Part1 Design 2 12 02 91

Design of Machine Elements II
D2-P1-12-02-91
Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz
1
‫درس طراحی اجزای ماشین دو‬
‫ارزش ‪ 3‬واحد‬
‫مدرس‪ :‬دکتر فرید وکیلی تهامی‬
‫‪Part I‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Design of Machine Elements II‬‬
‫پیش نیاز‪:‬‬
‫◄ استاتیک – تسلط کامل‬
‫◄ مقاومت مصالح یک – تسلط کامل‬
‫◄ مقاومت مصالح دو – هم نیاز‬
‫◄ دینامیک – آشنایی (هم نیاز)‬
‫◄ دینامیک ماشین – آشنایی (هم نیاز)‬
‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫‪3‬‬
:‫منابع‬
Mechanical Engineering Design- 5th, 7th and
8th Edition, Joseph E. Shigley and …… Mc Graw
Hill
‫ دکتر شادروان و مهندس موتابی‬:‫ترجمه های مختلف‬
Design of Machine`elements, M. F. Spotts
Fundamentals of Machine Component Design, R.C
Juvinalls and K. M. Marshek, J Wiley
‫◄ کتب تالیفی یا ترجمه مختلف بر مبنای کتب فوق مثل کتاب دکتر اخالقی‬
‫◄ کتب تالیفی یا ترجمه مختلف مثل کتاب سید جمال آشوبی‬
4
‫مقررات‪:‬‬
‫◄ حضور مرتب و شرکت فعال در کالس‬
‫◄ تعقیب مطالب درسی و حل تمرینات و مسائل‬
‫◄ ارائه به هنگام پروژه ها و تمرینات (حدود دو نمره)‬
‫◄ شرکت در آزمون میان ترم (حدود چهار نمره)‬
‫◄ حضور و شرکت فعال در کالس حل تمرین (حدود یک نمره)‬
‫◄ شرکت در آزمون پایان ترم (حدود سیزده نمره)‬

‫‪5‬‬
‫اهمیت درس‪:‬‬
‫◄ کاربردی بودن‬
‫◄ جمع بندی سایر دروس طراحی‬
‫◄ پشتیبان سایر دروس‬
‫◄ سئوال در کارشناسی ارشد‬
‫◄ یک درس بر اساس معیار های بین المللی‬

‫‪6‬‬
‫فهرست مطالب ‪:‬‬

‫فصل ‪ : 11‬یاتاقانهای غلتشی‬ ‫•‬
‫فصل ‪ : 12‬روانسازی و یاتاقانهای مالشی ( لغزشی )‬ ‫•‬
‫فصل ‪ : 13‬چرخدنده ها ‪ -‬کلیات‬ ‫•‬
‫فصل ‪ : 14‬چرخدنده های ساده و مارپیچ‬ ‫•‬
‫فصل ‪ : 15‬چرخدنده های مخروطی و حلزونی‬ ‫•‬
‫فصل ‪ : 16‬کالچها ‪ ،‬ترمزها ‪ ،‬کوپلینگها ‪ ،‬چرخ لنگرها‬ ‫•‬

‫‪7‬‬
‫◄فصل ‪ -11‬یاتاقانهای غلتشی ‪:‬‬

‫انواع یاتاقانها‬ ‫‪‬‬
‫عمر یاتاقان‬ ‫‪‬‬
‫عمر بار یاتاقان در اعتماد پذیری نامی‬ ‫‪‬‬
‫بقای یاتاقان‬ ‫‪‬‬
‫ارتباط بین بار ‪ ،‬عمر واعتمادپذیری‬ ‫‪‬‬
‫بارگذاری ترکیبی شعاعی ومحوری‬ ‫‪‬‬
‫بارگذاری متغیر‬ ‫‪‬‬
‫گزینش یاتاقانهای ساچمه ای و غلتک استوانه ای‬ ‫‪‬‬
‫گزینش یاتاقانهای غلتک مخروطی‬ ‫‪‬‬
‫داوری در طراحی در گزینش یاتاقانها‬ ‫‪‬‬
‫روانسازی‬ ‫‪‬‬
‫نصب و محفظه‬ ‫‪‬‬
‫‪8‬‬
‫ایده پیدایش یاتاقانها با هدف کاهش اصطکاک‪:‬‬

‫انواع یاتاقانها‬
‫لغزشی‬ ‫غلتشی‬
‫پیدایش یاتاقان‬ ‫تبدیل اصطکاک‬

‫پیدایش چرخ‬
‫لغزشی به غلتشی‬
‫کاهش ضریب اصطکاک تا حد چند هزارم‬

‫‪9‬‬
‫مقایسه اجمالی انواع یاتاقانها ‪:‬‬

‫لغزشی‬ ‫غلتشی‬
‫اصطکاک کم‬ ‫هزینه بیشتر‬
‫عمر بیشتر‬ ‫فضا و حجم بیشتر‬
‫حساسیت به مقدار سرعت و نیرو‬ ‫وزن و اینرسی بیشتر‬
‫صلبیت کم‬ ‫تحمل نیروهای بیشتر‬
‫تاثیرویسکوزیته روغن= درجه‬ ‫خستگی‬
‫حرارت‬
‫در هر حال یاتاقان های غلتشی نیز برای عملکرد صحیح‬
‫نیاز به روانکاری دارند‬
‫‪10‬‬
‫تقسیم بندی یاتاقانهای غلتشی ‪:‬‬

‫نوع نیروی تحملی‬ ‫الف‬
‫شعاعی‬ ‫ترکیبی‬ ‫محوری‬
‫شکل ظاهری‬ ‫ب‬
‫غلتکی‬ ‫ساچمه ای‬

‫‪11‬‬
Rr
Ra
Rt
Fa (A)
Fr (A) Fr (B)
Fa (A)
Fr (A)
12

13
: )Ball-bearings( ‫اجزای تشکیل دهنده بلبرینگ‬

14

15

16
: ‫انواع یاتاقانهای ساچمه ای‬

17
: ‫انواع یاتاقانهای غلتکی‬

18

19

20

21
‫عمر یاتاقان ( ‪: ) bearing life‬‬

‫عامل تعیین کننده در عمر یاتاقانهای ساچمه ای ”خستگی” میباشد معیار‬
‫کمی عمر بر اساس استاندارد ‪ABMA‬چنین است ‪:‬‬
‫‪ -‬تعداد دور حلقه درونی (با حلقه بیرونی ساکن) تا آشکار شدن نخستین‬
‫جلوه خستگی‬
‫‪ -‬تعداد ساعات کار در سرعت زاویه ای استاندارد تا آشکار شدن نخستسن‬
‫جلوه خستگی‬
‫‪ -‬براساس معیار شرکت ‪ Timken‬کچل شدگی ‪spalling or pitting‬‬
‫مساحتی برابر ‪ 0.01 in2‬از هر یک از سطوح تماس‬

‫‪22‬‬
: ‫معیار شکست‬
‫معیار شکست‬ ‫خستگی‬ ‫کچل شدن‬
‫پوسته شدن با سطح‬

‫پیشنهاد تیمکن‬
0.01 in²

23

24

25

26

27
‫‪ :1‬خستگی‬
‫هرنوع بلبرینگ غلتشی که تحت بار بیش از حد دوام قرار داشته باشد باتوجه به میزان بار و تعداد‬ ‫•‬
‫دفعات گردش عمر خستگی مشخصی خواهد داشت ‪.‬‬
‫بلبرینگی که تحت شرایط بار معمولی قرارداشته باشد پس از گذشت مدت زمان خاصی بر اثر خستگی‬ ‫•‬
‫جنس بلبرینگ خراب خواهد شد وبه پایان عمر کاری خود نزدیک شده است اما اگر بلبرینگ تحت‬
‫شرایط دیگر مانند سایش بار بیش از حد و غیره قرار داشته باشد نیز در اثر خستگی ماده اما در مدت‬
‫زمانی کوتاهتر از معمول خراب خواهد شد ‪.‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪L10‬‬
‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept.‬خستگی در رینگ داخلی بلبرینگ (درصدها نسبتهای‬
‫ناشی از‬ ‫آسیب‬
‫‪of Mech.‬‬ ‫پیشرفت‬
‫‪Eng-‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪University‬‬ ‫‪of Tabriz‬‬
‫انواع خستگی‬
‫‪ )1‬خستگی معمول‬
‫‪ )2‬خستگی ناشی از گردش ذرات خارجی درون بلبرینگ‬
‫‪ )3‬خستگی ناشی از سایش‬
‫‪ )4‬خستگی به علت روانکاری ضعیف‬

