1.

BÖLÜM
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN AMAÇLARI
VE TEMEL İLKELERİ

Doç.Dr. Seyithan DEMİRDAĞ

1
 1.GİRİŞ

 Dünyada yaşanan hızlı, hızlı olduğu kadar da çok yönlü

olan değişim ve dönüşüm faaliyetleri, özellikle yönetim
anlayışındaki yapılanmayı yeniden sorgulamayı
gündeme getirmiştir.

2
 2.TEMEL KAVRAMLAR
Eğitim: Bireyin yaşadığı toplumda uygulama değeri olan yetenek,
yöneliş ve diğer davranış örüntülerini kazanarak davranış
değiştirdiği, gizil güçlerini keşfederek geliştirdiği toplumsal süreçler
toplamıdır.

Yönetim: Örgüt amaçlarının gerçekleştirilmesi için insan ve madde

kaynaklarının etkili bir biçimde eşgüdümlenerek işlerin yapılmasını
sağlamak ya da örgütte çalışan insanların eylemlerini düzenli bir
işbirliği içerisinde eşgüdümleyerek örgüt amaçlarını
gerçekleştirmek için yönlendirmektir.

3
 2.TEMEL KAVRAMLAR
Merkezden Yönetim: Yönetsel hizmetlerin merkezde toplanması, bu
hizmetlerin merkez ve merkezin hiyerarşisi içerisinde yer alan
örgütlerce yürütülmesidir.

Yerinden Yönetim: Yönetsel kararların alınması ve görevlerin yerine

getirilmesinde yetki ve sorumluluğunun ya coğrafî, ya da işlevsel
ölçütlere bağlı olarak merkezî hükümet örgütü dışında, hizmet
yerinde bulunan organlarca üstlenilmesidir.

4
 2.TEMEL KAVRAMLAR
Örgüt: Örgüt; insanların bir ya da daha fazla gereksinmesini gidermek
için, insan ve madde kaynakları düzeninin ve işleyişinin sürekli
yenileştirildiği organik bir sistemdir.

Okul: Genel tanım olarak eğitim ve öğretim amacıyla tasarlanmış

mekâna verilen bir isimdir.

Yönetici: Milli Eğitim Bakanlığı’nca bakanlık merkez ve taşra teşkilâtı

ile her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında
yönetim görevi alan kişi olarak tanımlanmaktadır.

5
 2.TEMEL KAVRAMLAR

Öğretmen: Milli Eğitim Bakanlığı’nca her derece ve türdeki örgün

ve yaygın eğitim kurumlarında, kurs ve seminerlerde eğitim ve
öğretim hizmetlerini yürüten kişiler olarak tanımlanmaktadır.

Öğrenci: Günlük hayatta genel olarak öğrenim görmek amacıyla

herhangi bir öğretim kurumunda okuyan, bir öğretmenin gözetimi
ve yol göstericiliği altında belli bir konu üzerinde çalışan, öğrenim
görmek amacıyla ders alan, bir bilim veya sanat yetkilisinin
gözetimi ve yol göstericiliği altında belli bir konuda çalışan, özel
ders alan kimse olarak tanımlanmaktadır.

6
 3.EĞİTİM SİSTEMLERİNİN YAPILANDIRILMASI

Eğitim sistemlerinde meydana gelmesi düşünülen yapısal

değişiklikler ülkelere göre farklılıklar gösterse de temelde
üç temel eğilimden söz edilmektedir:
– Merkeziyetçi yapı
– Yerel yapı
– Hem merkeziyetçi hem yerel (karma) yapı

7
 3.1. Merkezden Yönetim

 Siyasi bakımdan bir ülkede kanunî ve hukukî bir birliğin

varlığını,
 İdari bakımdan da kamu hizmetlerinin ve
 Bütünüyle idari fonksiyonunun merkezde toplanmasını
ifade eder.

8
 3.2. Yerinden Yönetim

 Merkezin kendi dışında bir otoriteye, tüzel kişiliklere

birtakım yetkilerini aktarmasıdır.
 Yerel yönetim, adem-i merkeziyet ve yetki
genişliği/yetki aktarımı kavramlarıyla eş anlamlı olarak
ta kullanılmaktadır.

