0:04 - 0:11 Have you ever read a translation
and thought this sounds so natural, nghĩ rằng sao nó nghe tự nhiên thế
like it wasn't even translated or
perhaps the opposite?
0:12 - 0:16 This sounds a little awkward. You
can definitely tell it was translated
from another language.
0:17 - 0:25 What you might be responding to
is how much a translation could be
perceived as either domesticating
or foreignizing.
0: 26 - 0:39 A domesticating translation is one
that closely conforms to the culture
of the language of the translation
even if it means losing some of the
nuance, style or cultural context of
the source text.
0:40 - 0:50 These types of translations often
read as if they were written in the
target language and are so
accessible that readers often forget
they're actually reading something
that has been translated.
0:51 - 1:07 In contrast a foreignizing
translation is one which attempts to và ngữ cảnh văn hóa của văn bản
replicate the style syntax and
cultural context of the source text, cách diễn đạt không phổ biến trong
often using phrases and wording
which are uncommon in the
Đã bao giờ bạn đọc một bản dịch và
chưa? Như thể nó chưa hề được dịch,
hoặc là ngược lại vậy.
Điều này nghe có vẻ hơi gượng gạo.
Rõ ràng là bạn có thể nhận biết được
rằng nó được dịch từ một ngôn ngữ
khác.
Điều mà bạn có thể đang phản ứng là
mức độ mà người ta có thể nhận thức
một bản dịch, hoặc là làm cho nội
dung gần gũi với văn hóa ngôn ngữ
đích (nội hóa), hoặc là giữ nguyên sự
lạ lẫm của ngôn ngữ nguồn (ngoại
hóa).
Một bản dịch nội hóa là một bản dịch
mà chủ yếu tuân theo văn hóa của
ngôn ngữ đích, ngay cả khi điều đó
làm mất đi một số sắc thái, phong
cách hoặc bối cảnh văn hóa của ngôn
ngữ nguồn.
Các bản dịch loại này thường được
đọc như thể chúng được viết bằng
ngôn ngữ đích và dễ tiếp cận đến mức
độc giả thường quên rằng họ thực sự
đang đọc một cái gì đó đã được dịch.
Ngược lại, một bản dịch ngoại hóa thì
cố gắng sao chép phong cách cú pháp
nguồn, thường sử dụng các cụm từ và
ngôn ngữ đích.
 language of the translation.
These types of translations often
1:08 - 1:16 seem foreign to readers of the
target language who rarely forget
they're reading something from a
foreign language.
Các bản dịch loại này có vẻ như xa lạ
với độc giả của ngôn ngữ đích. Họ ít
khi quên rằng thứ mà họ đang đọc là
từ một ngôn ngữ nước ngoài.

1:17 - 1:37 This is a question to which every
translator has to give some
thought: Do i want my translation
to sound foreign reminding readers
that they are reading a text that was
originally written in a different
language or do i want my
translation to sound domestic, in
our case, American, as if it were
written originally in English by an
American author?
Đây là một câu hỏi mà mọi dịch giả
đều phải suy nghĩ: Liệu tôi muốn bản
dịch của mình nghe lạ lẫm, nhắc nhở
độc giả rằng họ đang đọc một văn bản
mà bản gốc được viết bằng một ngôn
ngữ khác hay tôi muốn bản dịch của
mình nghe quen thuộc, ví dụ như tiếng
Anh, như thể ban đầu nó được viết
bằng tiếng Anh bởi một tác giả người
Mỹ?

