1.

Badanie ortopedyczne:
a. cel badania – uzyskanie informacji niezbędnych do postawienia właściwego
rozpoznania;
b. składa się z:
i. badania podmiotowego:
1. polega na zebraniu danych od chorego, jego rodziny;
2. pozwala na określenie wieku, zawodu oraz uzyskanie danych
z wywiadu rodzinnego i środowiskowego.
ii. badania przedmiotowego:
1. pozwala na ocenę zaburzeń budowy i funkcji narządu ruchu,
badamy na stojąco/leżąco;
2. składa się z:
a. oglądania;
b. palpacji;
c. oceny czynnościowej;
d. badań specjalnych.
c. podczas badania ortopedycznego oceniamy:
i. stan ogólny;
ii. stan odcinkowy;
iii. stan miejscowy;
iv. ocena stanu dynamicznego i statycznego;
v. prawidłowe funkcjonowanie narządu ruchu:
1. jest możliwe przy zachowaniu funkcji mięśnia - ocena siły wg
skali Lovetta.
vi. badanie ruchomości stawów:
1. oceniamy rodzaj ograniczenia (twarde, miękkie, elastyczne).
vii. bardzo ważna jest ocena neurologiczna:
1. badanie odruchów;
2. badanie czucia.
viii. ocena tętna na obwodzie;
ix. badania ortopedyczne:
1. ocena postawy ciała – test Krausa-Webbera;
2. test Romberga.
x. ocena chodu – chód fizjologiczny, patologiczny;
xi. badania części ciała – testy:
1. kręgosłup – objaw Otta, objaw Schobera, test Adama, objaw
Lasequ’e:
a. test Otta i Schobera - skłon palce-podłoga, bada
odcinej piersiowy i lędźwiowy.
2. kończyna górna – chwyt Codmana, test ciasnoty Neera, test
Allena;
3. kończyna dolna i miednica – test Patricka, test końca palca,
objaw balotowania rzepki, test Lachmana.
d. badania dodatkowe:
i. RTG;
ii. TK – obrazuje przemieszczenie odłamów oraz zniekształcenia
powierzchni stawowych;
iii. rezonans magnetyczny – obrazuje tkanki miękkie;
 iv. USG – nieinwazyjne badanie czynnościowe;
v. badania laboratoryjne – krew, mocz, płyn ustrojowy i stawowy;
główwnie w celach przeprowadzenia operacji.
2. Test Krausa-Webera:
a. test minimalnej sprawności fizycznej;
b. do 65. roku życia;
c. niezaliczenie choćby jednej próby oznacza, że mamy bardzo słabą siłę
mięśniową - jeden z pierwszych sygnałów do zaczęcia ćwiczeń;
d. 5 prób:
3. Próba Romberga:
a. badanie neurologiczne, które ocenia zdolność utrzymania równowagi ciała z
zamkniętymi oraz z otwartymi oczyma;
b. pacjent musi być boso podczas badania;
c. interpretacja:
4. Uraz:
a. wywołuje zmiany anatomiczne i czynnościowe;
b. powodują je czynniki:
i. fizyczne – mechaniczne, termiczne;
ii. chemiczne – kwasy, zasady;
iii. mieszane.
c. może działać: krótko, długo, czasami występuje sumowanie mikrourazów;
d. uraz bezpośredni – działa w miejscu, w którym powstaje uszkodzenie;
e. uraz pośredni – działa w pewnej odległości od uszkodzenia - siła
przenoszona jest przez kości, ścięgna, mięśnie.
5. Uszkodzenie:
a. wynik działania urazu;
b. wielkość i charakter zależy od rodzaju i siły urazu oraz odporności tkanek;
c. uszkodzenie mechaniczne:
i. rany;
ii. złamanie;
iii. skręcenie;
iv. zwichnięcie;
v. zamknięte uszkodzenia tkanek miękkich (stłuczenia);
vi. niektóre uszkodzenia występują równocześnie.
6. Zamknięte uszkodzenie tkanek miękkich:
a. obrażenie, w których siła urazu nie powoduje przerwania ciągłości skóry i
kości;
b. zaliczamy do nich:
i. uszkodzenia tkanki podskórnej;
ii. uszkodzenia mięśni;
iii. uszkodzenia kości;
iv. uszkodzenia ścięgien;
v. uszkodzenia kaletek;
vi. uszkodzenia okostnej;
vii. uszkodzenia stawów;
viii. uszkodzenia naczyń i nerwów.