‫‪29‬‬
‫‪1-1‬خستگی معمول ‪:‬‬
‫آسیب ناشی از خستگی معمول با ایجاد ترک های بسیار ریز در زیر سطح ماده آغاز می گردد‪ .‬پس از پیدایش ترکهای‬
‫ریز با ادامه اعمال بار به بلبرینگ ترک به طرف سطح گسترش می یابد (ش ‪ )2‬و سبب می شود تکه های کوچکی از‬
‫سطح کنده شده و چاله های کوچکی در سطوح غلتش ایجاد گردد‪(.‬ش‪)3‬‬
‫ش‪- 3‬حفره دارشدن سطح رینگ داخلی‬ ‫ش‪-2‬اولین ترکهای ناشی از خستگی بر‬
‫بلبرینگ شیار عمیق‬ ‫روی رینگ داخلی بلبرینگ شیار عمیق‬
‫پیدایش و گسترش این عیب به روانکاری بلبرینگ نیز بستگی دارد‪ .‬اگر الیه نازک روانکار نتواند سطوح غلتش اجزا را از‬
‫هم بخوبی جدا کند لغزش این اجزا بر روی هم سبب می شود ترک ها هر چه نزدیکتر به سطح ایجاد شوند‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫اگر بلبرینگ با همین وضعیت به کار ادامه دهد عیب بسرعت گسترش می یابد زیرا ذرات کنده شده از‬ ‫•‬
‫سطح در بین سطوح غلتش جابجا شده و باعث ایجاد بار اضافی نقطه ای خواهند شد‪ .‬ادامه کار بلبرینگ در‬
‫این شرایط با عدم روانی در گردش و ایجاد صدا در بلبرینگ همراه است و در نهایت به شکستن آن منجر‬
‫می گردد زیرا غلتش اجزا بلبرینگ روی تکه های بزرگتر کنده شده از سطح رینگ صورت می گیرد‪.‬‬
‫شکستن قفسه بلبرینگ یکی دیگر از پیامد های صدمات پیشرفته ناشی از خستگی می باشد‪.‬‬
‫ش‪-5‬پوسته شدن پیشرفته ( ‪) flaking‬‬ ‫ش‪-4‬ایجاد حفره های ریز بسیار زیاد ( ‪( flaking‬‬
‫در رینگ داخلی رولر برینگ استوانه ای‬ ‫در رینگ داخلی بلبرینگ شیار عمیق‬

‫‪31‬‬
‫‪2-1‬خستگی ناشی ازگردش ذرات خارجی درون بلبرینگ‬
‫وجود ذرات سخت حاصل از مواد ساینده داخل بلبرینگ بشدت مخرب است‪ .‬هنگامی که این ذرات‬ ‫•‬
‫درون بلبرینگ گردش می کنند براحتی سطوح اجزا رینگها را کنده و این تکه های کوچک در بین‬
‫اجزای غلتنده باعث ایجاد تنش های نقطه ای و با گذشت زمان باعث تخریب سطوح غلتش می شوند‬
‫‪ .‬به دنبال ان ترک هایی در سطح ایجاد شده و به منطقه پرتنش زیرسطح انتشار می یابند وپس از آن‬
‫به صورت خستگی کالسیک در بلبرینگ بروز میکند‪.‬‬
‫ش ‪ -7‬صدمه ناشی از خستگی در اثر گردش ذرات سخت‬ ‫ش‪ -6‬بلبرینگ تماس زاویه ‪7205B‬‬
‫آسیب در جهت دوران به شکل ‪ V‬گسترش می یابد‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬
‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬
‫‪32‬‬
‫‪3-1‬خستگی ناشی از سایش ‪:‬‬
‫در بلبرینگ هایی که تماس اجزا غلتنده با رینگ ها به صورت خطی است (رولربیرینگ) در اثرسایش‬ ‫•‬
‫شکل ناحیه تماس رفته رفته تغیر می کند(ش‪ . )8‬با تغییر شکل اجزا غلتنده رینگ ها در نقاطی از‬
‫رولر که ساییده نشده با رولر ها در تماس خواهد بود و این پدیده باعث افزایش ناخواسته تنش‬
‫موضعی شده و به خستگی زودرس ماده می انجامد‪(.‬ش‪)9‬‬
‫شکل ظاهری رولرها در این وضعیت به صورت یک استخوان در می آید‪.‬‬ ‫•‬
‫اقدامات ‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ )1‬استفاده از روغن تمیز ‪ )2‬کاهش لقی در صورت امکان ‪ )3‬انجام عملیات حرارتی خاص‬ ‫•‬
‫ش‪-9‬حفره های ریز بیشمار در رینگ رولر برینگ‬

‫استوانه ای به دلیل تنش های سنگین سطحی‬ ‫ش‪ -8‬سطح مقطع رولر‬
‫‪33‬‬
‫‪ 4-1‬خستگی به علت روانکاری ضعیف‬
‫نوع خاصی از خستگی هنگامی اتفاق می افتد که مقدار الیه روانکار نتواند اجزا غلتنده را کامال از‬ ‫•‬
‫سطح رینگ ها جدا کند‪ .‬این اشکال به دلیل‬
‫‪ )1‬کمبود روغن ‪ )2‬عدم وجود ماده افزودنی ‪ EP‬مناسب در روغن ‪ )3‬نسبت لزجت پایین در کل به‬ ‫•‬
‫معنای کافی نبودن فیلم روانکار‬
‫تئوری هرتز‪ :‬حداکثر تنش در یک ماده حین اعمال بارهای کامال عمودی در عمق خاصی زیر سطح‬ ‫•‬
‫ایجاد می شود‪.‬‬
‫منشا ایجاد خستگی معمول در سطوح غلتش ترک های کوچک زیر سطحی است ‪.‬‬ ‫•‬
‫هنگامی که یک الیه ی ضعیف روغن در سطوح غلتش حضور داشته باشد شرایط تفاوت میکند‪ .‬این‬ ‫•‬
‫الیه روغن باعث ایجاد تنشهای لغزشی در سطوح تماس میگردد‪ .‬وجود این تنشهای مماسی سبب می‬
‫شود که حداکثر تنش به طرف سطح جابجا شود‪ .‬هنگامی که این تنش مماسی زیاد شود اسیب ناشی‬
‫از خستگی در سطح آغاز میگردد‪ .‬با اعمال تنشهای سطحی سنگین حفره های ریزی در سطح ایجاد‬
‫میگردد که بتدریج تمام سطح را در برگرفته و در واقع الیه نازکی از سرتاسر ماده جدا میگردد‪ .‬اگر‬
‫شرایط حداکثر استحکام دوام در یک بلبرینگ ارضا نشود منجر به خستگی در ماده سازنده اجزا‬
‫غلتنده میگردد‪( .‬ش‪)8‬‬
‫پیدایش ‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ )1‬افزایش صدای بلبرینگ ‪ )2‬عدم گردش روان بلبرینگ ‪ )3‬حفره های ریز بیشمار روی رینگ‬ ‫•‬

‫‪34‬‬
‫• شکست بلبرینگ می تواند دالیل مختلف داشته باشد ‪:‬‬
‫‪40 - 50 %‬‬ ‫روانکاری نادرست‬
‫‪25 - 30 %‬‬ ‫نصب نادرست‬
‫‪> 20 %‬‬ ‫دالیل دیگر‬
‫‪< 10 %‬‬ ‫خستگی طبیعی‬
‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬
‫ش‪ -10‬غلتک ‪ -‬خاصیت ماده روانکار ازبین رفته وفیلم ماده روانکار ظرفیت بارپذیری خود را ازدست داده وباعث تماس‬
‫فلز با فلز ( غلتک ها و ریل های گردش) می شود‬
‫ش‪ -11‬رینگ داخلی ‪ -‬لغزش دو سطح نسبت به هم بر اثر روانکاری نادرست‬
‫ش‪-12‬در سرعت های باال نیروی لختی بین غلتک ها و قفسه بسیار مهم است و اگرروانکاری ناکافی باشد باعث خمیدگی‬
‫و ترک و شکست در قفسه می شود‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫ سایش‬:2
.‫سایش یکی از علل عمده خرابی بلبرینگ است‬ •

‫) ذرات ساینده‬1 •
‫) روانکاری ناکافی‬2 •
‫) ارتعاش و لرزش‬3 •

36
‫عمر محک ‪: Rating Life‬‬

‫تعداد دور یاتاقان های مشابهی که ‪ 90‬درصد از آن ها تا بروز‬
‫اثر خستگی کار می کنند‪.‬‬
‫پیشنهاد ‪ABMA‬‬
‫عمر محک‬
‫بروز معیار شکست در ‪ 10%‬یاتاقانها‬
‫عمر ‪L10‬‬
‫‪37‬‬
‫بار محک مبنا ‪:Rating Load‬‬

