det 28x- 17 , fed dividit quoque 19 numerum
19x , quare dividet differentiam numerorum
fcil. 9x- 17 , qui itaque erit multiplex nume-
ri 19 , fit 9x- 1719n , & erit n numerus
19n-|-17. Itaque cum X fit
integer , & X =

numerus integer , 9 dividet 19n-1-17 , fed

9 dividit 18n-1-9 , quare patet numerum 9
Y divi-
 338
n--8
dividere n-1-8 , adeoque ¹ -+- eft numerus in-
9
teger , fit ille 1 , & erit n=1 , & x=4 , un-
de 28x112 numero primo inveniendo .
Sit fecundus numerus igy , eft enim multi-

plex numeri 19 , unde 19 28 eft numerus in-

280-1-20
teger , fit 19y- 21 = 28n , unde y
19
quare cum 19 dividat 19n-- 19 , dividet etiam
9n-1-2
9n-1-2 , eritque 19 numerus integer , fit il-
le p ; unde 9n-1-2 = 19p , & n = 19p-2 cum-
9
que 9 dividat 18p , dividet etiam P- 2 ; ideo-

que P29 eft numerus integer , vel nihil , fit = 0

eritque pz , && n=1
n = ¹²994= 4 ,, & 19y = 28n -1-
21133 , eft itaque numerorum unus 112 , &
alter 133 , quorum fumma 245 propofito fatis-
facit , & quandocunque Cyclus Solis eft 21 ,
& Lunæ 17 , annus Periodi Dionyfianæ eft 245.
Hoc idem Problema aliter folvi poteft per
duos determinatos , & conftantes multiplicato-
res , tales , ut unus dividi poffit per 28 fine
refiduo , at fi per 19 dividatur , refiduum fit 1 ,
alterum dividit fine refiduo numerus 19 , at fi
numerus 28 eundem dividat , refiduum fit 1 .
Tales numeri itidem inveniuntur ac præceden-
tes , hac fcilicet ratione ; fit primus numerus
28x , alter 19y ; quare numerus 19 dividet fine
refiduo 28x- 1 , adeoque dividet quoque 9x- 1 ;
19n-|-1
fitn , erit X = 19
x= unde erit nu-
19 9 ,
merus
 339

merus integer , & minimus numerus , qui pro n

19n-|-1
poni poteft erit 8 , fit itaque n=8 , fit x= 9
=
= 17 , unde primus numerus 28x erit 476.
Sit iterum 1971
== n , unde y = 28n-|-1 ; fit -9n- |-1
28 19 19
= p , erit n = 19 , & numerus integer ,
19p-1
vel nihil . Sit P-Io , erit PEI , & n=
9
= 2 , & 19y = 28n -1-1 = 57 . Numeri itaque
quæfiti funt = 476 & 57. Et quoniam numero
476 divifo per 19 , reftat 1 , fi 476 per nume-
rum quemlibet minorem quam 19 multiplice-
tur , & productus per 19 dividatur , reftabit
præter quotientem numerus , qui 476 multi-
plicat . Similiter quoniam 57 divifus per 28 ,
refiduum fit ; fi hic numerus 57 per nume-
rum quemlibet minorem quam 28 multiplice-
tur, & productus per 28 dividatur , relinque-
tur numerus multiplicans .
Hinc elicitur Canon pro inveniendo Anno
Periodi Dionyfianæ qui fequitur .
Multiplicetur numerus Cycli Solaris per 57 ,
& numerus Cycli Lunaris per 476. Producto-
rum fumma dividatur per 532 , qui reftat præ-
ter quotientem numerus erit Periodi quæfitus .

Y 2 Pro-
 340

Problema Alterum .

Atis annis , Cycli Solaris , & Lunaris , &

Indictionis , invenire annum Periodi Ju-
lianæ . Problema hoc eodem modo folvitur ,
quo fimilis Problematis de Dionyſiana Perio-
do folutionem dedimus , fcil. inveniantur tres
numeri tales , ut primus fit multiplex nume-
rorum 19 , & 15 , feu eorum producti 285 ,
at per 28 divifus relinquat numerum Cycli
Solaris ; fecundus fit multiplex numerorum 28,
& 15 , feu eorum productí 420 , at per 19 di-
vifus relinquat numerum Cycli Lunaris . Ter-
tius denique fit multiplex numerorum 28 , &
19 , at per 15 divifus relinquat numerum Cy-
cli Indictionis . Horum numerorum fumma fi
minor fit 7980 erit annus Periodi Julianæ
quæfitus . Quod fi major fuerit dividatur per
7980 , & refiduus numerus erit annus Perio-
di Julianæ .
Poteft etiam Problema folvi per determi-
natos , & conftantes tres multiplicatores , quo-
rum primus fit multiplex numeri 285 , at per
28 divifus relinquat i. Secundus fit multiplex
numeri 420 , at per 19 divifus relinquat 1 .
Tertius fit multiplex numeri 532 , at per 15
divifus relinquat 1. Hi numeri inveniuntur
methodo in præcedente Problemate , de Pe-
riodo Dionyfiana , oftenfa , & funt 4845
4200 , 6916. Quibus inventis Canon pro in-
veniendo anno Juliana Periodi , ex datis Cy-
clorum annis eft qui fequitur .
Annus
 341

Annus Cycli Solaris multiplicet numerum

4845 , Cycli Lunaris annus numerum 4200 ,
& Indictionis annus numerum 6916. Produ-
&torum fumma dividatur per 7980 omiffo quo-
tiente , refiduum erit annus Periodi Julianæ .
Exemplum hoc anno 1718. Cyclus Solis eft 19.
Lunæ 9. Indictionis 11. Multiplicetur 4845
per 19 , productus eft 92055 , & 4200 per 9 ,
productus eft 37800. Denique 6916 in 11 du-
Etus , productus eft 76076. Productorum fum-
ma eft 205931 , qui per 7980 divifus , refiduum
præter quotientem erit 6431. annus Periodi
Julianæ .

ΝΟΙ
 1

NOL REFORMATORI

"Dello Studio di Padova .

Vendo veduto per la fede di Revifione, &

A Approbazione del P. F. Paolo Tomaſo Ma-
nuelli Inquifitore , nel Libro intitolato : In-
ftitutiones Chronologice , Libri duo , per Guliel-
mum Beveregium , cum Præfatione manuſcripta ,
non v'effer cofa alcuna contro la Santa Fe-
de Cattolica ; e parimente per Atteftato del
Segretario Noftro , niente contro Prencipi ,
e buoni Coſtumi , concediamo Licenza a Gio.
Battiſta Pafquali Stampatore , che poffi ef-
fer ftampato , offervando gli ordini in mate-
ria di Stampe , e prefentando le folite copie
alle Pubbliche Librerie di Venezia , & di Pa-
dova .

Dat. 5. Ottobre 1737 .

Gio: Francefco Morofini Kav. Reform .

<
Pietro Grimani Proc. Reform.

<

Agostino Gadaldini Segr.

1
1