9
 3.3.Karma Yönetim (Merkeziyetçi ve
Yerel Yönetim)

 Bu yaklaşıma göre durumsallık ilkesi dikkate alınarak

eğitim hizmetlerinin yönetiminde yerine göre merkezi
yönetimin etkin olması, yerine göre de yerinden
yönetim birimlerinin etkin olması beklenmektedir.
Yerine göre de birlikte karar verilmesi gerektiği
vurgulanmaktadır .

10
 4.TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNE
GENEL BAKIŞ

 Türkiye'de eğitim; devletin denetimi ve gözetimi altında

yapılmaktadır.
 Millî Eğitim Bakanlığı merkez teşkilâtı, taşra ve yurtdışı
teşkilâtları eğitim hizmetlerinin sunumunda önemli görevler
üstlenmektedirler.
 Eğitim hakkı, T.C Anayasası ile güvence altına alınmış;
eğitimin tür ve kademelerini ve işleyişe dönük esasları
düzenleyen mevzuatla Türk Eğitim Sistemi bugünkü yapısını
kurmuştur.
 Türk Millî Eğitim Sisteminin genel çerçevesi, 1739 sayılı Millî
Eğitim Temel Kanunu ile belirlenmiştir.

11
 4.TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNE
GENEL BAKIŞ

 Türk Millî eğitim sistemi, "örgün eğitim" ve "yaygın eğitim"

olmak üzere, iki ana bölümden oluşmaktadır.
 Örgün eğitim: kendi içerisinde okul öncesi eğitim, ilköğretim,
ortaöğretim, yükseköğretim olarak alt birimlere ayrılırken,
özel eğitim ve özel öğretim de orta öğretim içerisinde
değerlendirilmektedir.
 Yaygın eğitim: örgün eğitim sistemine hiç girmemiş,
herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden
birinden ayrılmış olan bireylere gereksinme duydukları
alanda örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen
eğitim faaliyetlerinin tümünü kapsayan eğitimdir.

12
 5.TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI

5.1. Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları-1

1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan

Atatürk milliyetçiliğine bağlı; laik ve sosyal bir hukuk Devleti
olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını
bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak
yetiştirmek,

13
 5.TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI-2
5.1. Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları-2

2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve

sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel
düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan
haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma
karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak
yetiştirmek;

14
 5.TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI-2
5.1. Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları-2

3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri,

davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak
suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak
ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi
olmalarını sağlamak;

15
 5.TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI

5.2. Türk Millî Eğitiminin Özel Amaçları:

Türk eğitim ve öğretim sistemi, bu genel amaçları

gerçekleştirecek şekilde düzenlenir ve çeşitli derece ve
türdeki eğitim kurumlarının özel amaçları, genel amaçlara
ve Türk Milli Eğitiminin aşağıda açıklanan temel ilkelerine
uygun olarak tespit edilir.

16
 6.TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN TEMEL
İLKELERİ
1. Genellik ve Eşitlik
2. Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları
3. Yöneltme
4. Eğitim Hakkı
5. Fırsat ve İmkân Eşitliği
6. Süreklilik
7. Atatürk İnkılap ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği
8. Demokrasi Eğitimi
9. Laiklik
10. Bilimsellik
11. Planlılık
12.Karma Eğitim
13. Eğitim Kampüsleri ve Okul İle Ailenin İşbirliği
14. Her Yerde Eğitim

17
 7. BAZI GELİŞMİŞ ÜLKELERDE
KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİM YÖNETİM
SİSTEMLERİ

7.1. Japonya’da Eğitim Yönetimi

 Japon eğitim sisteminin idaresinde yerinden yönetim esas
alınmaktadır.
 Japon eğitim sistemi 47 eğitim bölgesine ayrılmış olup, örgün eğitim;
 a)Okul Öncesi Eğitim (Anaokulu=Yochien) ve Kreşler=Haikuen)
 b)İlkokul (Shogakko),
 c)Ortaokul (Chugakko),
 d)Lise (Kotogakko),
 e)Yüksekokul (Tanki-daigaku) ve Üniversite (Daigaku)
olmak üzere beş kademeli olarak düzenlenmiştir.