‫بار محک مبنا ‪ C10‬برابر است با بار شعاعی خالص و ثابتی که‬
‫یک گروه یاتاقانهای یکسان برای عمر محک یک میلیون دور از‬
‫حلقه درونی میتواند تحمل کند‪.‬‬
‫بار محک مربوط به این عمر آنقدر زیاد است که در سطوح تماس‬
‫تغییر شکل پالستیک رخ خواهد داد‪.‬‬
‫شایان ذکر است که در عمل چنین بار زیادی به یاتاقان وارد‬

‫نمیشود‪.‬‬

‫‪38‬‬
‫عمر بار یاتاقان در اعتمادپذیری نامی (‪: )R=90%‬‬

‫رابطه عمر و بار شعاعی خالص ‪:‬‬
‫با انجام آزمایشهایی برای معیار شکست در بارهای گوناگون و رسم‬
‫داده ها روی نمودار زیر به رابطه زیر دست میابیم‪:‬‬
‫‪F .N‬‬ ‫‪1/ a‬‬

‫‪ cte‬‬

‫‪39‬‬
‫ نیروی شعاعی ثابت با فرض اینکه رینگ داخلی که با سرعت‬: F

.‫دورانی ثابتی بچرخد‬
F .N 1/ a
 cte ‫ تعداد دور یا ساعت‬:L
)Ball bearing( ‫ یاتاقان های ساچمه ای‬: a =3

)Roller bearing( ‫ یاتاقان های غلتکی‬: a = 10/3
FR .N 1/ a
R  FD .N 1/ a
D

40
1
 LD  60  nD  a
FR  FD   ‫ محک بار شعاعی از دفترچه راهنما‬: FR
 LR  60  nR 
‫ عمر محک از دفترچه راهنما‬: L
)Ball bearing( : a =3 R
)Roller bearing( : a = 10/3

‫ سرعت عمر محک‬: n R
‫ بار شعاعی طراحی‬: F D
‫ عمر الزم برای طرح‬: L D
‫ سرعت الزم در طرح‬: n D

41
FR .N 1/ a
R  FD .N 1/ a
D
1
 LD  60  nD  a
FR  ( LF ) FD  
 LR  60  nR 
1
 LD  60  nD  a
C10  ( LF ) FD  
 
6
10
C10 and FR : Rating Load (N), FD : Design Load (N),
nR & nD : Revolotions per minute, L : Lifetime (hours)
( LF ) : Load Application Factor
42
‫عمر پیشنهادی برای طراحی یاتاقان های غلتشی‬

43
‫ضریب کاربرد پیشنهادی برای طراحی یاتاقان های غلتشی‬

44
‫مفهوم ضریب اعتبار(‪: Reliability )R‬‬

‫ضریب اعتبار ‪ ٪90‬به این معناست که ‪ ٪90‬از یاتاقانها عمرشان‬
‫بیشتر از مقدار تعیین شده و ‪ ٪10‬کمتر از آن میباشد‪.‬‬
‫معموال عمر متوسط ‪ ،‬بین ‪ 4‬تا‪ 5‬برابر عمر ‪ L10‬است‪.‬‬
‫اگر در گیربکسی شش عدد بلیرینگ با ضریب اعتبار ‪ ٪90‬استفاده‬
‫شود ضریب اعتبار کلی آن از نظر عمر یاتاقان ها برابر خواهد بود با‪:‬‬
‫‪Rtotal=(0.9)6=0.53‬‬
‫آیا به نظر شما این ضریب مناسب است؟!!! چاره چیست؟‬

‫‪45‬‬
‫احتمال بقای یاتاقان ‪:‬‬
‫فرض کنید احتمال شکستن هر یاتاقان در یک ماشین مستقل از‬

‫احتمال شکست بقیه باشد ‪.‬چنانچه تعداد کل یاتاقانها در ماشین‪N‬‬
‫و قابلیت اعتماد هر کدام ‪ R‬باشد ‪ ،‬قابلیت اعتماد گروه یاتاقانها برابر‬
‫است با ‪:‬‬
‫‪RN  R‬‬ ‫‪N‬‬

‫‪46‬‬
‫توزیع وایبول ‪:‬‬
‫توزیع شکست یاتاقانها را برای بار ثابت میتوان با تقریب به کمک‬

‫توزیع ” وایبول ” بیان کرد ‪:‬‬
‫‪  x  x b ‬‬
‫‪R  exp ‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪    x0  ‬‬
‫‪ : x‬معیار عمر‬
‫‪ : x0‬مقدار مطمئن یا ” کمترین ” متغیر ‪x‬‬
‫‪ : θ‬مشخصه وایبول‬
‫‪ : b‬پارامتر شکل وایبول‬

‫‪47‬‬
‫ با‬٪90 ‫برای بلیرینگ ها در مواردی غیر از ضریب اعتبار‬

:‫استفاده از توزیع ویبول می توان رابطه طراحی را اصالح نمود‬
 LD  60  nD  LR  60  nR 
1
3
FR  ( LF ) FD  
 0.02  4.439(1  R)
1 1.483

For Ball - bearings :
a3
( LF ) : From Tables 11 - 5
Usually :
FR  C10  LR  60  nR  106
48
‫ با‬٪90 ‫برای رولر بیرینگ ها در مواردی غیر از ضریب اعتبار‬

 LD  60  nD  LR  60  nR 
3
10
FR  ( LF ) FD  
 fT f v 4.48(1  R) 23

For Taperd Roller - bearings : a  10
3
fT : Temperature factor given in Figure 11 - 16
f v : Viscosity factor given in Figure 11 - 17
Usually (see catalog data sheet 11 - 15) :
FR with LR  3000 hours and nR  500 rpm 
49
‫فعال بحث را در مورد بلیرینگ ها ادامه می دهیم‬

50
‫شماره گذاری بلبرینگ ها‪:‬‬

‫شماره گذاری بلبرینگ ها بر اساس استاندارد است‬
‫نمی توان از روی شماره اندازه دقیق را گفت مگر با مراجعه به‬
‫جداول‬

‫‪51‬‬

52

53

54

55

56

57
: 02 ‫اندازه ها و محک بار برای یاتاقانهای ساچمه ای تک ردیفه سری‬

58

59

60
: Co )Static Rating Load( ‫بار محک بار استاتیکی‬

61
‫بارگذاری ترکیبی شعاعی و محوری ‪:‬‬

‫هر یاتاقان ساچمه ای قادر به تحمل مقداری بار شعاعی و مقداری هم‬
‫بار محوری است‪.‬اگر ‪ Fa‬بار محوری و ‪ Fr‬بار شعاعی وارده باشد‬
‫میتوانیم بار شعاعی معادل را بیابیم ‪:‬‬
‫‪Fe‬‬ ‫‪Fa‬‬
‫‪ 1 if‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪ V=1‬حلقه درونی بچرخد‬
‫‪VFr‬‬ ‫‪VFr‬‬
‫‪Fe‬‬ ‫‪Fa‬‬ ‫‪Fa‬‬
‫‪ X Y‬‬ ‫‪if‬‬ ‫‪ V=1.2‬حلقه بیرونی بچرخد ‪ e‬‬
‫‪VFr‬‬ ‫‪VFr‬‬ ‫‪VFr‬‬
‫‪However always : Fe  Fr‬‬
‫‪62‬‬
: ‫ضرایب بار شعاعی معادل برای یاتاقان ساچمه ای‬

63
: ‫◄مثال بار ترکیبی بلبرینگ ها‬

64
: ‫◄ادامه مثال بار ترکیبی بلبرینگ ها‬

65
: ‫◄ادامه مثال بار ترکیبی بلبرینگ ها‬
:‫ باشد‬R=99% ‫در صورتی که‬

 LD  60  nD  LR  60  nR  
1
3
FR  ( LF ) FD  
 0.02  4.439(1  R)
1 1.483

 LD  60  nD  10  
1
6
 3
35100  1 3967   1 1.483 
 0.02  4.439(1  0.99) 
LD  3510 (hours)
66
‫بارگذاری متغیر ‪:‬‬

‫بار یاتاقان اغلب متغیربوده و در الگوهای نامشخص رخ میدهد ‪:‬‬
‫‪ -‬بارگذاری ثابت تکه ای به شکل دوره ای‬
‫‪ -‬بار گذاری همواره متغیر در شکل متناوب تکرارپذیر‬
‫‪ -‬تغییر تصادفی‬