Những ý tưởng này đã được nhà triết

These ideas were explored by 19th học người Đức thế kỷ 19 Friedrich
century German philosopher Schleiermacher phát hiện ra. Ông là
Friedrich Schleiermacher, who người nhận ra rằng các bản dịch
observed that translations tend to thường làm một trong hai điều: đưa
do one of two things: bring a một tác giả người nước ngoài đến
foreign author to the language of ngôn ngữ của độc giả hoặc đưa độc
the reader or bring the reader to the giả đến ngôn ngữ của một tác giả
language of a foreign author. What người nước ngoài.
1:38 - 1:57
does this mean?
1:58 - 2:06 Well in the first example where the
foreign author is brought to the
language of the reader the author's
work is being domesticated by the
translation.
2:07 - 2:15
A domesticating translation is
usually easier to grasp. The reader
can enjoy the work as if it had been
written in the reader's own
language
2:16 - 2:23
In the second example where the
reader is brought to the language of Một bản dịch như vậy thường khó đọc
2:23 - 2:34 the author, the translation is
foreignized.
A foreignizing translation is often
more difficult to read or sounds
unidiomatic in the target language
and often the reader has to work
harder to understand it.
2:34 - 3:06 “American translators who lean
toward foreignizing their
translations use various methods to
make the text feel foreign and
unfamiliar. One method is to bring
in foreign words or sentence
patterns from the language they are
translating. Other methods are to
use English words that are less
familiar, old words, words no
longer used or to create colorful
idioms that do not actually exist in
Điều này có nghĩa là gì? Chẳng hạn,
trong ví dụ đầu tiên khi tác giả người
nước ngoài được tiếp cận với ngôn
ngữ của độc giả thì bản dịch giúp cho
công việc của tác giả ấy gần gũi hơn.
Một bản dịch nội hóa thường dễ hiểu
hơn. Độc giả có thể tận hưởng tác
phẩm như thể nó được viết bằng ngôn
ngữ của chính họ.
Trong ví dụ thứ hai, khi độc giả được
tiếp cận với ngôn ngữ của tác giả thì
bản dịch giữ nguyên sự lạ lẫm.
hơn hoặc nghe không tự nhiên trong
ngôn ngữ đích và thường độc giả phải
cố gắng nhiều hơn để hiểu được nó.
“Các dịch giả người Mỹ, những người
có xu hướng khiến bản dịch của mình
trở nên xa lạ, sử dụng nhiều phương
pháp khác nhau để làm cho văn bản
trở nên lạ lẫm. Một phương pháp là
đưa vào những từ nước ngoài hoặc các
cấu trúc câu từ ngôn ngữ mà họ đang
dịch. Các phương pháp khác là sử
dụng những từ tiếng Anh ít quen
thuộc, từ cổ, từ không còn được sử
dụng hoặc tạo ra những thành ngữ
phong phú mà không thực sự tồn tại
 English. All this to keep reminding trong tiếng Anh. Tất cả những điều
the reader that what they're reading này là để nhắc nhở độc giả rằng họ
is not a text originally written in đang đọc một văn bản mà bản gốc của
English. nó không được viết bằng tiếng Anh.
Các dịch giả, những người có xu
hướng làm cho bản dịch của mình gần
Translators who lean toward gũi, nỗ lực hết sức để làm cho nó nghe
domesticating their translation mượt mà và nghe càng Mỹ hơn, đó là
3:07 - 3:29 work hard on making it sound as trong trường hợp chúng tôi và càng
seamless and as American, in our hiện đại càng tốt. Ý tưởng là sử dụng
case and as contemporary as ngôn ngữ tự nhiên hàng ngày của
possible. The idea is to use natural người Mỹ. Hiện nay, đây là phương
everyday American language. This pháp được ưa chuộng trong ngành
is currently the preferred method in dịch văn học chính thống ở Hoa Kỳ.”
mainstream literary translation in
the USA”.

3:31 - 3:44 These terms foreignization and
domestication were popularized by
translator and theorist Lawrence
Venuti, who argued that no
translation can provide direct or
unmediated access to the source
text.
Các thuật ngữ ngoại hóa và nội hóa đã
trở nên phổ biến nhờ dịch giả và nhà
lý luận Lawrence Venuti. Ông là
người lập luận rằng không có bản dịch
nào có thể cung cấp quyền truy cập
trực tiếp hoặc không qua trung gian
vào văn bản nguồn.

