 Finanse – jest to ogół zjawisk związanych z działalnością człowieka, w której występują

przepływy pieniądza
 Charakter finansów
 Pieniężny
 dwustronny: gromadzenie bogactwa, wydatkowanie
 Piramida Finansowa i schemat Ponziego

Są to przekręty finansowe w których organizatorzy pozyskują jak największą liczbę

uczestników, którzy zachęceni zyskiem wpłacają pieniące i werbują kolejne osoby.

 Piramida finansowa: polega na tym, że każdy kolejny poziom piramidy czerpie zyski z
niższych szczebli a tylko pewien % przekazuje wyżej
 Schemat Ponziego: Polega na tym że wszystkie pieniądze trafiają do twórcy a on
wypłaca pewien % osobom niżej
 Kredyty w obcych walutach

Wiele gospodarstw domowych zaciąga kredyty w obcych walutach na wiele lat nie biorąc pod
uwagę, że kursy walut mogą deprecjonować względem obecnej waluty. Może to
spowodować:

 Wzrost wielkości płaconych rat

 Wzrost wielkości zadłużenia
 Pieniądz – jest to powszechnie akceptowane w gospodarce i mające wartość tworzywo. Jest
to środek płatniczy przyjmowany w zamian za towary i usługi lub zwalniający od zobowiązań
 Funkcje pieniądza:
 Gromadzenie bogactwa
 Jednostka pomiaru wartości dóbr i usług
 Środek wymiany dóbr i usług
 Środek płatniczy
 Rodzaje pieniądza
 Pieniądz gotówkowy – p. kruszcowy, monety, p. papierowy
 Pieniądz rozrachunkowy – karta płatnicza, polecenia przelewu, polecenie zapłaty
 Aktywa – jest to zasób którego posiadaczem jest dany podmiot i który ma określoną wartość
 Kapitał – są to aktywa, które mogą być wykorzystywane do osiągnięcia przyszłych korzyści, w
tym produkcji innych aktywów
 Kapitał rzeczowy (fizyczne i materialne zasoby)
 Kapitał finansowy (śr. Pieniężne i instr. Finansowe )
 Kapitał ludzki (umiejętności, wiedza, doświadczenie, kwalifikacje)
 Inwestowanie – jest to wyrzeczenie się bieżącego kapitału na rzecz przyszłych niepewnych
korzyści
 Finansowanie – jest to proces pozyskiwania i wykorzystywania kapitału finansowego
 Przepływ pieniężny – jest to pieniądz transferowany pomiędzy podmiotami który
odzwierciedla aktualną działalność tych podmiotów oraz zawarte między nimi kontrakty

 Finanse publiczne – obejmują procesy związane z gromadzeniem i wydatkowaniem ś®.

Publicznych, finansowaniem deficytu budżetowego oraz obsługą długu publicznego

Podmiotem są np. sektor rządowy, samorządy i ubezpieczenia społeczne

 Finanse przedsiębiorstw - obejmują zjawiska pieniężne związane z działalnością

przedsiębiorstw ( inwestycje, finansowanie itp.)
Celem głównym jest maksymalizacja dochodów
 Bankowość – dotyczy zjawisk związanych z działalnością bankową takich jak funkcjonowanie
systemu bankowego, czynności bankowe, zarządzanie ryzykiem bankowym
 Ubezpieczenie – transfer ryzyka od podmioty ubezpieczającego do instytucji
ubezpieczeniowej
 Finanse osobiste – zjawiska związane z działalnością pojedynczego człowieka lub
gospodarstwa domowego
 System finansowy – jest to system powiązanych ze sobą reguł, instrumentów i instytucji
umożliwiających przepływy pieniężne pomiędzy podmiotami
 Funkcje systemu finansowego:
 Transfer kapitału
 Zapewnienie informacji
 Zapewnienie płynności
 Zarządzanie ryzykiem
 Rozliczanie transakcji
 Publiczny system finansowy - jego celem jest dostarczanie dóbr publicznych i świadczeń
społecznych. Podmioty muszą dostarczać usług, których obywatele nie mogą nabyć sami a
które są im niezbędne.