‫‪67‬‬
: ‫◄بار متغیر تکه ای‬

68

69
: ‫◄بار متغیر پیوسته‬

70

71
: ‫گزینش یاتاقانهای ساچمه ای و غلتک استوانه ای‬

)7-11 ‫◄مثال‬

72

73

74

75
Fa 1.530
  0.0369
Co 41.5
76

77

78
‫یاتاقانهای غلتک مخروطی‪:‬‬

‫حلقه بیرونی‬
‫بشقاب‬
‫اجزا‬
‫غلتک مخروطی‬
‫قفس جداساز‬
‫همگرایی‬ ‫نصب‬ ‫تحمل نیروی‬ ‫ویژگیها‬

‫غلتکها‬ ‫به صورت قرینه‬ ‫محوری و شعاعی‬

‫‪79‬‬
:‫نحوه نصب یاتاقانهای غلتک مخروطی‬

80
‫ با‬٪90 ‫برای رولر بیرینگ ها در مواردی غیر از ضریب اعتبار‬

 LD  60  nD  LR  60  nR 
3
10
FR  ( LF ) FD  
 fT f v 4.48(1  R) 23

For Taperd Roller - bearings : a  10
3
fT : Temperature factor given in Figure 11 - 16
f v : Viscosity factor given in Figure 11 - 17
Usually (see catalog data sheet 11 - 15) :
FR with LR  3000 hours and nR  500 rpm 
81

82

83
LR=3000x60x500=90x106
: ‫تک ردیفه با سوراخ ساده‬

84
‫پارامترهای انتخاب‬
‫‪k‬‬ ‫نیرو‬
‫نیرو‬ ‫هندسی‬
‫ابعاد هندسی‬
‫ابعاد‬
‫نسبت میزان شعاعی بودن یاتاقان به میزان محوری بودن‬

‫‪85‬‬
: ‫نیروی معادل و بررسی روابط حاکم‬
  0.47 FrB 
0.4 FrA  K A   Te 
FeA    KB 
F 
 rA  MAX
  0.47 FrA 
0.4 FrB  K B   Te 
FeB    KA 
F 
 rB  MAX
.‫ انتخاب همزمان دو یاتاقان میباشد‬، ‫نکته مهم‬

For Taperd Roller - bearings :
Fr : Radial Forces
Te : Axial Force
K : Bearing Coefficient (see catalog data sheet 11 - 15) :
86

87

88

89
) 8-11 ‫◄مثال‬

90

91

92

93

94

95
‫اعتماد پذیری برای بار و عمر انتظاری‬
‫شانه های مقبول برای محور و پوسته‬
‫پرداخت و تولرانس مناسب قطرمحور‬ ‫داوری طرح یاتاقان‬
‫پرداخت و تولرانس مناسب قطرپوسته‬
‫مسئله روانساز و پیش بار‬

‫‪96‬‬
)11-11‫◄مثال‬

97
Fae=8000 N & n=950 rpm
LD=10000 hours & d=25.4 mm
ISO VG150: 15 cSt at 40oC
T=80 oC & AF=1

98
Fae=8000 N & n=950 rpm
LD=10000 hours & d=25.4 mm
ISO VG150: 15 cSt at 40oC
T=80 oC & AF=1

99

100
‫تامین فیلم روانساز بین سطوح‬
‫کمک به پراکندن گرما‬
‫نوع روانکاری‪:‬‬
‫کاربرد روانساز‬
‫االستو هیدرو دینامیک‬
‫پیشگیری از خوردگی و‬
‫زنگ زدگی سطوح‬
‫حفظ اجزا در برابر ورود‬

‫مواد خارجی‬

‫‪101‬‬
‫کاربرد روغن‬ ‫کاربرد گریس‬

‫دمای باال‬ ‫دمای کمتر از ‪90‬‬
‫سرعت زیاد‬ ‫سرعت کم‬
‫کاربرد نشت بند در برابر روغن‬ ‫حفاظت در برابر مواد خارجی‬
‫آسان است‬ ‫معمول نیست‬
‫گریس برای یاتاقانی مناسب‬ ‫یاتاقانهای با حفاظ ساده مناسب‬
‫نباشد‬ ‫است‬
‫امکان روانسازی از منبع مرکزی‬ ‫کار بی مراقبت دراز مدت‬

‫‪102‬‬
: ‫◄روشهای یاتاقان بندی‬

103

104
: ‫سه گونه ترتیب یاتاقانهای ساچمه ای‬

105
‫از بین رفتن لقی درونی‬
‫افزایش عمر خستگی‬

‫پیش بار دهی‬
‫کم شدن خیز محور‬

‫در محل یاتاقانها‬

106
‫مثال‪ :‬در گیربکس نشان داده شده‪ ،‬محور ورودی ‪ AB‬توان ورودی‪ 20‬کیلو وات را با سرعت ‪ 1800‬دور در‬
‫دقیقه با جهت دوران منفی ‪ Y‬ها (قانون دست راست) منتقل میکند‪ .‬نیروهای وارد به چرخدنده ها و عکس‬
‫العمل یاتاقان ‪ C‬که تمام نیروی محوری را تحمل میکند بدست آورید‪ .‬برای چرخدنده های مارپیچ زاویه فشار‬
‫عمودی ‪ 20‬درجه‪ ،‬زاویه فشار چرخدنده های مخروطی ‪ 20‬درجه می باشد محور ‪ Z‬به سمت بیرون صفحه‬
‫است‪ .‬توجه کنید که چرخدنده ‪2‬و ‪ 3‬از باال درگیر هستند‪.‬‬
‫‪Bevel Gears: φ=20º, m=6, N4= N5=32‬‬
‫‪Helical Gears: φn=20º, ψ = 23o, mn=3, N2=12, N3=40‬‬
‫‪ Helical Gears‬‬

‫‪mn‬‬
‫‪mt 2  mt 3 ‬‬
‫‪cos‬‬
‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 3.259 mm‬‬
‫‪cos 23‬‬
‫‪d 2  mt 2  N 2  3.259 12‬‬
‫‪ 39.109 mm‬‬
‫‪d 3  3.259  40  130.363 mm‬‬
‫‪C23  d 2  d 3  2  84.736 mm‬‬
‫‪107‬‬
 Helical Gears
n2=1800 rpm, H=20 kWatt Fd  n
H t 2 6 
Bevel Gears: φ=20º, m=6, N4= N5=32 60 10
Helical Gears: φn=20º, ψ = 23o, mn=3, 60 106  20
N2=12, N3=40 Ft   5426.03 N
39.109   1800
tan t  tan n cos  0.3954
t  21.574o
Fr Fr  Ft tan t  2145.47 N
Fa  Ft tan  2303.21 N
Fa  Bevel Gears
d 4  m4  32  192 mm
Ft  d 3  Rt  d 4 
Rt  3684.13 N
Ra Rr  Rt tan  cos  
 3684.13 tan 20 cos 45
Rr  948.17 N
Ra  Rt tan  sin  
 948.17 N
108
 Bearing Forces
n2=1800 rpm, H=20 kWatt X C 108  150127  91024.32
Bevel Gears: φ=20º, m=6, N4= N5=32
Helical Gears: φn=20º, ψ = 23o, mn=3,  2145.47  54  948.17  33
N2=12, N3=40 X C  870.43 N
X D  2067.7 N
Fr XC Z C 108  3684.13  33
Rad4 /2
D
Fad3 /2  5426.03  54
C
Ra Fa Z C  1587.31 N
XD
Z D  7523 N
Rr  Bearing C :
Rt Ft
Fr  X C2  Z C2  1810.3 N
D C
Fa  3684  2303  1381 N
ZD ZC  Bearing D :
33 54 54 Fr  X D2  Z D2  7802 N
Fa  0.0 N
109
 Bearing Forces
X C 108  150127  91024.32
 2145.47  54  948.17  33
X C  870.43 N
X D  2067.7 N
Z C 108  3684.13  33
 5426.03  54
Z C  1587.31 N Bearing C:
Fr=1810, Fa=1381 N
Z D  7523 N
n3=1800x(12/40)=450 rpm,
 Bearing C : R=99%, L=10000 Hours, AF=1.25
Angular Contact Bearing
Fr  X C2  Z C2  1810.3 N
Fa  3684  2303  1381 N
 Bearing D :
Fr  X D2  Z D2  7802 N
Fa  0.0 N
110
 Bearing C :
Bearing C: Fa VFr  0.763
Fr=1810, Fa=1381 N  Second Try :
n3=1800x(12/40)=540 rpm, Fa Co  1381 28500  0.048  e  0.25
R=99%, L=10000 Hours, AF=1.25 Fa VFr  e  X  0.56, Y  1.78
Inner Ring Rotates: V=1.0 Fe  XVFr  YFa  3472 N
 
