Lotnicza Akademia

Wojskowa w Dęblinie

Laboratorium elektroniki
Grupa CL2 Data wykonania ćwiczenia:
Zespół:
Ćwiczenie prowadził:
1. Łukasz Gosek
mgr inż. P. Krzysiak
2. Czarek Jarka
3. Dorota Kołaczek
4. Konrad Hojda Podpis
5. Michał Janik
6. Jakub Kaliszewski
…………………………………………………..

Temat ćwiczenia: Badanie cyfrowych układów scalonych

1
SPIS TREŚCI
WSTĘP.......................................................................................................... 3
SPRAWDZENIE TABLIC STANÓW PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW
LOGICZNYCH.............................................................................................. 5
BADANIE PRZERZUTNIKÓW .................................................................... 7
CHARAKTERYSTYKI PRZENOSZENIA BRAMEK U WY = f(UWE) ............ 12
PRZEBIEGI CZASOWE OBRAZUJĄCE DZAIŁANIE LICZNIKÓW ......... 14
WNIOSKI.................................................................................................... 16

2
WSTĘP

Czym jest układ scalony?

Jest to zminiaturyzowany (mikrominiaturowy) układ elektroniczny
charakteryzujący się tym, że wszystkie lub część elementów wraz z połączeniami
są wykonane nierozłącznie w jednym cyklu technologicznym na powierzchni lub
wewnątrz wspólnego podłoża. Podłożem może być monokryształ, polikryształ
(zazwyczaj stosuje się krzem).

Rys. Przykładowy układ scalony

Ze względu na rodzaj przetwarzanego sygnału, układy scalone można

podzielić na:

• układy scalone analogowe (przetwarzany jest sygnał ciągły)

• układy scalone cyfrowe (przetwarzany jest sygnał impulsowy [sygnał
dyskretny])
• Układy scalone cyfrowo-analogowe – przetworniki C/A (D/AC) – przetworniki
A/C (A/DC) – komparatory

3
 Budowa układów scalonych
Układ scalony jest zwykle zamknięty w hermetycznej obudowie szklanej,
metalowej, ceramicznej lub tworzywowej.
Ze względu na sposób wykonania układy scalone dzieli się na dwie główne grupy:

1. monolityczne, w których wszystkie elementy, zarówno elementy czynne,

jak i bierne, wykonane są w monokrystalicznej strukturze półprzewodnika
2. hybrydowe – na płytki wykonane z izolatora nanoszone są
warstwy przewodnika oraz materiału rezystywnego, które następnie są
wytrawiane, tworząc układ połączeń elektrycznych oraz rezystory. Do tak
utworzonych połączeń dołącza się indywidualne, miniaturowe elementy
elektroniczne (w tym układy monolityczne). Ze względu na grubość
warstw rozróżnia się układy:
o cienkowarstwowe (około 2 mikrometrów)
o grubowarstwowe (od 5 do 50 mikrometrów).

Większość stosowanych obecnie układów scalonych jest wykonana w

technologii monolitycznej. Najstarszą metodą produkcji monokryształów i jedną
z najpowszechniej stosowanych jest metoda Czochralskiego opracowana
w 1916 roku przez polskiego chemika Jana Czochralskiego.

Ponieważ w układach monolitycznych praktycznie wszystkie elementy

wykonuje się jako tranzystory, odpowiednio tylko przyłączając ich końcówki,
dlatego też często mówi się o gęstości upakowania tranzystorów na mm².

4
SPRAWDZENIE TABLIC STANÓW
PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW LOGICZNYCH

Nazwa funkcji Symbol graficzny Tablica prawdy

bramki

AND

OR

NOT

NAND

NOR

5
 EX-OR

Bramki logiczne są jednym z podstawowych narzędzi, które stanowią

element konstrukcyjny maszyn. Jest to prosty obwód elektroniczny realizujący
funkcję logiczną. Znajdziemy je praktycznie wszędzie a takie przykładowo
komputery wykorzystują ich miliony. Ich zasada działania polega na podaniu
jednego z dwóch napięć elektrycznych (poziomów logicznych). Jeżeli napięcie
znajduje się w granicach między 0 V a 0,8 V to jest ot zero logiczne (LOW),
natomiast druga wartość logiczna, czyli jedynka (HIGH) powinna zawierać się w
przedziale między 2 V a 5 V.