Podmioty publicznego systemu finansowego:

 Organy władzy publicznej ( administracja rządowa, organy kontroli, sądy

trybunały)
 Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa)
 Jednostki budżetowe
 Samorządowe zakłady budżetowe
 ZUS i Kasa Rolniczego ubezpieczenia społecznego (KRUS)
 NFZ
 Publiczne zakłady opieki zdrowotnej
 Uczelnie publiczne
 Polska akademia nauk
 Instytucje kultury i filmowe

Zakres przedmiotowy – obejmują procesy związane z wpływem śr. Publicznych oraz

ich rozdysponowaniem

 gromadzenie dochodów i przychodów publicznych

 wydatkowanie środków publicznych
 finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa
 zarządzanie środkami publicznymi
 zarządzanie długiem publicznym
 Środki publiczne wpływające do budżetu państwa:
 Dochody publiczne - podatki
 Śr. Z zagranicy – śr. z UE
 Przychody – pożyczki, sprzedane papiery wartościowe, prywatyzacje majątku
 Środki publiczne wpływające do budżetu JST (jednostki samorządu terytorialnego)
 Dochody własne – podatki
 Subwencja ogólna – pomoc finansowa od państwa
 Dotacje z budżetu państwa
 Środki ze źródeł zagranicznych
 Przychody – obligacje, kredyty, pożyczki, prywatyzacja majątku
 Wydatkowanie środków publicznych
 Wydatki publiczne – dotacje, subwencje, funkcjonowanie organów publicznych,
świadczenia, wpłaty do budżetu UE, dług publiczny
  Rozchody - spłaty pożyczek, wykup papierów wart. udzielanie pożyczek
 Państwowy dług publiczny (PDP) – zadłużenie sektora finansów publicznych, obejmuje
zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułu:
 Wyemitowanych papierów wart.
 Zaciągniętych kredytów i pożyczek
 Przyjętych depozytów

Limit zadłużenia – 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto

 Publiczne instrumenty finansowe:

Jest to kontrakt między 2 stronami który generuje aktywa u jednej strony i zobowiązania u
drugiej strony. Instrumenty finansowe emitowane w celu pokrycia deficytu finansów
publicznych. Są to instrumenty dłużne o małym ryzyku.

 Bony skarbowe
 Obligacje skarbowe
 Instrumenty fiskalne:

To narzędzia umożliwiające gromadzenie i rozdysponowanie śr. publicznych

 Dochody budżetu państwa (Podatki, Opłaty, Cła)

 Wydatki budżetu państwa (Dotacje)
 Dług publiczny
 Deficyt i nadwyżki budżetowe
 Zasady publicznego systemu finansowego
o Jawność
o Przejrzystość
o Niefunduszowania
o Równość w dostępie do zadań finansowych
o Ostrożność
o Terminowość
o Oszczędność
o Prognostyczne ujmowanie dochodów
o Limity wydatków
 Rynkowy system finansowy – jego funkcjonowanie jest regulowane mechanizmami
rynkowymi
 Elementy rynkowego systemu finansowego:

Instrumenty finansowe – to kontrakty między stronami regulujące zależności finansowe

między tymi stronami (zobowiązania i aktywa)

o Instrumenty transferu kapitału – jedna strona udostępnia drugiej kaptał a jego zwrot
może nastąpić lub nie
 Instrument dłużny (obligacje, kredyty bankowe, papiery wartościowe)

 Instrument udziałowy (akcje)

o Instrumenty transferu ryzyka – instrumenty pochodne

Jedna strona transferuje ryzyko drugiej płacąc jej za to

Dwie strony wymieniają się ryzykiem

 Podział instrumentów finansowych

 Rynek finansowy – rynek na którym dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży instrumentów
finansowych
o Rynek pieniężny - Służy do zarządzania płynnością finansową i krótkoterminowym
inwestowaniem
 Instrumenty: wierzycielskie (bony skarbowe, komercyjne, krótkoterminowe
depozyty i kredyty)
 Termin wymagalności: do 1 roku
o Rynek kapitałowy – Obejmuje długoterminowe inwestycje i transfer kapitału
 Instrumenty: wierzycielskie i własnościowe (obligacje długoterminowe, akcje)
 Termin wymagalności: powyżej 1 roku
 o Rynek instrumentów pochodnych - Pozwala na spekulację na zmianach cen aktywów
bazowych. Służy do zabezpieczania się przed ryzykiem cenowym
 Instrumenty:
 Opcja – jest to umowa dwustronna dająca jednej ze stron prawo do
wykonania opcji a drugiej obowiązek jej wykonania