1
 10000  60  540 106  3
C10  1.25  3472   1 1.483 
 Bearing C :  0.02  4.439(1  0.99) 
Fa VFr  0.763 C10  48.64 kN
 First Try : d  60, D  110 mm,
Fa Co  0.07  e  0.27 C  55.9, Co  35.5.5 kN
Fa VFr  e  X  0.56, Y  1.63  Third Try :
Fe  XVFr  YFa  3265 N Fa Co  1381 35500  0.039  e  0.236
Fa VFr  e  X  0.56, Y  1.92
 
1
 LD  60  nD  10 6
 3
C10  ( LF ) FD  Fe  XVFr  YFa  3665 N
1 1.483 
 0 . 02  4 .439(1  R ) 
 
1
 10000  60  540 106  3
  C10  1.25  3665  

1
 10000  60  540 106  3
1 1.483 
C10  1.25  3265   1 1.483 
 0.02  4.439(1  0.99) 
 0.02  4.439(1  0.99)  C10  51.36 kN
C10  45.75 kN d  60, D  110 mm,
d  55, D  100 mm, C  46.2, Co  28.5 kN C  55.9, Co  35.5.5 kN
111
Bearing C:
Fr=1810, Fa=1381 N
n3=1800x(12/40)=540 rpm,
R=99%, L=10000 hr, AF=1.25
Inner Ring Rotates: V=1.0
 Helical Gears
d 2  39.109 mm
d 3  130.363 mm
C23  84.736 mm
:‫سئوال‬
 Bearing C :
d  60 mm, D  110 mm ‫آیا به نظر شما قطر یاتاقان نسبت به‬
‫ بزرگ نیست؟‬3 ‫چرخدنده شماره‬
w  22 mm
C  55.9, Co  35.5 kN ‫پهنای آن چطور؟‬

112
Bearing D:
Fr=7802 N
n3=1800x(12/40)=540 rpm,
R=99%, L=10000 Hours, AF=1.25
 Bearing D : Deep Groove

Fr  7802 N
Fa  0.0  Helical and Bevel Gears
 LD  60  nD  10   d 3  130.363 mm
1
6
 3
C10  ( LF ) FD  1 1.483 
 0.02  4.439(1  R )  d 4  192 mm
 10000  60  540 10   
1
6 3
C10  1.25  7802   1 1.483 
:‫سئوال‬
 0.02  4.439(1  0.99) 
‫آیا به نظر شما اندازه یاتاقان نسبت به‬
C10  109.325 kN
‫ بزرگ نیست؟‬4 ‫و‬3 ‫چرخدنده شماره‬
d  95 mm, D  170 mm, w  32 mm
C  108, Co  69.5 kN
‫پهنای آن چطور؟‬
113
Bearing D:
Fr=7802 N
n3=1800x(12/40)=540 rpm,
R=99%, L=10000 Hours, AF=1.25
 D : Cylindrical Roller Bearing :

Fr  7802 N , Fa  0.0
 Helical and Bevel Gears
 LD  60  nD  10  
3
6
 10
C10  ( LF ) FD  1 1.483  d 3  130.363 mm
 0.02  4.439(1  R ) 
d 4  192 mm
 10000  60  540 10   
3
6 10
C10  1.25  7802   1 1.483   Bearing D : Deep Groove
 0.02  4.439(1  0.99) 
d  95 mm, D  170 mm
C10  85.854 kN
03 Series : d  50, D  110, w  27 mm, C  88.0 kN C  108, Co  69.5 kN
02 Series : d  75, D  130, w  25 mm, C  91.3 kN ‫ از بلبرینگ دو ردیفه یا‬:‫چاره‬
03 Series : Recommended but check the shaft diameter ‫غلتک استوانه ای استفاده کنیم‬
114
‫◄فصل ‪ -12‬یاتاقانهای لغزشی ‪:‬‬

‫◄رابطه های متغیر ها‬ ‫◄انواع روانسازی‬
‫◄شرایط حالت یکنواخت (پایدار)‬ ‫◄گرانروی‬
‫◄لقی‬ ‫◄معادله ‪Petroff‬‬
‫◄یاتاقان های با تغذیه فشاری‬ ‫◄روانسازی پایدار‬
‫◄بار و جنس‬ ‫◄روانسازی با الیه کلفت‬
‫◄انواع یاتاقان‬ ‫◄نظریه هیدرودینامیک(سیال‬
‫◄روانسازی مرزی‬ ‫پویا)‬
‫◄بررسی های طراحی‬
‫◄رابطه های متغیر ها‬
‫‪115‬‬
‫روانسازی و یاتاقانهای مالشی‬
‫هدف روانسازی‬
‫کاهش مالش‬
‫کاهش سایش‬
‫کاهش گرما‬
‫‪116‬‬
‫انواع روانسازی‬
‫)یا سیال پویا‬Hydrodynamic( ‫هیدرودینامیک‬ 

‫)یا سیال ایستا‬Hydrostatic( ‫هیدرواستاتیک‬ 
)Elastohydrodynamic( ‫کشسانی سیال پویا‬ 
)Boundary( ‫مرزی‬ 
)Solid film( ‫فیلم یا الیه جامد‬ 

117
‫گرانروی ‪Viscosity‬‬
‫قانون نیوتن درباره جریان لزج‪:‬‬

‫تنش برشی در سیال با نرخ تغییر سرعت با ‪ y‬متناسب است یعنی‪:‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪du‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪dy‬‬
‫واحد ویسکوزیته دینامیک یا ویسکوزیته مطلق (‪ )μ‬در سیستم ‪ SI‬همان ‪ Pa.s‬خواهد بود‪.‬‬

‫‪118‬‬
)Dynamic( ‫گرانروی مطلق یا پویا‬
 (Pa.s)  103 Z (cP)
Z (cP)
 (Reyn) 
6.89(10) 6
 (mPa.s)  6.89 ' (Reyn)
)Kinematic( ‫گرانروی سینماتیک‬
 (Pa.s)
 (m /s) 
2
 (kg/m 3 )
 (m 2 /s)  10 6 Z k (cSt )
180
Z k  (0.22t  )
t
t : Saybolt Universal Seconds (SUS)
119
‫با افزایش درجه حرارت ویسکوزیته مایعات‬

‫کاهش و گازها افزایش می یابد‪ .‬چرا؟‬
‫کاهش ویسکوزیته مایعات در درجه حرارت‬
‫پائین چشم گیر تر است‪.‬‬

‫‪120‬‬
:‫توجه کنید‬
‫ در‬30 mPa.s ‫برای ویسکوزیته معین‬
‫هر درجه حرارتی روغن خاصی جواب‬
:‫می دهد‬
At 50oC: SAE 20
At 78 oC: SAE 50
‫به نظر شما چاره چیست؟‬

121

122
‫◄معادله پتروف‬
‫پدیده مالش یاتاقان را نخستین بار پتروف با فرض هم مرکزی میل محور بیان کرد‬
‫استفاده عملی ندارد‬ ‫یاتاقان تئوریک‬
‫طول بینهایت‬ ‫نشتی ناچیز‬
‫بار یاتاقان بسیار کم‬

‫پر از روغن‬

‫‪123‬‬
U  2rN m/s ‫ سرعت محیطی‬:U

U 2rN
  
h c
2rN 4 2 r 3lN
T  (A)r  ( )(2rl )(r ) 
c c
T  fWr  ( f )(2rlP)(r )  2r 2 flP
2 N r
f  2
P c
 r  N
2
S   Sommerfeld ‫عدد ویژگی یاتاقان یا عدد‬

c P
2 N  r 
2
r
f  2    2 S
2
c P c
124
‫ در بررسی روانسازی بسیار مهم است زیرا همه‬Sommerfeld ‫عدد بدون بعد‬
‫متغیرهایی را که طراح تعیین می کند دارد‬
 r  N
2
S   ‫ را نسبت لقی شعاعی می گویند‬r/c ‫نسبت‬

c P
S : Sommerfeld Number
r: Journal radius (mm)
c
 D d
: Radial Clearance (mm)
2
D: Diameter of Bushing (m)
μ: Dynamic Viscosity (Pa.s)
N: Revolutions per Second
P  W/(ld) : Projected Pressure (Pa)
W: Radial load (N)
l: Bearing length (m)
d: Journal Diameter (m)
125
‫◄روانسازی پایدار‪Stable Lubrication‬‬