Nói cách khác, chúng ta không nên

3:44 - 4:03
In other words, we shouldn't view
translations as if they magically
appeared out of thin air, perfectly
xem các bản dịch như thể chúng xuất
hiện một cách kỳ diệu từ không khí
mà hoàn toàn truyền đạt được văn bản
nguồn. Đúng hơn, một bản dịch là kết
quả của một loạt các lựa chọn phiên
 conveying a source text. Rather a
translation is the result of a series
of interpretive choices a translator
has made. This may sound like an
intuitive statement but it's actually
quite profound.
4:04 - 4:23 Consider these two translations of
the opening lines of Homer's
ancient Greek epic the Odyssey:
the one on the left was composed
by 19th century poet William
Morris in 1874, the translation on
the right was done by classicist
Emily Wilson in 2017.
Notice the differences between
4:24 - 4:45 these two translations. We'll start
with the Morris translation:
“Tell me, O Muse, of the Shifty,
the man who wandered afar,
After the Holy Burg, Troy-town,
he had wasted with war;
He saw the towns of menfolk, and
the mind of men did he learn;”
dịch mà một dịch giả đã thực hiện. Dù
điều này có vẻ như là một lời khẳng
định mang tính trực giác nhưng nó
thực sự rất sâu sắc.
Xem xét hai bản dịch của câu mở đầu
của tác phẩm Hy Lạp cổ điển Odyssey
của Homer: bản dịch bên trái được
nhà thơ thế kỷ 19 William Morris dịch
vào năm 1874, bản dịch bên phải được
nhà cổ điển học Emily Wilson dịch
vào năm 2017.
Hãy chú ý đến điểm khác biệt giữa hai
bản dịch này. Chúng ta sẽ bắt đầu với
bản dịch của Morris:
“Tell me, O Muse, of the Shifty, the
man who wandered afar,
After the Holy Burg, Troy-town, he
had wasted with war;
He saw the towns of menfolk, and the
mind of men did he learn;”
(Tạm dịch:
Kể cho tôi nghe, O Muse, về Kẻ Lừa
Đảo, người lang thang xa xôi,
Sau Thành Phố Thánh, thành phố
Troy, mà anh đã phá hủy bằng chiến
tranh;