Działanie bramek opiera się o algebrę Boole'a. Wszystkie działania na

zmiennych, przyjmują jedynie dwie wartości. Wyrażenia boolowskie powstają w
wyniku połączenia zmiennych i działań. Podstawowe operatory to:
• AND,
• OR,
• NOT

6
BADANIE PRZERZUTNIKÓW

Badanie przerzutnika asynchronicznego SR:

𝑆 𝑅
1 0
0 1
1 1
0 0
𝑄 𝑄̅
1 0
0 1
0 0
1 0

Badany przerzutnik asynchroniczny jest zbudowany z dwóch bramek NOR.

Podajemy na wejścia R i S odpowiednie wartości a następnie odczytujemy za
pomocą Woltomierza napięcie na wyjściu Q oraz na Wyjściu Q negacja. Należy
zwróci uwagę, że jeżeli na Woltomierzu otrzymujemy wynik około 3,65V to
odpowiada on logicznej jedynce. W przypadku gdy podajemy dwie jedynki na
wyjściu otrzymujemy, że zarówno Q jak i Q negacja są w stanie niskim oznacza
to, że jest to ustawienie niedopuszczalne. Jest to tak zwany stan zabroniony.

7
Badanie przerzutnika asynchronicznego SR (RS):

𝑆 𝑅 𝑄 𝑄̅
1 0 0 1
0 1 1 0
1 1 1 0
0 0 1 1

Badany przerzutnik asynchroniczny jest zbudowany z dwóch bramek

NAND. Przeprowadzamy wszystko tak samo jak w przypadku poprzednim, z tą
różnicą, że dostajemy inne wyniki z uwagi na zastosowanie bramek innego
rodzaju. Stan zabroniony w tym przypadku otrzymuje, gdy podamy na wejścia R
i S stan wysoki. Dowodem na to jest otrzymanie logicznej jedynki zarówno na
wyjściu Q jak i na wyjściu Q negacja.

8
Badanie przerzutnika synchronicznego D:

𝐷 𝑄𝑛+1
0 0
1 1

Jest to przerzutnik synchroniczny do którego będziemy podawać impulsy

za pomocą modułu GPI, wysyła on dokładnie jeden impuls na swoim wyjściu.
Ustawiamy wartość wejścia D na poziom wysoki lub niski i za pomocą impulsów
sprawdzamy jaką wartość uzyskujemy na wyjściu. W pierwszym przypadku
otrzymana wartość na wyjściu się nie zmienia i cały czas przedstawia się w
postaci stanu niskiego, natomiast a w drugim przypadku po wysłaniu impulsu
otrzymujemy stan wysoki. Wyjście Q negacja jest zawsze przeciwne do wyjścia
Q, dlatego nie zostało uwzględnione w tabelce.

9
Badanie przerzutnika synchronicznego JK:

𝐽 𝐾 𝑄𝑛+1
1 0 1
0 1 1-0
0 0 0
1 1 0-1-0-1

Jest to przerzutnik podobny do przerzutnika synchronicznego D, z tą

różnicą, że posiada on dwa wejścia J i K. Ustawiamy odpowiednie wartości
logiczne na wejściach i następnie wysyłamy impulsy z modułu GPI. Możemy
zaobserwować dwa przypadki, w których wartość wyjścia reaguje na impulsy
zegarowe. Pierwszy przypadek występuje, gdy na ustawimy na wejściu J napięcie
niskie a na wejściu K napięcie wysokie, otrzymujemy wtedy jednorazową zmianę
wartości logicznej wyjścia. W drugim przypadku, gdy na wejściach są dwie
jedynki logiczne, przerzutnik zmienia swoją wartość pod wp ływem każdego
impulsu. W pozostałych ustawieniach wartość napięcia wyjścia nie reaguje na
impulsy zegarowe.

10
Badanie przerzutnika synchronicznego T:

𝑇 𝑄𝑛+1
0 0
1 0-1-0-1

Jest to szczególny przypadek przerzutnika synchronicznego JK, w którym

wejścia J i K zwieramy razem. Patrząc na tabelkę pod wspominanym
przerzutnikiem otrzymamy jej dwie dolne linijki. Reasumując, gdy na wejściu T
będzie logiczne zero to na wyjściu również i nie będzie ono reagowało na impulsy
zegarowe. Jeżeli natomiast wartość wejścia będzie w stanie wysokim to pod
wpływem każdego impulsu z modułu GPI otrzymamy zmianę wartości logicznej
wyjścia Q.