7. Stłuczenie:
 a. uszkodzenie powstające w wyniku upadku na twarde podłoże lub urazu
zadanego tępym przedmiotem;
b. dotyczy:
i. skóry;
ii. tkanki podskórnej;
iii. mięśni;
iv. kości;
v. stawów;
vi. naczyń i nerwów.
c. objawy:
i. obrzęk;
ii. bolesność samoistna, uciskowa oraz w czasie wykonywania ruchów
czynnych i biernych;
iii. uszkodzenie naczyń i wylewy krwawe (zasinienia);
iv. wzmożone ucieplenie skóry;
v. podskórne uszkodzenia tkanek;
vi. otarcia naskórka (czasami);
vii. w rtg bez zmian;
viii. wskazane wykonanie usg - ocena krwiaka i stopień uszkodzenia.
d. leczenie:
i. unieruchomienie miejsca stłuczenia;
ii. schładzanie miejsca stłuczenia;
iii. środki przeciwbólowe;
iv. środki przeciwobrzękowe;
v. czasami usunięcie krwiaka przez nakłucie.
8. Uszkodzenie jednostki mięśniowo-ścięgnistej:
a. polega na częściowym lub całkowitym mechanicznym uszkodzeniu mięśnia i
jego powięzi, ściągna lub oderwaniu przyczepu ścięgna (niekiedy z
fragmentem kostnym);
b. wyróżniamy:
i. naciągnięcie;
ii. naderwanie;
iii. przerwanie.
c. uszkodzenie powstają w wyniku sumowania się mikrourazów;
d. najczęściej dochodzi do uszkodzeń:
i. mięśnia brzuchatego łydki;
ii. mięśnia prostego uda;
iii. mięśnia piszczelowego tylnego;
iv. mięśnia dwugłowego ramienia;
v. mięśnia naramiennego.
e. objawy:
i. silny ból w momencie urazu;
ii. obrzęk;
iii. trudność lub niemożność wykonywania określonych ruchów;
iv. miejscowy wzrost ciepłoty skóry;
v. palpacyjnie niekiedy wyczuwalne miejsce uszkodzenia;
vi. w rtg – bez zmian, czasami widoczny oderwany fragment kostny;
 vii. usg – pozwala na ocenę topografii i wielkości obrażeń tkanek
miękkich.
f. leczenie:
i. nieoperacyjne – unieruchomienie, okłady, leki przeciwbólowe;
ii. operacyjne – szycie uszkodzonej struktury.
9. Rany:
a. uszkodzenie ciągłości skóry i tkanek leżących pod nią;
b. dzielimy na:
i. rąbane;
ii. miażdżone;
iii. tłuczone;
iv. kłute;
v. cięte;
vi. kąsane;
vii. postrzałowe;
viii. drążące;
ix. otwarte;
x. ukryte;
xi. świeże;
xii. stare;
xiii. powikłane;
xiv. zakażone;
xv. jałowe.
c. rany goją się przez rychłozrost, ziarninowane;
d. leczenie:
i. na miejscu wypadku – opatrunek jałowy + unieruchomienie, potem
chirurgiczne opracowanie rany -- szew pierwotny lub odroczony.
e. powikłania:
i. opóźnione gojenie;
ii. infekcje;
iii. tężec;
iv. zgorzel gazowa.
10. Złamanie:
a. przerwanie ciągłości tkanki kostnej obejmujące cały jej przekrój;
b. nadłamanie lub pęknięcie:
i. przerwanie tkanki kostnej obejmujące część jej przekroju.
c. może dotyczyć jednej lub kilku kości (złamanie wielomiejscowe);
d. złamanie lub przemieszczenie:
i. najczęściej u dzieci (gruba, elastyczna okostna nie pozwala na
przemieszczenie odłamów - złamanie podokostnowe - zielonej
gałązki).
e. złamanie wielofragmentowe:
i. najczęściej u osób starszych.
f. złamanie kości gąbczastej:
i. w obrębie nasad i przynasad;
ii. często zaklinowane w wyniku wbicia jednego odłamu w drugi.
g. rodzaje złamań:
i. poprzeczne;
 ii. podłużne;
iii. skośne:
1. z przemieszczeniem;
2. bez przemieszczenia.
iv. podokostnowe;
v. spiralne;
vi. wieloodłamowe.
h. mechanizm powstawania złamania:
i. zależy od miejsca i kierunku przyłożenia siły urazowej;
ii. 2 mechanizmy:
1. bezpośredni - siła urazu działa bezpośrednio na kość:
a. w wyniku urazu bezpośredniego powstaje: złamanie.
2. pośredni - gdy siła działa przez inną kość, staw, ścięgno:
a. w wyniku urazu pośredniego dochodzi do złamań
spowodowanych pociągnięciem, wygięciem,
skręceniem, zgnieceniem;
i. złamania spowodowane pociągnięciem
powstają wskutek gwałtownego napięcia
mięśnia, więzadła;
ii. złamania spowodowane wygięciem są skutkiem
urazu, w którym siły łamiące działały na
zasadzie dźwigu.