Next, we'll look at the Wilson
translation:
4:46 - 5:01 “Tell me about a complicated man.
Muse, tell me how he wandered
and was lost
when he had wrecked the holy
town of Troy,
and where he went, and who he
met.”
5:04 – 5:30 Notice how the translators chose to
render the famous opening line the
ancient Greek phrase Anthropos
Polytropos or man of many ways
referring to the character Odysseus.
Where Morris translates this phrase as
the Shifty, an unusual choice. Wilson
chose the much more accessible
complicated man using a common
and easily understood phrase.
The translators also opt for very Các dịch giả cũng lựa chọn những cách
Anh đã nhìn thấy các thị trấn của con
người, và anh đã học được tâm trí của
con người.)
Tiếp theo, chúng ta sẽ xem bản dịch
của Wilson
“Tell me about a complicated man.
Muse, tell me how he wandered and
was lost
when he had wrecked the holy town of
Troy,
and where he went, and who he met.”
(Tạm dịch:
Hãy kể tôi về một người đàn ông phức
tạp.
Muse, hãy kể cho tôi biết anh ta đã
lang thang và bị lạc khi anh ta đã phá
hủy thành phố thánh Troy như thế
nào,
và anh ta đã đi đâu, và anh ta đã gặp
ai.)
Hãy lưu ý cách các dịch giả chọn dịch
dòng mở đầu nổi tiếng bằng cụm từ tiếng
Hy Lạp cổ Anthropos Polytropos hay
người đàn ông theo nhiều cách ám chỉ
nhân vật Odysseus. Morris dịch cụm từ
này là Shifty, một sự lựa chọn lạ thường.
Wilson đã chọn người đàn ông phức tạp
dễ tiếp cận hơn nhiều bằng cách sử dụng
một cụm từ phổ biến và dễ hiểu.
5:31 – 5:50 different approaches for translating
the last line of this excerpt. For
instance, where Morris describes how
Odysseus saw the towns of menfolk
and the mind of men did he learn,
Wilson offers the simpler where he
went and who he met.
If we had to choose, the Wilson
5:51 – 6:07 translation would definitely be seen as
the more domesticating translation
with the Morris translation being seen
as the more foreignizing even taking
into account the gap of time between
their composition dates.
6:08 – 6:22 William Morris in his translation of
the Odyssey uses various
foreignization techniques. He does
much to make his translation
unfamiliar to us to remind us that it's
an ancient text written in an ancient
language.
6:23 – 6:35 The man who wandered afar after the
holy birth Troy town had been wasted
with war well afar is understood
today and we do sometimes hear it
but it's slightly archaic we would
generally say far or far away.
Berg is a word that comes from Old
6:36 – 6:47 English, it means castle or fortress.
We generally don't use it today
anymore but we still hear it in names
tiếp cận rất khác nhau để dịch dòng cuối
cùng của đoạn trích này. Ví dụ, khi
Morris mô tả cách Odysseus nhìn thấy
các thị trấn của đàn ông và suy nghĩ của
đàn ông mà anh ta đã học được, Wilson
đưa ra những điều đơn giản hơn về nơi
anh ta đến và những người anh ta gặp.
Nếu phải lựa chọn, bản dịch của Wilson
chắc chắn sẽ được coi là bản dịch thuần
hóa hơn trong khi bản dịch của Morris
được coi là bản dịch ngoại quốc hơn,
thậm chí có tính đến khoảng cách thời
gian giữa các ngày sáng tác của chúng.
William Morris trong bản dịch Odyssey
sử dụng nhiều kỹ thuật ngoại ngữ hóa
khác nhau. Ồng ấy đã làm nhiều điều để
khiến bản dịch của ông trở nên xa lạ với
chúng ta để nhắc nhở ta rằng đó là một
văn bản cổ được viết bằng ngôn ngữ cổ.
Ngày nay người ta đã hiểu rõ về người
đàn ông lang thang xa xôi sau khi thánh
địa thành Troy ra đời vì chiến tranh và
đôi khi chúng ta cũng nghe thấy điều đó
nhưng nó hơi cổ xưa mà ta thường nói là
xa hoặc xa xa.
Berg là một từ xuất phát từ tiếng Anh cổ,
nó có nghĩa là lâu đài hoặc pháo đài.
Ngày nay chúng ta thường không sử
dụng nó nữa nhưng chúng ta vẫn nghe
thấy trong tên của các thị trấn như
 of towns such as Pittsburgh or Pittsburgh hoặc Newburgh.
Newburgh.
6:48 – 7:01 Troy town for the city of Troy is also
unfamiliar in archaic as is the word
menfolk which we can understand.
We know it means people but it's not
a word that we generally use today.
7:02 – 7:27 Now, if we look at Wilson's version,
t's more natural. It uses modern
language naturally as you and I
might:
“Tell me about a complicated man.
Tell me how he wandered and was
lost”
So these are sentences that you might
use yourself every day
“where he went. Who he met”
It's natural spoken English.
7:28 – 7:35
Now, let's return to Venuti's statement rằng không có bản dịch nào có thể cho
that no translation can provide direct chúng ta tiếp cận một cách trực tiếp hoặc
or unmediated access to the source
text.
7:36 – 8:01
Can we really just read one
translation of the text and say I've
read Homer or should we really be