18
 7. BAZI GELİŞMİŞ ÜLKELERDE
KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİM YÖNETİM
SİSTEMLERİ

7.1. Japonya’da Eğitim Yönetimi

 Merkezî yönetim
– eğitimle ilgili hedef ve politikaları belirlemek ve
– eğitimle ilgili çalışma programını her yıl yayımlamak gibi koordinatör bir
rol oynarken;
 Yerel yönetimler
– okul bütçeleri,
– eğitim programları,
– öğretmen atamaları,
– ders kitapları ve
– denetim gibi alanlarda geniş bir yetkiye sahiptir.

19
 7. BAZI GELİŞMİŞ ÜLKELERDE
KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİM YÖNETİM
SİSTEMLERİ

7.2. Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) Eğitim Yönetimi

 ABD eğitim sisteminin idarî yapısını merkezî kontrolün az olduğu,
yetki ve sorumlulukların yerel birimlerde yoğunlaştığı bir sistem
oluşturmaktadır.
 ABD, federatif bir yapıya sahiptir.
 Eğitim merkezden yönetilmez ve eyaletlerin sorumluluğuna
verilmiştir.
 ABD’de her eyalet eğitim kurumlarının açılması ve işletilmesi ile ilgili
geniş yetkileri olan idarî bölgelere ayrılmıştır.
 Her bölgenin 5 ila 7 üyeli bir eğitim kurulu vardır.
 ABD’de teorik olarak 50’nin üzerinde farklı okul sisteminin
bulunduğu söylenebilir.
20
 7. BAZI GELİŞMİŞ ÜLKELERDE
KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİM YÖNETİM
SİSTEMLERİ

7.3. İngiltere’de Eğitim Yönetimi

 Doğrudan merkezi otoriteye bağlı okullar yoktur.

 Yerel yönetimler özerktir ve eğitim personelinin atanması ve
ücretlerinin ödenmeleri konularında yetkilidir.
 Okul programlarının hazırlanmasında yetki okul yönetimindedir.
 Bölge düzeyinde bile resmi program yoktur.
 İngiltere ve Galler’de 105 bölge eğitim yönetimi bulunmaktadır.
 Eğitimin denetimi merkezi hükümete bağlı ve eğitim sisteminin
işleyişinde önemli etkiye sahip kişilerden oluşan majesteleri
müfettişlerince yapılır.

21
 7. BAZI GELİŞMİŞ ÜLKELERDE
KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİM YÖNETİM
SİSTEMLERİ

7.4. Almanya’da Eğitim Yönetimi

 Almanya Federal Cumhuriyeti 16 eyaletten oluşur ve zorunlu eğitim
süresi 12 yıldır.
 Bütün okullar devlet denetimine tabidir ama eğitim sistemi merkezi
değildir
 Eğitimle ilgili yetkiler federal devlet ile eyaletler arasında
paylaştırılmıştır.
 Federal hükümette eğitim ve bilimden sorumlu bakan sadece
koordinasyonu sağlar.
 Eğitim alanındaki yasama ve yönetim işlerinde yetkinin büyük kısmı
eyaletlerdedir.
 Federal yapının bir gereği olarak eğitimle ilgili yetki ve sorumluluklar

22 eyalet, bölge, şehir, kasaba ve köy gibi yerel yönetim organları

tarafından paylaşılmıştır.
 7. BAZI GELİŞMİŞ ÜLKELERDE
KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİM YÖNETİM
SİSTEMLERİ

7.5. Fransa’da Eğitim Yönetimi

 Fransa’da merkezî yönetimin yetkilerinin çoğu bölge ve illere
devredilmiştir.
 Fransa’da eğitimin örgütsel yapısı, merkez teşkilâtı, eğitim bölgesi
rektörlükleri, il eğitim müdürlükleri ve belediyeler şeklinde
düzenlenmiştir.
 Eğitimden sorumlu en yüksek birim Eğitim Bakanlığıdır.
 Bakanlıktan sonra en yetkili birim Yüksek Eğitim Konseyidir.
 Fransa’da eğitim bakanlığı, eğitim politikasını, eğitim hedeflerini,
programları ve diploma düzeylerini belirleme, öğretmen alımı ve
öğretmen statüsünü belirleme gibi birtakım temel sorumlulukları
üstlenirken, yetkilerinin çoğunu eğitim bölgelerine, il millî eğitim
müdürlüklerine ve mahallî kuruluşlara devretmiştir.
23