11. Biomechanika złamań:
a. kość charakteryzuje się osobniczą sprężystością zależną od stanu wapnienia
macierzy kostnej – zależna od wieku, aktywności przemian kostnych;
b. gruba warstwa korowa i wąska jama szpikowa zwiększają wytrzymałość
mechaniczną rosnącej kości;
c. siła urazu przewyższająca sprężystość kości doprowadza do jej złamania,
złuszczenia lub uszkodzenia więzadeł:
i. u dzieci uszkodzenie więzadeł występuje rzadko, ich wytrzymałość
mechaniczna jest większa niż chrząstki wzrostowej u dzieci …
d. okostna kości rosnącej stanowi grubą powłokę skutecznie oddziałującą
mechanicznie na stopień przemieszczenia odłamów kostnych, grubość
okostnej i sprężystość tkanki kostnej u dzieci zmniejsza się stopiowo po
okresie pokwitania – złamania kości długich przypominają wtedy złamania u
dorosłych;
e. typ złamania kości rosnącej zależy od:
i. wartości siły urazu (uraz wysoko- i niskoenergetyczny):
1. wysoka wartość siły urazu doprowadza do …
2. złamanie niskoenergetyczne:
a. występują najczęściej;
b. wartość siły urazu doprowadza do złamania kości, ale
bez lub z częściowym uszkodzeniem okostnej.
ii. wieku dziecka (sprężystość tkanki kostnej);
iii. grubość okostnej.
f. proces zrostu kości rosnącej:
i. podobne fazy jak u dorosłych, ale trwa krócej;
ii. postęp zrostu wprost proporcjonalny do wieku dziecka;
 iii. przebudowa zrostu kości jest tym szybsza, im młodsze jest dziecko.
g. odłamy mogą ulec przemieszczeniu do boku, na długość, kątowo lub
obrotowo:
i. przemieszczenie odłamów kostnych może być pierwotne (w dniu
urazu) lub wtórne (wynika z działania mięśni, ścięgien, więzadeł).
h. ze względu na umiejsciowienie złamania:
i. trzon;
ii. przynasada;
iii. nasada;
iv. występy kostne;
v. powierzchnie stawowe.
i. ze względu na obecność krwotoku złamanej kości z otoczeniem występują
złamania:
i. zamknięte;
ii. otwarte;
iii. z przemieszczeniem.
12. Podział złamań:
a. ze względu na obecność powikłań:
i. niepowikłane:
ii. powikłane:
1. mogą powstać w momencie urazu (pierwotne) lub w czasie
leczenia (wtórne):
a. pierwotne:
i. uszkodzenia naczyń, nerwów, mózgu, rdzenia
kręgowego, narządów wewnętrznych.
b. wtórne:
i. zrost opóźniony, staw rzekomy, martwica
jałowa, zrost wadliwy w ustawieniu, przykurcze.
b. złamania:
i. patologiczne – powstają w zmienionej chorobowo tkance kostnej,
najczęściej występują w chorobach nowotworowych, a także po
zapaleniach tkanki kostnej;
ii. powolne – powstają na skutek sumowania się mikrourazów.
c. złamania:
i. obejmujące nasady tworzące staw i powierzchnie stawowe:
1. przezstawowe - gdy szpara złamania przebiega przez nasadę i
kończy się w jamie stawowej;
2. śródstawowe - gdy szpara złamania zaczyna się i kończy w
obręczy nasady objętej torebką stawową;
3. stawowe - powstają najczęściej z mechanizmów pośrednich -
zgniatania i pociągania - doprowadzają do szybkiego rozwoju
zmian zwyrodnieniowych.
13. Objawy złamania:
a. ogólne – przyspieszenie tętna, oddechu, spadek ciśnienia krwi, utrata
świadomości, wstrząs urazowy, zator, niedowład;
b. odcinkowe – zblednięcie lub zaczerwienie skóry;
c. miejscowe:
 i. bezpośrednie – zniekształcenie, tarcie odłamów ruchomość
patologiczna;
ii. pośrednie – ból, samoistny, uciskowy i przy ruchach, ubytek funkcji,
patologiczne ułożenie, obrzęk, krwiak
d. nie wszystkie objawy towarzyszą każdemu złamaniu:
i. stałym objawem jest ból spowodowany uszkodzeniem dobrze
unerwionej okostnej, a w późniejszym okresie krwiakiem zaburzeniem
krążenia i uciskiem nerwu.