saying for instance I've read Wilson's
translation of Homer. The point is
what we're reading is the translator's
choices and one of the factors behind
those choices is the translator's
inclination towards domestication or
Thị trấn Troy, viết tắt của thành phố
Troy, cũng xa lạ trong tiếng cổ xưa như
từ menfolk mà ta có thể hiểu được.
Chúng ta biết nó có nghĩa là con người
nhưng đó không phải là từ mà ta thường
sử dụng ngày nay.
Bây giờ, khi nhìn vào bản dịch của
Wilson, ta thấy rằng nó tự nhiên hơn hẳn.
Ông đã sử dụng những ngôn ngữ hiện đại
và tự nhiên mà chúng ta hay dùng:
“Hãy kể với tôi về một người đàn ông
phức tạp. Nói cho tôi biết anh ta đã lang
thang và lạc lối ra sao”
Đây là những câu mà bản thân bạn cũng
có thể dụng hằng ngày.
“Về những nơi anh ta đã đi. Về những
người anh ta đã gặp”.
Đó là lối văn nói Tiếng Anh rất tự nhiên.
Giờ ta hãy xem xét lại câu noi của Venuti
không qua trung gian đến văn bản nguồn.
Liệu chúng ta thực sự có thể chỉ đọc một
bản dịch của sử thi và nói rằng Tôi đã
đọc tác phẩm của Homer không? Hay ta
chỉ nên nói rằng “Tôi đã đọc bản dịch của
Wilson cho tác phẩm của Homer?” Điều
chúng ta cần chú ý ở đây là những gì
chúng ta đang đọc là lựa chọn của dịch
giả và một trong những yếu tố ảnh hưởng
đến những lựa chọn đó là thiên hướng
của dịch giả đối với việc nội hóa hay
ngoại hóa.
 foreignization.
8:02 – 8:23 So how are these concepts useful for
translators?
For one, they can help you think
about your translation process -
something which you may have taken
for granted. How and why do you
make different choices in your
translations? Do you tend to translate
texts in a way that's clear and legible
even if it sometimes means glossing
over difficult passages that don't quite
make sense in the target language?
Or do you enjoy moments of
8:24 – 8:35 foreignness and idiosyncrasy in a
source text so much that you try to
replicate them in your translation
even if it makes the translation
difficult or awkward for readers?
8:36 – 8:57 Another way these concepts are
helpful is they force you to think
about the
question of audience: “who are you
translating for?”. There's a difference
between translating for an academic
specialist and translating for say, your
roommate or grandparent. How useful
is it for a translation to be
foreignizing if it is, for instance, a
children's book for young readers?
8:58 – 9:04 what about poetry or song where Vậy còn đối với thơ hay bài hát - những
sound and meter are also important thứ mà âm thanh và nhịp điệu cũng là
Vậy những khái niệm này hữu ích như
thế nào đối với người dịch?
Đầu tiên, chúng có thể giúp bạn suy nghĩ
về quá trình dịch thuật của mình - điều
mà bạn có thể coi là đương nhiên. Làm
thế nào và tại sao bạn lại đưa ra những
lựa chọn khác nhau trong bản dịch của
mình? Bạn có xu hướng dịch văn bản
theo cách rõ ràng và dễ đọc ngay cả khi
điều đó đôi khi có nghĩa là phải lướt qua
những đoạn khó mà ngôn ngữ đích không
hiểu rõ?
Hay bạn thích những thứ mang hơi
hướng ngoại quốc và đặc trưng trong văn
bản nguồn đến mức bạn cố gắng sao chép
chúng trong bản dịch của mình ngay cả
khi điều đó khiến bản dịch trở nên khó
đọc hoặc nghe thật kì lạ đối với người
đọc?
Ở một phương diện khác, những khái
niệm này hữu ích ở chỗ chúng buộc bạn
phải suy nghĩ về
câu hỏi liên quan đến khán giả: “Bạn
đang dịch cho ai?”. Có sự khác biệt giữa
việc dịch cho một chuyên gia học thuật
và việc dịch cho những người khác,
chằng hạn như bạn cùng phòng hoặc ông
bà của bạn. Việc một bản dịch mang tính
ngoại hóa sẽ hữu ích như thế nào nếu nó
là một cuốn sách dành cho trẻ em hoặc
sách dành cho độc giả nhỏ tuổi?
 parts of the meaning? những phần quan trọng của ý nghĩa thì
sao?

Of course in practice domesticating
9:05 – 9:24 and foreignizing aren't mutually
exclusive concepts. They're not
political parties you have to register
for or pledge loyalty to. Sometimes a
translator will do both in the span of a
single page even sometimes a
sentence.
Tất nhiên, trên thực tế, nội hóa và ngoại
hóa bản dịch không phải là những khái
niệm loại trừ lẫn nhau. Chúng không phải
là đảng phái chính trị mà bạn phải gia
nhập hoặc cam kết trung thành. Đôi khi
người dịch sẽ làm cả hai việc đó chỉ trong
một trang bản dịch, thậm chí đôi khi là
một câu.

How a translator combines Cách một dịch giả kết hợp giữa nội hóa
9:25 – 9:40 domestication and foreignization in và ngoại hóa trong bản dịch của họ bộc lộ
their translation reveals their own cá tính và sở thích riêng của họ cũng như
personality and preferences and also cách tiếp cận cá nhân của họ trong việc
their personal approach for diễn giải văn bản.
interpreting a text.