‫افزایش درجه حرارت‬
‫کاهش ویسکوزیته‬
‫کاهش ضریب اصطکاک‬
‫کاهش ضریب اصطکاک‬

‫کاهش گرمای تولیدی و دما‬
‫اطمینان از حفظ فیلم کلفت روانساز باید محدودیت زیر برای طراحی رعایت شود‬ ‫افزایش برای‬
‫ویسکوزیته‬
‫)‪Zn P B  30 (cP.rpm / psi‬‬ ‫افزایش ضریب اصطکاک‬
‫‪For Complete and Stable Lubrication :‬‬
‫)‪N P   150 (cP.rpm / psi‬‬
‫‪126‬‬
Thick-Film Lubrication ‫کلفت‬ ‫◄روانسازی با الیه‬

127

128

129
‫روانساز از باال وارد شود‬
‫با گردش میلمحور روانساز ساعتسو به گرد یاتاقان می فرستد‬
‫فشار الیه در نیمه همگرای الیه در چپ مرکز یاتاقان به اوج می رسد‬

‫‪130‬‬
‫کمترین کلفتی الیه روغن را با ‪ h0‬نشان می دهیم‬
‫‪ C‬مقدار لقی شعاعی و برابر تفاضل شعاع میلمحور و یاتاقانش است‬
‫کلفتی الیه روغن در هر جای دیگر را ‪ h‬می گیریم‬
‫نسبت خارج از مرکز ‪ ε‬است‪:‬‬
‫‪e‬‬
‫‪‬‬
‫‪c‬‬
‫‪131‬‬
‫◄نظریه هیدرودینامیک (سیال پویا)‬

‫بر اساس آزمایش ‪ Tower‬رینولدز معادله دیفرانسیل اصلی را ارائه کرد‬
‫طرح ساده ای از پاره یاتاقان ‪Tower‬‬
‫‪7-12‬‬

‫‪132‬‬
‫فرض های ‪ Reynolds‬برای ساده سازی حل‬
‫جریان لزج روانساز از قانون نیوتن پیروی می کند‬ ‫‪.1‬‬

‫چشم پوشی از نیروهای اینرسی روانساز‬ ‫‪.2‬‬
‫تراکم ناپذیری روانساز‬ ‫‪.3‬‬
‫گرانروی ثابت در سراسر الیه روانساز‬ ‫‪.4‬‬
‫بی تغییر بودن فشار در راستای محور‬ ‫‪.5‬‬
‫طول یاتاقان بینهایت است‪.‬جریان ‪ z‬روانساز صفر است‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫فشارالیه در راستای ‪ y‬ثابت است پس فشار فقط به ‪ x‬بسته است‬ ‫‪.7‬‬
‫سرعت هر ذره الیه روانساز تنها به ‪ x‬و ‪ y‬بسته است‬ ‫‪.8‬‬
‫یکی از فرض های مهم وی این بود که به علت نازکی الیه سیال نسبت به شعاع یاتاقان‬
‫از خمیدگی آن چشم پوشی کرد و یاتاقان را تخت فرض کرد‬
‫‪133‬‬
dz‫ و‬dy ‫ و‬dx ‫برای جزئی از الیه به ابعاد‬
 dp    
 x
F  pdydz  

p  
dx 
dydz  dxdz  dxdz  
   dy dxdz  0
y 

dp 

dx y
u
 
y
dp  2u

dx y 2
. ‫ دو بار انتگرال می گیریم‬y ‫ از این معادله نسبت به‬x ‫با ثابت گرفتن‬
u 1 dp
 y  C1
y  dx
1 dp 2
u y  C1 y  C2
2 dx
134
u  0, y  0
u U,y  h
U h dp
C1   ,C 2  0
h 2  dx
u 
1 dp
2  dx
y 2  hy  U
h
y
U
u  y
h
Uh h 3 dp
‫حل چنین معادله دیفرانسیلی نیااز‬ 
Q   ‫به استفاده از روش های عددی و یا‬
2 12  dx
dQ .‫متد های پیچیده ریاضی دارد‬
0
dx ‫پاسااا ایاان معااادالت بااه صااورت‬ 
dQ U dh d  h 3 dp 
   
 0
‫دیاگرامهااای کمکاای در منااابع داده‬
dx 2 dx dx  12  dx  ‫شده است‬
d  h3  dp dh

  
  6U ‫این دیاگرامها بر حسب عادد بادون‬ 
dx   dx dx
  h3 p    h 3 p  h
‫ تهیه شده اند‬S ‫بعد‬
      6 U
x 
  x  z 
  z 
 x ‫برای هر طراحی می توان به کماک‬ 
r  r  2 N  ‫این دیاگرام ها شارایط مناسابی را‬

f     
c 
 c  P 

.‫انتخاب کرد‬
135

136
‫◄بررسی های طراحی ‪Design Considerations‬‬

‫در طراحی یاتاقانهای لغزشی سه گروه متغیر متمایز هستند در‬
‫گروه نخست مقادیر داده شده زیر نظر طراح هستند ‪:‬‬
‫سرعت دورانی ‪ N‬که معموال نمی توان تغییر داد‬ ‫‪.1‬‬
‫بار شعاعی وارد شده ‪ W‬که معموال نمی توان تغییر داد‬ ‫‪.2‬‬
‫حدود درجه حرارت ورودی روغن ‪Ti‬‬ ‫‪.3‬‬
‫حدود قطر محور ‪d‬‬ ‫‪.4‬‬
‫(حدود) نوع روغن‬ ‫‪.5‬‬
‫حدود طول یاتاقان ‪l‬‬ ‫‪.6‬‬
‫حدود لقی شعاعی ‪C‬‬ ‫‪.7‬‬

‫‪137‬‬
‫◄بررسی های طراحی ‪Design Considerations‬‬

‫در طراحی یاتاقانهای لغزشی سه گروه متغیر متمایز هستند در‬
‫گروه دوم مقادیر محاسبه شده در شرایط طراحی هستند ‪:‬‬
‫دمای متوسط ‪ Tf=(Ti+To)/2‬و ویسکوزیته روغن در آن دما ‪μ‬‬ ‫‪.1‬‬

‫مینیمم ضخامت الیه روغن ‪ho‬‬ ‫‪.2‬‬
‫ضریب اصطکاک ‪ f‬و توان تلف شده مکانیکی و حرارتی‬ ‫‪.3‬‬
‫فشار ماکزیمم روغن ‪pmax‬‬ ‫‪.4‬‬
‫دبی روغن ‪ Q‬و دبی روغن نشتی ‪Qs‬‬ ‫‪.5‬‬
‫زوایای ‪θpo , θpmax , φ‬‬ ‫‪.6‬‬
‫محاسبه این مقادیر نیاز به محاسبه عدد ‪ Sommerfeld‬دارد‬ ‫‪.7‬‬

‫‪138‬‬
‫طراحی ‪Design Considerations‬‬ ‫◄بررسی های‬
‫در گروه سوم مقادیر محاسبه شده که در شرایط طراحی کنترل می شوند‪.‬‬
‫این کنترل باید در محدوده تغییراط شرایط یاتاقان باشد‪.‬‬
‫دمای خروجی و یا بیشینه روغن ‪To‬و ویسکوزیته روغن در آن دما ‪μ‬‬ ‫‪.1‬‬
‫مینیمم ضخامت الیه روغن ‪ho‬‬ ‫‪.2‬‬
‫توان تلف شده مکانیکی و حرارتی‬ ‫‪.3‬‬
‫فشار ماکزیمم روغن ‪pmax‬‬ ‫‪.4‬‬
‫دبی روغن نشتی ‪Qs‬‬ ‫‪.5‬‬
‫زوایای ‪θpo , θpmax , φ‬‬ ‫‪.6‬‬
‫محاسبه این مقادیر باید در محدوده های کاری یاتاقان بوده و حد باال و‬ ‫‪.7‬‬
‫پائین آن ها باید در محدوده قابل قبول باشد‪.‬‬

‫‪139‬‬
‫◄معیار طراحی ‪ Trumpler‬برای یاتاقان مالشی‬
‫)‪(Trumpler’s Design Criteria for Journal Bearings‬‬
‫مجرایی باید برای عبور ذرات فلز ساییده شده در اثر حرکت دو سطح زبر نسبت به هم وجود‬
‫داشته باشد پس باید مجرایی دستکم ‪ 5 μm‬برای عبور ذرات سطوح فراهم شود‪.‬‬
‫) ‪h0  0.005  0.00004d ( mm‬‬
‫محدودیتی نیز برای حداکثر دما داریم‬
‫) ‪Tmax  1210 C( 250 0 F‬‬

