Mechanica / Sterkteleer 1

Ir. J.P. Vriend

Opzet Sterkteleer 1
• 7 weken college
• 1 x hoorcollege (Vriend)
Theorie / enkele voorbeelden
• 1 x instructiecollege (Vriend/Moerel/Weersma)
Sommen maken

• 1 tentamen (cijfer 10-100)

• 1 hertentamen (cijfer 10-100)

2
Inhoud Sterkteleer 1
• Combinatie van Statica met Materiaalkunde
• Axiaal belaste constructies:
• Spanning
• Rek
• Geometrische eigenschappen
• Oppervlakte
• Oppervlaktezwaartepunt
• Oppervlaktetraagheidsmoment
• Buigspanning
• Torsiebelasting

3
Stijfheid en Sterkte
STERKTE: Welke belastingen/materialen/vorm moet een constructie
hebben zó dat deze niet bezwijkt? Bijv.:
• Breuk
• Plastische vervorming

STIJFHEID: Op welke manier vervormt een constructie onder invloed

van de gekozen belastingen/materialen/vorm?

5
Sterkteleer vs. Statica
• Tot nu toe hebben we ons bezig gehouden met het bepalen van de
belastingen op een constructie
• Uitwendig (actie- en reactiekrachten) → Statica 1
• Inwendig (N-, V- en M-lijnen) → Statica 2
• Meestal alleen in 2D, gebruik makend van 1 aanzicht van de constructie

• Om de stijfheid- en sterkte-eisen van een constructie te bepalen moet

het model van de constructie worden uitgebreid met:
• Materiaaleigenschappen
• Meerdere aanzichten en afmetingen van de dwarsdoorsnede
• Begrippen als spanning en rek

6
Mechanical Performance

Loads

Shape Material

7
3D assenstelsel / Tekenafspraak
M

N
x

y V
x-as: z
Parallel aan de axiale richting van de balk
Loodrecht op de dwarsdoorsnede
Steekt uit het dwarsdoorsnedeoppervlak (net als N) Merk op dat de richting van het
assenstelsel en de inwendige
y-as: belastingen, zoals afgesproken bij
Statica 2 overeenkomsten vertonen:
Parallel aan het dwarsdoorsnedeoppervlak N // x
Volgt de richting met de rechterhandregel bepaald voor buigend moment M V // z
M // y (gebruik rechterhandregel)
z-as:
Parallel aan het dwarsdoorsnedeoppervlak
Volgt de richting met de rechterhandregel bepaald uit x- en y-as 8
Materiaalgedrag

belasting
• Onder invloed van belastingen en het gebruikte materiaal zal de
constructie vervormen en uiteindelijk bezwijken

• Het bezwijken en de vervorming worden niet bepaald door de

absolute belasting in [N]

• Het materiaal voelt de belasting als verdeling van de kracht over

het dwarsdoorsnedeoppervlak vervorming

• Deze verdeelde belasting per oppervlakte-eenheid noemen we

spanning

• De spanning en de (inwendige) belasting in [N] zijn statisch

equivalent aan elkaar

• Voor veel materialen zijn de spanningen waarbij deze bezwijken

in tabellen met materiaaleigenschappen samengevat.
9
Zie o.a. achterin het boek.
Normaalspanning / normal stress
Normaalspanning en
normaalkracht staan
N N loodrecht (normaal) op het
dwarsdoorsnedeoppervlak

De eenheid Pascal is
We gebruiken de kleine
gebruikelijker en staat
letter ‘sigma’ als
gelijk aan 1N/m2.
symbool voor
Dwarsdoorsnede met oppervlakte A normaalspanning.
Nog gebruikelijker is te
werken in MPa of GPa.
𝜎 𝜎
Normaalspanning Eenheid
𝑁 𝑁
𝜎=𝐴 = 𝑃𝑎
𝑚2
Anders bezien:
De resultante van de verdeelde last over het
oppervlak van de dwarsdoorsnede is de
normaalkracht N:
𝑁 =𝜎⋅𝐴
10
Schuifspanning / shear stress
Schuifspanning en dwarskracht
V staan parallel aan het
dwarsdoorsnedeoppervlak

V
We gebruiken de kleine
letter ‘tau’ als symbool
Dwarsdoorsnede met oppervlakte A voor schuifspanning.