o
 kontrakty terminowe - to umowy zobowiązujące dwie strony do
kupna lub sprzedaży określonego aktywa bazowego
 termin wymagalności: zróżnicowany
 Instytucje finansowe - ich głównym celem jest kreacja pieniądza, instrumentów finansowych
oraz pośrednictwo w transakcjach tych instrumentów
o Banki
 Bank centralny – kreowanie pieniądza, ustalanie stóp %, kontrola inflacji,
udzielanie pożyczek międzybankowych, stabilizacja kursu walutowego
 Banki komercyjne, spółdzielcze – kreowanie instrumentów finansowych,
udzielanie kredytów, przyjmowanie wkładów pieniężnych, rozliczenia

o Fundusz inwestycyjny – jego celem jest lokowanie śr. pieniężnych i przeradzaniu je w

instrumenty finansowe (akcje, obligacje)
o Zakłady ubezpieczeń
o Giełda papierów wartościowych - to instytucja finansowa, na której odbywa się
publiczna wymiana instrumentów finansowych, takich jak akcje, obligacje, indeksy
czy inne papiery wartościowe
o Domy maklerskie - to instytucje finansowe, które świadczą usługi związane z
handlem papierami wartościowymi i inwestycjami. Ich główną funkcją jest ułatwianie
inwestycji na rynkach finansowych poprzez udostępnianie platform handlowych,
dostarczanie analiz rynkowych, a także udzielanie porad inwestycyjnych
 Przyczyny zmiennej wart pieniądza:
o Spadek siły nabywczej (pieniądz traci swoją wartość)- inflacja
o Możliwość inwestowania
o Występowanie ryzyka
o Preferowanie bieżącej konsumpcji przez człowiek
 Warość przyszła – wartość otrzymywana lub płacona w przyszłośći
 Wartość bieżąca - wartość obecna, teraźniejsza, otrzymywana lub płacona dziś
 Stopa procentowa – miernik przychodu jaki przysługuje posiadaczowi kapitału z racji
udostępnienia go innym (inwestycja)
 Kapitalizacja - dopisywanie odsetek do kapitału
 Dyskontowanie - odwrotność oprocentowania czyli ile warte są nasze pieniądze dzisiaj, które
otrzymamy w przyszłości
 Oprocentowanie - Ile warte są obecne pieniądze w przyszłości
 Renta - regularne przepływy o równej wartości w równych odstępach czasu

 Ryzyko stopy procentowej - zagrożenie nieprzychylnego wpływu zmian rynkowej stopy