‫محدودیتی نیز برای فشار تصویر شده داریم‬
‫‪P  Wstatic ld   2 MPa‬‬
‫توصیه می شود از ضریب اطمینانی برابر ‪ 2‬یا بیشتر استفاده شود‬
‫‪140‬‬
‫رابطه های متغیر ها (‪)The Relations of the Variables‬‬
‫نمودارها در این کتاب برای مقادی ¼ و ½ ‪ l/d =∞, 1,‬آورده شده است‪.‬‬
‫این روابط فقط برای یاتاقان های لغزشی کامل ‪ β=360 0‬آمده است‬
‫دیاگرام ها بر حسب عدد ‪ Sommerfeld‬هستند‪.‬‬
‫ویسکوزیته در دمای متوسط فیلم روغن ‪ Tf=(Ti+To)/2‬می باشد‪.‬‬
‫سرعت دورانی‪ N‬بر حسب دور بر ثانیه و از روابط سرعت نسبی بدست می آید‬

‫‪141‬‬
‫سرعت دورانی‪ N‬بر حسب دور بر ثانیه و از روابط سرعت نسبی بدست می آید‬
‫سرعت زاویه ای میل محور=‪Nj‬‬

‫سرعت زاویه ای یاتاقان=‪Nb‬‬ ‫‪N  N j  Nb  2 N f‬‬
‫سرعت زاویه ای بردار بار =‪Nf‬‬
‫‪12-11‬‬

‫‪142‬‬

143
)Min. Film Thickness(‫مینیمم ضخامت الیه روغن‬
ho/c=1-ε

144
‫موقعیت مینیمم ضخامت الیه روغن‬

145
)Coefficient of Friction(‫ضریب مالش‬
Lost Power :
f W ( N ) d ( mm ) ( N ( rps ) )
H ( Wat ) 
1000

146
)Lubricant Flow(‫جریان روانساز‬

147
‫نشتی جانبی ‪ Qs‬از قسمت پایینی یاتاقان است جایی که فشار‬

‫درونی بیش از فشار جو باشد ‪.‬این نشتی باید جبران شود ‪.‬‬

‫‪148‬‬
P/Pmax ‫فشار الیه‬

149
‫موقعیت ها‬

150
‫نکات مهم‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪l ‬‬ ‫‪l ‬‬ ‫‪l‬‬ ‫‪‬‬ ‫در مواردی که نسبت‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 8  d ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ l/d‬متفاوت باشاد از‬
‫‪1‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪l ‬‬ ‫‪l‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪l ‬‬ ‫‪l‬‬ ‫‪‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪ 1  2 1  4  y1  1  1  4  y1 / 2 ‬‬ ‫این رابطه برای میاان‬
‫‪l / d 3‬‬ ‫‪ 3‬‬ ‫‪d ‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪4  d ‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1 ‬‬ ‫‪l ‬‬ ‫‪l‬‬ ‫‪‬‬ ‫یااابی اسااتفاده ماای‬
‫‪ 1  1  2  y1 / 4‬‬ ‫‪‬‬ ‫شود‬
‫‪‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬‫‪‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫دیده می شود که با افزایش نسبت ‪:l/d‬‬

‫ضریب اصطکاک‪ ،‬فشار ماکزیمم و دبی نشتی کاهش و مینیمم ضخامت الیه روغن بیشتر‬
‫می شود که همگی به نفع طراحی است‪.‬‬
‫به نظر شما عامل محدود کننده چی است؟‬
‫مقدار مناسب این نسبت در چه حدودی است؟‬

‫‪151‬‬
Thermal Balance ‫حرارتی‬ ‫◄بررسی‬
0.12TC rf c

PMPa ( 1  0.5Qs Q )( Q rcNl )
152
Thermal Balance ‫◄بررسی حرارتی‬
0.12TC rf c

PMPa ( 1  0.5Qs Q )( Q rcNl )

153
‫◄مثال شرایط یاتاقان ژورنال کاملی با مشخصات ذیل را کنترل کنید‬
d  80 mm  Assume ΔT  20o C
ΔT
l d 1 T f  Ti   70o C
2
N  8 rps SAE 30 :   18 mPa.s
 r  N
3
6 18  10  8
2
SAE 30
S    10  0.307
c P 0.469 10 6
Ti  60 oC
 Using Diagrams :
W  3000 N rf c  6.5
c  0.04 mm Q rcNl  3.9
r c  1000 Qs Q  0.44
0.12TC rf c
P  W ld PMPa

( 1  0.5Qs Q )( Q rcNl )
 3000 / 80 2  0.469 MPa TC  8.32o C
 Repeat with : ΔT  20  8.32 2
ΔT  15o C
154
 Assume ΔT  15o C  Assume ΔT  9.77  15 2  12o C

ΔT ΔT
T f  Ti   67.5o C T f  Ti   66o C
2 2
SAE 30 :   20 mPa.s SAE 30 :   20.5 mPa.s
  3
8
2
 r  N   3
 
2
20 10 8 r N 20 10
S    10  0.341 S     10  0.35
6 6
c P 0.469 10 6

c P 0.469 10 6
 Using Diagram 12 - 24 :  Using Diagram 12 - 24 :

0.12TC 0.12TC
 2.5  2.458
PMPa PMPa
TC  9.77 o C TC  9.6o C  TC  final  10o C
 Final Answer with : ΔT  10 C o

155
 Final Answer with : ΔT  10o C

 Final Answer : ΔT  10o C  Final : ΔT  10o C
ΔT rf c  7.8  f  0.0078
T f  Ti   65o C
2
H loss  fWdN / 1000 
To  Ti  ΔT  70o C
 0.0078  3000  80  8 / 1000
Check : To  120o C  OK
 47.05 Wat
SAE 30 :   22 mPa.s
Q rcNl  3.8 & Qs Q  0.42
 r  N
3
6 18  10  8
2
S    10  0.375 Qs  0.42  3.8  40  .04  8  80

c P 0.469 10 6
 Using Diagrams : Qs  1634.3 mm3 s  0.098 lit min

ho c  0.68  ho  0.0272 mm P Pmax  0.52  Pmax  0.9 MPa
Check : ho  0.005  .00004  80  0.0082  OK Check : Pmax  2 MPa  OK
.‫◄ همان یاتاقان را با شرایط بار ماکزیمم بررسی کنید‬

‫ وات بررسی کنید‬50 ‫◄ همان یاتاقان را با فرض توان اصطکاکی‬
156
0.05
‫تغییر مینیمم ضخامت الیه روغن‬
0.045
0.04
0.035
0.03
0.025
h
0.02
0.015
0.01
0.005
0
0 0.02 0.04 0.06 0.08 0.1 0.12
C
SAE10 SAE30 SAE50

157
0.08
‫تغییر دبی الیه روغن‬
0.07
0.06
0.05
0.04
Q
0.03
0.02
0.01
0
0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06 0.07
C
SAE10 SAE30 SAE50

158
Design
0.018
of Machine Elements II
‫تغییر ضریب اصطکاک‬
0.016
0.014
0.012
0.01
f
0.008
0.006
0.004
0.002
0
0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06 0.07
C
SAE10 SAE30 SAE50

159
Design
160
of Machine Elements II
‫تغییر درجه حرارت خروجی روغن‬
140
120
100
T2
80
60
40
20
0
0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06 0.07
C
SAE10 SAE30 SAE50

160
Design Considerations ‫طراحی‬ ‫◄بررسی های‬
c ‫اثر لقی شعاعی‬

161
Design ‫طراحی‬ ‫◄بررسی های‬

Considerations
c ‫اثر لقی شعاعی‬

162
Design Considerations ‫طراحی‬ ‫◄بررسی های‬

‫عمر روغن با درجه حرارت‬

163

164

165
All in SI (metric Units)

hCR 
Wat m C  Am 
2 2
fW N d mm N rps
H loss  ( T f  T ) 
1  1000

166
‫◄مثال شرایط یاتاقان بالشتکی کاملی با مشخصات ذیل را کنترل کنید‬
T  21 C  r  N 6    10  15
o 2 3
S    10  0.0843 
 
c P 0 .178  10 6
 1 hCR 
Wat m C  Am 
2 2
H loss  (Tf  T ) 
hCR  15.32Watt / m C 2
1 
15.32  0.026
 ( T f  21 )  0.199( T f  21 )
A  0.026 m 2 H loss
11
d  50 mm fW N d mm N rps f 445  50 15
H loss  
1000 1000
l d 1  rf 
H loss  1048.5 f  1.0485 
N  15 rps  c 
Assume T f and Using Diagrams with :
SAE 20
W  445 N T f  90o C  SAE 20     6.8 mPa.s
 S  0.0843   0.573  Repeat with : ΔT  79  90 2
c  0.025 mm
 l d  1  rc f  11 ΔT  85o C
r c  1000
 rf 
P  W ld H loss  1.0485   11.53
 c 
 445 / 502  0.178 MPa H loss  0.199( T f  21 )  T f  78.95o C
167
‫◄یاتاقان با تغذیه فشاری (‪)Pressure-Fed Bearing‬‬
‫• عامل محدود کننده رفتار بهتر یاتاقان ظرفیت پخش گرماست‬
‫• نخستین راه سرد کردن حوضچه با سیال خارجی مثل آب است‬
‫• دومین راه افزایش شدید نرخ جریان روانساز است‬