𝜏 Schuifspanning Eenheid
𝜏 𝑉 𝑁
𝜏=𝐴 = 𝑃𝑎
𝑚2
Anders bezien:
De resultante van de verdeelde last over het
oppervlak van de dwarsdoorsnede is de
dwarskracht V:
𝑉 =𝜏⋅𝐴
11
Rekenvoorbeeld
Na enig rekenwerk (Statica 1 en 2) blijkt dat
• CG is een nulstaaf
• BC en CD staan beide op trek met P = 450kN

In de volgende dia’s zoomen we verder in op

knoop C, met name de staaf BC en de bout in C

Bovenaanzicht Gegeven afmetingen:

C Hoogte van staaf BC: h = 200mm
P t
P Dikte van staaf BC: t = 15mm
e
Diameter van bout C: D = 40mm
Excentriciteit van bout C: e = 100mm
Vooraanzicht
De afstand van de hartlijn van
h C de bout tot de tip van de
P D
P staaf heet excentriciteit e

12
 Staaf belast op trek
Doorsnede K-K Doorsnede L-L

K L

h h D h
D
P

t t t
K L
𝑃 𝑃
𝜎𝐾𝐾 = 𝜎𝐿𝐿 =
ℎ⋅𝑡 ℎ−𝐷 ⋅𝑡
Met de gegeven waarden: Conclusie:
450 ⋅ 103 De grootste normaalspanning treedt op in doorsnede L-L, want de
𝜎𝐾𝐾 = = 150 ⋅ 106 𝑃𝑎 = 150𝑀𝑃𝑎 oppervlakte van de doorsnede is daar kleiner.
0.2 ⋅ 0.015
450 ⋅ 103 Door deze grotere spanning zal de constructie als eerste in L-L 13
𝜎𝐿𝐿 = = 187.5 ⋅ 106 𝑃𝑎 = 187.5𝑀𝑃𝑎 bezwijken. Als L-L niet bezwijkt, dan ook zeker K-K niet.
0.2 − 0.04 ⋅ 0.015
 Shear out
Deze schuifspanning
zit zowel boven als
onder, dus telt 2
keer mee.

𝜏 Uit evenwicht volgt:

h D 0 = Σ𝐹ℎ𝑜𝑟 = 𝑃 − 2 ⋅ 𝜏 ⋅ 𝑒 ⋅ 𝑡
D P 𝑃
P 𝜏=
2⋅𝑒⋅𝑡
t
e
t Het deel rondom het gat is wel heel dun. Vandaar dat er vaak uit
e veiligheid een iets kleiner oppervlak wordt gekozen, net rechts van
de stippellijn:
𝑃
𝜏=
Met de gegeven waarden: 𝐷
450⋅103 2⋅ 𝑒− 2 ⋅𝑡
𝜏= = 150𝑀𝑃𝑎 volgens de eerste formule
2⋅0.1⋅0.015
𝜏=
450⋅103
= 187.5𝑀𝑃𝑎 volgens de tweede formule
Als het materiaal deze grotere spanning kan dragen zit je dus
0.04
14
2⋅ 0.1− 2 ⋅0.015 sowieso veilig.
Afschuiving in bouten
Enkelvoudige afschuiving
P De bout verbindt twee elementen.
P Er is maar 1 vlak tussen de
elementen die naar links en rechts
willen schuiven door de krachten P.