14. Zasady postępowania w przypadku złamania:
a. czynności mające na celu zachowanie życia poszkodowanego;
b. pierwsza pomoc w złamaniach:
i. ustalenie wstępnego rozpoznania;
ii. udzielenie pierwszej pomocy;
iii. transport chorego;
iv. ustalenie ostatecznego rozpoznania;
v. opracowanie planu ostatecznego leczenia;
vi. wczesne rozpoczęcie usprawniania.
c. pierwsza pomoc przy złamaniach:
i. tymczasowe unieruchomienie – zasady POTTA:
1. przy złamaniu kości długich należy unieruchomić co najmniej 2
sąsiadujące stawy;
2. przy uszkodzeniu stawu należy unieruchomić kości tworzące
ten staw;
3. do unieruchomienia tymczasowego mogą służyć: szyna
Krannera, Thomasa lub pneumatyczna;
4. przy złamaniu kończyny górnej – przybandażować do tułowia;
5. przy złamianiu kończyny dolnej – można wykorzystać zdrową
kończynę dolną.
d. postępowanie nieoperacyjne:
i. klasyczna metoda:
1. anatomiczne nastawienie;
2. unieruchomienie odłamów od chwili zrostu;
3. możliwie szybkie rozpoczęcie usprawniania.
4. czasami stosuje się wyciąg:
a. pośredni – ciężarek łączony linką bądź systemem
bloczków do skóry za pomocą przylepca;
b. bezpośredni (szkieletowy) – mocuje się do
przeprowadzonego przez kość metalu (szpilki
Kirschnera, grot Steinmanna, klamry Crutchfielda),
najczęściej zakłada się przez nadkłykcie kości udowej,
guzowatość kości piszczelowej, nad kostkami, kość
piętowa.
e. postępowanie ostateczne w złamaniach:
i. podczas leczenia, w opatrunku unieruchamiającym czasami z powodu
niezapewnienia zawsze wystarczającego unieruchomienia miejsca
złamania, może dojść do wtórego przemieszczenia odłamów kostnych
na skutek:
1. działania sił mięśniowych;
 2. zmniejszenia obrzęku pourazowego;
3. wchłonieniu krwiaka;
4. zaniku masy mięśniowej.
f. postępowanie operacyjne:
i. bezwględne wskazania do leczenia operacyjnego – złamanie otwarte”
1. uniemożliwia do nastawienia z powikłania w postaci
uszkodzeń, nerwów, narządów wewnętrznych.
ii. względne wskazanie:
1. złamania przestawowe z przemieszczeniem odłamów i
odkształceniem powierzchni nośnych;
2. złamania grożące przemieszczeniem odłamów;
3. złamania wielomiejscowe lub z towarzyszącym obrażeniom
wielonarządowym.
g. obecne metody zespolenia kości zostały opracowane i rozpowszechnione w
Szwajcarii i są znane pod nazwą zespolenia A-O, pozwalają na pozwalają na
leczenie bez zewnetrznego unieruchomienia – umożliwia to wczesną
rehabilitacje, takie zespolenia nazywane jest – osteosyntezą stabilną.
15. Osynteza stabilna:
a. polega na anatomicznym nastawieniu odłamów zespolenia wykluczającym
wzajemną ruchomość odłamów, zespoleniu powodującym przenoszenie
obciążeń statycznych i dynamicznych przez kość, a nie przez elementy
zespalające, utrzymaniu zespolenia do uzyskania zrostu kostnego;
b. osteosynteza wewnętrzna:
i. wykorzystujemy:
1. zespolenia dociskowe – docisk za pomocą wkrętów;
2. zespolenia osiowe – docisk za pomocą płytek
samodociskowych;
3. mieszane – za pomocą płytek i wkrętów;
4. zespolenia śródszpikowe – do jamy szpikowej wprowadza się
pręt.
c. osteosynteza zewnętrzna:
i. aparat unieruchamiający zakłada się ponad skórę.
16. Leczenie czynnościowe złamań:
a. zagrożenie wyciągu szkieletowego (kość piętowa, okolica nadkostkowa,
wyrostek łokciowy) – odciąża chrząstkę stawowa, i ustawia osiowo odłamy
kostne, rozpoczęcie wczesnych ruchów biernych, potem czynnych.
17. Złamania otwarte:
a. złamanie otwarte to uszkodzenia, w których istnieje kontakt miejsca przełomu
ze środowiskiem zewnętrznym;
b. traktujemy je jako potencjalnie zakażone;
c. powinny być traktowane jako przypadki nagłe:
i. oczyszczenie miejsca złamania;
ii. stabilizacja.
d. leczenie trudne, bo 2 uszkodzenia:
i. rana tkanek miękkich;
ii. złamanie kości.