‫‪168‬‬
)Pressure-Fed Bearing( ‫◄یاتاقان با تغذیه فشاری‬

169
l t
l  & Pmax  Pmax diagram  Ps
2

170

171
l t
2
172
W in (kN), ps in (kPa), r in (mm)
l t
2

173
l’=(l-t)/2 :‫توجه کنید‬

174
 r  N  22.23  50
2 2
S    
 c  P  0.038  2.026 10
6
S  8.446
 Assume T f  75o C :
S  8.446
  10.5 10 3 Pa.s  S  0.087
 Repeat T f  73o C :
Using Diagrams with l  d  0.5
fr c  3.4   11.2 103 Pa.s  S  0.095
  0.8 Using Diagrams with l  d  0.5
fr c  3.6
46.05
TC  46.05o C  T f  49   72o C   0.8
2
53.24
TC  53.24o C  T f  49   75.6o C
2

175
 r  N  22.23  50
2 2
S    
 c  P  0.038  2.026 10
6
S  8.446
 Assume T f  75o C :
  10.5 103 Pa.s  S  0.087
Using Diagrams with l  d  0.5
fr c  3.5
  0.8
ho  0.2  0.038  0.0076 mm H loss  fWdN / 1000 
ho  0.005  0.00004  44.45  0.0068 mm   fr c c r WdN / 1000
  0.21106  0.02223 0.038 103   3.5  0.0384000  2  50 / 1000
3
Qs  3
3 10.5 10  0.02223
1  1.5  0.8 
2
H loss  167 Watt

Qs  2.2525 107 m3 s  13.5 l / min

176
‫◄بار مورد استفاده‬

177
‫◄بار و جنس مورد استفاده‬
‫• مقاومت فشاری و خستگی خوب‪ ،‬نرمی و ضریب کشسان کم‬
‫• اصطکاک کم‪ ،‬مقاومت سایش خوب و جذب ذرات سخت معلق‬
‫• مقاومت در برابر خوردگی و درجه حرارت نسبتا باال‬

‫‪178‬‬
4.1.3 BEARING MATERIALS- RECOMMENDED RADIAL CLEARANCES FOR
CAST- BRONZE
Recommended radial clearances for cast bronze bearings are shown in Fig.4.3.
A – Precision spindles made of hardened ground steel, running on lapped cast
bronze bearings (0.2 to 0.8 μm rms finish) with a surface velocity less than 3 m/s.
B - Precision spindles made of hardened ground steel, running on lapped cast
bronze bearings (0.2 to 0.4 μm rms finish) with a surface velocity more than 3 m/s.
C- Electric motors, generators, and similar types of machinery using ground journals
in broached or reamed cast-bronze bearings (0.4 to 0.8 μm rms finish)
D – General machinery which continuously rotates or reciprocates and uses turned
or cold rolled steel journals in bored and reamed cast-bronze bearings (0.8 to 1.6
μm rms finish)
E- Rough service machinery having turned or cold rolled steel journals in bored and
reamed cast-bronze bearings (0.8 to 1.6 μm rms finish)
Fig.4.3 Recommended radial clearance for cast bronze

179
Fig.4.3 Recommended radial clearance for cast bronze

180
‫بار و جنس (‪)Load and Materials‬‬

‫جدول های ‪ 12-5‬و ‪ 12-6‬در گزینش بارهای واحد و جنس یاتاقان به یاری می آیند‬
‫اگر خمش میلمحور چشمگیر بود یاتاقان کوتاه خوب است تا از تماس فلز با فلز در دو سر‬
‫یاتاقان ها پیشگیری شود ‪.‬‬
‫اگر دما زیاد بود یاتاقان تکه ای بهتر است‬
‫از جنس خوب یاتاقان سه انتظار می رود‬
‫نقطه ذوب و ضریب کشسانی کم و نرمی‬ ‫مقاومت فشاری‪ ،‬سایش و خستگی خوب‬
‫مالش کم و خواص حرارتی مطلوب در دمای کاری‬

‫‪181‬‬
‫• مقاومت فشاری و خستگی خوب‪ ،‬نرمی و ضریب کشسان کم‬
‫• اصطکاک کم‪ ،‬مقاومت سایش خوب و جذب ذرات سخت معلق‬
‫• مقاومت در برابر خوردگی و درجه حرارت نسبتا باال‬

‫‪182‬‬

183
‫◄انواع یاتاقان‬

184
)Thrust Bearing( ‫◄یاتاقان کفگرد‬

185
‫یاتاقان با روانسازی مرزی‪:‬‬
‫اگر دو سطح نسبت به هم بلغزند و فقط الیه جزئی روانساز بین آنها باشد گویند‬
‫روانسازی مرزی است‪.‬‬
‫اگر قسمتی از یاتاقان به شکل هیدرودینامیک و قسمتی خشک با فیلم نازک روغن کار کند‬
‫آن را روانسازی با الیه مخلوط گویند همچنین در موارد زیر روانسازی مخلوط داریم‪:‬‬
‫•گرانروی خیلی کم‬

‫•سرعت میلمحور کم‬
‫•بار یاتاقان بیش از اندازه‬
‫•لقی بسیار کم‬
‫•ناهم راستایی یاتاقان با میلمحور‬

‫‪186‬‬

Part1 Design 2 12 02 91

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Part1 Design 2 12 02 91

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Design of Machine Elements II

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫فهرست مطالب ‪:‬‬

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫◄فصل ‪ -11‬یاتاقانهای غلتشی ‪:‬‬

‫ایده پیدایش یاتاقانها با هدف کاهش اصطکاک‪:‬‬

‫پیدایش یاتاقان‬ ‫تبدیل اصطکاک‬

‫کاهش ضریب اصطکاک تا حد چند هزارم‬

‫مقایسه اجمالی انواع یاتاقانها ‪:‬‬

‫تقسیم بندی یاتاقانهای غلتشی ‪:‬‬

‫شعاعی‬ ‫ترکیبی‬ ‫محوری‬

‫شکل ظاهری‬ ‫ب‬

‫غلتکی‬ ‫ساچمه ای‬

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

: )Ball-bearings( ‫اجزای تشکیل دهنده بلبرینگ‬

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

: ‫انواع یاتاقانهای ساچمه ای‬

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

: ‫انواع یاتاقانهای غلتکی‬

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

‫عمر یاتاقان ( ‪: ) bearing life‬‬

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫معیار شکست‬ ‫خستگی‬ ‫کچل شدن‬

‫پوسته شدن با سطح‬

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫ش‪-9‬حفره های ریز بیشمار در رینگ رولر برینگ‬

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬

‫ش‪ -11‬رینگ داخلی ‪ -‬لغزش دو سطح نسبت به هم بر اثر روانکاری نادرست‬

.‫سایش یکی از علل عمده خرابی بلبرینگ است‬ •

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

‫عمر محک ‪: Rating Life‬‬

‫بروز معیار شکست در ‪ 10%‬یاتاقانها‬

‫بار محک مبنا ‪:Rating Load‬‬

‫شایان ذکر است که در عمل چنین بار زیادی به یاتاقان وارد‬

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫عمر بار یاتاقان در اعتمادپذیری نامی (‪: )R=90%‬‬

‫‪F .N‬‬ ‫‪1/ a‬‬

‫‪Dr. F. Vakili-Tahami‬‬ ‫‪Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz‬‬

‫ نیروی شعاعی ثابت با فرض اینکه رینگ داخلی که با سرعت‬: F

)Ball bearing( ‫ یاتاقان های ساچمه ای‬: a =3

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

)Roller bearing( : a = 10/3

‫ بار شعاعی طراحی‬: F D

‫ عمر الزم برای طرح‬: L D

‫ سرعت الزم در طرح‬: n D

‫عمر پیشنهادی برای طراحی یاتاقان های غلتشی‬

Dr. F. Vakili-Tahami Dept. of Mech. Eng- University of Tabriz

‫ضریب کاربرد پیشنهادی برای طراحی یاتاقان های غلتشی‬