VLS Bout V-lijn Bout Schuifspanning in de bout:

𝑉 𝑃 Oppervlakte van een cirkel met
𝜏= =1 2 diameter D of straal r=D/2:
P 𝐴 4𝜋𝐷 𝐷
2
P 𝐴 = 𝜋𝑟 2 = 𝜋
2
= 14𝜋𝐷2

𝜏
D

P Met de gegeven waarden:

450 ⋅ 103
𝜏=1 2
= 358𝑀𝑃𝑎
4
⋅ 𝜋 ⋅ 0.04

15
 Vlaktedruk / bearing stress
Doorsnede L-L

De kracht drukt tegen de

K L rand van het gat. Om
deze drukspanning te
h D h benaderen gebruiken we
D het geprojecteerde
P oppervlak van het gat.

t t
K L
𝑃 We gebruiken de kleine letter
𝜎𝑏𝑟 = ‘sigma’ ook als symbool voor
𝐷⋅𝑡 normaalspanning. Het
Met de gegeven waarden: subscript ‘br’ van ‘bearing’
450 ⋅ 103 duidt aan dat het hier om
𝜎𝑏𝑟 = = 750𝑀𝑃𝑎 vlaktedruk gaat
0.04 ⋅ 0.015
16
En verder …
• In de vorige dia’s hebben we gezien hoe de spanningen in verschillende
doorsneden en onderdelen van het vakwerk uit het rekenvoorbeeld
toegepast en berekend worden

• Steeds is het van belang dat de berekende spanningen onder de

limietspanningen van het materiaal blijven. Bijvoorbeeld:
• Bij welke spanning breekt het materiaal?
• Bij welke spanning gaat het materiaal vloeien/plastisch vervormen?

• Nu volgen nog enkele voorbeelden die je in andere belastingssituaties kunt

tegenkomen:
• Druk
• Dubbele afschuiving

17
 Staaf belast op druk
Doorsnede K-K Doorsnede L-L

K L

h h D h
D
P

t t t
K L
−𝑃
𝜎𝐾𝐾 =
ℎ⋅𝑡
In het rekenvoorbeeld komt deze situatie Doorsnede L-L wordt onder druk niet belast.
niet voor. Dit laat wel zien hoe je in een
situatie met druk dient om te gaan met Nu is dus alleen doorsnede K-K belast, waar dus nu ook de
18
het berekenen van de spanning. maximale spanning te vinden is.
Afschuiving in bouten
Dubbele afschuiving
De bout verbindt hier meer dan
P/2 P twee elementen.
P/2 Er zijn nu 2 vlakken tussen de
elementen die naar links en rechts
willen schuiven door de krachten P.
VLS Bout V-lijn Bout Schuifspanning in de bout:
𝑉 𝑃/2
𝜏= =1 2
P/2 P/2 𝐴 4𝜋𝐷
𝜏
P
D
P/2 In het rekenvoorbeeld komt deze situatie
P/2 niet voor, maar je ziet aan de formule en
ook in de V-lijn dat dubbele afschuiving
gunstiger is, door de kleinere spanning
en dwarskracht, terwijl de kracht P zelf
wel gelijk is gebleven. 19
Stappenplan spanningen bepalen
1. Statica 1: Globaal evenwicht
• VLS van de constructie
• Evenwichtsvergelijkingen
2. Statica 2: Bepalen inwendige belastingen (N, V, M)
3. Geometrie
• Schetsen van de relevante doorsnedes
• Relevante afmetingen
• Oppervlaktes
• …
4. Berekenen spanningen
5. Verifieer dat de berekende spanningen onder de limietspanningen van
het materiaal blijven

20
Samenvattend
• Normaalspanning: kracht N loodrecht op oppervlak A
𝑁
𝜎=
𝐴
• Schuifspanning: kracht P parallel aan oppervlak A
𝑃
𝜏=
𝐴
• Vlaktedruk: kracht P drukt op rand van gat met diameter D en diepte t
𝑃
𝜎𝑏𝑟 =
𝐷⋅𝑡
• Ontwerpvereiste (mag niet bezwijken):
𝜎 < 𝜎𝑚𝑎𝑥 ; 𝜏 < 𝜏𝑚𝑎𝑥 ; 𝜎𝑏𝑟 < 𝜎𝑏𝑟,𝑚𝑎𝑥
waarbij de maximale waarden gegeven zijn in tabellen met materiaaleigenschappen

21