11
 CHARAKTERYSTYKI PRZENOSZENIA BRAMEK
UWY = f(UWE)

1. Rozkład wyprowadzeń układu scalonego MCY 74011N

2. Układ pomiarowy

3. Wyniki pomiarów
UWE [V] 0,20 0,40 0,60 1,00 1,40 1,80 2,20 2,60 2,80 3,00 3,40
B1 UWY [V] 4,98 4,98 4,98 4,98 4,98 4,98 4,98 0 0 0 0
B2 UWY [V] 4,97 4,97 4,97 4,97 4,97 4,97 4,97 0 0 0 0

12
 4. Charakterystyki UWE = f(UWY)

B1
6

4
UWY

0
0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 4,00
UWE

B2
6

4
UWY

0
0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 4,00
UWE

Charakterystyki B1 i B2 są niemalże identyczne, dla sygnału wyjściowego

B1 wartość napięcia wysokiego przyjmowanego logicznie jako jeden, wynosi
4,98V, a dla sygnału wyjściowego B2 wartość ta to 4,97V. Do napięcia
wejściowego 2,60V wartości wyjściowe bramki osiągają wartość logiczną jeden,
od wartości napięcia wejściowego 2,60V wzwyż, napięcie wyjściowe dla
charakterystyki B1 oraz B2 wynosi 0V, co odpowiada wartości logicznej bramki
równej zero. Dla bramki logicznej NAND sygnały wejściowe o wartościach
logicznych jeden dają wartość wyjściową zero, a dla sygnałów wejściowych o
wartościach logicznych zero wartość wyjściowa jest równa jeden. W badanej
bramce zależność ta jest zachowana co dowodzi temu, iż bramka działa
poprawnie.

13
PRZEBIEGI CZASOWE OBRAZUJĄCE DZAIŁANIE
LICZNIKÓW

1. Schemat blokowy licznika asynchronicznego zliczającego do 16:

Przebiegi czasowe licznika:

Układ składa się z 4 przerzutników JK które są połączone kolejno w taki

sposób, że wyjście pierwszego licznika łączone jest z wejściem zegarowym
kolejnego. Do generowania impulsów używamy modułu GPI. Wyjścia oznaczone
QA, QB, QC, QD są sygnalizowane za pomocą diod świecących, co ułatwia nam
zaobserwowanie wyników doświadczenia i zapisywanie rezultatów w postaci
powyższych przebiegów czasowych. Przykładowo pierwszy impuls wprowadził
wyjście QA w stan wysoki, kolejny impuls wprowadził je w stan niski natomiast
wprowadził wyjście QB w stan wysoki i trzeci impuls znów wprowadził wyjście
QA w stan wysoki, w którym także pozostało wyjście Q B. Analogicznie
obserwując zachodzące zmiany dla kolejnych impulsów tworzymy całą
charakterystykę. Ostatni impuls wszystkie wejścia wprowadził w stan niski i
nastąpiło wtedy przepełnienie licznika. Oczywiście był to impuls szesnasty.

14
 2. Schemat blokowy licznika asynchronicznego zliczającego do 12:

Przebiegi czasowe licznika:

W odróżnieniu od przypadku poprzedniego tym razem ograniczyliśmy zakres

dziania naszego licznika stosując bramkę typu NAND, której wejścia są podpięta do
wyjść QC oraz QD, a jej wyjście jest podłączone do szyny reset całego licznika.
Pierwsze impulsy powodują charakterystykę taką samą jak w poprzednim liczniku.
Sytuacja zmienia się przy dwunastym impulsie, wtedy do bramki trafiają dwa
sygnały wysokie z wyjść Q C oraz QD. Powoduje to uzyskanie logicznego zera na
wyjściu bramki i reset całego licznika.

15
WNIOSKI

Obecnie większość układów logicznych jest produkowana w technologii

TTL (Transistor-Transistor-Logic) w postaci gotowych układów scalonych
zawierających w swojej strukturze kilka bramek lub specjalizowane układy o
określonych parametrach. Układy scalone TTL charakteryzują się dużą
szybkością działania, małym poborem mocy, dużą odpornością na zakłócenia i
dużą niezawodnością działania.
W przebadanych układach wszystkie bramki logiczne działały prawidłowo
co oznacza, że odpowiednie kombinacje logiczne na wejściu, dawały nam na
wyjściu wartości zgodne z algebrę Boole'a, oraz tablicami prawdy
poszczególnych bramek.
Doświadczenie przybliżyło nam również sposób działania liczników
asynchronicznych, dzięki którym łatwo można zliczać poszczególne impulsy.
Pozwoliło nam także zwrócić uwagę na to jak pojedyncza bramka może
diametralnie odmienić zakres zliczania takiego urządzenia (drugi licznik z bramką
NAND).

16