procentowej na bankową sytuacje finansową

 Rodzaje stóp procentowych

o Uwzględniające kapitalizację lub nie:
 Nominalna – informuje o ile wzrasta kapitał p. (nie uwzględnia kapitalizacji)
 Efektywna – ile faktycznie wzrośnie kapitał p. (uwzględnia kapitalizacje)
o Podawana w transakcjach natychmiastowych lub przyszłych:
 Spot – stopa obowiązująca od danego momentu przez okres, którego dotyczy
 Forward – znana w danym momencie ale obowiązująca od przyszłości
o Podana w stosunku do rocznego lub danego okresu:
 Roczna
 Okresowa
o Uwzględniająca inflację:
 Nominalna
 Realna – nominalna stopa skorygowana o inflację
 Stopy procentowe występujące w praktyce
o Stopy ustalane przez bank centralny:
 Stopa referencyjna – minimalna stopa po jakiej bank centralny organizuje
operacje na rynku międzynarodowym
 Stopa depozytowa – stopa depozytów przyjmowanych przez bank centralny
od banków komercyjnych
 Stopa kredytu lombardowego – stopa kredytu jaki bank centralny udziela
bankom komercyjny pod zastaw posiadanych przez nich papierów wart.
 Ujemna stopa % - kara dla banków za działania zbyt bezpieczne, gromadzenie gotówki w
rezerwach banku centralnego
 Waluta – nazwa pieniądza obowiązującego w danym państwie
o Waluta krajowa
o Waluta zagraniczna
o Wymienialna
o Z ograniczoną wymienialnością
 Najważniejsze waluty: EUR, USD, JYP, GBS, AUD, CHF, CAD
 Kurs walutowy – cena jednej waluty wyrażona w innej walucie
o Kurs kupna (bid)– kurs po jakimś instytucja finansowa chce kupić walutę
o Kurs sprzedaży (ask) – kurs po jakim instytucja finansowa chce sprzedawać walutę
 Para walutowa - np. USD/PLN (pary główne zawierają USD)
 Para krzyżowa - nie zawiera USD ale posiada jedną z głównych walut światowych
 Pary egzotyczne – jedna główna a druga o mniejszym znaczeniu
 Kurs średni - ustalany przez bank centralny
o Kurs spot - natychmiastowy
o Kurs forward – kursy walutowe w momencie zawierania transakcji a przekazanie
waluty następuje później
o Spread – różnica między kursem sprzedaży i kupna
 Kwotowanie bezpośrednie – wyrażanie jednostki waluty zagranicznej w jednostkach waluty
krajowej
 Kwotowanie pośrednie – wyrażanie jednostki waluty krajowej w jednostkach waluty
zagranicznej
 Rynek walutowy FOREX – największy rynek świata, na którym banki, instytucje i inwestorzy
indywidualni każdego dnia obracają walutami
o > 4 bilony dolarów
o Zaczyna się o 23 w niedziele w Sidney
o Kończy się o 23 w piątek w Nowym Yorku
 Płynny kurs walutowy – kurs wynika z popytu i podaży, duża zmienność, większe ryzyko
o Aprecjacja – wzrost wartości waluty (staje się silniejsza)
o Deprecjacja - spadek wartości waluty (staje się słabsza)
 Sztywny kurs walutowy – państwo ustala kurs i zmienia go co pewien okres
o Rewaluacja – wzrost wartości własnej waluty
o Dewaluacja – spadek wartości własnej waluty
 Wartość – cecha danej rzeczy stanowiąca o jej cennych walorach dla ludzi, cecha jakiejś
rzeczy dająca się wyrazić w pieniądzach
o Wartość rynkowa
o Wartość likwidacyjna
o Wartość odtworzenia (wart. Kosztu przywrócenia do stanu przed)
o Wartość księgowa
 Wycena – określenie wartośći
o Wartość>cena rynkowa – niedowartościowany
o Wartość<cena rynkowa – przewartościowany
o Wartość=cena rynkowa – dobrze wyceniony
 Metody wyceny
o Dochodowa – dyskontowanie przepływów czyli inwestycja jest warta tyle ile warte
dochody z tej inwestycji
o Porównawcza – wartość określana na podstawie podobnego przedmiotu
 Dochód – korzyść finansowa uzyskana z pewnego rodzaju działalności

 Ryzyko – prawdopodobieństwo utraty zasobów, których pojawienie się jest przewidziane w

przyszłości, możliwość osiągnięcia różnych wyników od oczekiwanych
o Negatywne
o Neutralne
 Ryzyko rynkowe – spowodowane zmianami cen na rynkach
o Ryzyko stopy % - gdy zachodzą zmiany stóp % co wpływa na aktywa i zobowiązania
o Ryzyko kursu walutowego – wahania kursów walutowych
o Ryzyko cen towarów – zmiany cen towarów na rynkach/giełdach
 Ryzyko kredytowe – możliwość niedotrzymania warunków umowy
o Brak płatności przez os indywidualne
o Brak płatności przez emitentów
 Ocena ryzyka kredytowego os indywidualnych:
o Liczba posiadanych zobow.
o Korzystanie z kart bankowych
o Wysokość miesięcznych dochodów
o Częstotliwość zmiany pracy
o Liczba os na utrzymaniu
o Aktualny status mieszkaniowy
o Posiadanie ubezpieczenia na życie
o Rodzaj zawodu
 BIK – gromadzi i udostępnia dane o historii kredytowej klientów banków
 Ryzyko płynności - niemożność dokonywania transakcji po obowiązujących cenach
rynkowych
 Ryzyko operacyjne – ryzyko związane z niesprawnością systemów, celowymi lub
niezamierzonymi błędami działaniami ludzkimi, oszustwami
 Ryzyko kadrowe – oszustwo wewnętrzne
 Ryzyko klęsk i katastrof – zniszczenia aktywów
 Ryzyko technologiczne – zakłócenia działalności i błędy systemów
 Ryzyko prawne i polityczne – wiąże się ze zmianami przepisów prawnych, zmianami
prowadzonych polityk, niestabilnością polityczną
 Relacja między ryzykiem a dochodem:

 Postawa względem ryzyka – to tendencja jednostki do podejmowania lub unikania ryzyka

o Skłonność do ryzyka
o Obojętność
o Awersja